13877/15 ama/ap/mak 1 DG B 3A

Transkrypt

1 Rada Unii Europejskiej Bruksela, 16 listopada 2015 r. (OR. en) Międzyinstytucjonalny numer referencyjny: 2008/0140 (CNS) 13877/15 SOC 649 ANTIDISCRIM 13 JAI 841 MI 703 FREMP 253 SPRAWOZDANIE Od: Do: Prezydencja Komitet Stałych Przedstawicieli / Rada Nr poprz. dok.: 13773/15 SOC 645 ANTIDISCRIM 12 JAI 827 MI 698 FREMP 245 Nr dok. Kom.: 11531/08 SOC 411 JAI 368 MI 246 Dotyczy: Wniosek dotyczący dyrektywy Rady w sprawie wprowadzania w życie zasady równego traktowania osób bez względu na religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną Sprawozdanie z postępu prac I WPROWADZENIE W dniu 2 lipca 2008 r. Komisja przyjęła wniosek dotyczący dyrektywy Rady, którego celem jest rozszerzenie ochrony przed dyskryminacją ze względu na religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną na dziedziny inne niż zatrudnienie. Proponowana dyrektywa ma uzupełnić obowiązujące przepisy WE 1 w tym obszarze, zakazując dyskryminacji z wyżej wymienionych względów w następujących dziedzinach: ochrona socjalna, łącznie z zabezpieczeniem społecznym i opieką zdrowotną, edukacja, dostęp do towarów i usług, w tym mieszkań. 1 Chodzi zwłaszcza o dyrektywy Rady 2000/43/WE, 2000/78/WE i 2004/113/WE /15 ama/ap/mak 1

2 Przeważająca większość delegacji z zadowoleniem przyjmuje przedmiotowy wniosek co do zasady, a wiele z nich wyraża aprobatę dla faktu, że zmierza on poprzez zastosowanie podejścia horyzontalnego uwzględniającego wszystkie cztery powody dyskryminacji do uzupełnienia obowiązujących ram prawnych. Większość delegacji potwierdza, że propagowanie w UE równego traktowania jako wspólnej wartości społecznej ma duże znaczenie. Kilka delegacji podkreśla w szczególności wagę przedmiotowego wniosku w kontekście realizacji konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych. Niemniej jednak niektóre delegacje byłyby za wprowadzeniem ambitniejszych przepisów w odniesieniu do dyskryminacji ze względu na niepełnosprawność. Niektóre delegacje, choć podkreślają wagę zwalczania dyskryminacji, kwestionowały w przeszłości potrzebę przedstawiania wniosku przez Komisję, postrzegając go jako akt naruszający kompetencje krajowe w niektórych kwestiach oraz sprzeczny z zasadą pomocniczości i zasadą proporcjonalności. Jedna delegacja podtrzymuje zastrzeżenie ogólne. Niektóre inne delegacje wciąż kwestionują włączenie do zakresu stosowania dyrektywy ochrony socjalnej i edukacji. Część delegacji poprosiła również o wyjaśnienia i wyraziła obawy w szczególności co do kwestii: braku pewności prawa, podziału kompetencji oraz praktycznych, finansowych i prawnych skutków wniosku. Wszystkie delegacje podtrzymują obecnie ogólne zastrzeżenia weryfikacji do wniosku. Delegacje CZ, DK, MT, i UK podtrzymują zastrzeżenia parlamentarne. Komisja na obecnym etapie opowiada się za pierwotną wersją wniosku i podtrzymuje zastrzeżenie weryfikacji do wszelkich zmian /15 ama/ap/mak 2

