AKTUALNE PROBLEMY OCHRONY BURAKÓW CUKROWYCH PRZED ROLNICĄ ZBOŻÓWKĄ I CZOPÓWKĄ

Transkrypt

1 Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin, 49 (1) 2009 AKTUALNE PROBLEMY OCHRONY BURAKÓW CUKROWYCH PRZED ROLNICĄ ZBOŻÓWKĄ I CZOPÓWKĄ MAGDALENA JAKUBOWSKA, FELICYTA WALCZAK Instytut Ochrony Roślin Państwowy Instytut Badawczy Władysława Węgorka 20, Poznań M.Jakubowska@ior.poznan.pl; F.Walczak@ior.poznan.pl I. WSTĘP W ostatnich latach obserwuje się lokalnie rosnącą liczebność występowania rolnic na polach uprawnych, szczególnie roślin zbożowych, okopowych, warzywniczych, przemysłowych, itd. (Jakubowska 2008). Masowemu pojawianiu się szkodnika sprzyjają monokultury, stosowane uproszczenia płodozmianów i agrotechniki (Szymczak- Nowak i wsp. 2007). Zmiany klimatyczne wpływają natomiast na ich cykl rozwojowy, powodując między innymi dużą liczebność populacji oraz wzrost liczby pokoleń. Stąd zwiększa się częstotliwość i skala uszkodzeń, szczególnie na zbożach i w roślinach okopowych. Efektywność zwalczania rolnic w głównej mierze zależy od tego, jak długo rozciągnięty jest w czasie wyląg gąsienic. Im dłużej trwa ten proces rozwoju, tym trudniej ochronić rośliny. Ponadto poszczególne gatunki pojawiają się w różnych terminach. Tempo ich rozwoju zależy m.in. od temperatury i wilgotności powietrza, co sprawia, że w jednym roku może wykształcić się drugie pokolenie (Jakubowska i Walczak 2001). Trudny do przewidzenia jest nie tylko termin, ale też miejsce masowego występowania rolnic. Celem badań była próba wzbogacenia systemów doradczych chemicznej ochrony buraka cukrowego przed rolnicami w oparciu o dwa terminy zwalczania tj. wg sygnalizacji oraz z wykorzystaniem wartości sum temperatur efektywnych (Walczak 2003). II. MATERIAŁ I METODY Badania przeprowadzono w latach w Polowej Stacji Doświadczalnej Instytutu Ochrony Roślin Państwowego Instytutu Badawczego w Winnej Górze, na glebie płowej właściwej należącej do klasy bonitacyjnej IIIb. Rośliną testową był burak cukrowy odmiany Kujawska. Poletka doświadczalne założono metodą losowanych podbloków jako dwuczynnikowe w 4 powtórzeniach. Obiektami doświadczalnymi były rolnice zwalczane w dwóch terminach z zastosowaniem w każdym terminie dwóch insektycydów (Liburn i wsp. 2000; Jakubowska 2006; Ziemnicka 2008).

2 Aktualne problemy ochrony roślin SA1 SA1 FA1 FA1 Badano następujące kombinacje, każdą w 4 powtórzeniach: termin zwalczania rolnic insektycydem Nurelle D 550 EC wg sygnalizacji treatment date of cutworm control with the use of insecticide Nurelle D 550 EC according to a warning system termin zwalczania rolnic insektycydem Nurelle D 550 EC z wykorzystaniem wartości sum temperatur efektywnych treatment date of cutworm control with the use of insecticide Nurelle D 550 EC according to appointed sum of effective temperature K(A1) kontrola dla obu terminów z zastosowaniem Nurelle D 550 EC K(A1) check for both treatment dates with the use of insecticide Nurelle D 550 EC SA2 SA2 FA2 FA2 termin zwalczania rolnic insektycydem Karate Zeon 050 SC wg sygnalizacji treatment date of cutworm control with the use of insecticide Karate Zeon 050 SC according to a warning system termin zwalczania rolnic insektycydem Karate Zeon 050 SC z wykorzystaniem wartości sum temperatur efektywnych treatment date of cutworm control with the use of insecticide Karate Zeon 050 SC according to appointed sum of effective temperature K(A2) kontrola dla obu terminów z zastosowaniem Karate Zeon 050 SC K(A2) check for both treatment dates with the use of insecticide Karate Zeon 050 SC W latach 2007 i 2008 po zbiorach buraków cukrowych oceniano uszkodzenia korzeni wg pięciostopniowej skali podanej przez Małachowską (1987). Wyniki ocen przeliczono na procentowy stopień uszkodzenia powierzchni korzeni według wzoru Townsenda-Heubergera (Püntener 1981). W roku 2008 wyznaczono termin chemicznego zabiegu zwalczania rolnic dwoma metodami wg sygnalizacji, na podstawie lotu pierwszych motyli rolnicy czopówki oraz na podstawie obliczonych wartości sum temperatur efektywnych dla drugiego stadium rozwojowego tego gatunku. Plon korzeni oceniono na podstawie masy korzeni zebranych z każdego poletka z powierzchni 10 m 2. Przeprowadzono analizę statystyczną stopnia uszkodzonych korzeni i plonu stosując analizę wariancji i test Tukeya na poziomie istotności α = 0,05. III. WYNIKI I ICH OMÓWIENIE Ocenę szkodliwości rolnic na burakach w dwóch latach badań oparto na stwierdzeniu śladów żerowania szkodników na korzeniach i wielkości redukcji ich powierzchni, co w konsekwencji równoznaczne jest ze zmniejszeniem plonu. Na wszystkich poletkach, analizując po 40 korzeni, określono stopień uszkodzonych korzeni według pięciostopniowej skali (tab. 1, 2). Najwięcej uszkodzonych korzeni przypadało na I i II stopień tj. uszkodzenia słabe od 1 do 5 małych wyżerek o średnicy 1 cm nie przekraczające 20% uszkodzonej powierzchni korzenia. Średni stopień uszkodzenia korzeni mieścił się w przedziale od 0,25% (2008 r.) do 1,6% (2007 r.) (rys. 1). Przeprowadzona analiza wariancji średniego stopnia uszkodzenia korzeni wykazała istotne różnice w wielkości redukcji powierzchni korzeni spowodowanej żerowaniem rolnic. Najniższy średni sto-

