Zasadnicze założenia zasady odpowiedzialności odszkodowawczej Orzeczenie ETS w sprawach C-6/90 i C-9/90 Andrea Francovich i inni v.

Transkrypt

1 Dr Nina Półtorak

2 Zasadnicze założenia zasady odpowiedzialności odszkodowawczej Orzeczenie ETS w sprawach C-6/90 i C-9/90 Andrea Francovich i inni v. Włochy Orzeczenie ETS w sprawach C-46/93 i C-48/93 Brasserie du Pêcheur v. Niemcy i the Queen v. Secretary of State for Transport ex parte Factortame Ltd. (tzw. Factortame III)

3 Art. 340 TFUE, art. 41 KPP Uzasadnienie dla odpowiedzialności państw, brak zróżnicowania przesłanek Zasada odpowiedzialności pozaumownej Wspólnot bezpośrednio wyrażona w art. 288 Traktatu jest prostym wyrażeniem ogólnej zasady wspólnej systemom prawnym państw członkowskich, przewidującej, że bezprawne działanie lub zaniechanie powoduje obowiązek wynagrodzenia wyrządzonej szkody. Przepis ten odzwierciedla także obowiązek władz publicznych naprawienia szkody wyrządzonej podczas wykonywania ich obowiązków (ETS, Factortame III) Przesłanki zasady ogólne wspólne dla praw państw członkowskich Początkowo bardzo restrykcyjne, odmienne od przesłanek odpowiedzialności państwa C-352/98 P Bergaderm p. Komisji zastosowanie takich samych przesłanek dla odpowiedzialności UE jak w przypadku odpowiedzialności państw

4 Zasada efektywności prawa wspólnotowego i ochrona praw jednostek przyznawanych we wspólnotowym systemie prawnym, byłaby zagrożona i osłabiona, gdyby nie było możliwe wynagrodzenie szkody w przypadku, gdy uprawnienia jednostki zostały pogwałcone poprzez naruszenie prawa wspólnotowego. (ETS, Factortame III)

5 Art. 4 ust 3 TUE jako podstawa zasady efektywności (zasada lojalnej współpracy) Podstawą obowiązku państw członkowskich naprawienia szkód jest art. 10 Traktatu, który nakazuje państwom członkowskim podjęcie wszelkich środków o charakterze generalnym i szczególnym dla zapewnienia wykonania ich obowiązków wynikających z prawa wspólnotowego. Wśród nich jest obowiązek likwidacji wszelkich bezprawnych konsekwencji naruszenia prawa Wspólnoty (ETS, Francovich) Zasada jednolitości wykonania prawa UE Brak normatywnych podstaw dla zasady odpowiedzialności - zasada efektywności jako podstawa dla wypełnienie luk w systemie środków służących wykonaniu prawa UE

6 C-470/03, A.G.M.-COS.MET prawo wspólnotowe nakłada obowiązek skutecznego naprawienia szkody i nie dopuszcza żadnej dodatkowej przesłanki w prawie państwa członkowskiego, która powodowałaby, że uzyskanie odszkodowania lub innego rodzaju naprawienie szkody byłoby nadmiernie utrudnione

7 Naruszenie przepisu przyznającego prawa jednostkom Dyrektywy - cel przewidziany w dyrektywie pociąga za sobą przyznanie praw jednostkom i możliwe jest określenie treści tych praw na podstawie przepisów dyrektywy - nie bada się art. 288 TFUE, ale przepisy dyrektywy Przyznawanie praw jednostkom a bezpośredni skutek

8 Kwalifikowana bezprawność wystarczająco poważne naruszenie prawa Oczywiste i znaczące (ciężkie) przekroczenie zakresu władzy dyskrecjonalnej W przypadku braku władzy dyskrecjonalnej każde naruszenie może być uznane za wystarczająco poważne Utożsamienie władzy dyskrecjonalnej z władzą legislacyjną Brak podjęcia środków w terminie ustalonym dla transpozycji dyrektywy, tak aby osiągnąć cele, które ona ustanawia, stanowi per se poważne naruszenie prawa Wspólnoty i w konsekwencji daje prawo jednostkom do otrzymania wynagrodzenia szkody. (ETS, Dillenkofer, C-178/94) Czynniki wpływające na ocenę jasność i precyzja naruszonego przepisu, zakres uznania pozostawiony państwom przez przepis prawa wspólnotowego, wina lub jej brak, możliwość usprawiedliwienia błędu państwa co do prawa, przyczynienie się organów Wspólnoty do powstania naruszenia, utrzymywanie środków krajowych lub praktyk niezgodnie z prawem wspólnotowym

9 Test usprawiedliwienia naruszenia Brak przesłanki winy Brak uzależnienie od wcześniejszego orzeczenia ETS Niezgodność prawa krajowego uzależniającego odpowiedzialność za działania sądów do przypadków winy umyślnej i innego poważnego uchybienia sędziego; oraz wykluczenia odpowiedzialności, C-173/03, Traghetti

