WPŁYW FUNGICYDÓW NA ZDROWOTNOŚĆ, PLONOWANIE I WARTOŚĆ SIEWNĄ ŁUBINU BIAŁEGO I ŻÓŁTEGO

Transkrypt

1 Progress in Plant Protection / Postępy w Ochronie Roślin, 46 (2) 2006 WPŁYW FUNGICYDÓW NA ZDROWOTNOŚĆ, PLONOWANIE I WARTOŚĆ SIEWNĄ ŁUBINU BIAŁEGO I ŻÓŁTEGO JERZY SZUKAŁA 1, AGNIESZKA MYSTEK 1, DANUTA KURASIAK-POPOWSKA 2 Akademia Rolnicza im. Augusta Cieszkowskiego 1 Katedra Uprawy Roli i Roślin Mazowiecka 45/46, Poznań 2 Katedra Genetyki i Hodowli Roślin Wojska Polskiego 71C, Poznań I. WSTĘP Fungicydy w ochronie łubinu zaczęto stosować po wystąpieniu na szerszą skalę najgroźniejszej choroby antraknozy wywoływanej przez Colletotrichum gloeosporioides Penz. Pojawiła się ona w Polsce stosunkowo niedawno, bo w końcu lat dziewięćdziesiątych XX wieku (Frencel i wsp. 1997; Jańczak 2000). Po roku 2000 występowała w różnym nasileniu, jednak nie poczyniła większych szkód na plantacjach uprawnych. Jednak z uwagi na groźne konsekwencje nadal poszukuje się skutecznych metod jej zwalczania dostępnymi środkami ochrony roślin (Horoszkiewicz i Filoda 2000; Jańczak i wsp. 2001; Jańczak i wsp. 2003). Chemiczna ochrona roślin przed agrofagami ogranicza ich występowanie, ale może także negatywnie wpływać na procesy życiowe rośliny i powodować zmiany morfologiczne, zmniejszenie żywotności nasion, a także zaburzenia cytologiczne (Grzesiuk i wsp. 1999). Celem badań było określenie skuteczności działania pięciu fungicydów w zapobieganiu i zwalczaniu antraknozy oraz ich wpływ na plonowanie i jakość materiału siewnego. II. MATERIAŁ I METODY Doświadczenie polowe przeprowadzono w latach w Zakładzie Doświadczalno Dydaktycznym w Gorzyniu, na glebach płowych, klasy IVa i IVb, kompleksu żytniego bardzo dobrego i dobrego. Założono je jako dwuczynnikowe, w układzie losowanych podbloków w czterech powtórzeniach. Pierwszy czynnik stanowiły gatunki: łubin biały odmiana Bardo i łubin żółty odmiana Parys, drugi czynnik fungicydy: Sarfun (0,7 l/ha), Alert 375 SC (1,0 l/ha), Gwarant (2,0 l/ha), Amistar

