Najkrótsze drogi w grafach z wagami

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Najkrótsze drogi w grafach z wagami"

Transkrypt

1 Najkrótsze drogi w grafach z wagami Autor projektu: dr Andrzej Mróz (UMK) Projekt pn. Wzmocnienie potencjaªu dydaktycznego UMK w Toruniu w dziedzinach matematyczno-przyrodniczych realizowany w ramach Poddziaªania Programu Operacyjnego Kapitaª Ludzki 1 / 37

2 Problem Na poprzednim wykªadzie omawiali±my problem znajdowania najkrótszych dróg w grae (algorytm BFS), przy czym najkrótsze drogi oznaczaªy drogi o najmniejszej liczbie kraw dzi. W praktycznych zastosowaniach rzeczywisto± lepiej modeluj grafy, w których kraw dzie maj dªugo± (inaczej koszt = wag ). Na tym wykªadzie zajmiemy si zagadnieniem poszukiwania najkrótszych dróg wzgl dem tego dodatkowego parametru. / 37

3 Problem Algorytm BFS wykorzystywaª kolejk. Przedstawimy algorytm Dijkstry, który b dzie w pewnym sensie modykacj algorytmu BFS, wykorzystuj c tym razem kolejk priorytetow (ze wzgl du na dodatkowy parametr, wag ). Przedstawimy te» inne podej±cie, algorytm Bellmana-Forda, realizuj cy zbli»one zadanie. Ma on gorsz zªo»ono± ale jest prostszy w implementacji (nie korzysta z kolejki priorytetowej). 3 / 37

4 Problem Algorytmy te, zwªaszcza algorytm Dijkstry, s w praktyce wykorzystywane w routingu sieciowym, ro»nego rodzaju urz dzeniach nawigacyjnych (jak GPS...), aplikacjach zwi zanych z mapami (jak Google Maps), planowaniu lotów, sieciach telefonicznych, i innych, bardziej specjalistycznych zagadnieniach. Zaczniemy od sformalizowania problemu. 4 / 37

5 Graf z wagami Denicja Grafem z wagami nazywamy graf (skierowany) G = (V, E) wraz z funkcj wagi w : E R. Uwaga W tej prezentacji ograniczamy si do grafów zorientowanych, algorytmy w wersji niezorientowanej s analogiczne. Zauwa»my,»e w ogólnej denicji na funkcj wagi nie nakªada si»adnych ogranicze«, w szczególno±ci jej warto±ci mog by ujemne. / 37

6 Przykªad Na rysunku grafu warto±ci funkcji wagi zaznaczamy zazwyczaj przy kraw dziach: , Powy»szy diagram przedstawia graf G = (V, E), gdzie V = {1,, 3, 4,, 6}, E = { (1, ), (, 1), (1, ), (1, 4), (4, ), (, ), (, 3), (, 6) }, z funkcj wagi w : E R okre±lon : w(1, ) = 10 w(, 1) = w(1, ) = 10 w(1, 4) = 7 w(4, ) = w(, ) = 0 w(, 3) = 6 w(, 6) = 4,. 6 / 37

7 Reprezentacje grafu z wagami Ustalmy graf zorientowany G = (V, E) z funkcj wagi w : E R. Najwygodniejsze reprezentacje grafów z wagami to odpowiednie modykacje macierzy s siedztwa lub list s siedztwa. Macierz s siedztwa (wagowa): macierz A = A(G) M n n (Z) o wspóªczynnikach: { 0, (i, j) / E, A i,j = w((i, j)), (i, j) E (analogicznie w wersji niezorientowanej). 7 / 37

8 Reprezentacje grafu z wagami Przykªad wagowej macierzy s siedztwa , Ai,j , / 37

9 Reprezentacje grafu z wagami Listy s siedztwa (wagowe): tablica Adj[1..n], gdzie Adj[i] = wska¹nik do listy s siadów i, tj. tych wierzchoªków j,»e (i, j) E. Ka»dy element j listy s siadów wierzchoªka i zawiera dodatkowe pole z wag w(i, j). 9 / 37

10 Reprezentacje grafu z wagami Przykªad wagowych list s siedztwa , L[i] 1 {; 10} {; 10} {4; 7} {1; } {; 0} 3 4 {; } {3; 6} {6; 4, } 6 10 / 37

11 Reprezentacje grafu z wagami Lista kraw dzi (wagowa): [ [u 1, v 1, w(u 1, v 1 )], [u, v, w(u, v )],..., [u m, v m, w(u m, v m )] ], gdzie E = { (u i, v i ) : i = 1,..., m }. 11 / 37

12 Reprezentacje grafu z wagami Przykªad wagowej listy kraw dzi , [ [1,, 10], [, 1, ], [1,, 10], [1, 4, 7], [4,, ], [,, 0], [, 3, 6], [, 6, 4,] ] 1 / 37

13 Waga drogi Dla dowolnej drogi P = (v 0, v 1,..., v k ) w grae G = (V, E), v i V, deniujemy jej wag jako liczb k w(p) := w((v i 1, v i )). i=1 Czyli rozszerzamy denicj funkcji w z kraw dzi na wszystkie drogi. Przykªad , w((1,,, 3)) = = 4, w((1,, 1, 4)) = =, w((1,, 1,,, 6)) = , = 49,. 13 / 37

14 Najkrótsze drogi w grae z wagami Ustalmy graf G = (V, E) z wagami w : E R. Denicja Waga najkrótszej drogi z u do v, dla u, v V, to liczba { min{w(p) : u P v}, gdy istnieje droga z u do v, δ(u, v) :=, w p.p. u P v oznacza,»e P jest drog z u do v. Uwaga Minimum w denicji nie zawsze istnieje! chwil. Wrócimy do tego za 14 / 37

15 Najkrótsze drogi w grae z wagami Przykªad , δ(1, ) = 10, δ(1, ) = 9, δ(, ) = 14, δ(1, 6) = 13,. 1 / 37

16 Problem cykli ujemnych Rozwa»my graf z wagami: Wówczas w(1,, 3) = 10, w(1,, 3, 1,, 3) = 1, w(1,, 3, 1,, 3, 1,, 3) = 0,... Czyli warto± δ(1, 3) = min{w(p) : u P v} jest nieokre±lona! W takiej sytuacji kªadziemy δ(1, 3) :=. Jest to tzw. problem cykli ujemnych. Algorytm poszukiwania najkrótszych dróg powinien sobie z nim radzi (albo go unikn ). 16 / 37

17 Warianty problemu najkrótszych dróg 1 Najkrótsze drogi z jednym ¹ródªem. Analogicznie jak BFS dla grafów bez wag z poprzedniego wykªadu. Najkrótsze drogi z jednym wierzchoªkiem docelowym. Ten problem mo»na rozwi za przy pomocy pierwszego. 3 Najkrótsza droga mi dzy par wierzchoªków. Pokazuje si,»e ten problem jest obliczeniowo równowa»ny pierwszemu. Tzn. algorytmy szukaj ce najkrótszej drogi z u do v, jako skutek uboczny i tak musz wyliczy wszystkie najkrótsze drogi z jednym ¹ródªem u. 4 Najkrótsze drogi mi dzy wszystkimi parami wierzchoªków. Ten problem mo»na rozwi za przy pomocy pierwszego (dla wszystkich ¹ródeª). S te» specjalne algorytmy opracowane dla tego konkretnego problemu, np. algorytm Floyda-Warshalla. 17 / 37

18 Warianty problemu najkrótszych dróg W dalszej cz ±ci wykªadu omówimy dwa ró»ne algorytmy rozwi zuj ce wariant pierwszy, najkrótsze drogi z jednym ¹ródªem: 1 Algorytm Dijkstry. Algorytm Bellmana-Forda. 18 / 37

19 Oznaczenia i konwencje Ustalmy graf z wagami G = (V, E). Najkrótsze drogi z jednym ¹ródªem s V. π[v] poprzednik wierzchoªka v na tymczasowej najkrótszej drodze z s do v. Dla ka»dego v V trzymamy atrybut d[v] = oszacowanie wagi najkrótszej drogi = górne ograniczenie wagi najkrótszej drogi z s do v. W trakcie algorytmów atrybuty (wektory) te b d modykowane, by mo»e wielokrotnie na tych samych wspóªrz dnych. Warto±ci d[v] b d male. Po zako«czeniu algorytmów: π b dzie zawieraª poprzedników na najkrótszych drogach z s, d b dzie zawieraª wagi najkrótszych dróg z s, tj. d[v] = δ(s, v), dla ka»dego v V. 19 / 37

20 Oznaczenia i konwencje Poniewa» wykorzystujemy znak jako stra»nika, ustalamy prost arytmetyk na niesko«czono±ciach: Dla a R { }, przyjmujemy a + = + a =. Dla a R { }, przyjmujemy a + ( ) = ( ) + a =. Realizacja tej arytmetyki zale»y od konkretnej implementacji. 0 / 37

21 Procedura relaksacji Relaksacja (=osªabienie ogranicze«) kraw dzi (u, v) sprawdzenie, czy przechodz c przez u, mo»na znale¹ krótsz od dotychczas najkrótszej drogi do v. Je»eli tak, uaktualniamy warto±ci d[v] i π[v]. Relax(u, v, w) if d[v] > d[u] + w(u,v) then d[v] := d[u] + w(u,v); π[v] := u 1 / 37

