Realizacja działań Instytutu Nauk o Środowisku w ramach zadań projektu PL0108 w latach r.

Transkrypt

1 Projekt realizowany w ramach Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego (Islandia, Liechtenstein, Norwegia) Realizacja działań Instytutu Nauk o Środowisku w ramach zadań projektu PL0108 w latach r. Kraków, r. 1

2 Plan prezentacji: Założenia programu Podsumowanie działań( ): Określenie poziomu świadomości środowiskowej ( ), Opracowanie i wydanie drukiem poradników metodycznych dla nauczycieli zawierających koncepcję działań edukacyjnych, Przeszkolenie nauczycieli z gmin w Karpatach (2009) Promocja celów projektu Podsumowanie 2

3 Założenia programu: upowszechnianie wiedzy o zasobach przyrodniczych i kulturowych Karpat aktywizacja lokalnej ludności do działańochroniarskich na projektowanych obszarach Natura 2000 i w ich pobliżu 3

4 Program edukacyjny składał się z czterech faz: (1)badania wstępne mające określićpoziom świadomości środowiskowej lokalnej ludności, (2)opracowanie koncepcji programowej działańedukacyjnych, (3) przeszkolenie nauczycieli szkół (4)ewaluacja działańedukacyjnych na terenach objętych badaniami. 4

5 Działania o charakterze badawczym i informacyjno-edukacyjnym były prowadzone na dwóch wybranych obszarach: Orawa, na terenie, której znajdująsięobszary Natura 2000: Babia Góra, Czarna Orawa i Torfowiska Orawsko-Nowotarskie, Na Policy Bieszczady (Komańcza i Cisna). 5

6 Podsumowanie działań( ) 6

7 Działania wstępne: Dwuetapowy dobór losowy: (1) na podstawie list adresów otrzymanych z poszczególnych urzędów gmin, (2) w oparciu o kwoty, czyli przyjęte liczebności kluczowych grup respondentów wybranych ze względu na płeć i wiek. Opracowanie kwestionariusza ankiety Badania pilotażowe Badania: W sumie przeprowadzono 605 wywiadów kwestionariuszowych z mieszkańcami gmin Cisna, Komańcza, Jabłonka i Lipnica Wielka 7

8 Wiedza respondentów na temat programu Natura ,6% mieszkańców badanych gmin słyszało wcześniej o programie Natura 2000, pozostałych o programie poinformowano w trakcie przeprowadzania ankiety. (6% mieszkańców 27 krajów UE deklaruje, że wie, czego dotyczy program Natura 2000, w Polsce ok. 15% - wyniki sondażu generalnego) 8

9 Wiedza respondentów na temat programu Natura % wszystkich respondentów woj. podkarpackiego wiedziało, że program Natura 2000 jest wdrażany w ich okolicy, 7,7% respondentów woj. małopolskiego. Spośród osób, które słyszały o Naturze ,6% respondentów twierdzi, że wie mało na ten temat, a kolejne 17,7% -że prawie nic nie wie. Ponad połowa badanych respondentów deklaruje, że jest raczej zadowolona lub bardzo zadowolona z wprowadzonego programu w ich okolicy Zdecydowana większość(ponad 80%) respondentów chciałaby w przyszłości dowiedzieć się więcej o programie Natura

10 Wiedza i opinie na temat ochrony przyrody Większośćmieszkańców wszystkich omawianych gmin wie, że w okolicy ich miejsca zamieszkania występują chronione rośliny (71%) i zwierzęta (77%) Mieszkańcy Cisnej, mimo iżsąnastawieni najbardziej negatywnie do terenów chronionych, to w największym stopniu dostrzegająmożliwośćrozwoju poprzez ekoturystykę. Zdecydowanie mniejsze możliwości rozwoju ekoturystyki widzą natomiast mieszkańcy gmin małopolskich Jabłonki i Lipnicy Wielkiej oraz Komańczy w województwie podkarpackim. Większośćmieszkańców popiera rozwój infrastruktury i nie widzi zagrożenia dla przyrody wyraźniej jest to widoczne wśród mieszkańców z wykształceniem zawodowym lub technicznym oraz wśród osób starczych 10

