Tom 6 nr Volume 6 no

Transkrypt

1 Leczenie powiększonego nagryzu poziomego: zmiany szkieletowe i zębowo - wyroskowe Treatment of excessive overjet: skeletal and dentoalveolar changes Agnieszka Koszewska 1 A B C D E F Agnieszka Kryńska-Ziółkowska 2 A B C D E F Kateřina Langová 3 C Miloš Špidlen 4 A B C D E F Wkład autorów A Plan badań B Zbieranie danych C Analiza statystyczna D Interpretacja danych E Redagowanie pracy F Wyszukiwanie piśmiennictwa Authors Contribution A Study design B Data Collection C Statistical Analysis D Data Interpretation E Manuscript Preparation F Literature Search 1,2 Lek Med, Warszawa, Lek Med, Clinic, Warsaw 3 Katedra Biofizyki, Uniwersytet Palackého, Oomuniec Department of Medical Biophysics, Medical Faculty, Palacky University, Olomouc 4 Zakład Ortodoncji, Uniwersytet Palackého, Ołomuniec, Department of Palackého University, Olomouc 1 Lekarz stomatolog, Dentist 2 Lekarz stomatolog, Dentist 3 Magister, M.Sc. 4 Doc. MUDr. Ph.D, Doc. Dr Ph.D Adres do korespondencji: Correspondence address: Lek -Med ul. Synów Pułku Warszawa Telefon: e mail agnieszka.koszewska@ortko.pl 97

2 Streszczenie Cel: ocena zmian szkieletowych i zębowo-wyrostkowych u pacjentów ortodontycznych z powiększonym nagryzem poziomym. Materiał: Grupa 82 pacjentów leczonych w Klinice Lek-Med w Warszawie oraz w Zakładzie Ortodoncji Uniwersytetu Palackeho w Ołomuńcu. Na podstawie wywiadu, badania klinicznego i dodatkowych badań diagnostycznych ustalono indywidulny plan leczenia ortodontycznego dla każdego pacjenta. Średni czas terapii wynosił 2 lata. U pacjentów przed i po leczeniu wykonano cefalogramy boczne głowy. Do analizy zakwalifikowano dobrej jakości rentgeny wykonane w maksymalnej interkuspidacji, ze swobodnie ułożonymi wargami. Grupę pacjentów podzielono na dwie podgrupy w zależności od wartości nagryzu poziomego przed leczeniem. Do podgrupy A zakwalifikowano pacjentów z nagryzem poziomym do 5 mm, do podgrupy B pacjentów z nagryzem poziomym ponad 5 mm. Metoda: U każdego pacjenta oceniono wybrane parametry zębowe i szkieletowe przed rozpoczęciem leczenia i po zakończeniu aktywnej fazy leczenia ortodontycznego. Metodą było retrospektywne porównanie zmian twardych tkanek na cefalogramach bocznych głowy. Parametry były ponownie zmierzone po 2 tygodniach. W badaniu użyto średnią arytmetyczną wyniku każdego parametru. Wyniki: U pacjentów, w obu podgrupach, doszło do planowanej zmiany położenia siekaczy. Zmieniły się: nagryz poziomy, pionowy, inklinacja górnych i dolnych siekaczy. Wnioski: Większe zmiany w położeniu siekaczy zaobserwowano w podgrupie B z nagryzem poziomym ponad 5 mm. (Forum Ortod. 2010; 6: ). Nadesłano: Przyjęto do druku: Słowa kluczowe: cefalogram, leczenie ortodontyczne, nagryz poziomy Abstract Aim: Evaluation of skeletal and dentoalveolar changes in orthodontic patients with excessive overjet. Material: The sample included 82 patients treated in the LEK-MED Clinic in Warsaw and in the Department of s in Olomouc. Based on anamnesis and clinical diagnostic examination, an individual plan of orthodontic treatment was established for each patient. The mean treatment time accounted for 2 years. and after orthodontic treatment lateral cephalograms were performed in every patient. High quality cephalograms made in maximal intercuspation and relaxed lips were assessed. The sample was divided into 2 subgroups depending on the overjet before orthodontic treatment. Subgroup A included patients with the OJ up to 5 mm, whereas in subgroup B were patients with the OJ bigger than 5 mm. Method: Selected skeletal and dentoalveolar parameters were evaluated in each patient before and after completing an active phase of the orthodontic treatment. The method involved the retrospective comparison of changes in the hard tissues on the lateral cephalograms. The parameters were measured again after 2 weeks. The mean value for each parameter were used. Results: The planned changes in the positions of incisors were obtained in both subgroups; overjet, overbite, the inclination of