Komunikacja interpersonalna aspekty niewerbalne

Transkrypt

1 Komunikacja interpersonalna aspekty niewerbalne 1. Cele lekcji a) Wiadomości Uczniowie systematyzują wiedzę dotyczącą kanałów komunikacji niewerbalnej, dowiadują się, jakie funkcje może spełniać mowa ciała ; poznają pojęcie sprzecznych komunikatów na poziomie werbalnym i niewerbalnym. b) Umiejętności Uczniowie ćwiczą umiejętność obserwacji i analizy komunikatów niewerbalnych; doświadczają sytuacji sprzecznych przekazów werbalnych i niewerbalnych uświadamiają sobie, że w takich sytuacjach zwykle opieramy się na informacjach pozasłownych. Metoda i forma pracy Praca w parach, podgrupach, na forum całej klasy. Metody interakcyjne z wykorzystaniem zabaw i gier psychologicznych. 3. Środki dydaktyczne papier pakowy, kartki z rolami i scenkami do odegrania, mazaki, długopisy 4. Przebieg lekcji a) Faza przygotowawcza Przywitanie z grupą, nauczyciel informuje o tematyce zajęć i ich warsztatowej formie. Uczniowie siadają na krzesłach w kręgu. Jeśli zajęcia są kontynuacją warsztatów Komunikacja interpersonalna aspekty werbalne, nauczyciel przypomina zasady pracy grupowej. Jeśli są to odrębne zajęcia, nauczyciel wprowadza podstawowe zasady pracy warsztatowej lub dopytuje uczniów, jakie zasady pomogłyby wspólnie pracować (Załącznik 1). Ważne jest, żeby uczniowie nie wymieniali wyklepanych formułek, ale potraktowali ustalone zasady osobiście (pomaga omawianie, doprecyzowanie zasad, dopytywanie o to, co pomaga/ przeszkadza im w kontaktach osobistych). b) Faza realizacyjna Kanały komunikacji niewerbalnej: Komunikacja niewerbalna to wszystkie kanały, którymi porozumiewamy się, nie używając słów. Chciałabym teraz, żebyście podzielili się na trzyosobowe zespoły. Dwie osoby niech rozmawiają, np. o ostatniej imprezie. Trzecia osoba będzie obserwatorem. Omówienie: Jakie źródła komunikacji niewerbalnej zaobserwowaliście u partnerów interakcji? Chciałabym, żebyśmy zanotowali propozycje, grupując podobne kanały razem. Nauczyciel kładzie na środku klasy papier pakowy z hasłem komunikacja niewerbalna uczniowie podający przykłady kanałów komunikacji niewerbalnej notują swoje propozycje nielinearnie, grupując

2 pokrewne propozycje. Pod koniec pracy szablon powinien wyglądać mniej więcej tak, jak w Załączniku Warto podkreślić, że zwykle odbieramy jednocześnie kilka kanałów przekazu niewerbalnego. Każdy z tych czynników może zyskać inne znaczenie w kontekście pozostałych, np. intensywne spojrzenie może być sygnałem zainteresowania lub wrogości w zależności od towarzyszącej mu mimiki. Funkcje komunikacji niewerbalnej: Komunikacja niewerbalna jest w dużym stopniu automatyczna, zwykle nie zastanawiamy się nad nią wiele, ale pełni ona dużo rozmaitych funkcji poza najbardziej oczywistą przekazem naszych emocji. Podzielcie się na grupy 4-, 5-osobowe. Chciałabym, żebyście zastanowili się, do czego służy nam komunikacja niewerbalna; wbrew pozorom bez słów możemy naprawdę sporo przekazać. Jeśli uczniom trudno jest wymyślić funkcje komunikatów niewerbalnych, można podać kilka przykładów (Załącznik 3). Sprzeczne komunikaty na poziomie werbalnym i niewerbalnym: Tak jak już mówiliśmy, komunikacja niewerbalna jest przeważnie automatyczna, nie podlega w pełni naszej kontroli. Jeśli przekazujemy słownie komunikat, który mija się z prawdą, często zdradza nas właśnie komunikacja niewerbalna. Chciałabym, żebyście teraz doświadczyli sytuacji, w której otrzymujecie sprzeczne informacje werbalne i niewerbalne. Podzielcie się w pary. Jedna z osób dostanie ogólny opis sytuacji i będzie musiała dopytać partnera interakcji o pewne szczegóły. Nauczyciel rozdaje każdemu przygotowane role (Załącznik 4). Omówienie na forum grupy: jak się czuliście, kiedy otrzymywaliście sprzeczne komunikaty? Co czuliście, kiedy staraliście się przekonać partnera słowami, a jednocześnie przekazywaliście coś zupełnie innego ciałem i tonem głosu? Który z przekazów werbalny czy niewerbalny był bardziej przekonujący? Warto podkreślić, że należy unikać sytuacji sprzecznych komunikatów werbalnych i niewerbalnych ani dla nadawcy, ani dla odbiorcy nie jest to sytuacja komfortowa. Trudno w ten sposób wywrzeć dobre wrażenie na kimś. c) Faza podsumowująca Jak się czujecie po tych zajęciach? Co wydaje się wam najważniejsze? 5. Bibliografia 1. Aronson E., Wilson T., Akert R. Psychologia społeczna. Serce i umysł. Poznań, Zysk i S-ka, Manstead A., Hewstone M. Psychologia społeczna. Encyklopedia Blackwella. Warszawa, Jacek Santorski & Co, Vopel K. Zabawy interakcyjne dla dzieci i młodzieży. Wydawnictwo Jedność, 2004.