11 brak świadomości niektórych zagrożeńprzyrodniczych (szczególnie zależności pomiędzy działalnością człowieka a zagrożeniami dla przyrody) budowa wyciągów, regulacja rzek 11

12 Potrzeby edukacyjne do kogo powinny być skierowane działania edukacyjne? Właściciele ziem - z punktu widzenia efektywności ochrony Rolnicy -brakuje im praktycznych informacji na temat zasad funkcjonowania obszarów naturowych. Z racji potencjalnych dopłat powinni byćzainteresowani programem, wiedząo nim niewiele (W Komańczy tylko 23% z nich wie, że program łączy sięz dopłatami do koszenia łąk, w Lipnicy Wielkiej 11%, a w Jabłonce jedynie 5,5%.) Osoby, które czerpiąkorzyści finansowe z odpowiedniego gospodarowania na tych obszarach (np. poprzez programy rolno-środowiskowe albo poprzez reklamowanie swojej działalności agroturystycznej). 12

13 Potrzeby edukacyjne sposób realizacji wg. respondentów 13

14 Badania jakościowe 14 wywiadów w gminach Cisna, Komańcza, Jabłonka, Lipnica Wielka: 12 z nauczycielami szkółpodstawowych, gimnazjów i liceów 1 z pracownikiem ośrodka kultury 1 z przedstawicielem organizacji pozarządowej 14

15 Zakres tematyczny wywiadów pozwalał m.in. na: Diagnozęobecnej sytuacji w szkołach związanej z edukacjąekologicznąoraz uczeniem na temat Natury 2000 Weryfikację wiedzy nauczycieli o Naturze 2000 Zbadanie opinii nauczycieli na temat zawartości przyszłej koncepcji i scenariuszy zajęć szkolnych Poruszenie tematu pozycji i roli nauczyciela w społeczności lokalnej Identyfikacjęnauczycieli chętnych do współpracy przez ewaluacjęwstępnych propozycji i przetestowania w praktyce pierwszej wersji naszych materiałów Zidentyfikowanie osób prowadzących edukacjęna temat programu Natura 2000 (m.in. Parkach Narodowych i Krajobrazowych) Zweryfikowanie, w jakim stopniu nauczyciele korzystaliby z materiałów edukacyjnych na temat ochrony przyrody pochodzących spoza programów szkolnych. 15

16 Edukacja ekologiczna w szkołach w ocenie nauczycieli Zajęcia z edukacji ekologicznej - mało na temat lokalnej przyrody Potrzeba prowadzenia zajęć poświęconych tematyce lokalnej przyrody W większości zajęcia przyrodnicze prowadzone sąw formie zajęćdodatkowych Zajęcia w terenie, czasem dłuższe wycieczki Współpraca w zakresie edukacji i prowadzenia dodatkowych zajęćz różnymi instytucjami zajmującymi się lokalną przyrodą(bdpn, BPN) Postrzegane efekty prowadzonej edukacji: skutecznośćwzbudzania wśród młodzieży ogólnej wrażliwości i uczenia odpowiedzialności za okoliczne środowisko naturalne edukacja dzieci przekłada się na poprawę zachowań i postaw dorosłych. 16

17 Możliwości i zapotrzebowanie dotyczące wprowadzania zagadnień związanych z programem Natura 2000 do programu zajęć szkolnych Nauczyciele postrzegają temat Natury 2000 jako interesujący i możliwy choć niekonieczny do realizacji w edukacji szkolnej Tematyka związana z Naturą2000 może byćłączona z innymi, regularnie prowadzonymi zajęciami pozaszkolnymi dotyczącymi zagadnień przyrodniczych Do prowadzenia zajęćdotyczących Natury 2000 potrzebne są, według nauczycieli, dodatkowe materiały edukacyjne, których obecnie szkoły nie posiadają Częśćnauczycieli widzi potrzebęorganizacji warsztatów/szkoleńdotyczących Natury 2000 dla nauczycieli. Zajęcia takie miałyby byćpoświęcone zarówno samemu programowi ochronyprzyrodyjak teżmetodyce prowadzenia zajęć. 17