upper and lower incisors were changed. Conclusion: Greater changes in the incisors position were observed in group B. (Orthod. Forum 2010; 6: ). Received: Accepted: Key words: cephalogram, orthodontic treatment, overjet Wstęp Nagryz poziomy (overjet, OJ) jest to pozioma, mierzona równolegle do płaszczyzny zgryzu odległość pomiędzy przedsionkową powierzchnią najbardziej dowargowo położonego siekacza centralnego w żuchwie i szczęce w maksymalnym zaguzkowaniu łuków zębowych. Za normę przyjmuje się 2-3 mm, co odpowiada grubości brzegu siecznego górnego siekacza centralego. większony nagryz poziomy jest typowy dla wad dotylnych. Zmianom zębowym towarzyszą często zmiany w ułożeniu odpowiednich tkanek miękkich. Warga górna jest często skrócona i hipotoniczna, nie stanowi dostatecznego oparcia dla wychylających się górnych siekaczy, czemu w rysach twarzy odpowiada zmniejszenie kąta nosowo- wargowego. głębiona bruzda wargowo bródkowa objawia się zmniejszeniem kąta wargowo-bródkowego oraz cofnięciem, a często wywinięciem napiętej dolnej wargi, która powoduje przechylenie dolnych siekaczy oraz wychylenie górnych, wypełnia przestrzeń pomiędzy siekaczami i utrwala Introduction Overjet is a horizontal distance measured in parallel to the oclusal plane between the vestibular surface of the most labially positioned mandibular and maxillary central incisors, while teeth are in maximal intercuspation. The mean overjet is 2-3 milimeters, which is the thickness of the upper central incisor incisal edge. Excessive overjet occurs in patients with good jaw proportions but often relects the Class II malocclusions. The dental changes are accompanied by specific changes in the position of corresponding soft tissue. The upper lip is often short and hypotonic and it is not a sufficient support for protruding upper incisors, which is connected with a decreased nasolabial angle in the profile. A deep nasolabial fold is associated with a decreased labiomental angle and with a posterior positioned and often everted lower lip. The strong lower lip retrudes the lower incisors and protrudes the upper ones, fills the space between the incisors and fixes increased overjet and overbite (lip trap). 98

3 powiększony nagryz poziomy i pionowy (pułapka wargowa, lip trap). Proffit stwierdził, że nagryz poziomy większy niż 5 mm występuje u 22,5% dzieci we wieku od 8-11 roku życia, u 15,6% dzieci w wieku lat i u 13,4% dorosłych. W polskim piśmiennictwie oceniono, że 42,5% wrocławskich 3-letnich dzieci posiada wady z grupy tyłozgryzów i u 7-latków wzrasta do 52,4% (1). Według większości autorów wady dotylne stanowią najliczniejszą grupę nieprawidłowości zgryzowych w polskiej populacji (2). Pacjenci z powiększonym nagryzem poziomym stanowią znaczny odsetek pacjentów w gabinecie ortodontycznym. Najczęściej podejmują leczenie z powodów psychospołecznych, z obawy przed próchnicą i urazowym uszkodzeniem siekaczy. stępowanie i wybór odpowiedniego typu aparatu zależy od morfologicznego obrazu anomalii, kształtu szczęk i ich wzajemnego stosunku, morfologii twarzy i czaszki, wieku szkieletowego i zębowego, typu wzrostu twarzy, funkcji mięśni ustnych, motywacji i współpracy pacjenta (3). W leczeniu ortodontycznym należy poprawić stosunek łuków zębowych, wyeliminować stłoczenia, podwyższyć zgryz i przechylić górne siekacze (3). Do zmniejszenia powiększonego nagryzu poziomego przyczynia się również wychylenie dolnych siekaczy. Celem leczenia ortodontycznego jest uzyskanie jak najlepszego wyniku estetycznego i prawidłowej funkcji (4). Autorzy wymieniają także prawidłową okluzję i stabilność (5). Odkrycie promieni rentgenowskich pozwoliło na rozwój cefalometrii diagnostycznej wprowadzonej niezależnie w latach 30-tych XX wieku przez Hofratha i Broadbenta (6), która umożliwia określenie poziomych i pionowych zależności pomiędzy podstawą czaszki a kośćmi szczęki i żuchwy wraz z zębami i wyrostkami ząbodołowymi, pozwala na śledzenie zmian wywołanych leczeniem, wzrostem, zabiegiem chirurgicznym. W literaturze autorzy najczęściej