3 6. Załączniki a) Załącznik 1 Podstawowe zasady pracy warsztatowej: -słuchamy siebie nawzajem, jedna osoba mówi, reszta słucha -każdy ma prawo wypowiedzieć własną opinię, nie krytykujemy się -nie obrażamy się wzajemnie, nie atakujemy -jeśli z jakichś powodów któreś z ćwiczeń będzie dla kogoś zbyt trudne, ma prawo odmówić udziału w nim (tę zasadę powinien wprowadzić nauczyciel

4 b)załącznik 2 Wygląd zewnętrzny -sposób ubierania się i dodatki -fryzura, ew. makijaż Kineza (ruchy ciała) -mimika -gesty -postawa ciała Proksemika -Dystans między partnerami interakcji -Wykorzystanie przestrzeni np. rozmowa zza biurka i w takim samym dystansie, ale bez bariery KANAŁY KOMUNIKACJI NIEWERBALNEJ Czynniki głosowe -głośność -intonacja -tempo mówienia Kontakt wzrokowy -wyraz oczu -intensywność i długość spojrzenia c)załącznik 3 Funkcje komunikacji niewerbalnej: -przekazywanie emocji, odczuć -komunikowanie swojej postawy wobec innych (sympatia, wrogość) -informowanie o cechach swojej osobowości (np. otwarta sylwetka, zdecydowany ton głosu odwaga, swoboda) -wywieranie wrażenia lub wpływu (np. elegancki ubiór na rozmowę kwalifikacyjną, intensywny kontakt wzrokowy, uśmiech i miły ton głosu przedstawicieli handlowych) -ułatwienie komunikacji werbalnej np. zmiana tonu głosu w rożnych fazach wypowiedzi -zmiana znaczenia komunikatu słownego np. pochwała wypowiedziana szyderczym tonem -przekazywanie krótkich informacji zamiast użycia słów np. rozmawiając przez telefon, pokazujemy znajomemu, który wszedł do pokoju, żeby nam nie przeszkadzał -kierowanie interakcją (kontakt wzrokowy i potwierdzenia typu aha podtrzymują kontakt, odwracanie wzroku separuje nas np. w windzie) d)załącznik 4 1. B Jesteś na rozmowie kwalifikacyjnej w sprawie pracy. Poszukują kogoś pewnego siebie, łatwo nawiązującego kontakt. Werbalnie mówisz o tym, że jesteś idealnym kandydatem, jesteś zawsze opanowany i odporny na stres; kontakty z nowo poznanymi ludźmi nie stanowią dla Ciebie problemu. Niewerbalnie wyraźne oznaki zaniepokojenia, napięcia, lęku.

5 1. A. Jesteś pracodawcą, który poszukuje kogoś na stanowisko przedstawiciela handlowego. Od kandydata wymagasz m.in. pewności siebie, łatwego nawiązywania kontaktów. Wypytaj, czy kandydat posiada takie cechy. Obserwuj także, jak się zachowuje (komunikaty niewerbalne). B. Kiedy wracałeś do domu, miałeś stłuczkę. Werbalnie - Nie chcesz niepokoić rodziców i postanawiasz ich o tym nie informować, mówisz, że wszystko jest w porządku, zaprzeczasz, jeśli pytają, czy coś złego się stało. Niewerbalnie wyraźne oznaki zdenerwowania i poirytowania A. Syn bądź córka wraca wieczorem do domu. Masz wrażenie, że stało się coś niedobrego. Wypytaj, co się zdarzyło. Zwróć uwagę także na to, jak się zachowuje (komunikaty niewerbalne). 3. B. Kolega/ koleżanka, z którym/którą rozmawiasz pożyczył(a) od Ciebie album 3-płytowy. Okazało się, że zgubił(a), przeprasza i obiecuje, że na pewno odkupi, ale za jakiś czas, bo teraz nie ma pieniędzy. Werbalnie mówisz, że nie ma sprawy, możesz poczekać Niewerbalnie złość, irytacja 3. A. Pożyczyłeś(aś) od kolegi/koleżanki, z którą/którym rozmawiasz album 3-płytowy. Niestety zgubiłeś(aś) go. Mówisz, że jest Ci bardzo przykro, obiecujesz, że odkupisz, jak tylko będziesz miał(a) pieniądze. Spróbuj się zorientować, czy kolega/koleżanka jest bardzo zdenerwowany(a) tą wiadomością. Spytaj o to, ale także obserwuj go/ją (komunikaty niewerbalne). 7. Czas trwania lekcji ok minut 8. Uwagi do scenariusza Po każdym ćwiczeniu należy omówić doświadczenia uczestników. Nie należy rezygnować z tego punktu nawet, jeśli brakuje czasu lepiej wtedy usunąć z zajęć cały blok ćwiczeniowy.