2 Wpływ fungicydów na zdrowotność, plonowanie i wartość siewną 637 (1,0 l/ha), Horizon (1,0 l/ha) oraz obiekt kontrolny bez fungicydu. Wszystkie fungicydy stosowano dwukrotnie, pierwszy raz w stadium 2 3 liści, drugi w początkach pąkowania, przy pomocy opryskiwacza taczkowego na sprężone powietrze, typu XR-110 H 0,3 mm. Wielkość poletka wynosiła 20 m 2. Łubin uprawiano w stanowisku po pszenicy jarej, a zabiegi agrotechniczne wykonano według zasad przyjętych w praktyce. Na podstawie prób roślin lub nasion z każdego poletka określono następujące cechy: porażenie antraknozą roślin w skali 9-stopniowej w okresie dojrzewania strąków (1 brak porażenia, 9 porażenie całkowite), udział porażonych strąków, plon nasion w przeliczeniu na 15% wilgotności, liczbę strąków i nasion na roślinie, masę 1000 nasion, wartość siewną nasion wyrażoną zdolnością kiełkowania, udziałem nasion martwych i nienormalnie kiełkujących zgodnie z PN-94/R oraz wigor nasion. Wigor oznaczono przy pomocy konduktometru mikrokomputerowego CC-551 firmy Elmetron. Wyniki oceniono statystycznie stosując analizę wariancji, a istotność różnic oceniono testem Tukey a na poziomie α = 0,05. III. WYNIKI I ICH OMÓWIENIE Warunki pogodowe w czteroletnim cyklu badań nie sprzyjały występowaniu i rozprzestrzenianiu się antraknozy. Porażenie roślin było niewielkie i wahało się od jednego stopnia w roku 2003 do trzech stopni w roku 2000, a strąków od 0,5 do 5,5%, przy czym rośliny łubinu białego były mniej porażone niż łubinu żółtego, natomiast strąki silniej porażone były u łubinu białego niż u łubinu żółtego (tab. 1). W czasie dojrzewa- Tabela 1. Porażenie roślin łubinu przez Colletotrichum gloeosporioides w latach Table 1. Infestation of lupine plants by Colletotrichum gloeosporioides in years the Gatunek Species Yiellow lupine Kontrola Control Sarfun Fungicydy Fungicides Alert 375 SC Gwarant Amistar Porażenie roślin (skala 9 ) Plant infestation (scale 9 ) Horizon Średnio 1,3 a 1,2 a 1,1 a 1,0 b 1,0 b 1,1 a 1,1 A 3,1 a 2,1 b 2,1 b 2,1 b 2,2 b 2,1 b 2,6 B Porażenie strąków (%) Pod infestation (%) 4,4 a 3,9 a 5,4 a 2,8 a 3,8 a 4,3 a 4,1 A 2,0 a 1,8 a 0,5 a 0,4 a 0,5 a 0,5 a 0,9 B Oznaczenia tą samą literą nie różnią się istotnie na poziomie istotności α = 0,05 Values marked with the same letter do not differ at significance level α = 0.05 Duże litery odnoszą się do porównań średnich Capital letters relate to the comparison of means

3 638 Progress in Plant Protection / Postępy w Ochronie Roślin, 46 (2) 2006 nia porażenie strąków przez C. gloeosporioides było niewielkie, ale u łubinu białego było dwukrotnie większe niż u żółtego. Wszystkie badane fungicydy w porównaniu do obiektu kontrolnego istotnie obniżały występowanie antraknozy na roślinach łubinu żółtego, natomiast u łubinu białego porażenie obniżały tylko Gwarant i Amistar (tab. 1). Elementy plonowania obu gatunków łubinu jak liczba strąków i nasion na roślinie, liczba nasion w strąku i masa 1000 nasion oraz plony nasion nie ulegały istotnym zmianom pod wpływem stosowanych fungicydów. Tabela 2. Wpływ fungicydów na zdolność kiełkowania i elektroprzewodnictwo nasion łubinu białego i żółtego Table 2. The influence of fungicides on germination capacity and electroconductivity of white and yellow lupine seeds Gatunek Species Średnia Kontrola Control Sarfun Fungicydy Fungicides Alert 375 SC Gwarant Amistar *Zdolność kiełkowania Germination capacity Horizon 250 Sc Średnia 89,7 a 87,5 a 90,3 a 89,9 a 89,6 a 89,3 a 89,3 A 84,5 a 86,7 ab 84,6 a 89,4 b 88,8 b 86,9 a 86,8 B *Nasiona nienormalnie kiełkujace Abnormally germinat seeds 10,0 a 11,7 a 8,7 a 9,4 a 9,7 a 10,0 a 9,9 A 6,7 a 5,7 a 6,6 a 4,6 a 6,4 a 7,1 a 6,2 B *Nasiona martwe Lifeless seeds 0,2 a 0,7 a 0,8 a 0,6 a 0,7 a 0,5 a 0,6 A 8,1 a 7,2 a 8,6 a 5,8 a 4,6 a 5,7 a 6,7 B **Test elektroprzewodnictwa Electroconductivity test [μscm 1 g 1 ] 13,2 a 14,4 a 13,2 a 12,2 a 14,0 a 13,4 a 13,4 A 21,5 a 23,5 ab 27,1 b 25,8b 27,5 b 25,3b 25,1 B 17,3 A 19,0 AB 20,1 B 19,0 AB 20,7 B 19,3 B * w latach in the years ** w latach in the years