porównują grupę pacjentów posługując się metodyką Kocadereliego (7), który porównywał pacjentów leczonych nieekstrakcyjnie z pacjentami, u których leczenie ortodontyczne było skojarzone z ekstrakcjami czterech przedtrzonowców. Tylko nieliczni autorzy badają zmiany tkanek twardych i miękkich profilu u pacjentów leczonych z ekstrakcjami dwóch górnych przedtrzonowców (8,9,10,11). Celem pracy jest ocena zmian szkieletowych i zębowo-wyrostkowych u pacjentów z powiększonym nagryzem poziomym. Praca jest wstępem do badań na temat wpływu leczenia ortodontycznego na profil twarzy u pacjentów z powiększonym nagryzem poziomym. Materiał Zbadano 82 losowo wybranych pacjentów - 53 kobiety i 29 mężczyzn - leczonych w Klinice Lek-Med w Warszawie oraz w Zakładzie Ortodoncji Uniwersytetu Palackeho w Ołomuńcu. Średnio czas leczenia wynosił 2 lata. U pacjentów wykonano cefalogramy boczne głowy ułożonej tak, aby jej płaszczyzna Proffit says that the overjet bigger than 5 mm occurs in 22.5% of 8-11-year-old children, in 15.6% of year-old children and in 13.4% of adult people. It was reported been claimed that 42.5% of 3-year-old children from Wrocław have Class II malocclusion and occurence increased up to 52.4% in 7-year-old children (1). According to most authors the patients with Class II malocclusion are the most prevalent in the lish population (2). The patients with excessive overjet compose a considerable percentage of orthodontic patients. They take up the treatment because of psychosocial reasons, for fear of dental caries and traumatic damage of incisors. The treatment and the choice of a suitable type of appliance depends on a morphological type of anomalie, a shape of jaws, and their reciprocal relationship, facial and cranial morphology, a skeletal and dental age, a type of facial growth, an oral muscules function, the patient`s motivation and cooperation (3). The aim of the orthodontic treatment is to correct a relationship of dental arches, to elimine crowding, to raise the bite, and to retrude upper incisors (3). The protrusion of lower incisors also decreases the excessive overjet. The aim of the orthodontic treatment is to achieve the best possible esthetic result and normal function (4). Others autors (5) also mention correct occlusion and stability. The discovery of x-rays facilitated the development of diagnostic cephalometry introduced independently in the 30s of the XX century by Hofrath and Broadbent (6), which enables defining horizontal and vertical relationship between the cranial base, and the both jaws with teeth and dentoalveolar processes. It allows observing the changes caused by the treatment, growth or surgery. In the literature authors usually compare groups of patients using the method of Kocadereli (7), who compared the patients treated without extractions with those whose orthodontic treatment was associated with four premolars extractions. A few authors investigate changes in the hard and soft tissue profile in patients treated by two upper premolars extractions (8,9,10,11). Aim The aim of study was evaluation of the skeletal and dentoalveolar changes in patients with increased overjet. Material A group of 82 patients treated in the LEK-MED Clinic in Warsaw and in the Department of s in Olomouc were selected at random. The group consisted of 53 women and 29 men. The mean time of treatment was 2 years. Good quality x-rays pictures made in maximal intercuspation, with lips relaxed were selected. Lateral cephalograms of the head positioned at a right angle of central plane to x-rays. Selected dental and skeletal parameters were evaluated in each patient before and after an active phase of the orthodontic treatment. 99