22 Poprawno± Oba algorytmy polegaj na wykonaniu serii relaksacji w odpowiedniej kolejno±ci. Dowód poprawno±ci obu algorytmów opiera si na nast puj cych prostych faktach (zwi zanych z relaksacj ). Lemat 1 Poddroga najkrótszej drogi te» jest najkrótsz drog. Lemat (Nierówno± trójk ta) Dla ka»dych u, v, x V zachodzi nierówno± : δ(u, v) δ(u, x) + δ(x, v). Peªen dowód pomijamy, mo»na go znale¹ np. w ksi»ce [1] ze spisu literatury do wykªadu (T. H. Cormen et al.). / 37

23 Inicjalizacja W obu algorytmach wykorzystamy nast puj c inicjalizacj wektorów π i d: Initialize(G, s) for ka»dy v V(G) do d[v] := ; π[v] := d[s] := 0 3 / 37

24 Specykacja Przypomnijmy,»e przy ujemnych warto±ciach funkcji wagi mog wyst pi ujemne cykle. W przypadku algorytmu Dijkstry po prostu nie dopuszcza si wag ujemnych by unikn problemu. Algorytm Dijkstry. Dane: graf skierowany G = (V, E), nieujemna funkcja wagi w oraz wierzchoªek ¹ródªowy s V. Wynik: dla ka»dego v V osi galnego z s, warto± d[v] = δ(s, v) oraz poprzednik π[v] na najkrótszej drodze z s do v. 4 / 37

25 Ogólna idea Strategia (zachªanna): S = zbiór wierzchoªków, dla których wagi najkrótszych dróg s policzone, tj. v S d[v] = δ(s, v). powtarzanie nast puj cych operacji: bierzemy u V \ S o najmniejszej warto±ci d[u] ( zbiór V \ S kolejka priorytetowa!); dodajemy u do S i wykonujemy relaksacj na wszystkich kraw dziach u v. Zbiór S i operacje na nim mo»na pomin w implementacji. / 37

26 Kolejka priorytetowa - przypomnienie Kolejka priorytetowa (typu MIN) = struktura danych K, w której elementy s liniowo uporz dkowane (przy pomocy pewnego klucza, inaczej priorytetu) i przetwarzane w kolejno±ci od obiektu o najni»szym priorytecie do obiektu o najwy»szym priorytecie. Operacja: ExtractMin(K) zwrócenie i usuni cie elementu o najni»szym priorytecie z kolejki K. Uwaga W algorytmie Dijkstry elementami kolejki K b d wierzchoªki, ich priorytetami warto±ci d[v]. 6 / 37

27 Kolejka priorytetowa - przypomnienie Przypomnijmy,»e kolejk priorytetow najefektywniej implementuje si przy pomocy kopca. Mo»na te» zasymulowa jej dziaªanie na zwykªej tablicy (wtedy operacja ExtractMin polega m.in. na wyszukaniu minimum w tablicy). Mo»na te» u»y gotowych struktur, jak priority_queue biblioteki STL j zyka C / 37

28 Kolejka priorytetowa - relaksacja Uwaga techniczna: W procedurze relaksacji uaktualniamy warto±ci wektora d (czyli priorytety): Relax(u, v, w) if d[v] > d[u] + w(u,v) then d[v] := d[u] + w(u,v); π[v] := u Zatem w zale»no±ci od implementacji kolejki priorytetowej nale»y odpowiednio uaktualni struktur kolejki: je»eli kolejka implementowana jest na kopcu, nale»y przywróci wªasno± kopca! 8 / 37

29 Algorytm Dijkstra(G, w, s) 1 Initialize(G, s); 3 S := ; 4 Q := V(G); while Q <> do 6 7 u := ExtractMin(Q); 8 S := S {u}; 9 for ka»dy v Adj[u] do 10 Relax(u, v, w); 11 1 Najwa»niejsze w dowodzie poprawno±ci: dla ka»dego u dodawanego do S mamy d[u] = δ(s, u). 9 / 37

30 Algorytm - zªo»ono± Dijkstra(G, w, s) 1 Initialize(G, s); 3 S := ; 4 Q := V(G); while Q <> do 6 7 u := ExtractMin(Q); 8 S := S {u}; 9 for ka»dy v Adj[u] do 10 Relax(u, v, w); 11 1 Zªo»ono± (szkic). Kolejka implementowana na tablicy: ExtractMin na tablicy: O( V ); wiersz 7 wykonany V razy ( skªadnik O( V ) w zªo». caªego algorytmu); dodatkowo wiersz 10 globalnie wykonywany jest O( E ) razy. Zªo»ono± O( V + E ) = O( V ) (bo E = O( V )). 30 / 37

31 Algorytm - zªo»ono± Dijkstra(G, w, s) 1 Initialize(G, s); 3 S := ; 4 Q := V(G); while Q <> do 6 7 u := ExtractMin(Q); 8 S := S {u}; 9 for ka»dy v Adj[u] do 10 Relax(u, v, w); 11 1 Zªo»ono± (szkic). Kolejka implementowana na kopcu: ExtractMin - koszt O(log V ); relaksacja - koszt O(log V ) (przywrócenie wªasno±ci kopca); wiersz 7 globalnie wykonywany jest O( V ), a 10, O( E ) razy ( skªadniki O( V log V ) i O( E log V ) w zªo». caªego alg.). O(( V + E ) log V ) (gdy G spójny, O( E log V )). 31 / 37

32 Algorytm - przebieg dla s = 1 Dijkstra(G, w, s) Initialize(G, s); Q := V(G); while Q <> do u := ExtractMin(Q); for ka»dy v Adj[u] do Relax(u, v, w); Relax(u, v, w) if d[v] > d[u] + w(u,v) then d[v] := d[u] + w(u,v); π[v] := u s , w π[w] d[w] u v d[v] d[u] w(u, v) Q: / 37

33 Algorytm - przebieg dla s = 1 Dijkstra(G, w, s) Initialize(G, s); Q := V(G); while Q <> do u := ExtractMin(Q); for ka»dy v Adj[u] do Relax(u, v, w); Relax(u, v, w) if d[v] > d[u] + w(u,v) then d[v] := d[u] + w(u,v); π[v] := u s , w π[w] d[w] u v d[v] d[u] w(u, v) 1 Q: / 37

34 Algorytm - przebieg dla s = 1 Dijkstra(G, w, s) Initialize(G, s); Q := V(G); while Q <> do u := ExtractMin(Q); for ka»dy v Adj[u] do Relax(u, v, w); Relax(u, v, w) if d[v] > d[u] + w(u,v) then d[v] := d[u] + w(u,v); π[v] := u s , w π[w] d[w] u v d[v] d[u] w(u, v) 1 > Q: / 37

35 Algorytm - przebieg dla s = 1 Dijkstra(G, w, s) Initialize(G, s); Q := V(G); while Q <> do u := ExtractMin(Q); for ka»dy v Adj[u] do Relax(u, v, w); Relax(u, v, w) if d[v] > d[u] + w(u,v) then d[v] := d[u] + w(u,v); π[v] := u s , w π[w] d[w] u v d[v] d[u] w(u, v) 1 > Q: / 37

36 Algorytm - przebieg dla s = 1 Dijkstra(G, w, s) Initialize(G, s); Q := V(G); while Q <> do u := ExtractMin(Q); for ka»dy v Adj[u] do Relax(u, v, w); Relax(u, v, w) if d[v] > d[u] + w(u,v) then d[v] := d[u] + w(u,v); π[v] := u s , w π[w] d[w] u v d[v] d[u] w(u, v) 1 > > Q: / 37

37 Algorytm - przebieg dla s = 1 Dijkstra(G, w, s) Initialize(G, s); Q := V(G); while Q <> do u := ExtractMin(Q); for ka»dy v Adj[u] do Relax(u, v, w); Relax(u, v, w) if d[v] > d[u] + w(u,v) then d[v] := d[u] + w(u,v); π[v] := u s , w π[w] d[w] u v d[v] d[u] w(u, v) 1 > > Q: / 37

38 Algorytm - przebieg dla s = 1 Dijkstra(G, w, s) Initialize(G, s); Q := V(G); while Q <> do u := ExtractMin(Q); for ka»dy v Adj[u] do Relax(u, v, w); Relax(u, v, w) if d[v] > d[u] + w(u,v) then d[v] := d[u] + w(u,v); π[v] := u s , w π[w] d[w] u v d[v] d[u] w(u, v) 1 > > > Q: / 37

39 Algorytm - przebieg dla s = 1 Dijkstra(G, w, s) Initialize(G, s); Q := V(G); while Q <> do u := ExtractMin(Q); for ka»dy v Adj[u] do Relax(u, v, w); Relax(u, v, w) if d[v] > d[u] + w(u,v) then d[v] := d[u] + w(u,v); π[v] := u s , w π[w] d[w] u v d[v] d[u] w(u, v) 1 > > > Q: / 37

40 Algorytm - przebieg dla s = 1 Dijkstra(G, w, s) Initialize(G, s); Q := V(G); while Q <> do u := ExtractMin(Q); for ka»dy v Adj[u] do Relax(u, v, w); Relax(u, v, w) if d[v] > d[u] + w(u,v) then d[v] := d[u] + w(u,v); π[v] := u s w π[w] d[w] , u v d[v] d[u] w(u, v) 1 > > > Q: / 37

41 Algorytm - przebieg dla s = 1 Dijkstra(G, w, s) Initialize(G, s); Q := V(G); while Q <> do u := ExtractMin(Q); for ka»dy v Adj[u] do Relax(u, v, w); Relax(u, v, w) if d[v] > d[u] + w(u,v) then d[v] := d[u] + w(u,v); π[v] := u s w π[w] d[w] , u v d[v] d[u] w(u, v) 1 > > > > 7 + Q: / 37