3 118 Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin, 49 (1) 2009 pień uszkodzenia korzeni w obu latach badań obserwowano na poletkach kombinacji FA2, a najwyższy na obiektach kontrolnych i statystycznie wielkości te różniły się istotnie. Tabela 1. Ocena szkodliwości rolnic po zbiorze korzeni buraków cukrowych. Winna Góra 2007 Table 1. Evaluation of cutworm harmfulness after beet roots harvest. Winna Góra 2007 Kombinacja Combination Winna Góra 2007 Liczba przeanalizowanych korzeni [szt.] Number of analysed beet roots [pcs] Pięciostopniowa skala uszkodzeń [%] Five-degree scale of damage [%] I II III IV V FA KA SA KA SA FA Tabela 2. Ocena szkodliwości rolnic po zbiorze korzeni buraków cukrowych. Winna Góra 2008 Table 2. Evaluation of cutworm harmfulness after beet roots harvest. Winna Góra 2008 Kombinacja Combination Winna Góra 2008 Liczba przeanalizowanych korzeni [szt.] Number of analysed beet roots [pcs] Pięciostopniowa skala uszkodzeń [%] Five-degree scale of damage [%] I II III IV V FA KA SA KA SA FA W roku 2008 zabieg w terminie wyznaczonym według lotu pierwszych motyli rolnicy czopówki wykonano w dniu 26 czerwca. Obserwowane gąsienice rolnic w tym czasie osiągały wielkość od 1 do 1,3 cm (koniec stadium rozwojowego L2 i początek stadium L3). Zabieg chemiczny z wykorzystaniem wartości sum temperatur efektywnych dla badanych szkodników mieścił się w przedziale temperatur od 184,8 do 241,0 C i przypadł na dzień 28 czerwca. Obserwowane gąsienice rolnic były w tym czasie w stadium L2 (osiągały wielkość do około 0,6 cm).

4 Aktualne problemy ochrony roślin Wartości oznaczone tą samą literą nie różnią się istotnie przy poziomie p = 0,05 Values marked by the same letter are not significantly different at p = 0.05 Rys. 1. Średni stopień porażenia korzeni buraków cukrowych przez rolnice. Winna Góra Fig. 1. Mean degree of sugar beet root infestation by cutworm. Winna Góra Wartości oznaczone tą samą literą nie różnią się istotnie przy poziomie p = 0,05 Values marked by the same letter are not significantly different at p = 0.05 Rys. 2. Średni plon korzeni buraków cukrowych w zależności od terminu zwalczania i zastosowanego insektycydu. Winna Góra 2008 Fig. 2. Average yield of roots depending on chemical treatment time and applied insecticides. Winna Góra 2008