18 Bariery wprowadzania programów edukacyjnych dotyczących Natury 2000 Brak wiedzy nauczycieli dotyczącej programu Natura 2000 Brak materiałów pomocnych przy wprowadzaniu tej tematyki Brak czasu w trakcie zajęćprzedmiotowych oraz duże obciążenie pozalekcyjne zarówno uczniów jak i nauczycieli Brak środków finansowych na realizację takich działań jak wycieczki pozaszkolne. Brak pomocy dydaktycznych, w szczególności map usytuowania obszarów Natura 2000, sprzętu wykorzystywanego do zajęć w terenie (lornetki, lupy itp.) 18

19 Promocja celów projektu 19

20 20

21 Opracowanie i wydanie drukiem poradników metodycznych dla nauczycieli zawierających koncepcję działań edukacyjnych Każdy z poradników składa sięz części ogólnej i edukacyjnej Scenariusze pogrupowano: (1)Gatunki i ich siedliska, (2)Rzeki, potoki, strumienie, (3)Lasy, (4)Tereny podmokłe i torfowiska, (5)Łąki i tereny rolne. 21

22 Przeszkolenie nauczycieli z gmin w Karpatach (2009) warsztaty dla nauczycieli w Cisnej (IV kw. 2009) warsztaty z nauczycielami w gminie Jabłonka (I kw. 2010) Uczestników warsztatów : zapoznano z zasadami programu Natura 2000, zaprezentowano wybrane scenariusze zajęćdla klas I-III, IV-VI szkół podstawowych i gimnazjów omówiono metodykęzajęć. Uniwersytet Jagielloński, Instytut Nauk o Środowisku ul. Gronostajowa 7, Kraków, 22

23 Przy uwzględnieniu wyników ankiet i wywiadów opracowano broszurę Jak projektowaći prowadzićdziałania informacyjno-konsultacyjne na obszarach chronionych?, która zawierała: wprowadzenie nt. historii i zasad wprowadzenia programu Natura 2000 w Polsce, informacje jak planować i prowadzić działania informacyjnoedukacyjne oraz konsultacje społeczne na terenach Natura 2000, opis dobrych praktyk. 23

24 Warsztaty Natura 2000 a społeczności lokalne -konflikty, doświadczenia, perspektywy Kraków, osób (przedstawiciele samorządów lokalnych, Lasów Państwowych, oświaty i innych instytucji związanych z ochroną przyrody z terenów gmin objętych projektem) 24

25 Program warsztatów obejmował: (1)wykład inauguracyjny nt. społecznych problemów funkcjonowania programu Natura 2000 w Polsce, (2)równoległe sesje warsztatowe prowadzone w trzech grupach Grupa 1: Jak angażowaćspołeczności lokalne w przygotowywanie planów zadańochronnych?, Grupa 2: Źródła informacji o programie Natura 2000 i jego finansowaniui Grupa 3: Rozwiązywanie konfliktów związanych z programem Natura 2000, (3) przedstawianie wniosków wypracowane podczas warsztatów, (4) prezentacje dobrych praktyk Od konfliktu do współpracy (5) plenarną dyskusję nt. perspektyw dla programu Natura 2000 w Polsce. 25

26 Warsztaty prowadzili pracownicy: Instytutu Nauk o Środowisku (INOŚ) UJ, Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Krakowie, Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska, Klubu Myśli Społecznej Inicjatywy, Instytutu na Rzecz Ekorozwoju, Stowarzyszenia Centrum RozwiązańSystemowych, Pracowni Natura. 26

27 27

28 Poradnik zawiera: wprowadzenie na temat historii i zasad wprowadzania programu Natura 2000 w Polsce jak planować, projektować i prowadzić działania informacyjnoedukacyjne oraz konsultacje społeczne na terenach Natura 2000? uwarunkowania prawne działańkonsultacyjnych i edukacyjnych jak też ich potencjalne źródła finansowania opis dobrych praktyk, które udało sięprzeprowadzićprzy wdrażaniu programu Natura 2000 w różnych regionach Polski 28