42 Algorytm - przebieg dla s = 1 Dijkstra(G, w, s) Initialize(G, s); Q := V(G); while Q <> do u := ExtractMin(Q); for ka»dy v Adj[u] do Relax(u, v, w); Relax(u, v, w) if d[v] > d[u] + w(u,v) then d[v] := d[u] + w(u,v); π[v] := u s w π[w] d[w] , u v d[v] d[u] w(u, v) 1 > > > > 7 + Q: / 37

43 Algorytm - przebieg dla s = 1 Dijkstra(G, w, s) Initialize(G, s); Q := V(G); while Q <> do u := ExtractMin(Q); for ka»dy v Adj[u] do Relax(u, v, w); Relax(u, v, w) if d[v] > d[u] + w(u,v) then d[v] := d[u] + w(u,v); π[v] := u s w π[w] d[w] , u v d[v] d[u] w(u, v) 1 > > > > 7 + Q: / 37

44 Algorytm - przebieg dla s = 1 Dijkstra(G, w, s) Initialize(G, s); Q := V(G); while Q <> do u := ExtractMin(Q); for ka»dy v Adj[u] do Relax(u, v, w); Relax(u, v, w) if d[v] > d[u] + w(u,v) then d[v] := d[u] + w(u,v); π[v] := u s w π[w] d[w] , u v d[v] d[u] w(u, v) 1 > > > > > Q: / 37

45 Algorytm - przebieg dla s = 1 Dijkstra(G, w, s) Initialize(G, s); Q := V(G); while Q <> do u := ExtractMin(Q); for ka»dy v Adj[u] do Relax(u, v, w); Relax(u, v, w) if d[v] > d[u] + w(u,v) then d[v] := d[u] + w(u,v); π[v] := u s w π[w] d[w] , u v d[v] d[u] w(u, v) 1 > > > > > Q: / 37

46 Algorytm - przebieg dla s = 1 Dijkstra(G, w, s) Initialize(G, s); Q := V(G); while Q <> do u := ExtractMin(Q); for ka»dy v Adj[u] do Relax(u, v, w); Relax(u, v, w) if d[v] > d[u] + w(u,v) then d[v] := d[u] + w(u,v); π[v] := u s w π[w] d[w] , u v d[v] d[u] w(u, v) 1 > > > > > > 9 + 4, Q: / 37

47 Algorytm - przebieg dla s = 1 Dijkstra(G, w, s) Initialize(G, s); Q := V(G); while Q <> do u := ExtractMin(Q); for ka»dy v Adj[u] do Relax(u, v, w); Relax(u, v, w) if d[v] > d[u] + w(u,v) then d[v] := d[u] + w(u,v); π[v] := u s w π[w] d[w] , 4, u v d[v] d[u] w(u, v) 1 > > > > > > 9 + 4, Q: / 37

48 Algorytm - przebieg dla s = 1 Dijkstra(G, w, s) Initialize(G, s); Q := V(G); while Q <> do u := ExtractMin(Q); for ka»dy v Adj[u] do Relax(u, v, w); Relax(u, v, w) if d[v] > d[u] + w(u,v) then d[v] := d[u] + w(u,v); π[v] := u s w π[w] d[w] , 4, u v d[v] d[u] w(u, v) 1 > > > > > > 9 + 4, Q: / 37

49 Algorytm - przebieg dla s = 1 Dijkstra(G, w, s) Initialize(G, s); Q := V(G); while Q <> do u := ExtractMin(Q); for ka»dy v Adj[u] do Relax(u, v, w); Relax(u, v, w) if d[v] > d[u] + w(u,v) then d[v] := d[u] + w(u,v); π[v] := u s w π[w] d[w] , 4, u v d[v] d[u] w(u, v) 1 > > > > > > 9 + 4, 1 0 < 10 + Q: / 37

50 Algorytm - przebieg dla s = 1 Dijkstra(G, w, s) Initialize(G, s); Q := V(G); while Q <> do u := ExtractMin(Q); for ka»dy v Adj[u] do Relax(u, v, w); Relax(u, v, w) if d[v] > d[u] + w(u,v) then d[v] := d[u] + w(u,v); π[v] := u s w π[w] d[w] , 4, u v d[v] d[u] w(u, v) 1 > > > > > > 9 + 4, 1 0 < < Q: / 37

51 Algorytm - przebieg dla s = 1 Dijkstra(G, w, s) Initialize(G, s); Q := V(G); while Q <> do u := ExtractMin(Q); for ka»dy v Adj[u] do Relax(u, v, w); Relax(u, v, w) if d[v] > d[u] + w(u,v) then d[v] := d[u] + w(u,v); π[v] := u s w π[w] d[w] , 4, u v d[v] d[u] w(u, v) 1 > > > > > > 9 + 4, 1 0 < < Q: 3 3 / 37

52 Algorytm - przebieg dla s = 1 Dijkstra(G, w, s) Initialize(G, s); Q := V(G); while Q <> do u := ExtractMin(Q); for ka»dy v Adj[u] do Relax(u, v, w); Relax(u, v, w) if d[v] > d[u] + w(u,v) then d[v] := d[u] + w(u,v); π[v] := u s w π[w] d[w] , 4, Q: u v d[v] d[u] w(u, v) 1 > > > > > > 9 + 4, 1 0 < < / 37

53 Algorytm - wyniki s , w π[w] d[w] , Po zako«czeniu dziaªania algorytmu w wektorze π s zakodowane najkrótsze drogi z s = 1 do poszczególnych wierzchoªków (poprzez system poprzedników), w wektorze d s zakodowane ich dªugo±ci. 33 / 37

54 Algorytm - wyniki s , w π[w] d[w] , Po zako«czeniu dziaªania algorytmu w wektorze π s zakodowane najkrótsze drogi z s = 1 do poszczególnych wierzchoªków (poprzez system poprzedników), w wektorze d s zakodowane ich dªugo±ci. I tak np. najkrótsza droga z 1 do 3 to: 1 4 3, o dª / 37

55 Uwagi wst pne Algorytm Bellmana-Forda. Dopuszczamy ujemne wagi (w przeciwie«stwie do algorytmu Dijkstry). Algorytm potra wykry ujemne cykle. Nie wykorzystuje kolejki priorytetowej (ªatwiejszy w implementacji). Ma za to wy»sz zªo»ono± od algorytmu Dijkstry. 34 / 37

56 Specykacja Algorytm Bellmana-Forda. Dane: graf skierowany G = (V, E), funkcja wagi w oraz wierzchoªek ¹ródªowy s V. Wynik: warto± true, gdy G nie zawiera ujemnych cykli osi galnych z s, ponadto: dla ka»dego v V osi galnego z s, warto± d[v] = δ(s, v) oraz poprzednik π[v] na najkrótszej drodze z s do v. Gdy G zawiera ujemny cykl osi galny ze ¹ródªa, warto± false. 3 / 37

57 Algorytm Bellman-Ford(G, w, s) 1 Initialize(G, s); 3 for i := 1 to V(G) 1 do 4 for ka»da (u,v) E(G) do Relax(u, v, w); 6 for ka»da (u,v) E(G) do 7 if d[v] > d[u]+w(u, v) then 8 return false; 9 return true 10 Zªo»ono± : O( V E ) (p tla w wierszach 3- dominuj ca). 36 / 37

58 Algorytmy - proste porównanie Zasymulowanie przebiegu algorytmu Bellmana-Forda zostawimy jako wiczenie. W celu porównania obu algorytmów przypomnijmy,»e dla grafu G : , algorytm Dijkstry wykonaª 8 relaksacji (tyle ile kraw dzi). Natomiast algorytm Bellmana-Forda wykona (6 1) 8 = 40 relaksacji (patrz wiersze 3- kodu). (Czyli analogiczna tabela przebiegu, jak przedstawili±my przy przebiegu algorytmu Dijkstry, tu b dzie miaªa 40 wierszy). 37 / 37

Najkrótsze drogi w grafach z wagami

Najkrótsze drogi w grafach z wagami Najkrótsze drogi w grafach z wagami dr Andrzej Mróz (UMK w Toruniu) 013 Projekt wspóªnansowany ze ±rodków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Spoªecznego Projekt pn. Wzmocnienie potencjaªu

Bardziej szczegółowo

Podstawowe algorytmy grafowe i ich zastosowania

Podstawowe algorytmy grafowe i ich zastosowania Podstawowe algorytmy grafowe i ich zastosowania Autor projektu: dr Andrzej Mróz (UMK) Projekt pn. Wzmocnienie potencjaªu dydaktycznego UMK w Toruniu w dziedzinach matematyczno-przyrodniczych realizowany

Bardziej szczegółowo

Podstawowe algorytmy grafowe i ich zastosowania

Podstawowe algorytmy grafowe i ich zastosowania Podstawowe algorytmy grafowe i ich zastosowania dr Andrzej Mróz (UMK w Toruniu) 2013 Projekt wspóªnansowany ze ±rodków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Spoªecznego Projekt pn. Wzmocnienie

Bardziej szczegółowo

Szukanie najkrótszych dróg z jednym ródłem

Szukanie najkrótszych dróg z jednym ródłem Szukanie najkrótszych dróg z jednym ródłem Algorytm Dijkstry Załoenia: dany jest spójny graf prosty G z wagami na krawdziach waga w(e) dla kadej krawdzi e jest nieujemna dany jest wyróniony wierzchołek

Bardziej szczegółowo

Algorytmy grafowe 2. Andrzej Jastrz bski. Akademia ETI. Politechnika Gda«ska Algorytmy grafowe 2

Algorytmy grafowe 2. Andrzej Jastrz bski. Akademia ETI. Politechnika Gda«ska Algorytmy grafowe 2 Algorytmy grafowe 2 Andrzej Jastrz bski Akademia ETI Minimalne drzewo spinaj ce Drzewem nazywamy spójny graf nie posiadaj cy cyklu. Liczba wierzchoªków drzewa jest o jeden wi ksza od liczby jego kraw dzi.