4 Tabela 1. Średnie arytmetyczne, odchylenie standardowe, mediana, zakres min. max. pomiarów przed i po leczeniu w podgrupie A Table 1. Arithmetic mean and standard deviation, median, range (min. max.) of measurements before and after treatment in subgroup A miar Measurement A Różnica Difference Mediana Median Zakres/ Range Wartość p p- value min. max. p< OJ (mm) 3,7 1,0 2,6 0,9-1,0 1, ,000 *** OB (mm) 3,6 1,8 2,1 0,6-1,5 1, ,000 *** SNA 0 79,0 3,4 79,1 3,2 0,0 0,8 78,7 78,7 72,7 73,2 86,2 85,759 ns SNB 0 76,9 2,8 77,2 2,8 0,2 0,7 76,7 77, ,5,053 ns SNPg 0 78,1 2,8 78,4 2,8 0,3 0, ,2 72,5 73,5 84,7 84,7,007 ** ANB 0 2,0 2,1 1,9 2,0-0,1 0, , ,7,173 ns WITS (mm) 0,4 1,8 0,6 1,8 0,1 0,6 0,5 0,7-3,2-3 4,2 5,2,167 ns SGo/NMe (%) 66,3 4,1 66,9 4,1 0,5 1,1 66,2 66,6 57,8 57,8 73,6 73,7,002 ** SN/ML 0 32,6 4,8 32,2 4,6-0,3 1, ,5 23,5 42,5 42,2,022 * 1+kSN 0 99,5 5,9 101,8 6,0 2,2 7,7 99,5 102,5 84,7 86, ,2,070 ns 1+kNg (mm) 6,8 3,1 6,9 2,9 0,1 2,2 6,7 6,75-0,5 0 14,5 14,728 ns 1+k ,1 8,6 126,8 8,8-6,2 13, ,7 114,7 111, ,006 ** 1-kML 0 94,4 5,8 98,7 7,3 4,2 7,1 94,5 100,2 80,5 81,5 113,7 113,000 *** 1-kAg 0 3,4 2,6 4,2 2,3 0,7 2, ,5 10,5,046 * 100

5 Tabela 2. Średnie arytmetyczne, odchylenie standardowe, mediana, zakres (min. max.) pomiarów przed i po leczeniu w podgrupie B Table 2. Arithmetic mean and standard deviation, median, range (min. max.) of measurements before and after treatment in subgroup B miar Measurement A Różnica Difference Mediana Median Zakres/ Range Wartość p p- value min. max. p< OJ (mm) 9,4 2,1 3,4 1,1-5,9 2, ,000 *** OB (mm) 5,3 1,8 2,6 0,9-2,6 1, ,5,000 *** SNA 0 79,1 2,7 79,4 3,1 0,3 1,1 78, , ,2,063 ns SNB 0 75,7 2,8 76,3 3,0 0,6 1,1 75, ,2 83,001 ** SNPg 0 77,2 3,1 77,9 3,1 0,7 1,3 77,7 78, ,7 84,2,001 ** ANB 0 3,3 2,2 3,0 2,2-0,3 0,9 3,2 3,2-1,5-2,2 7,7 7,7,033 * WITS (mm) 2,5 1,9 2,4 1,9-0,1 0,6 2,5 2,5-2,5-2,7 7 7,123 ns SGo/NMe (%) 66,3 4,9 67,5 5,2 1,1 1,9 65,4 67,5 57,0 56,8 81,9 81,5,000 *** SN/ML 0 32,2 5,9 31,9 6,4-0,3 1,8 32,5 31,7 15, ,5 47,5,233 ns 1+kSN 0 110,2 7,3 99,2 6,2-11,0 6,2 109,5 98,5 96, ,7 111,5,000 *** 1+kNg (mm) 12,2 2,9 7,0 2,8-5,1 2,5 12,2 8 3, ,5,000 *** 1+k ,5 6,4 124,6 6,7 5,0 7,1 119, , ,2,000 *** 1-kML 0 98,1 6,6 104,2 7,7 6,0 5,3 98,5 104, ,5 112,5 122,000 *** 1-kAg 0 3,1 2,5 4,18 1,8 1,0 1,8 3, ,2 7,2,001 ** 101

6 pośrodkowa pozostawała pod kątem prostym w stosunku do promieni rentgenowskich. Zakwalifikowano zdjęcia rentgenowskie wykonane w maksymalnej interkuspidacji, z luźno ułożonymi wargami. U każdego pacjenta oceniano wybrane parametry zębowe i szkieletowe przed rozpoczęciem leczenia i po zakończeniu aktywnej fazy leczenia ortodontycznego. Do badań nie włączono pacjentów, u których występowały: odwrotny nagryz poziomy, tyłozgryz z retruzją siekaczy, wady ortognatycze leczone ortodontyczno-chirurgicznie, rozszczepy, syndromy. Wykluczono z badań wątpliwej jakości zdjęcia rentgenowskie z powodu nieostrości, prześwietlenia lub niedoświetlenia czy nieprawidłowego ustawienia pacjenta, itp. Grupę pacjentów podzielono na dwie podgrupy zależnie od wielkości nagryzu poziomego przed leczeniem ortodontycznym. dgrupę A stanowili pacjenci z prawidłowym lub nieco powiększonym nagryzem poziomym do 5 mm (0-5 mm; średnio 3,71 mm przed leczeniem). dgrupa liczyła 41 osób - 30 kobiet i 11 mężczyzn we wieku średnio 16,1 lat (od 10 lat, 1 miesiąc do 33 lat, 11 miesięcy) przed leczeniem i 18 lat (od 12 lat, 6 miesięcy do 35 lat, 8 miesięcy) po leczeniu. Czas leczenia wynosił średnio 23 miesiące (od 12 do 41 miesięcy). Pacjenci byli leczeni według indywidualnego planu leczenia ustalonego na podstawie badania klinicznego, analizy modeli, cefalogramów, ew. rtg ręki. U 16 pacjentów wykonano ekstrakcje zębów (tj. 39%). dgrupę B stanowili pacjenci z powiększonym nagryzem poziomym ponad 5 mm (6 14 mm, średnio 9,43 mm) przed leczeniem. dgrupa B liczyła 41 osób 23 kobiety i 18 mężczyzn we wieku średnio 14 lat, 10 miesięcy (od 11 lat, 2 miesiące do 30 lat, 3 miesięcy) przed leczeniem i średnio 17 lat, 1 miesiąc (od 12 lat, 8 miesięcy do 33 lat, 2 miesiące) po leczeniu, a czas leczenia wynosił średnio 2 lata, 3 miesiące (od 16 miesięcy do 50 miesięcy). W podgrupie B pacjenci byli leczeni według indywidualnego planu leczenia. Ekstrakcje wykonano u 31 pacjentów, tj. 75,6%. W tej podgrupie leczenie często było skojarzone z ekstrakcją 2 górnych przedtrzonowców, aby