ZASIEDLANIE UPRAWY ROŚLIN IPOMOEA BATATAS (L.) LAM. PRZEZ ŚLIMAKI W POŁUDNIOWO-WSCHODNIEJ POLSCE

Transkrypt

1 Progress in Plant Protection / Postępy w Ochronie Roślin, 47 (1) 2007 ZASIEDLANIE UPRAWY ROŚLIN IPOMOEA BATATAS (L.) LAM. PRZEZ ŚLIMAKI W POŁUDNIOWO-WSCHODNIEJ POLSCE BARBARA KROCHMAL-MARCZAK 1, BARBARA SAWICKA 2 1 Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa Zakład Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich Rynek 1, Krosno marczakbarbara@op.pl 2 Akademia Rolnicza Katedra Szczegółowej Uprawy Roślin Akademicka 15, Lublin I. WSTĘP Zasiedlenie upraw roślin przez ślimaki może być przyczyną obniżenia plonu, a nawet całkowitego ich zniszczenia. Ślimaki zanieczyszczają ponadto rośliny śluzem, bądź odchodami oraz powodują zmniejszenie wartości odżywczej i technologicznej płodów rolnych, warzyw, owoców oraz obniżenie wartości dekoracyjnej roślin ozdobnych. Lokalnie mogą powodować całkowite zniszczenie plantacji. Istotny wpływ na wzrost nasilenia występowania ślimaków miały także takie czynniki, jak: ograniczenie lub całkowity zakaz spalania słomy i ściernisk oraz stosowanie zielonych nawozów. Glen (1989) wykazał, że liczba ślimaków jest większa na polach z pozostawionymi resztkami roślinnymi. Duże znaczenie ma również wprowadzenie do produkcji nowych odmian roślin uprawnych, np. pszenicy o wysokiej zawartości cukrów rozpuszczalnych lub rzepaku z dwukrotnie niższą zawartością glukozylanów (Moens 1989). W ostatnich latach w Polsce wystąpiły bardzo sprzyjające rozwojowi ślimaków warunki klimatyczne (łagodne zimy, duża ilość opadów w okresie wiosny i jesieni). Duży wpływ na wzrost liczebności ślimaków miały także: intensyfikacja importu materiału roślinnego oraz wzmożony handel sadzonkami i płodami rolnymi. Stworzyły one dogodne warunki do zawlekania do kraju nowych gatunków ślimaków, szkodliwych dla upraw oraz rozprzestrzenianie się gatunków rodzimych. Celem badań było określenie stanu zasiedlania uprawy roślin Ipomoea batatas (L.) Lam. przez ślimaki w południowo-wschodniej Polsce. II. MATERIAŁ I METODY Wyniki badań uzyskano na podstawie doświadczenia polowego, przeprowadzonego w latach w Żyznowie. Doświadczenie wykonano na glebie brunatnej, klasy

2 272 Progress in Plant Protection / Postępy w Ochronie Roślin, 47 (1) 2007 bonitacyjnej IVa. Eksperyment polowy wykonano metodą bloków zrandomizowanych w 3 powtórzeniach. Badania przeprowadzono na 3 odmianach batata: Carmen Rubin, Goldstar i White Triumph. Materiałem rozmnożeniowym były ukorzenione sadzonki I. batatas. Rośliny były sadzone w rozstawie 75 cm H 50 cm. Stosowano nawożenie organiczne w ilości 25 t/ha obornika oraz nawożenie mineralne w dawkach: 100 kg N; 52,3 kg P i 124,5 kg K/ha. W doświadczeniu określano występowanie i objawy żerowania ślimaków na I. batatas. Ocena zagrożenia roślin przez ślimaki obejmowała ustalenie nasilenia ich występowania i określenie stopnia uszkodzenia roślin. Obserwacje występowania ślimaków prowadzono od sadzenia roślin do fazy kwitnienia. Do tych celów stosowano 12 pułapek (po 4 na każdej odmianie) do odłowu ślimaków. Pułapki (folie diagnostyczne) z przynętami, w postaci części świeżych warzyw, umieszczano losowo w różnych miejscach na plantacji batata. Ocenę uszkodzenia roślin ustalano na podstawie obserwacji liczby uszkodzonych roślin na jednostce powierzchni i stopnia ich uszkodzenia. W 10 miejscach pola obserwowano 20 młodych roślin i określono udział uszkodzonych liści oraz wielkość uszkodzeń według 3-stopniowej skali (Kozłowski 1999). Przebieg pogody w latach badań był zróżnicowany, co ilustruje rysunek 1. Rys. 1. Rozkład opadów i temperatur powietrza w okresie wegetacji I. batatas wg stacji IMGW w Krośnie Fig. 1. Rainfall and air temperature in vegetation period of sweet potato according to meteorological Station in Krosno III. WYNIKI I ICH OMÓWIENIE Na plantacji I. batatas zaobserwowano obecność dwóch gatunków ślimaków: pomrowika plamistego (Deroceras reticulatum) oraz ślinika luzytańskiego (Arion lusitanicus). Największą liczebność obydwu gatunków ślimaków zaobserwowano w okresie kwitnienia roślin, najmniejszą zaś bezpośrednio po sadzeniu (rys. 2, 3). Największą liczebność pomrowika plamistego w liczbie 9 szt./m 2 zaobserwowano na roślinach odmiany Carmen Rubin, zaś ślinika luzytańskiego na odmianie White Triumph.