Bardziej szczegółowo

Minimalne drzewa rozpinaj ce

Minimalne drzewa rozpinaj ce y i y i drzewa Spis zagadnie«y i drzewa i lasy cykle fundamentalne i rozci cia fundamentalne wªasno±ci cykli i rozci minimalne drzewa algorytm algorytm Drzewo y i spójnego, nieskierowanego grafu prostego

Bardziej szczegółowo

Lab. 02: Algorytm Schrage

Lab. 02: Algorytm Schrage Lab. 02: Algorytm Schrage Andrzej Gnatowski 5 kwietnia 2015 1 Opis zadania Celem zadania laboratoryjnego jest zapoznanie si z jednym z przybli»onych algorytmów sªu» cych do szukania rozwi za«znanego z

Bardziej szczegółowo

12: Znajdowanie najkrótszych ±cie»ek w grafach

12: Znajdowanie najkrótszych ±cie»ek w grafach 12: Znajdowanie najkrótszych ±cie»ek w grafach Spis zagadnie«problem najkrótszych ±cie»ek z jednym ¹ródªem Rozwi zanie sznurkowe kraw dzi Wariant 1: Wariant 2: nieujemne kraw dzie (Dijkstra) Wariant 3:

Bardziej szczegółowo

Grafy. Andrzej Jastrz bski. Akademia ET I. Politechnika Gda«ska

Grafy. Andrzej Jastrz bski. Akademia ET I. Politechnika Gda«ska Andrzej Jastrz bski Akademia ET I Graf Grafem nazywamy par G = (V, E), gdzie V to zbiór wierzchoªków, E zbiór kraw dzi taki,»e E {{u, v} : u, v V u v}. Wierzchoªki v, u V s s siaduj ce je±li s poª czone

Bardziej szczegółowo

Zadania z kolokwiów ze Wst pu do Informatyki. Semestr II.

Zadania z kolokwiów ze Wst pu do Informatyki. Semestr II. Zadania z kolokwiów ze Wst pu do Informatyki. Semestr II. Poni»sze zadania s wyborem zada«z kolokwiów ze Wst pu do Informatyki jakie przeprowadziªem w ci gu ostatnich lat. Marek Zawadowski Zadanie 1 Napisz

Bardziej szczegółowo

c Marcin Sydow Przepªywy Grafy i Zastosowania Podsumowanie 12: Przepªywy w sieciach

c Marcin Sydow Przepªywy Grafy i Zastosowania Podsumowanie 12: Przepªywy w sieciach 12: w sieciach Spis zagadnie«sieci przepªywowe przepªywy w sieciach ±cie»ka powi kszaj ca tw. Forda-Fulkersona Znajdowanie maksymalnego przepªywu Zastosowania przepªywów Sieci przepªywowe Sie przepªywowa

Bardziej szczegółowo

c Marcin Sydow Spójno± Grafy i Zastosowania Grafy Eulerowskie 2: Drogi i Cykle Grafy Hamiltonowskie Podsumowanie

c Marcin Sydow Spójno± Grafy i Zastosowania Grafy Eulerowskie 2: Drogi i Cykle Grafy Hamiltonowskie Podsumowanie 2: Drogi i Cykle Spis Zagadnie«drogi i cykle spójno± w tym sªaba i silna k-spójno± (wierzchoªkowa i kraw dziowa) dekompozycja grafu na bloki odlegªo±ci w grae i poj cia pochodne grafy Eulera i Hamiltona

Bardziej szczegółowo

Matematyczne Podstawy Informatyki

Matematyczne Podstawy Informatyki Matematyczne Podstawy Informatyki dr inż. Andrzej Grosser Instytut Informatyki Teoretycznej i Stosowanej Politechnika Częstochowska Rok akademicki 03/0 Przeszukiwanie w głąb i wszerz I Przeszukiwanie metodą

Bardziej szczegółowo

Grafy i Zastosowania. 6: Najkrótsze ±cie»ki. c Marcin Sydow. Najkrótsze cie»ki. Warianty. Relaksacja DAG. Algorytm Dijkstry.

Grafy i Zastosowania. 6: Najkrótsze ±cie»ki. c Marcin Sydow. Najkrótsze cie»ki. Warianty. Relaksacja DAG. Algorytm Dijkstry. 6: ±cie»ki Spis zagadnie«problem najkrótszych ±cie»ek z jednym ¹ródªem Rozwi zanie sznurkowe kraw dzi Wariant 1: Wariant 2: nieujemne kraw dzie (Dijkstra) Wariant 3: dowolny graf () ±cie»ki dla wszystkich

Bardziej szczegółowo

Teoria grafów i sieci 1 / 58

Teoria grafów i sieci 1 / 58 Teoria grafów i sieci 1 / 58 Literatura 1 B.Korte, J.Vygen, Combinatorial optimization 2 D.Jungnickel, Graphs, Networks and Algorithms 3 M.Sysªo, N.Deo Metody optymalizacji dyskretnej z przykªadami w Turbo

Bardziej szczegółowo

Minimalne drzewo rozpinaj ce

Minimalne drzewo rozpinaj ce Minimalne drzewo rozpinaj ce dr Andrzej Mróz (UMK w Toruniu) 013 Projekt wspóªnansowany ze ±rodków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Spoªecznego Projekt pn. Wzmocnienie potencjaªu dydaktycznego

Bardziej szczegółowo

TEORIA GRAFÓW. Graf skierowany dla ka»dej kraw dzi (oznaczanej tutaj jako ªuk) para wierzchoªków incydentnych jest par uporz dkowan {u, v}.

TEORIA GRAFÓW. Graf skierowany dla ka»dej kraw dzi (oznaczanej tutaj jako ªuk) para wierzchoªków incydentnych jest par uporz dkowan {u, v}. Podstawowe denicje: TEORIA GRAFÓW Graf (nieskierowany) G = (V, E) struktura skªadaj ca si ze: zbioru wierzchoªków V = {,,..., v n } oraz zbioru kraw dzi E = {e 1, e 2,..., e m }. Z ka»d kraw dzi e skojarzona

Bardziej szczegółowo

Digraf. 13 maja 2017

Digraf. 13 maja 2017 Digraf 13 maja 2017 Graf skierowany, digraf, digraf prosty Definicja 1 Digraf prosty G to (V, E), gdzie V jest zbiorem wierzchołków, E jest rodziną zorientowanych krawędzi, między różnymi wierzchołkami,

Bardziej szczegółowo

Wykªad 7. Ekstrema lokalne funkcji dwóch zmiennych.

Wykªad 7. Ekstrema lokalne funkcji dwóch zmiennych. Wykªad jest prowadzony w oparciu o podr cznik Analiza matematyczna 2. Denicje, twierdzenia, wzory M. Gewerta i Z. Skoczylasa. Wykªad 7. Ekstrema lokalne funkcji dwóch zmiennych. Denicja Mówimy,»e funkcja

Bardziej szczegółowo

Temat: Problem najkrótszych cieek w grafach waonych, cz. I: Algorytmy typu label - setting.

Temat: Problem najkrótszych cieek w grafach waonych, cz. I: Algorytmy typu label - setting. Temat: Problem najkrótszych cieek w grafach waonych, cz. I: Algorytmy typu label - setting.. Oznaczenia i załoenia Oznaczenia G = - graf skierowany z funkcj wagi s wierzchołek ródłowy t wierzchołek

Bardziej szczegółowo

Relacj binarn okre±lon w zbiorze X nazywamy podzbiór ϱ X X.