3 Parlament Europejski przyjął opinię w ramach procedury konsultacji w dniu 2 kwietnia 2009 r. 2 W następstwie wejścia w życie w dniu 1 grudnia 2009 r. traktatu z Lizbony wniosek podlega obecnie artykułowi 19 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w związku z czym, po tym jak zgodę wyda Parlament Europejski, konieczne jest osiągnięcie jednomyślności w Radzie. II. PRACE RADY PODCZAS PREZYDENCJI LUKSEMBURSKIEJ Grupa Robocza do Spraw Społecznych kontynuowała swoją analizę wniosku 3, skupiając się głównie na kwestiach związanych z przepisami dotyczącymi dostępu przez osoby niepełnosprawne do towarów i usług oraz na zgodności tych przepisów z Konwencją o prawach osób niepełnosprawnych. Propozycje redakcyjne prezydencji 4 spotkały się ogólnie z poparciem Komisji i zostały przyjęte z zadowoleniem przez delegacje jako krok we właściwym kierunku. Główne omówione elementy to m.in.: Oczekiwany wniosek dotyczący europejskiego aktu w sprawie dostępności Delegacje poprosiły o więcej informacji na temat harmonogramu przyjęcia wniosku Komisji dotyczącego europejskiego aktu w sprawie dostępności, który ma zawierać szczegółowe przepisy służące zapewnieniu osobom niepełnosprawnym dostępu do towarów i usług na rynku wewnętrznym. Przedstawiciel Komisji nie był na razie w stanie podać dokładnej daty, lecz wyraził nadzieję, że wniosek pojawi się przed końcem roku. W związku z tym niektóre delegacje zaproponowały, by przepisy dotyczące dostępności w odpowiednim czasie wyłączyć z zakresu stosowania proponowanej dyrektywy w sprawie równego traktowania i zawrzeć wyłącznie w akcie w sprawie dostępności. Przedstawiciel Komisji podkreślił, że proponowana dyrektywa w sprawie równego traktowania i oczekiwany wniosek dotyczący europejskiego aktu w sprawie dostępności uzupełniają się Zob. dok. A6-0149/2009. Nowo wybrany Parlament wyznaczył na sprawozdawcę Ulrike Lunacek (AT/LIBE/Grupa Zielonych/Wolne Przymierze Europejskie). Posiedzenia w dniach 25 września i 5 listopada. Zob. dok /15 i 13125/ /15 ama/ap/mak 3

4 Osiągniecie dostępności w sposób proporcjonalny (motyw 19d) W swojej propozycji redakcyjnej prezydencja dodała w motywie 19d następujące zdanie: Uważa się, że dostępność osiągnięto w sposób proporcjonalny, jeśli osoby niepełnosprawne są w stanie skutecznie i na równi z innymi korzystać z usług, które oferują lub mają zapewniać społeczeństwu określone budynki, urządzenia, usługi transportowe i infrastruktura transportowa, nawet jeśli nie mają dostępu do całego budynku, urządzenia lub infrastruktury, o których mowa. Część delegacji wyraziła wątpliwości co do tego nowego fragmentu, zwłaszcza co do jego zgodności z Konwencją o prawach osób niepełnosprawnych, która nie wspomina o nieproporcjonalnych obciążeniach. Projektowanie uniwersalne (art. 4 ust. 8 oraz motyw 19d) W swojej propozycji redakcyjnej prezydencja zmieniła przepisy dotyczące zasady projektowania uniwersalnego, dodając w motywach zdanie, w którym wzywa się do badań i rozwoju uniwersalnie projektowanych towarów i usług oraz do promowania projektowania uniwersalnego w opracowywanych normach i wytycznych, aby stopniowo zapewnić dostępność towarów i usług. Odpowiadający temu przepis, w myśl którego artykuł 4 (Dostępność dla osób niepełnosprawnych) ma zastosowanie do projektowania i wytwarzania towarów, o ile nie powodowałoby to nieproporcjonalnych obciążeń umieszczono w nawiasach kwadratowych do czasu przeprowadzenia dalszych dyskusji. Niektóre delegacje uważały, że ten wiążący przepis powinien być dostosowany do motywów, w których przyjęto mniej rygorystyczne podejście, bardziej odpowiadające Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych, inne zaś kwestionowały wykonalność zastosowania zasady projektowania uniwersalnego do towarów. Szczegółowe normy lub specyfikacje (art. 4 ust. 9 i art. 4a ust. 4) Projekt dyrektywy przewiduje przyznanie pierwszeństwa unijnemu prawu zawierającemu szczegółowe normy lub specyfikacje dotyczące dostępności określonych towarów lub usług. W swojej propozycji redakcyjnej prezydencja przeniosła odnośne przepisy z art. 4b ust. 3 do art. 4 ust. 9 i art. 4a ust. 4, a tym samym rozdzieliła kwestie dostępności i racjonalnych usprawnień /15 ama/ap/mak 4