3 Zasiedlanie Ipomoea batatas przez ślimaki 273 Rys. 2. Liczebność A. lusitanicus na poletkach poszczególnych odmian I. batatas Fig. 2. Number of A. lusitanicus on experimental plots of each cultivars of I. batatas Rys. 3. Liczebność D. reticulatum na poletkach poszczególnych odmian I. batatas Fig. 3. Number of D. reticulatumon on experimental plots of each cultivars of I. batatas Objawy żerowania obydwu gatunków ślimaków uwidaczniały się w postaci nieregularnych, wygryzionych otworów w blaszce liściowej. W miejscach żerowania oraz na glebie ślimaki pozostawiały błyszczące ślady, zaschniętego śluzu. Największy pojaw pomrowika plamistego i ślinika luzytańskiego obserwowano wieczorem i podczas deszczowej pogody. Rozmiar uszkodzeń wyrządzonych przez obydwa gatunki ślimaków był uzależniony od cech odmianowych I. batatas (rys. 4). Największe uszkodzenia zaobserwowano na roślinach odmiany Goldstar, najmniejsze zaś na odmianie Carmen Rubin. Liczebność obu gatunków ślimaków, okres ich pojawiania się i tempo rozprzestrzeniania na plantacji były zróżnicowane w latach badań (rys. 5). Największy pojaw, obydwu gatunków, obserwowano w 2003 roku, charakteryzującym się dużą ilością opadów w czerwcu i lipcu, najmniejszy zaś w suchym 2005 roku, o najniższych opadach w sierpniu i wrześniu.

4 274 Progress in Plant Protection / Postępy w Ochronie Roślin, 47 (1) 2007 Rys. 4. Nasilenie uszkodzeń roślin I. batatas przez D. reticulatum i A. lusitanicus w okresie wegetacji Fig. 4. Intensity of plant damage of the I. batatas by D. reticulatum and A. lusitanicus during the vegetation Rys. 5. Liczebność A. lusitanicus i D. reticulatum na plantacji I. batatas w latach Fig. 5. Number of A. lusitanicus and D. reticulatum on the plantation in the years

5 Zasiedlanie Ipomoea batatas przez ślimaki 275 IV. WNIOSKI 1. Na plantacji I. batatas zaobserwowano obecność dwóch gatunków ślimaków: pomrowika plamistego (D. reticulatum) oraz ślinika luzytańskiego (A. lusitanicus). Największy ich pojaw obserwowano wieczorem i podczas deszczowej pogody. 2. Największą liczebność obydwóch gatunków ślimaków stwierdzono w okresie kwitnienia roślin. W miejscach żerowania oraz na glebie ślimaki pozostawiały błyszczące ślady zaschniętego śluzu. 3. Wielkość uszkodzeń wyrządzonych przez obydwa gatunki ślimaków był uzależniony od odmiany I. batatas, największe uszkodzenia obserwowano na roślinach odmiany Goldstar. V. LITERATURA Glen D.M Understanding and predicting slug problem in cereals. Slug and Snails in Word Agriculture, BCPC 41: Kozłowski J Ślimaki (Gastropoda: Stylommatophora) niedoceniane szkodniki roślin uprawnych w Polsce. Post. Nauk Rol. 6 (99): Moens R Factors affecting slug damage and control decisions. Slug and Snails in World Agriculture, BCPC 41: BARBARA KROCHMAL-MARCZAK, BARBARA SAWICKA SETTLEMENT OF THE IPOMEA BATATAS (L.) LAM. PLANTS BY SLUGS IN SOUTH-EAST OF POLAND SUMMARY Results of the research were based on a field experiment carried out during in Żyznów on a brown soil. The experiment was performed according to randomized blocks method in three repetitions. The number of accrring slugs was studied on three sweet potato cultivars: Carmen Rubin, Goldstar, White Triumph. The time of their appearance on cultivars and the rate of spreading in the field were different during the years of the research. The degree of damage caused by both species of slugs depended on differentiated properties of Ipomoea batatas. The highest damage was observed on plants of Goldstar cultivar whereas on Carmen Rubin cultivar it was the slightest. Key words: sweet potato, cultivars, slugs, damage, feeding