Relacj binarn okre±lon w zbiorze X nazywamy podzbiór ϱ X X. Relacje 1 Relacj n-argumentow nazywamy podzbiór ϱ X 1 X 2... X n. Je±li ϱ X Y jest relacj dwuargumentow (binarn ), to zamiast (x, y) ϱ piszemy xϱy. Relacj binarn okre±lon w zbiorze X nazywamy podzbiór

Bardziej szczegółowo

Struktury danych i złożoność obliczeniowa Wykład 5. Prof. dr hab. inż. Jan Magott

Struktury danych i złożoność obliczeniowa Wykład 5. Prof. dr hab. inż. Jan Magott Struktury danych i złożoność obliczeniowa Wykład. Prof. dr hab. inż. Jan Magott Algorytmy grafowe: podstawowe pojęcia, reprezentacja grafów, metody przeszukiwania, minimalne drzewa rozpinające, problemy

Bardziej szczegółowo

Teoria grafów i jej zastosowania. 1 / 126

Teoria grafów i jej zastosowania. 1 / 126 Teoria grafów i jej zastosowania. 1 / 126 Mosty królewieckie W Królewcu, na rzece Pregole znajduj si dwie wyspy poª czone ze sob, a tak»e z brzegami za pomoc siedmiu mostów, tak jak pokazuje rysunek 2

Bardziej szczegółowo

Informacje pomocnicze

Informacje pomocnicze Funkcje wymierne. Równania i nierówno±ci wymierne Denicja. (uªamki proste) Wyra»enia postaci Informacje pomocnicze A gdzie A d e R n N (dx e) n nazywamy uªamkami prostymi pierwszego rodzaju. Wyra»enia

Bardziej szczegółowo

PRZYPOMNIENIE Ka»d przestrze«wektorow V, o wymiarze dim V = n < nad ciaªem F mo»na jednoznacznie odwzorowa na przestrze«f n n-ek uporz dkowanych:

PRZYPOMNIENIE Ka»d przestrze«wektorow V, o wymiarze dim V = n < nad ciaªem F mo»na jednoznacznie odwzorowa na przestrze«f n n-ek uporz dkowanych: Plan Spis tre±ci 1 Homomorzm 1 1.1 Macierz homomorzmu....................... 2 1.2 Dziaªania............................... 3 2 Ukªady równa«6 3 Zadania 8 1 Homomorzm PRZYPOMNIENIE Ka»d przestrze«wektorow

Bardziej szczegółowo

Przetwarzanie sygnaªów

Przetwarzanie sygnaªów Przetwarzanie sygnaªów Wykªad 8 - Wst p do obrazów 2D Marcin Wo¹niak, Dawid Poªap Przetwarzanie sygnaªów Pa¹dziernik, 2018 1 / 27 Plan wykªadu 1 Informacje wstepne 2 Przetwarzanie obrazu 3 Wizja komputerowa

Bardziej szczegółowo

1 a + b 1 = 1 a + 1 b 1. (a + b 1)(a + b ab) = ab, (a + b)(a + b ab 1) = 0, (a + b)[a(1 b) + (b 1)] = 0,

1 a + b 1 = 1 a + 1 b 1. (a + b 1)(a + b ab) = ab, (a + b)(a + b ab 1) = 0, (a + b)[a(1 b) + (b 1)] = 0, XIII Warmi«sko-Mazurskie Zawody Matematyczne. Olsztyn 2015 Rozwi zania zada«dla szkóª ponadgimnazjalnych ZADANIE 1 Zakªadamy,»e a, b 0, 1 i a + b 1. Wykaza,»e z równo±ci wynika,»e a = -b 1 a + b 1 = 1

Bardziej szczegółowo

Elementy teorii grafów, sposoby reprezentacji grafów w komputerze

Elementy teorii grafów, sposoby reprezentacji grafów w komputerze Elementy teorii grafów, sposoby reprezentacji grafów w komputerze Autor projektu: dr Andrzej Mróz (UMK) Projekt pn. Wzmocnienie potencjaªu dydaktycznego UMK w Toruniu w dziedzinach matematyczno-przyrodniczych

Bardziej szczegółowo

Wykªad 1. Wprowadzenie do teorii grafów

Wykªad 1. Wprowadzenie do teorii grafów Wykªad 1. Wprowadzenie do teorii grafów 1 / 112 Literatura 1 W. Lipski; Kombinatoryka dla programistów. 2 T. Cormen, Ch. E. Leiserson, R. L. Rivest; Wprowadzenie do algorytmów. 3 K. A. Ross, Ch. R. B.

Bardziej szczegółowo

Elementy geometrii w przestrzeni R 3

Elementy geometrii w przestrzeni R 3 Elementy geometrii w przestrzeni R 3 Z.Šagodowski Politechnika Lubelska 29 maja 2016 Podstawowe denicje Wektorem nazywamy uporz dkowan par punktów (A,B) z których pierwszy nazywa si pocz tkiem a drugi

Bardziej szczegółowo

Grafy i Zastosowania. 5: Drzewa Rozpinaj ce. c Marcin Sydow. Drzewa rozpinaj ce. Cykle i rozci cia fundamentalne. Zastosowania

Grafy i Zastosowania. 5: Drzewa Rozpinaj ce. c Marcin Sydow. Drzewa rozpinaj ce. Cykle i rozci cia fundamentalne. Zastosowania Grafy i Grafy i 5: Rozpinaj ce Spis zagadnie«grafy i i lasy cykle fundamentalne i wªasno±ci cykli i rozci przestrzenie cykli i rozci * : zastosowanie w sieciach elektrycznych minimalne * algorytm Kruskala*

Bardziej szczegółowo

XVII Warmi«sko-Mazurskie Zawody Matematyczne

XVII Warmi«sko-Mazurskie Zawody Matematyczne 1 XVII Warmi«sko-Mazurskie Zawody Matematyczne Kategoria: klasa VIII szkoªy podstawowej i III gimnazjum Olsztyn, 16 maja 2019r. Zad. 1. Udowodnij,»e dla dowolnych liczb rzeczywistych x, y, z speªniaj cych

Bardziej szczegółowo

Wykªad 4. Funkcje wielu zmiennych.

Wykªad 4. Funkcje wielu zmiennych. Wykªad jest prowadzony w oparciu o podr cznik Analiza matematyczna 2. Denicje, twierdzenia, wzory M. Gewerta i Z. Skoczylasa. Wykªad 4. Funkcje wielu zmiennych. Zbiory na pªaszczy¹nie i w przestrzeni.

Bardziej szczegółowo

Wektory w przestrzeni

Wektory w przestrzeni Wektory w przestrzeni Informacje pomocnicze Denicja 1. Wektorem nazywamy uporz dkowan par punktów. Pierwszy z tych punktów nazywamy pocz tkiem wektora albo punktem zaczepienia wektora, a drugi - ko«cem

Bardziej szczegółowo

Materiaªy do Repetytorium z matematyki

Materiaªy do Repetytorium z matematyki Materiaªy do Repetytorium z matematyki 0/0 Dziaªania na liczbach wymiernych i niewymiernych wiczenie Obliczy + 4 + 4 5. ( + ) ( 4 + 4 5). ( : ) ( : 4) 4 5 6. 7. { [ 7 4 ( 0 7) ] ( } : 5) : 0 75 ( 8) (

Bardziej szczegółowo

Drzewa Gomory-Hu Wprowadzenie. Drzewa Gomory-Hu. Jakub Š cki. 14 pa¹dziernika 2009

Drzewa Gomory-Hu Wprowadzenie. Drzewa Gomory-Hu. Jakub Š cki. 14 pa¹dziernika 2009 Wprowadzenie Drzewa Gomory-Hu Jakub Š cki 14 pa¹dziernika 2009 Wprowadzenie 1 Wprowadzenie Podstawowe poj cia i fakty 2 Istnienie drzew Gomory-Hu 3 Algorytm budowy drzew 4 Problemy otwarte Wprowadzenie

Bardziej szczegółowo

Zbiory i odwzorowania

Zbiory i odwzorowania Zbiory i odwzorowania 1 Sposoby okre±lania zbiorów 1) Zbiór wszystkich elementów postaci f(t), gdzie t przebiega zbiór T : {f(t); t T }. 2) Zbiór wszystkich elementów x zbioru X speªniaj cych warunek ϕ(x):

Bardziej szczegółowo

Algorytmy zwiazane z gramatykami bezkontekstowymi

Algorytmy zwiazane z gramatykami bezkontekstowymi Algorytmy zwiazane z gramatykami bezkontekstowymi Rozpoznawanie j zyków bezkontekstowych Problem rozpoznawania j zyka L polega na sprawdzaniu przynale»no±ci sªowa wej±ciowego x do L. Zakªadamy,»e j zyk

Bardziej szczegółowo

WST P DO TEORII INFORMACJI I KODOWANIA. Grzegorz Szkibiel. Wiosna 2013/14

WST P DO TEORII INFORMACJI I KODOWANIA. Grzegorz Szkibiel. Wiosna 2013/14 WST P DO TEORII INFORMACJI I KODOWANIA Grzegorz Szkibiel Wiosna 2013/14 Spis tre±ci 1 Kodowanie i dekodowanie 4 1.1 Kodowanie a szyfrowanie..................... 4 1.2 Podstawowe poj cia........................

Bardziej szczegółowo

c Marcin Sydow Wst p Grafy i Zastosowania Wierzchoªki 8: Kolorowanie Grafów Mapy Kraw dzie Zliczanie Podsumowanie

c Marcin Sydow Wst p Grafy i Zastosowania Wierzchoªki 8: Kolorowanie Grafów Mapy Kraw dzie Zliczanie Podsumowanie 8: Kolorowanie Grafów Spis zagadnie«kolorowanie wierzchoªków Kolorowanie map Kolorowanie kraw dzi Wielomian chromatyczny Zastosowania Problem kolorowania grafów ma wiele odmian (np. kolorowanie wierzchoªków,

Bardziej szczegółowo

1 Bª dy i arytmetyka zmiennopozycyjna

1 Bª dy i arytmetyka zmiennopozycyjna 1 Bª dy i arytmetyka zmiennopozycyjna Liczby w pami ci komputera przedstawiamy w ukªadzie dwójkowym w postaci zmiennopozycyjnej Oznacza to,»e s one postaci ±m c, 01 m < 1, c min c c max, (1) gdzie m nazywamy

Bardziej szczegółowo

Listy i operacje pytania

Listy i operacje pytania Listy i operacje pytania Iwona Polak iwona.polak@us.edu.pl Uniwersytet l ski Instytut Informatyki pa¹dziernika 07 Który atrybut NIE wyst puje jako atrybut elementów listy? klucz elementu (key) wska¹nik

Bardziej szczegółowo

Teoria grafów i sieci 1 / 188

Teoria grafów i sieci 1 / 188 Teoria grafów i sieci / Drzewa z wagami Drzewem z wagami nazywamy drzewo z korzeniem, w którym do ka»dego li±cia przyporz dkowana jest liczba nieujemna, nazywana wag tego li±cia. / Drzewa z wagami Drzewem

Bardziej szczegółowo

A = n. 2. Ka»dy podzbiór zbioru sko«czonego jest zbiorem sko«czonym. Dowody tych twierdze«(elementarne, lecz nieco nu» ce) pominiemy.