10 Bezpośredni związek przyczynowy Definicja poszkodowany, pod rygorem poniesienia ciężaru szkody, winien wykazać należytą staranności w celu ograniczenia jej rozmiarów. Jednak nie spełnia wymogu skuteczności wymóg, aby poszkodowany wykorzystał wszystkie dostępne środki prawne, jeśli wiąże się to z nadmiernymi trudnościami lub jest bezskuteczne, C-445/06 Danske Slagterier C-118/08, Transportes Urbanos wymogu wyczerpania środków odwoławczych nie można wprowadzać w odniesieniu do odpowiedzialności wywodzonej z orzeczenia ETS, jeśli nie ma tego wymogu w zakresie odpowiedzialności wynikającej z orzeczenia trybunału konstytucyjnego

11 Szkoda i odszkodowanie Odszkodowanie ma być adekwatne i winno obejmować damnum emergens i lucrum cessans, niezgodność z prawem UE innych uregulowań Niedopuszczalność ograniczeń kwotowych odszkodowania Marshall II C-271/91

12 Inne przesłanki i warunki odpowiedzialności państw Warunek niedyskryminacji i efektywności Porównanie ze środkami przysługującymi w podobnych roszczeniach wynikających z prawa krajowego

13 Jednostki - podmioty prawa prywatnego Podmioty prawa publicznego Podmioty z państw trzecich

14 Teoria jednolitości państwa: W prawie międzynarodowym, państwo którego odpowiedzialność za naruszenie zobowiązania międzynarodowego jest rozpatrywana, jest postrzegane jako jeden podmiot, niezależnie od tego czy naruszenie będące przyczyną szkody wynikało z działania władzy legislacyjnej, sądowniczej czy wykonawczej. Ta sama zasada musi być stosowana do wspólnotowego systemu prawnego, gdyż wszystkie władze państwowe, w tym władza prawodawcza są zobowiązane, w wykonywaniu ich zadań, do podporządkowania się przepisom wspólnotowym regulującym bezpośrednio pozycję jednostek. (ETS, Factortame III) Unijna definicja państwa Bezwarunkowe i wystarczająco precyzyjne przepisy dyrektywy mogą być stosowane przeciwko organizacjom czy podmiotom, które są przedmiotem władzy lub kontroli państwa lub mają specjalną władzę wychodzącą poza to co wynika ze zwykłych zasad stosowanych w stosunkach pomiędzy jednostkami. W każdym przypadku można przepisy te stosować przeciwko podmiotowi, niezależnie od jego formy prawnej, który jest odpowiedzialny, zgodnie z regulacjami przyjętymi przez państwo, za świadczenie usług publicznych pod kontrolą państwa i w tym celu ma specjalną władzę wychodzącą poza to co wynika ze zwykłych zasad stosowanych w relacjach pomiędzy jednostkami, (ETS, Foster C-188/89)

15 Odpowiedzialność za działania sądów wyrok w sprawie C-224/01 Köbler ( ) Zasada, że państwa członkowskie są zobowiązanie do naprawienia szkody wyrządzonej jednostkom naruszeniem prawa wspólnotowego, za które ponoszą odpowiedzialność, znajduje zastosowanie także wtedy, gdy zarzucane naruszenie wynika z decyzji sądu rozstrzygającego w ostatniej instancji, gdy naruszony przepis prawa Wspólnoty nakierowany jest na przyznanie praw jednostkom, naruszenie jest wystarczająco poważne i wystąpi bezpośredni związek przyczynowy pomiędzy tym naruszeniem i szkodą poniesioną przez pokrzywdzone strony. W celu stwierdzenia, czy naruszenie jest wystarczająco poważne, gdy rozpatrywane naruszenie wynika z takiej decyzji, właściwy sąd krajowy, biorąc pod uwagę specjalny charakter funkcji sądowych, musi określić, czy naruszenie jest oczywiste. Naruszenie prawa Wspólnoty, jakie w rozpatrywanej sprawie wynikało z wyroku Verwaltungsgerichtshof, nie ma wymaganego oczywistego charakteru dla przyjęcia według prawa wspólnotowego, odpowiedzialności państwa członkowskiego za decyzję sądu rozstrzygającego w ostatniej instancji.

16 Wyznaczony przez prawo krajowe zasada autonomii proceduralnej

17 C- 147/01 ( ) Weber s Wine Word podsumowanie orzecznictwa ETS Jest ustalonym orzecznictwem, że jednostki są uprawnione do zwrotu opłat pobranych niezgodnie z prawem wspólnotowym, a państwa do ich zwrotu (np. Comateb, C-397/98 i C-410/98 Metallgesellschaft, Marks & Spencer) Zasada niedyskryminacji nie pozwala, aby prawo krajowe ustanawiało bardziej korzystne warunki uzyskania zwrotu nienależnie pobranych opłat w przypadku, gdy roszczenie oparte jest na wyroku Trybunału Konstytucyjnego stwierdzającego niezgodność z konstytucją danej regulacji niż w przypadku, gdy roszczenie oparte jest na wyroku ETS..