5 Niektóre delegacje poparły tę zmianę, lecz także poddały w wątpliwość, czy potrzebny jest taki przepis dotyczący racjonalnych usprawnień. Inne delegacje opowiedziały się za poprzednią wersją tekstu, gdzie obie kwestie regulowane były razem, twierdząc, że nie zawsze jasne jest, czy przepisy zawarte w konkretnych aktach należy interpretować jako dostępność, czy jako racjonalne usprawnienia (np. w przypadku przepisów nakładających na linie lotnicze obowiązek pomocy pasażerom o ograniczonej możliwości poruszania się). Jedna z delegacji uważała, że art. 4 ust. 9 powinien odnosić się do dziedzin, w których UE ma kompetencję w zakresie sporządzania szczegółowych norm lub specyfikacji, a nie tylko do dziedzin, w których UE już wykonała swoje kompetencje. Harmonogram wdrażania (art. 15) Prezydencja zaproponowała, by państwa członkowskie miały obowiązek informowania Komisji o ich harmonogramie stopniowego wdrażania środków niezbędnych do zapewnienia osobom niepełnosprawnym dostępu do dostatecznej liczby mieszkań. Poza tym prezydencja zaproponowała zmiany harmonogramu dotyczącego zapewniania dostępności budynków, urządzeń, usług transportowych i infrastruktury transportowej. Prezydencja zaproponowała mianowicie, by oddzielić pięcioletni termin dla nowych obiektów od (nieobowiązkowego) terminu wynoszącego 20 lat dla obiektów istniejących i połączyć ten ostatni z obowiązkiem zapewniania stopniowego wdrażania środków w okresie 20 lat oraz obowiązkiem wysyłania Komisji planów działania i harmonogramów. Grupa Robocza w większości poparła zwiększenie nacisku na stopniowe wdrażanie. Część delegacji poprosiła jednak o wyjaśnienie konkretnych zobowiązań i wymogów w zakresie sprawozdawczości. Przedstawiciel Komisji podkreślił potrzebę odrębnych przepisów dla nowych i istniejących budynków, urządzeń, usług transportowych i infrastruktury transportowej i przypomniał delegacjom, że w interesie samych państw członkowskich leży sporządzenie długoterminowych planów stopniowego wdrażania środków, a obowiązek przedkładania takich planów jest uzasadniony ze względu na odległe terminy wdrożenia /15 ama/ap/mak 5

6 Przypomniał on ponadto, że ostatecznie to Rada zadecyduje o terminach realizacji różnych przepisów zawartych w dyrektywie, w tym o terminie zapewnienia dostępności mieszkań. Budynki i miejsca o znaczeniu kulturalnym i historycznym Niektóre delegacje uznały, że w tekście należy wyraźniej zaznaczyć potrzebę ochrony budynków i miejsc ważnych ze względów kulturalnych i historycznych i że w niektórych przypadkach uzasadnione byłoby wręcz odstępstwo od wymogów dotyczących dostępności. Przedstawiciel Komisji był jednak zdania, że niszczenie budynków o znaczeniu historycznym kwalifikowałoby się jako nieproporcjonalne obciążenia, a zatem dyrektywa ta nie nakłada wymogu wprowadzania środków zapewniających dostępność budynków i miejsc szczególnie chronionych. Zgodność projektu dyrektywy z Konwencją o prawach osób niepełnosprawnych W odpowiedziach 5 na kwestionariusz rozesłany podczas poprzedniej prezydencji państwa członkowskie podkreśliły potrzebę zapewnienia zgodności proponowanej dyrektywy w sprawie równego traktowania z Konwencją o prawach osób niepełnosprawnych. Na podstawie tabeli porównawczej przygotowanej przez prezydencję grupa robocza omówiła ten aspekt, koncentrując się na następujących głównych kwestiach: 6 Niektóre delegacje przypomniały, że Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych nie zawiera kryterium nieproporcjonalnych obciążeń i wezwały do zachowania zgodności. Należałoby zatem zawsze dążyć do dostępności, nawet gdyby osiąganie jej było stopniowe. Niektóre delegacje wnosiły o dostosowanie art. 4 ust. 8 do ostatniego zdania motywu 19d, który jest bardziej dopasowany do odpowiadających mu postanowień konwencji dotyczących projektowania uniwersalnego. Niektóre delegacje kwestionowały wykonalność zastosowania zasady projektowania uniwersalnego do towarów. 5 6 Zob. dok. 8333/1/15. Zob. także część Projektowanie uniwersalne powyżej /15 ama/ap/mak 6