A = n. 2. Ka»dy podzbiór zbioru sko«czonego jest zbiorem sko«czonym. Dowody tych twierdze«(elementarne, lecz nieco nu» ce) pominiemy. Logika i teoria mnogo±ci, konspekt wykªad 12 Teoria mocy, cz ± II Def. 12.1 Ka»demu zbiorowi X przyporz dkowujemy oznaczany symbolem X obiekt zwany liczb kardynaln (lub moc zbioru X) w taki sposób,»e ta

Bardziej szczegółowo

Elementy teorii grafów, sposoby reprezentacji grafów w komputerze

Elementy teorii grafów, sposoby reprezentacji grafów w komputerze Elementy teorii grafów, sposoby reprezentacji grafów w komputerze dr Andrzej Mróz (UMK w Toruniu) 2013 Projekt wspóªnansowany ze ±rodków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Spoªecznego Projekt

Bardziej szczegółowo

Wstp. Warto przepływu to

Wstp. Warto przepływu to 177 Maksymalny przepływ Załoenia: sie przepływow (np. przepływ cieczy, prdu, danych w sieci itp.) bdziemy modelowa za pomoc grafów skierowanych łuki grafu odpowiadaj kanałom wierzchołki to miejsca połcze

Bardziej szczegółowo

Porównanie algorytmów wyszukiwania najkrótszych ścieżek międz. grafu. Daniel Golubiewski. 22 listopada Instytut Informatyki

Porównanie algorytmów wyszukiwania najkrótszych ścieżek międz. grafu. Daniel Golubiewski. 22 listopada Instytut Informatyki Porównanie algorytmów wyszukiwania najkrótszych ścieżek między wierzchołkami grafu. Instytut Informatyki 22 listopada 2015 Algorytm DFS w głąb Algorytm przejścia/przeszukiwania w głąb (ang. Depth First

Bardziej szczegółowo

Programowanie wspóªbie»ne

Programowanie wspóªbie»ne 1 Zadanie 1: Bar Programowanie wspóªbie»ne wiczenia 6 monitory cz. 2 Napisz monitor Bar synchronizuj cy prac barmana obsªuguj cego klientów przy kolistym barze z N stoªkami. Ka»dy klient realizuje nast

Bardziej szczegółowo

Algorytmy i struktury danych

Algorytmy i struktury danych Algorytmy i struktury danych Cz ± druga Prowadz cy: dr Andrzej Mróz, Wydziaª Matematyki i Informatyki, Uniwersytet Mikoªaja Kopernika 1 / 82 Rekurencja Procedura (funkcja) rekurencyjna wywoªuje sam siebie.

Bardziej szczegółowo

Zadania z z matematyki dla studentów gospodarki przestrzennej UŠ. Marek Majewski Aktualizacja: 31 pa¹dziernika 2006

Zadania z z matematyki dla studentów gospodarki przestrzennej UŠ. Marek Majewski Aktualizacja: 31 pa¹dziernika 2006 Zadania z z matematyki dla studentów gospodarki przestrzennej UŠ Marek Majewski Aktualizacja: 1 pa¹dziernika 006 Spis tre±ci 1 Macierze dziaªania na macierzach. Wyznaczniki 1 Macierz odwrotna. Rz d macierzy

Bardziej szczegółowo

Podziaª pracy. Cz ± II. 1 Tablica sortuj ca. Rozwi zanie

Podziaª pracy. Cz ± II. 1 Tablica sortuj ca. Rozwi zanie Cz ± II Podziaª pracy 1 Tablica sortuj ca Kolejka priorytetowa to struktura danych udost pniaj ca operacje wstawienia warto±ci i pobrania warto±ci minimalnej. Z kolejki liczb caªkowitych, za po±rednictwem

Bardziej szczegółowo

1) Grafy eulerowskie własnoci algorytmy. 2) Problem chiskiego listonosza

1) Grafy eulerowskie własnoci algorytmy. 2) Problem chiskiego listonosza 165 1) Grafy eulerowskie własnoci algorytmy 2) Problem chiskiego listonosza 166 Grafy eulerowskie Def. Graf (multigraf, niekoniecznie spójny) jest grafem eulerowskim, jeli zawiera cykl zawierajcy wszystkie

Bardziej szczegółowo

Elementy geometrii analitycznej w przestrzeni

Elementy geometrii analitycznej w przestrzeni Wykªad 3 Elementy geometrii analitycznej w przestrzeni W wykªadzie tym wi kszy nacisk zostaª poªo»ony raczej na intuicyjne rozumienie deniowanych poj, ni» ±cisªe ich zdeniowanie. Dlatego niniejszy wykªad

Bardziej szczegółowo

Wst p do sieci neuronowych 2010/2011 wykªad 7 Algorytm propagacji wstecznej cd.

Wst p do sieci neuronowych 2010/2011 wykªad 7 Algorytm propagacji wstecznej cd. Wst p do sieci neuronowych 2010/2011 wykªad 7 Algorytm propagacji wstecznej cd. M. Czoków, J. Piersa Faculty of Mathematics and Computer Science, Nicolaus Copernicus University, Toru«, Poland 2010-11-23

Bardziej szczegółowo

Zad. 1 Zad. 2 Zad. 3 Zad. 4 Zad. 5 SUMA. W obu podpunktach zakªadamy,»e kolejno± ta«ców jest wa»na.

Zad. 1 Zad. 2 Zad. 3 Zad. 4 Zad. 5 SUMA. W obu podpunktach zakªadamy,»e kolejno± ta«ców jest wa»na. Zad. 1 Zad. 2 Zad. 3 Zad. 4 Zad. 5 SUMA Zadanko 1 (12p.) Na imprezie w Noc Kupaªy s 44 dziewczyny. Nosz one 11 ró»nych imion, a dla ka»dego imienia s dokªadnie 4 dziewczyny o tym imieniu przy czym ka»da

Bardziej szczegółowo

Przetwarzanie sygnaªów

Przetwarzanie sygnaªów Przetwarzanie sygnaªów Laboratorium 1 - wst p do C# Dawid Poªap Przetwarzanie sygnaªów Pa¹dziernik, 2018 1 / 17 Czego mo»na oczekiwa wzgl dem programowania w C# na tych laboratoriach? Dawid Poªap Przetwarzanie

Bardziej szczegółowo

Listy Inne przykªady Rozwi zywanie problemów. Listy w Mathematice. Marcin Karcz. Wydziaª Matematyki, Fizyki i Informatyki.

Listy Inne przykªady Rozwi zywanie problemów. Listy w Mathematice. Marcin Karcz. Wydziaª Matematyki, Fizyki i Informatyki. Wydziaª Matematyki, Fizyki i Informatyki 10 marca 2008 Spis tre±ci Listy 1 Listy 2 3 Co to jest lista? Listy List w Mathematice jest wyra»enie oddzielone przecinkami i zamkni te w { klamrach }. Elementy

Bardziej szczegółowo

2 Liczby rzeczywiste - cz. 2

2 Liczby rzeczywiste - cz. 2 2 Liczby rzeczywiste - cz. 2 W tej lekcji omówimy pozostaªe tematy zwi zane z liczbami rzeczywistymi. 2. Przedziaªy liczbowe Wyró»niamy nast puj ce rodzaje przedziaªów liczbowych: (a) przedziaªy ograniczone:

Bardziej szczegółowo

Metodydowodzenia twierdzeń

Metodydowodzenia twierdzeń 1 Metodydowodzenia twierdzeń Przez zdanie rozumiemy dowolne stwierdzenie, które jest albo prawdziwe, albo faªszywe (nie mo»e by ono jednocze±nie prawdziwe i faªszywe). Tradycyjnie b dziemy u»ywali maªych

Bardziej szczegółowo

Wykład 8. Drzewo rozpinające (minimum spanning tree)

Wykład 8. Drzewo rozpinające (minimum spanning tree) Wykład 8 Drzewo rozpinające (minimum spanning tree) 1 Minimalne drzewo rozpinające - przegląd Definicja problemu Własności minimalnych drzew rozpinających Algorytm Kruskala Algorytm Prima Literatura Cormen,

Bardziej szczegółowo

c Marcin Sydow Planarno± Grafy i Zastosowania Tw. Eulera 7: Planarno± Inne powierzchnie Dualno± Podsumowanie

c Marcin Sydow Planarno± Grafy i Zastosowania Tw. Eulera 7: Planarno± Inne powierzchnie Dualno± Podsumowanie 7: Spis zagadnie«twierdzenie Kuratowskiego Wªasno±ci planarno±ci Twierdzenie Eulera Grafy na innych powierzchniach Poj cie dualno±ci geometrycznej i abstrakcyjnej Graf Planarny Graf planarny to taki graf,