5 120 Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin, 49 (1) 2009 Ze względu na długotrwałą suszę, jaka wystąpiła w 2008 roku i niskie zasiedlenie plantacji buraków cukrowych przez gąsienice rolnic, wielkość plonu korzeni zebranych z obiektów badawczych była mało zróżnicowana. Na podstawie analizy wyników można stwierdzić, że średnio najwyższy plon uzyskano z poletek kombinacji SA2, natomiast najniższy z poletek kombinacji SA1, na których zabieg wykonano w terminie wyznaczonym według lotu pierwszych motyli rolnicy czopówki. Porównując plon kombinacji SA1 z FA1 (wyższy plon uzyskano w kombinacji, w której termin wyznaczono metodą sum temperatur efektywnych) i każdą z obu kombinacji z kontrolną oraz kombinację SA2 z FA2 (wyższy plon w kombinacji, w której termin zabiegu wyznaczono według sygnalizacji) i każdą z obu kombinacji z kontrolą nie stwierdzono statystycznie istotnych różnic w wielkości plonu korzeni pomiędzy poszczególnymi kombinacjami doświadczenia (rys. 2). Zastosowane w doświadczeniu insektycydy były drugorzędnym czynnikiem, niewpływającym istotnie na wielkość uzyskanego plonu. W doświadczeniu nie wykazano interakcji pomiędzy kombinacjami, w których wykonano zabiegi chemiczne w terminie wyznaczonym metodą sygnalizacji, jak i metodą sum temperatur efektywnych a zastosowanymi insektycydami. IV. PODSUMOWANIE 1. Rok 2007 był kolejnym rokiem dużej szkodliwości rolnic na plantacjach buraka cukrowego w Winnej Górze. 2. Badane sumy temperatur efektywnych mogą być zastosowane jako element wspomagający wyznaczenie terminu zabiegu przeciwko rolnicom, ponieważ średni stopień uszkodzenia korzeni buraka cukrowego przez rolnice zwalczane w terminach wyznaczonych obydwoma metodami nie różnił się istotnie. 3. W obu latach badań, zwalczanie rolnic w terminie wyznaczonym z wykorzystaniem sum temperatur efektywnych było skuteczne, ponieważ średni procent uszkodzonych korzeni buraków cukrowych w kombinacji FA2 był istotnie niższy od średniego procentu uszkodzonych korzeni w kombinacjach kontrolnych. 4. Statystycznie nie stwierdzono istotnych różnic w plonach korzeni pomiędzy obiektami z chemiczną ochroną przeprowadzoną w terminach wyznaczonych dwoma metodami w porównaniu z obiektami kontrolnymi. Badania finansowane ze środków budżetowych MNiSW na naukę w ramach projektu badawczego nr NN V. LITERATURA Jakubowska M., Walczak F Wzrost szkodliwości rolnic (Agrotinae) w Polsce. Prog. Plant Protection/Post. Ochr. Roślin 41 (2): Jakubowska M Zastosowanie preparatu Nurelle D 550 EC w ograniczaniu liczebności A. segetum (Schiff.) i A. exclamationis (L.) na plantacjach buraka cukrowego. Prog. Plant Protection/Post. Ochr. Roślin 46 (2):

6 Aktualne problemy ochrony roślin Jakubowska M Występowanie szkodników glebowych w buraku cukrowym na plantacjach przemysłowych w latach Prog. Plant Protection/Post. Ochr. Roślin 48 (3): Liburn O.E., Funderburk J.E., Olson S.M Effect of biological and chemical insecticides on Spodoptera species (Lep., Noctuidae) and marketable yields of tomatoes. J. Appl. Ent. 124: Małachowska D Występowanie i szkodliwość rolnic Agrotinae na burakach w latach Gazeta Cukrownicza 3: Püntener W Podręcznik Doświadczalnictwa Polowego w Ochronie Roślin. [Tłumaczenie z języka niemieckiego Z. Ginter] Inst. Ochr. Roślin, Poznań, 244 ss. Szymczak-Nowak J., Rychcik B., Tyburski J Zdrowotność buraka cukrowego uprawianego w płodozmianie i monokulturze. Prog. Plant Protection/Post. Ochr. Roślin 47 (2): Walczak F Wykorzystanie metody regresji wielokrotnej przy wyznaczaniu optymalnego terminu chemicznej ochrony zbóż przed skrzypionkami (Oulema spp.) w Wielkopolsce. Rozpr. Nauk. Inst. Ochr. Roślin, z. 12, 123 ss. Ziemnicka J Interakcje nukleopoliedrowirusa AGSENPV i preparatu chemicznego Nurelle D 550 EC u rolnicy zbożówki Agrotis segetum (Den. et Schiff.). Prog. Plant Protection/Post. Ochr. Roślin 48 (4): MAGDALENA JAKUBOWSKA, FELICYTA WALCZAK CURRENT PROBLEMS OF SUGAR BEET PLANTS AGAINST TURNIP MOTH AND HEART AND DART MOTH SUMMARY A field experiment was carried out at the Agricultural Experimental Station Winna Góra in The aim of presented studies was to determine the optimal date for chemical control of cutworms based on two methods 9 chemical treatment dates). First method was in accordance with the flight moth warning system. The second one was based on phonological criterion including appointed sum of effective temperatures for the pest. Yield of roots was evaluated from the area of 10 m 2. The results of performed research revealed a lack of significant differences between the applied treatment date combinations and check objects. The smallest percentage of pest infested roots was recorded in case of experimental combinations with phonological criterion while the largest one in check objects. All insecticides applied in this experiment were of minor importance. Key words: chemical control, cutworms, damage, Agrotis segetum, Agrotis exclamationis, Karate Zeon 050 SC, Nurelle D 550 EC