29 Prace popularno-naukowe i naukowe opisujące wyniki opublikowane zostały w: Environmental Management, Journal for Nature Conservation, Chrońmy Przyrodę Ojczystą. Pietrzyk A., Grodzińska-Jurczak M., Cent J Potrzeby edukacyjne społeczności lokalnych w wybranych gminach polskich Krapatw związku z wdrażaniem programu Natura Educational needs concerning Natura 2000 program among local residents of the Polish Carpathians municipalities. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 65 (6), Grodzińska-Jurczak M. i Cent J Udziałspołeczny szansądla realizacji programu Natura 2000 w Polsce. Public participatory approach a chance for Natura2000 implementation in Poland Chrońmy Przyr. Ojcz. 66 (5): Grodzińska-Jurczak M. i Cent J Expansion of Nature Conservation Areas problems with Natura 2000 Implementation in Poland? Environmental Management 47: Grodzińska-JurczakM., CentJ. Application of the Public Participatory Approach to Nature Conservation in Poland. Journal for Nature Conservation (w druku) 29

30 Wyniki badańbyły prezentowane na krajowych i zagranicznych konferencjach, m.in.: ISSRM 2009: 15th International Symposium on Society and Resource Management., Wiedeń Tytuł wystąpienia: Implementation of European Ecological Network Natura 2000 in Poland conflicts or success? Pathways to Success: Integrating Human Dimensions into Fish and Wildlife Management, Estes, Colorado, USA, :Public opinion about new forms of nature conservation in the EU member states. 2: Application of human dimension approach to the European nature conservation. Case of Poland. Green Week Conference 2010, Brussels (udział bez wystąpienia, formułą konferencji była promocja działań w ramach różnych projektów edukacyjnych i badawczych). ISSRM 2010:16th International Symposium on Society and Resource Management.Corpus Christi, Texas, USA, Tytułwystąpienia:Public Opinion About New Forms of Nature Conservation in the EU Member States. 30

31 Podsumowanie (rekomendacje) 31

32 Efekty realizacji projektu Wyszkolenie nauczycieli 4 gmin województw małopolskiego i podkarpackiego w zakresie wiedzy o programie Natura 2000 oraz metodyce włączania treści o tej tematyce do programu nauczania różnych przedmiotów, Wyszkolenie przedstawicieli samorządów lokalnych 4 gmin województw małopolskiego i podkarpackiego w zakresie zarządzania terenami chronionymi, 32

33 Efekty realizacji projektu Wyposażenie lokalnej ludności, nauczycieli oraz przedstawicieli samorządów lokalnych w materiały edukacyjne i informacyjne o programie Natura 2000, Zaopatrzenie nauczycieli 4 gmin w zestawy edukacyjne składające sięz: Poradnika Jak uczyćw szkole o Naturze CzęśćI scenariusze zajęćdla klas I-III, Poradnika Jak uczyćw szkole o Naturze CzęśćII scenariusze zajęć dla klas IV-VI i gimnazjum wraz z załącznikami, Gry edukacyjnej - Agrobiznes. 33

34 Rekomendacje dla działalności edukacyjnej na terenie obszarów chronionych programem Natura 2000: efektywnośćdziałania nowej formy ochronyprzyrody-programu Natura zależy w dużej mierze od informowania, edukowania i -przede wszystkim -włączania w procesy decyzyjne ludności zamieszkujących obszary chronione tymże programem, przy planowaniu działańinformacyjnych i edukacyjnych konieczne jest wzięcie pod uwagę specyfiki regionu, gminy, 34

35 Rekomendacje dla działalności edukacyjnej na terenie obszarów chronionych programem Natura 2000: rozwijanie działalności instytucji lokalnych zajmujących sięedukacją, głównie szkółi ośrodków kultury (mieszkańcy widza potrzebęw zakresie edukacji o ochronie przyrody i Naturze 2000), opracowywanie programów informacyjno-edukacyjnych musi zostać powierzone specjalistom w tej dziedzinie i powinno zawsze byćpoprzedzane wnikliwąanaliząpoziomu wiedzy i postaw poszczególnych grup do których programy są adresowane, pilne wydaje sięprowadzenie działalności informacyjno-edukacyjnej wśród rolników (mają niską wiedzę o programie Natura 2000). 35

36 Zespół Ochrony Przyrody, Badań Łowieckich i Edukacji Środowiskowej Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytet Jagielloński ul. Gronostajowa Kraków Małgorzata Grodzińska-Jurczak Katarzyna Nieszporek katarzyna.nieszporek@uj.edu.pl Agata Pietrzyk agata.pietrzyk@uj.edu.pl Joanna Cent joanna.cent@uj.edu.pl 36