Bardziej szczegółowo

ARYTMETYKA MODULARNA. Grzegorz Szkibiel. Wiosna 2014/15

ARYTMETYKA MODULARNA. Grzegorz Szkibiel. Wiosna 2014/15 ARYTMETYKA MODULARNA Grzegorz Szkibiel Wiosna 2014/15 Spis tre±ci 1 Denicja kongruencji i jej podstawowe wªasno±ci 3 2 Systemy pozycyjne 8 3 Elementy odwrotne 12 4 Pewne zastosowania elementów odwrotnych

Bardziej szczegółowo

ARYTMETYKA MODULARNA. Grzegorz Szkibiel. Wiosna 2014/15

ARYTMETYKA MODULARNA. Grzegorz Szkibiel. Wiosna 2014/15 ARYTMETYKA MODULARNA Grzegorz Szkibiel Wiosna 2014/15 Spis tre±ci 1 Denicja kongruencji i jej podstawowe wªasno±ci 3 2 Systemy pozycyjne 8 3 Elementy odwrotne 12 4 Pewne zastosowania elementów odwrotnych

Bardziej szczegółowo

Podstawy matematyki dla informatyków

Podstawy matematyki dla informatyków Podstawy matematyki dla informatyków Wykªad 6 10 listopada 2011 W poprzednim odcinku... Zbiory A i B s równoliczne (tej samej mocy ), gdy istnieje bijekcja f : A 1 1 B. Piszemy A B lub A = B. na Moc zbioru

Bardziej szczegółowo

Szeregowanie zada« Wykªad nr 5. dr Hanna Furma«czyk. 4 kwietnia 2013

Szeregowanie zada« Wykªad nr 5. dr Hanna Furma«czyk. 4 kwietnia 2013 Wykªad nr 5 4 kwietnia 2013 Procesory dedykowane Przypomnienie: zadania s podzielone na operacje (zadanie Z j skªada si z operacji O ij do wykonania na maszynach M i, o dªugo±ciach czasowych p ij ); zadanie

Bardziej szczegółowo

Interpolacja funkcjami sklejanymi

Interpolacja funkcjami sklejanymi Interpolacja funkcjami sklejanymi Funkcje sklejane: Zaªó»my,»e mamy n + 1 w zªów t 0, t 1,, t n takich,»e t 0 < t 1 < < t n Dla danej liczby caªkowitej, nieujemnej k funkcj sklejan stopnia k nazywamy tak

Bardziej szczegółowo

Egzaminy i inne zadania. Semestr II.

Egzaminy i inne zadania. Semestr II. Egzaminy i inne zadania. Semestr II. Poni»sze zadania s wyborem zada«ze Wst pu do Informatyki z egzaminów jakie przeprowadziªem w ci gu ostatnich lat. Ponadto doª czyªem szereg zada«, które pojawiaªy si

Bardziej szczegółowo

Egzamin, AISDI, I termin, 18 czerwca 2015 r.

Egzamin, AISDI, I termin, 18 czerwca 2015 r. Egzamin, AISDI, I termin, 18 czerwca 2015 r. 1 W czasie niezależnym do danych wejściowych działają algorytmy A. sortowanie bąbelkowego i Shella B. sortowanie szybkiego i przez prosty wybór C. przez podział

Bardziej szczegółowo

Grafy i Zastosowania. 9: Digrafy (grafy skierowane) c Marcin Sydow. Digrafy. Porz dki cz ±ciowe * Euler i Hamilton. Turnieje

Grafy i Zastosowania. 9: Digrafy (grafy skierowane) c Marcin Sydow. Digrafy. Porz dki cz ±ciowe * Euler i Hamilton. Turnieje 9: (grafy skierowane) Spis zagadnie«cz ±ciowe Przykªady: gªosowanie wi kszo±ciowe, Digraf (graf skierowany) Digraf to równowa»ny termin z terminem graf skierowany (od ang. directed graph). W grafach skierowanych

Bardziej szczegółowo

Problemy optymalizacyjne - zastosowania

Problemy optymalizacyjne - zastosowania Problemy optymalizacyjne - zastosowania www.qed.pl/ai/nai2003 PLAN WYKŁADU Zło ono obliczeniowa - przypomnienie Problemy NP-zupełne klika jest NP-trudna inne problemy NP-trudne Inne zadania optymalizacyjne

Bardziej szczegółowo

KLASYCZNE ZDANIA KATEGORYCZNE. ogólne - orzekaj co± o wszystkich desygnatach podmiotu szczegóªowe - orzekaj co± o niektórych desygnatach podmiotu

KLASYCZNE ZDANIA KATEGORYCZNE. ogólne - orzekaj co± o wszystkich desygnatach podmiotu szczegóªowe - orzekaj co± o niektórych desygnatach podmiotu ➏ Filozoa z elementami logiki Na podstawie wykªadów dra Mariusza Urba«skiego Sylogistyka Przypomnij sobie: stosunki mi dzy zakresami nazw KLASYCZNE ZDANIA KATEGORYCZNE Trzy znaczenia sªowa jest trzy rodzaje

Bardziej szczegółowo

Matematyka wykªad 1. Macierze (1) Andrzej Torój. 17 wrze±nia 2011. Wy»sza Szkoªa Zarz dzania i Prawa im. H. Chodkowskiej

Matematyka wykªad 1. Macierze (1) Andrzej Torój. 17 wrze±nia 2011. Wy»sza Szkoªa Zarz dzania i Prawa im. H. Chodkowskiej Matematyka wykªad 1 Macierze (1) Andrzej Torój Wy»sza Szkoªa Zarz dzania i Prawa im. H. Chodkowskiej 17 wrze±nia 2011 Plan wykªadu 1 2 3 4 5 Plan prezentacji 1 2 3 4 5 Kontakt moja strona internetowa:

Bardziej szczegółowo

Ekstremalnie fajne równania

Ekstremalnie fajne równania Ekstremalnie fajne równania ELEMENTY RACHUNKU WARIACYJNEGO Zaczniemy od ogólnych uwag nt. rachunku wariacyjnego, który jest bardzo przydatnym narz dziem mog cym posªu»y do rozwi zywania wielu problemów

Bardziej szczegółowo

ARYTMETYKA MODULARNA. Grzegorz Szkibiel. Wiosna 2014/15

ARYTMETYKA MODULARNA. Grzegorz Szkibiel. Wiosna 2014/15 ARYTMETYKA MODULARNA Grzegorz Szkibiel Wiosna 2014/15 Spis tre±ci 1 Denicja kongruencji i jej podstawowe wªasno±ci 3 2 Systemy pozycyjne 8 3 Elementy odwrotne 12 4 Pewne zastosowania elementów odwrotnych

Bardziej szczegółowo

Arkusz maturalny. Šukasz Dawidowski. 25 kwietnia 2016r. Powtórki maturalne

Arkusz maturalny. Šukasz Dawidowski. 25 kwietnia 2016r. Powtórki maturalne Arkusz maturalny Šukasz Dawidowski Powtórki maturalne 25 kwietnia 2016r. Odwrotno±ci liczby rzeczywistej 1. 9 8 2. 0, (1) 3. 8 9 4. 0, (8) 3 4 4 4 1 jest liczba Odwrotno±ci liczby rzeczywistej 3 4 4 4

Bardziej szczegółowo

Przekroje Dedekinda 1

Przekroje Dedekinda 1 Przekroje Dedekinda 1 O liczbach wymiernych (tj. zbiorze Q) wiemy,»e: 1. zbiór Q jest uporz dkowany relacj mniejszo±ci < ; 2. zbiór liczb wymiernych jest g sty, tzn.: p, q Q : p < q w : p < w < q 3. 2

Bardziej szczegółowo

Programowanie funkcyjne. Wykªad 13

Programowanie funkcyjne. Wykªad 13 Programowanie funkcyjne. Wykªad 13 Siªa wyrazu rachunku lambda Zdzisªaw Spªawski Zdzisªaw Spªawski: Programowanie funkcyjne. Wykªad 13, Siªa wyrazu rachunku lambda 1 Wst p Warto±ci logiczne Liczby naturalne

Bardziej szczegółowo

Szeregowanie zada« Wykªad nr 6. dr Hanna Furma«czyk. 11 kwietnia 2013

Szeregowanie zada« Wykªad nr 6. dr Hanna Furma«czyk. 11 kwietnia 2013 Wykªad nr 6 11 kwietnia 2013 System otwarty - open shop O3 C max Problem O3 C max jest NP-trudny. System otwarty - open shop O3 C max Problem O3 C max jest NP-trudny. Dowód Redukcja PP O3 C max : bierzemy

Bardziej szczegółowo

i, lub, nie Cegieªki buduj ce wspóªczesne procesory. Piotr Fulma«ski 5 kwietnia 2017

i, lub, nie Cegieªki buduj ce wspóªczesne procesory. Piotr Fulma«ski 5 kwietnia 2017 i, lub, nie Cegieªki buduj ce wspóªczesne procesory. Piotr Fulma«ski Uniwersytet Šódzki, Wydziaª Matematyki i Informatyki UŠ piotr@fulmanski.pl http://fulmanski.pl/zajecia/prezentacje/festiwalnauki2017/festiwal_wmii_2017_

Bardziej szczegółowo

Egzaminy i inne zadania. Semestr II.