4 Wpływ fungicydów na zdrowotność, plonowanie i wartość siewną 639 Z punktu widzenia produkcji nasiennej ważne jest określenie wpływu stosowanych fungicydów na żywotność i wigor nasion. Na podstawie badań własnych stwierdzono, że Gwarant i Amistar istotnie poprawiały zdolność kiełkowania nasion łubinu żółtego odpowiednio o 4,9% i 4,3%, ale oba podobnie jak Alert 375 SC i Horizon zwiększały elektroprzewodnictwo wód nastoinowych, a więc obniżały wigor tych nasion. Natomiast u łubinu białego żaden z zastosowanych fungicydów nie modyfikował zdolności kiełkowania ani wigoru nasion (tab. 2). IV. WNIOSKI 1. W warunkach przeprowadzonego doświadczenia i przy niewielkim porażeniu przez Colletotrichum gloeosporioides wszystkie badane fungicydy obniżały porażenie roślin łubinu żółtego, natomiast u łubinu białego porażenie obniżały tylko Gwarant i Amistar. Badane fungicydy nie różnicowały istotnie porażenia strąków obu gatunków łubinu. 2. Gwarant i Amistar poprawiały parametry zdolności kiełkowania nasion łubinu żółtego, ale oba fungicydy podobnie jak Alert 375 SC i Horizon obniżały wigor tych nasion. Stosowane fungicydy nie modyfikowały zdolności kiełkowania i wigoru nasion łubinu białego. 3. Badane fungicydy nie miały wpływu na plon nasion i elementy plonowania łubinu białego i żółtego. V. LITERATURA Frencel I., Lewartowska E., Czerwińska A Występowanie antraknozy (Colletotrichum gloesporioides Penz.) na łubinach w Polsce. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol., 446: Grzesiuk S., Koczowska I., Górecki R Fizjologiczne Podstawy Odporności Roślin Na Choroby. Wydanie II, ART Olsztyn, 205 ss. Horoszkiewicz J., Filoda G Badania nad doborem środków grzybobójczych do zwalczania antraknozy łubinu w 1999 roku. Prog. Plant Protection/Post. Ochr. Roślin 40: Jańczak C Antraknoza choroba dominująca w latach , jej szkodliwość i próby zwalczania. Prog. Plant Protection/Post. Ochr. Roślin 40: Jańczak C., Filoda G., Horoszkiewicz-Janka J Antraknoza łubinu w Polsce w latach , zwalczanie i skuteczność działania środków grzybobójczych. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 495: Jańczak C., Horoszkiewicz J., Filoda G., Czerwińska A Choroby grzybowe łubinu wąskolistnego i ich zwalczanie. Prog. Plant Protection/Post. Ochr. Roślin 41: JERZY SZUKAŁA, AGNIESZKA MYSTEK, DANUTA KURASIAK-POPOWSKA INFLUENCE OF FUNGICIDES ON PLANT HEALTH, YIELDING AND SEEDING VALUE OF WHITE AND YELLOW LUPINE S SUMMARY The field experiment was carried out in the years in Research Station Gorzyń Department of Soil and Plant Cultivation of Agricultural University in Poznań. In conditions of

5 640 Progress in Plant Protection / Postępy w Ochronie Roślin, 46 (2) 2006 the experiment all fungicides significantly decreased infestation by Colletotrichum gloeosporioides of yellow lupine plants. The decrease of infestation of white lupine was influenced only by Gwarant and Amistar. Both fungicides improved germination capacity of yellow lupine seeds but similarly like Alert 375 SC and Horizon decreased their vigour. Fungicides did not differentiated germination capacity and vigour of white lupine seeds and also pod infestation, structural components of yield and seed yield of both species of lupine. Key words: lupine, anthracnose, fungicide, infestation, seeding value, vigour