uzyskać zmianę inklinacji siekaczy retruzję górnych i protruzję dolnych po wykonywaniu strippingu w dolnym łuku. Metoda U każdego pacjenta wykonano analizę cefalogramów przed leczeniem i po leczeniu ortodontycznym w celu oceny zmian szkieletowych i wyrostkowo-zębowych po leczeniu powiększonego nagryzu poziomego. miary dokonano na folii acetatowej ułożonej na cefalogramie za pomocą kątomierza o dokładności 0,5 stopnia przy pomiarach kątowych i linijki z dokładnością 0,5 mm przy pomiarach liniowych. Te same parametry były ponownie zmierzone po 2 tygodniach. W badaniu użyto średnią wyniku każdego mierzonego parametru. Uzyskane wyniki opracowano metodami statystyki opisowej. Dla wszystkich parametrów w obu podgrupach wyliczono wartości: minimalne, maksymalne wielkości, średnie arytme- The patients with: negative overjet, Class II division 2, orthognatic malocclusion treated by orthodontic treatment and orthognatic surgery, clefts and syndroms were excluded. A poor quality x-rays because of being out of focus, overexposure, under-exposure, incorrect patients` head position, etc. were also excluded. The group was divided into 2 subgroups depending on the overjet value before the orthodontic treatment. Subgroup A included patients with normal or slightly increased overjet: the OJ up to 5 mm (0-5 mm mean 3.71 mm before the treatment). Subgroup included 41 patients - 30 women and 11 men, the mean age was 16.1 years (from 10 years 1 month to 33 years 11 months) before the treatment and 18 years (from 12 years 6 months to 35 years 8 months) after the treatment. The mean time of the treatment was 23 months (from 12 to 41 months). Based on clinical examination, models, cephalograms analysis, wrist x-rays evaluation an individual plan of treatment was established in each patient. Extractions were performed in 16 patients (39%). Subgroup B included patients with overjet, bigger than 5 mm (6-14 mm, the mean value 9.43 mm) before the treatment. Subgroup B consisted of 41 patients- 23 women and 18 men, the mean age 14 years 10 months (from 11 years 2 months to 30 years 3 months) before the treatment and the mean age 17 years 1 month (from 12 years 8 months to 33 years 2 months) after the treatment. The mean time of treatment was 2 years 3 months (from 16 to 50 months). In subgroup B a plan of treatment was established in each patient. Extractions were performed in 31 patients (75.6%). In this subgroup the treatment was often associated with two upper premolars extraction to change upper incisors inclination - retrusion and protrusion of the lower incisors after stripping in the lower arch. Method An analysis of the x-rays pictures before and after the orthodontic treatment was performed in each patient to evaluate skeletal and dentoalveolar changes associated with the treatment of increased overjet. The measurements were performed on the acetate foil lying on cephalograms by using an angular gauge. These parameters were measured again after 2 weeks. The mean value for each parameter were used. The findings were evaluated by descriptive statistics methods. The minimum, maximum, arithmetic mean values, median and standard deviation before and after the treatment for each parameter were calculated. To assess the reliability of the measurements for each subgroup a pair t-test was used. Validity of the results was proved by using thepair Wilcoxon test. The results of a pair t-test were marked in tables : *** - p<0.001; ** - p<0.01; * - p<0.05; ns - p>0.05. The results were processed with the use of the STATISTIKA software. Statistical processing was performed at the Departament of Medical Biophysics, the Medical Faculty of Palacky University in Olomouc. 102