Egzaminy i inne zadania. Semestr II. Egzaminy i inne zadania. Semestr II. Poni»sze zadania s wyborem zada«ze Wst pu do Informatyki z egzaminów jakie przeprowadziªem w ci gu ostatnich lat. Ponadto doª czyªem szereg zada«, które pojawiaªy si

Bardziej szczegółowo

Wnioskowanie Boolowskie i teoria zbiorów przybli»onych

Wnioskowanie Boolowskie i teoria zbiorów przybli»onych Wnioskowanie Boolowskie i teoria zbiorów przybli»onych 4 Zbiory przybli»one Wprowadzenie do teorii zbiorów przybli»onych Zªo»ono± problemu szukania reduktów 5 Wnioskowanie Boolowskie w obliczaniu reduktów

Bardziej szczegółowo

Mosty królewieckie, chi«ski listonosz i... kojarzenie maª»e«stw

Mosty królewieckie, chi«ski listonosz i... kojarzenie maª»e«stw Mosty królewieckie, chi«ski listonosz i... kojarzenie maª»e«stw 3 kwietnia 2014 roku 1 / 106 Mosty królewieckie W Królewcu, na rzece Pregole znajduj si dwie wyspy poª czone ze sob, a tak»e z brzegami za

Bardziej szczegółowo

Algorytmy i Struktury Danych

Algorytmy i Struktury Danych Lista zada«. Nr 4. 9 kwietnia 2016 IIUWr. II rok informatyki. Algorytmy i Struktury Danych 1. (0pkt) Rozwi» wszystkie zadania dodatkowe. 2. (1pkt) Uªó» algorytm znajduj cy najta«sz drog przej±cia przez

Bardziej szczegółowo

Funkcja kwadratowa, wielomiany oraz funkcje wymierne

Funkcja kwadratowa, wielomiany oraz funkcje wymierne Funkcja kwadratowa, wielomiany oraz funkcje wymierne Šukasz Dawidowski Nocne powtórki maturalne 28 kwietnia 2014 r. Troch teorii Funkcj f : R R dan wzorem: f (x) = ax 2 + bx + c gdzie a 0 nazywamy funkcj

Bardziej szczegółowo

Algorytmy wyznaczania centralności w sieci Szymon Szylko

Algorytmy wyznaczania centralności w sieci Szymon Szylko Algorytmy wyznaczania centralności w sieci Szymon Szylko Zakład systemów Informacyjnych Wrocław 10.01.2008 Agenda prezentacji Cechy sieci Algorytmy grafowe Badanie centralności Algorytmy wyznaczania centralności

Bardziej szczegółowo

Aproksymacja funkcji metod najmniejszych kwadratów

Aproksymacja funkcji metod najmniejszych kwadratów Aproksymacja funkcji metod najmniejszych kwadratów Teoria Interpolacja polega na znajdowaniu krzywej przechodz cej przez wszystkie w zªy. Zdarzaj si jednak sytuacje, w których dane te mog by obarczone

Bardziej szczegółowo

ANALIZA NUMERYCZNA. Grzegorz Szkibiel. Wiosna 2014/15

ANALIZA NUMERYCZNA. Grzegorz Szkibiel. Wiosna 2014/15 ANALIZA NUMERYCZNA Grzegorz Szkibiel Wiosna 2014/15 Spis tre±ci 1 Metoda Eulera 3 1.1 zagadnienia brzegowe....................... 3 1.2 Zastosowanie ró»niczki...................... 4 1.3 Output do pliku

Bardziej szczegółowo

ARYTMETYKA MODULARNA. Grzegorz Szkibiel. Wiosna 2014/15

ARYTMETYKA MODULARNA. Grzegorz Szkibiel. Wiosna 2014/15 ARYTMETYKA MODULARNA Grzegorz Szkibiel Wiosna 2014/15 Spis tre±ci 1 Denicja kongruencji i jej podstawowe wªasno±ci 3 2 Systemy pozycyjne 8 3 Elementy odwrotne 12 4 Pewne zastosowania elementów odwrotnych

Bardziej szczegółowo

Ciaªa i wielomiany. 1 Denicja ciaªa. Ciaªa i wielomiany 1

Ciaªa i wielomiany. 1 Denicja ciaªa. Ciaªa i wielomiany 1 Ciaªa i wielomiany 1 Ciaªa i wielomiany 1 Denicja ciaªa Niech F b dzie zbiorem, i niech + (dodawanie) oraz (mno»enie) b d dziaªaniami na zbiorze F. Denicja. Zbiór F wraz z dziaªaniami + i nazywamy ciaªem,

Bardziej szczegółowo

Oba zbiory s uporz dkowane liniowo. Badamy funkcj w pobli»u kresów dziedziny. Pewne punkty szczególne (np. zmiana denicji funkcji).

Oba zbiory s uporz dkowane liniowo. Badamy funkcj w pobli»u kresów dziedziny. Pewne punkty szczególne (np. zmiana denicji funkcji). Plan Spis tre±ci 1 Granica 1 1.1 Po co?................................. 1 1.2 Denicje i twierdzenia........................ 4 1.3 Asymptotyka, granice niewªa±ciwe................. 7 2 Asymptoty 8 2.1

Bardziej szczegółowo

Wyszukiwanie. Algorytmy i Struktury Danych. (c) Marcin Sydow. Dziel i rz d¹. Wyszukiwanie. Statystyki pozycyjne. Podsumowanie

Wyszukiwanie. Algorytmy i Struktury Danych. (c) Marcin Sydow. Dziel i rz d¹. Wyszukiwanie. Statystyki pozycyjne. Podsumowanie Zawarto± tego wykªadu: reguªa dziel i rz d¹ wyszukiwanie algorytm wyszukiwania binarnego statystyki 2. najmniejsza warto± w ci gu (algorytm turniejowy - idea) algorytm (wyszukiwanie k-tej statystyki j)

Bardziej szczegółowo

Wzorce projektowe strukturalne cz. 1

Wzorce projektowe strukturalne cz. 1 Wzorce projektowe strukturalne cz. 1 Krzysztof Ciebiera 19 pa¹dziernika 2005 1 1 Wst p 1.1 Podstawowe wzorce Podstawowe wzorce Podstawowe informacje Singleton gwarantuje,»e klasa ma jeden egzemplarz. Adapter

Bardziej szczegółowo

Wska¹niki, tablice dynamiczne wielowymiarowe

Wska¹niki, tablice dynamiczne wielowymiarowe Rozdziaª 11 Wska¹niki, tablice dynamiczne wielowymiarowe 11.1 Wst p Identycznie, jak w przypadku tablic statycznych, tablica dynamiczna mo»e by tablic jedno-, dwu-, trójitd. wymiarow. Tablica dynamiczna

Bardziej szczegółowo

Macierze i Wyznaczniki

Macierze i Wyznaczniki Macierze i Wyznaczniki Kilka wzorów i informacji pomocniczych: Denicja 1. Tablic nast puj cej postaci a 11 a 12... a 1n a 21 a 22... a 2n A =... a m1 a m2... a mn nazywamy macierz o m wierszach i n kolumnach,

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Przykład. Przykład 1 Przykład 2. Twórcy Informacje wstępne Pseudokod Przykład. 1 Grafy skierowane z wagami - przypomnienie

Spis treści. Przykład. Przykład 1 Przykład 2. Twórcy Informacje wstępne Pseudokod Przykład. 1 Grafy skierowane z wagami - przypomnienie Algorytmy Grafowe dr hab. Bożena Woźna-Szcześniak, prof. UJD Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza w Częstochowie b.wozna@ujd.edu.pl Wykład 1,11,1 B. Woźna-Szcześniak (UJD) Algorytmy

Bardziej szczegółowo

Podstawowepojęciateorii grafów

Podstawowepojęciateorii grafów 7 Podstawowepojęciateorii grafów Wiele sytuacji z»ycia codziennego mo»e by w wygodny sposób opisanych gracznie za pomoc rysunków skªadaj cych si ze zbioru punktów i linii ª cz cych pewne pary tych punktów.

Bardziej szczegółowo

Programowanie wspóªbie»ne

Programowanie wspóªbie»ne 1 Programowanie wspóªbie»ne wiczenia 5 monitory cz. 1 Zadanie 1: Stolik dwuosobowy raz jeszcze W systemie dziaªa N par procesów. Procesy z pary s nierozró»nialne. Ka»dy proces cyklicznie wykonuje wªasnesprawy,

Bardziej szczegółowo

JAO - J zyki, Automaty i Obliczenia - Wykªad 1. JAO - J zyki, Automaty i Obliczenia - Wykªad 1

JAO - J zyki, Automaty i Obliczenia - Wykªad 1. JAO - J zyki, Automaty i Obliczenia - Wykªad 1 J zyki formalne i operacje na j zykach J zyki formalne s abstrakcyjnie zbiorami sªów nad alfabetem sko«czonym Σ. J zyk formalny L to opis pewnego problemu decyzyjnego: sªowa to kody instancji (wej±cia)

Bardziej szczegółowo

Przykªady problemów optymalizacji kombinatorycznej

Przykªady problemów optymalizacji kombinatorycznej Przykªady problemów optymalizacji kombinatorycznej Problem Komiwoja»era (PK) Dane: n liczba miast, n Z +, c ji, i, j {1,..., n}, i j odlegªo± mi dzy miastem i a miastem j, c ji = c ij, c ji R +. Zadanie:

Bardziej szczegółowo

Ekonometria - wykªad 8

Ekonometria - wykªad 8 Ekonometria - wykªad 8 3.1 Specykacja i werykacja modelu liniowego dobór zmiennych obja±niaj cych - cz ± 1 Barbara Jasiulis-Goªdyn 11.04.2014, 25.04.2014 2013/2014 Wprowadzenie Ideologia Y zmienna obja±niana

Bardziej szczegółowo