7 Jedna z delegacji uważała, że przepisy zawarte w art. 4 ust. 6, które dotyczą części wspólnych budynków, są niezgodne z konwencją, która mówi ogólnie o mieszkaniach. Delegacja ta była także zdania, że art. 4a ust. 3 również może być niezgodny z konwencją, gdyż nie wymaga on od świadczeniodawców usług mieszkaniowych dokonywania ani opłacania zmian strukturalnych, a jedynie zobowiązuje ich do akceptowania takich zmian, jeśli zostały sfinansowane w inny sposób i nie powodują nieproporcjonalnych obciążeń. Przypomniawszy, że Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych nie zawiera terminów wykonania, jedna z delegacji zastanawiała się, czy w projekcie dyrektywy także nie można by wprowadzić większej elastyczności. Odpowiadając na propozycje zwiększenia zgodności między konwencją a projektem dyrektywy, przedstawiciel Komisji przypomniał delegacjom, że porządek prawny UE ma charakter autonomiczny, niezależnie od tego, że UE i jej państwa członkowskie podpisały i ratyfikowały tę konwencję. Główne zasady i koncepcje konwencji muszą więc być zachowane w dyrektywie i wymagany jest pewien zakres zgodności, lecz ani zakres dyrektywy ani jej przepisy szczegółowe i procedura wykonania nie muszą niewolniczo powielać konwencji. Na przykład o zakresie stosowania projektu dyrektywy nie decyduje konwencja, lecz kompetencje Unii określone w Traktatach, co z kolei oznacza, że z punktu widzenia prawa nie jest możliwe wykonanie całej konwencji za pomocą dyrektywy UE. Nawet gdyby państwa członkowskie odrzuciły proponowaną dyrektywę, i tak miałyby obowiązek wykonania konwencji. Dyrektywa może jednak w pewnym zakresie wykroczyć poza konwencję, jeśli tak zdecydują państwa członkowskie, ustalając na przykład termin wdrożenia środków (o co zresztą wnosił oenzetowski Komitet do spraw Praw Osób Niepełnosprawnych). Przedstawiciel Komisji podkreślił ponadto, że uzależnienie koncepcji dostępności od kryterium nieproporcjonalnych obciążeń, którego brak jest w konwencji, jest ważnym elementem projektu dyrektywy. Proponowana dyrektywa jest wyważonym połączeniem podejścia wiążącego (obejmujące terminy wdrożenia środków) i elementów kompensujących (w tym koncepcji nieproporcjonalnych obciążeń i zasady stopniowego wdrażania) /15 ama/ap/mak 7

8 III. NIEROZSTRZYGNIĘTE KWESTIE Konieczna jest dalsza dyskusja również nad kilkoma nierozstrzygniętymi kwestiami, takimi jak: ogólny zakres dyrektywy niektóre delegacje są przeciwne włączeniu do niego ochrony socjalnej i edukacji; pozostałe aspekty dotyczące podziału kompetencji oraz pomocniczości; a także pewność prawa w odniesieniu do obowiązków, które zostałyby ustanowione przez przedmiotową dyrektywę. Więcej szczegółów odnośnie do stanowisk delegacji można znaleźć w dokumentach 12342/15 i 13773/15. IV. PODSUMOWANIE Za prezydencji luksemburskiej poczyniono wyraźne postępy, zwłaszcza w zakresie przepisów związanych z niepełnosprawnością. Niemniej oczywiste jest, że do osiągnięcia wymaganej jednomyślności potrzebne są dalsze prace /15 ama/ap/mak 8