7 tyczne, medianę, odchylenia standardowe przed i po leczeniu ortodontycznym. Do oceny statystycznej istotności zmian po leczeniu ortodontycznym dla obu podgrup zastosowano test parametryczny t-test, a wyniki porównano nieparametrycznym testem Wilcoxona. Wyniki testu parametrycznego t-testu w tabelach oznaczono: *** - p<0,001; ** - p<0,01; * - p<0,05; ns - p>0,05. Wyniki były analizowane za pomocą softwaru programu STATISTIKA w Katedrze Biofizyki, Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu w Ołomuńcu. Wyniki Wyniki badań parametrów zębowych i szkieletowych dla podgrupy A przedstawiono w Tabeli 1. Z parametrów szkieletowych statystycznie istotnie zmienił się kąt płaszczyzny twarzy SNPg. Doszło do jego zwiększenia z 78,16 0 ± 2,82 na 78,48 z takim samym odchyleniem standardowym. Kąty: SNA, SNB, ANB i pomiar WITS nie zmieniły się statystycznie. Zwiększył się stosunek tylnej wysokości twarzy SGo do przedniej NMe z początkowych 66,35% ± 4,11 na 66,93% ± 4,13. Kąt pomiędzy płaszczyzną SN i ML zmniejszył się z początkowych 32,61 0 ± 4,84 na 32,24 ± 4,69. Z paramterów zębowych statystycznie istotnie zmieniły się: nagryz poziomy i pionowy. Nagryz poziomy zmniejszył się z 3,71 na 2,68. Nagryz pionowy zmniejszył się z 3,63 mm na 2,10 mm. Wysoce istotna statystycznie dla p<0,001 była zmiana w nachyleniu dolnego siekacza do linii żuchwy ML. Doszło do zwiększenia kąta 1-kML z początkowych 94,43 na 98,70 0. Kąt międzysieczny zmniejszył się z 133,11 na 126,82 0. Zmieniło się także położenie dolnego siekacza do linii A-Pg z pierwotnych 3,49 mm do 4,24 mm. Wyniki badań parametrów zębowych i szkieletowych dla podgrupy B przedstawiono w Tabeli 2. Statystycznie istotnie zmieniły się: SNB, kąt płaszczyzny twarzy SNPg, oraz kąt ANB przy p<0,05. Najbardziej istotna statystycznie zmiana przy p<0,001 dotyczyła proporcji twarzy SGo/NMe. Doszło do jej zwiększenia z 66,34% do 67,52%. Kąt SNB zwiększył się z 75,74 do 76,39 stopnia, natomiast SNPg zwiększył sie z pierwotnych 77,21 do 77,93 stopnia. Kąt ANB zmienił się z wartości 3,35 na 3,03. W podgrupie B nie doszło do statystycznie istotnych zmian parametrów: SNA, WITS i SN/ML. W podgrupie B spośród pomiarów zębowych statystycznie istotnie zmieniły się (podobnie jak w podgrupie A) nagryz poziomy i pionowy. Nagryz poziomy zmniejszył się z 9,43 do 3,48 mm. Nagryz pionowy zmniejszył się z 5,30 do 2,67 mm. Doszło do wysoce istotnych statystycznie zmian (p<0,001) w położeniu dolnego i górnego siekacza. Doszło do zwiększenia kąta 1-kML z początkowych 98,16 na 104,20 stopnia z odchyleniem standardowym 7,79 stopnia. Kąt 1+kSN zmniejszył się z początkowych 110,24 na 99,21 stopnia. Kąt międzysieczny zmienił się ze 119,57 na 124,65 stopnia. Zmieniło się także położenie dolnego i górnego siekacza względem linii A-g i N-g, odpowiednio. Odległość górnego siekacza do linii Results The results of skeletal and dental parameters measured for Subgroup A with the OJ up to 5 mm are given in Table 1. As far as the skeletal parameters are concerned, it is statistically significant that for p<0.01 the facial plane angle SNPg was changed. It increased from degrees, SD ± to , with SD of the same value. The parameters SNA, SNB, ANB and WITS were not changed statistically. The relation of the posterior height of the face SGo to the anterior height NMe of the face was increased from 66.35%, SD: 4.11 to 66.93%, SD: 4.13 for p<0.01. The angle between the SN and ML planes decreased from degrees, SD: 4.84 to degrees, SD: 4.69 degrees. As for the dental parameters, overjet and overbite were statistically changed. The overjet decreased from 3.71 to 2.68 mm. The overbite decreased from 3.63 to Inclination of the lower incisor to the mandibular plane ML changed significantly. The angle 1-kML increased from to The interincisal angle decreased from to The position of the lower incisor to the A-Pg line changed from 3.49 to 4.24 mm. The results of skeletal and dental parameters measured for Subgroup B with the OJ bigger than 5 mm are given in Table 2. As far as the skeletal parameters are concerned, it is statistically significant that for p<0.01 were changed: SNB, the facial angle plane SNg. For p<0.05 ANB was changed. Highly statistically significant for p<0.001, it was the change concerning the relationship between the posterior and anterior height of the face: SGo/NMe. It increased from 66.34%, SD: 4.90 to 67.52%, SD: The parameter SNB increased from degrees, SD: 2.84 to degrees, SD: 3.01 degrees. SNg increased from degrees, SD: 3.14 to degrees, SD: 3.12 degrees. The ANB angle changed, for p<0,05, from 3.35 degrees, SD: 2.22 degrees to 3.03 degrees, SD: 2.28 degrees. The parameters SNA, WITS, SN/ML were not statistically changed in a significant way. As for the dental parameters, statistically significant changes, similar to these in Subgroup A concerned: overjet and overbite. The overjet for p<0.001 decreased from 9.43 mm, SD: 2.19 mm to 3.48 mm, SD: 1.13 mm. The overbite decreased from 5.30 mm, SD: 1.81 mm to 2.67 mm, SD: 0.98 mm. The changes in the position of the lower and upper incisors were statistically significant for p< The angle 1-kML increased from degrees, SD: 6.63 degrees to degrees, SD: 7.79 degrees. The angle 1+kSN decreased for the same significance from degrees, SD: 7.39 degrees to degrees, SD: 6.26 degrees. The interincisal angle decreased for p<0.001 from degrees, SD: 6.44 degrees to degrees, SD: 6.74 degrees. The position of the lower and upper incisors to the A-g line and the N-g line, respectively, was changed. The distance of the upper incisor to N-g line decreased from mm, SD: 2.95 mm to 7.02 mm, SD: 2.86 mm. The distance of the lower incisor to A-g 103

8 NPg z pierwotnych 12,20 zmniejszyła się do 7,02 mm. Odległość dolnego siekacza w stosunku do linii APg zwiększyła się z początkowych 3,17 do 4,18 mm. Dyskusja Basciftci w 2004 roku (12) na podstawie analizy 87 cefalogramów pacjentów leczonych zarówno bez jak i z ekstrakcjami stwierdził, że na wynik leczenia ma wpływ szereg zmiennych, między innymi: wielkość stłoczenia przed leczeniem, oraz zakotwiczenie. U pacjentów w obu podgrupach doszło do planowanej zmiany położenia siekaczy. Prawidłowy nagryz poziomy uzyskano w każdej podgrupie w inny sposób. W podgrupie A przed leczeniem nagryz poziomy był zbliżony do wartości prawidłowych, a zmiany spowodowane leczeniem były mniejsze, różnił się także kierunek zmian. Doszło do wychylenia górnych i dolnych siekaczy, co pozwoliło na uzyskanie prawidłowych wartości nagryzu poziomego. Wychylenie dolnych siekaczy, prawdopodobnie na skutek sagitalnej ekspansji w celu wyeliminowania stłoczeń, było istotne statystycznie. Efektem było zwiększenie odległości dolnego siekacza w stosunku do linii A-Pg oraz zmniejszenie kąta międzysiecznego jako wynik większego wychylenia siekaczy, jednak wartość kąta po leczeniu była bardzo blisko wartości idealnej. Nie zmieniły się istotnie statystycznie parametry szkieletowe: SNA, SNB, ANB i WITS co dowodzi, że leczenie ortodontyczne nie miało wpływu na wzajemne położenie szczęk. Jak można było się spodziewać większe zmiany w ułożeniu siekaczy zaobserwowano w pogrupie B. Duży nagryz poziomy był spowodowany między innymi protruzją górnych siekaczy. Ekstrakcja przedtrzonowców powoduje większą redukcję protruzji twardych i miękkich tkanek (11). Leczenie za pomocą modyfikacji wzrostu lub kamuflażu ortodontycznego wiązało się z przechyleniem górnych siekaczy w wyniku czego zmniejszyła się odległość górnego siekacza od linii NPg. Zmiany te były wysoce znamienne statystycznie. dobnie jak w podgrupie A, jednak w większym stopniu, doszło do wychylenia dolnych siekaczy i zwiększenia odległości dolnego siekacza od linii A-Pg. Zmniejszeniu uległ kąt międzysieczny. Doszło także do zwiększenia wartości kątów SNB i ANB. Zmiany mogły być spowodowane wyrównaniem stłoczeń w dolnym łuku, zmianami wzrostowymi (młodszy wiek pacjentów), kamuflażem wady oraz podwyższeniem zgryzu i wysunięciem dolnego łuku zębowego. Wnioski 1. Leczenie ortodontyczne pozwala uzyskać prawidłowe relacje siekaczy określane za pomocą nagryzu poziomego i pionowego 2. Większe zmiany w położeniu siekaczy zaobserwowano w podgrupie B z nagryzem poziomym ponad 5 mm. line increased from 3.17 mm, SD: 2.59 mm to 4.18 mm, SD: 1.89 mm. Discussion In 2004 Basciftci (12), based on the analysis of 87 lateral cephalograms of the patients treated with and without extractions claimed, that the result of the treatment is influenced by many factors, for exemple: crowding before treatment, anchorage. In the examinated group of patients the planned changes of the position of the upper and lower incisors were achieved. The normal overjet in each subgroup was achieved in a different manner. In subgroup A the overbite before treatment was close to the regular value and the changes due to the treatment were minor. The direction of dental movements was also different. The protrusion of the upper and lower incisors in subgroup A allowed achieving the regular values of overjet. The protrusion of the lower incisors, probably as a result of sagital expansion to elimine crowdings was statistically significant. The result was increasing the distance between the lower incisors and the A-Pg line. Decreasing the interincisal angle was due to the bigger protrusion of the incisors, but the value of the angles after treatment was very close to the ideal value. The skeletal parameters: SNA, SNB, ANB and WITS were not statistically changed in a significant way which means that the orthodontic treatment did not have an influence on the reciprocal position of the jaws. As it may have been expected, bigger changes in the incisors positio were observed in subgroup B. increased overjet was, among other things, due to the protrusion of the upper incisors. Premolar extraction produces a greater reduction in a hard- and soft-tissue protrusion (11). The growth modification or orthodontic camouflage caused the retrusion of the upper incisors. As a result, the distance between the upper incisors and the NPg line decreased. Statistically, these changes were highly significant. The lower incisors, like in subgroup A, were protruded during the orthodontic treatment and the distance between the lower incisors and the A-Pg line increased. The interincisal angle decreased. The values of SNA and ANB angles increased. These changes could be a result of crowding correction in lower arch, the growth (younger patients), the camouflage treatment, the raise of the bite and the lower dental arch adwvancement. Results 1. The orthodontic treatment allows achieving regular relationships of incisors defined by overjet and overbite 2. Bigger changes in the position of incisors were observed in subgroup B with the OJ bigger than 5 mm. 104

9 Piśmiennictwo / References 1. Kawala B, Babidczuk T, Czekańska A. Występowanie dysfunkcji, parafunkcji i wad narządu żucia u dzieci w wieku przedszkolnym. Dent Med Probl 2003; 2: Karolonek M, Matthews-Brzozowska T. Występowanie wad zgryzu u dzieci szkolnych w lsce u na świecie przegląd piśmiennictwa. Stomat Współcz 2006; 2: Spidlen M, Kotas M, Machytková G, Gvuzdová K. Efektivita snímacích a fixních aparátů. Ortodoncie 2004; 4: Ramos SPR, de Lima EM. A longitudinal evaluation of the skeletal profile of treated and untreated skeletal Class II individuals. Angle Orthod 2004; 75: Segner D. Różne aspekty leczenia ortognatycznego pacjentów z II klasą Angle`a. Ortod Współcz 2000; 2: Broadbent BH. A new X ray technique and its application to orthodontics. Angle Orthod 1931; 1: Kocadereli I. Changes in soft tissue profile after orthodontic treatment with and without extractions. Am J Orthod Dentofac Orthop 2002; 122: Meral O, Iscan HN, Okay C, Gursoy Y. Effects of bilateral upper first premolar extraction on the mandible. Europ J Orthod 2004; 26: Demir A, Uysal T, Sari Z, Basciftci FA. Effect of camouflage treatment on dentofacial structures in Class II division 1 mandibular retrognatic patients. Europ J Orthod 2005; 27: Machytková G, Kamínek M, Kotas M. Velký incizální schůdek. Cast 2 -výsledky léčby. Ortodoncie 2005; 14: Luppanapornlarp S, Johnston LE. The effects of premolar - extraction: A long term comparison of outcomes in clear cut extraction and nonextraction Class II patients. Angle Orthod 1993; 63: Basciftci FA, Uysal T, Buyukerkmen A, Demir A. The influence of extraction treatment of Holdaway soft tissue measurements. Angle Orthod 2004; 74: