ZA W ARTOŚĆ METALI CIĘŻKICH (Pb, Cd i Cu) W NEKTARZE, MIODZIE l PYŁKU POCHODZĄCYM Z ROŚLIN ROSNĄCYCH PRZY SZLAKACH KOMUNIKACYJNYCH
|
|
- Jan Grzelak
- 6 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 PSZCZELNCZE ZESZYTY NAUKOWE Rok XXXX, Nr ZA W ARTOŚĆ METAL CĘŻKCH (Pb, Cd i Cu) W NEKTARZE, MODZE l PYŁKU POCHODZĄCYM Z ROŚLN ROSNĄCYCH PRZY SZLAKACH KOMUNKACYJNYCH B O e s ł a w J a b ł o ń s k i, Z b i g n i e w Koł t o w s k i, Jer z y M a r c i n k o w s k i, H e e n a R y b a k - C h m i e e w s k a, T e r e s a S z c z ę s n a nstytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa, Oddział Pszczelnictwa ul. Kazimierska 2, Puławy Zofia Warakomska Katedra Botaniki AR, Wydział Ogrodniczy, ul. Akademicka 15, Lublin Streszczen i e W latach w Puławach i okolicy badano zawartość metali ciężkich (Pb, Cd i Cu) w nektarze, miodzie i pyłku zbieranym przez pszczoły z 3 gatunków roślin (lipa, facelia i nostrzyk) rosnących w 3 odległościach od dróg o dużym nasileniu ruchu samochodowego (O-lO m, 100 m i 1000 m). Wykorzystywano pszczoły swobodnie latające i pod izolatorami. Nektar pobierano ekshausterami ustnymi. Zebrano 124 próby materiału. Analizy chemiczne wykonywano metodą woltamperometryczna. Próby poddano też analizie pyłkowej. Stwierdzono, że im dalej od dróg rośnie roślina pożytkowa, tym mniej metali ciężkich zawiera zbierany z niej przez pszczoły nektar i pyłek oraz produkowany miód. W pyłku jest zwykle o % więcej zanieczyszczeń niż w miodzie. Dojrzały miód zawiera o 20% mniej mctali ciężkich niż świeżo przynoszony do ula nektar. W porównaniu z Polską Normą (dopuszczającą w kg miodu i pyłku najwyżej 0,4-0,5 mg Pb, 0,1 mg Cd i 10 mg Cu) badane produkty pszczele z roślin rosnących nawet tuż przy drogach zawierały Cd i Cu mniej niż zezwala norma. Tylko ilość Pb w miodzie lipowym przekraczała normę średnio o 70% - gdy drzewa rosły tuż przy drodze i o 15% - gdy rosły one 100 m od drogi. Po wprowadzeniu benzyny bezołowiowej będzie można bez obaw polecać wysadzanie drzew i krzewów miododajnych przy drogach, gdzie istnieją duże możliwości poprawy pożytków pszczelich i zwiększenia zbiorów miodu. Słowa kluczowe: nektar, pyłek, miód, pożytek pszczeli, zanieczyszczenie środowiska, zdrowa żywność. WPROW ADZENE Ogólnie wiadomo, że na terenach przemysłowych i w miastach gleba i rośliny są w mniejszym lub większym stopniu skażone niepożądanymi substancjami (m.in. B o r n u s 1975, K a f e 1987, M i g u a i 129
2 współautorzy 1991). Podobnie jest przy drogach o intensywnym ruchu samochodowym, gdzie gleba i roślinność narażona jest na zanieczyszczenia, głównie ołowiem pochodzącym ze spalin oraz kadmem pochodzącym z opon (C u r z y d ł o 1978, S t r u s i ń s k i 1978). Skutki tych zanieczyszczeń przenoszą się także na pszczoły zbierające nektar, pyłek i spadź oraz na produkty pszczele. P r a t t i S i kor s k i (1975) stwierdzili w USA, że np. kwiaty marchwi i nawłoci rosnącej 850 m od drogi zawierały ołowiu 0,2 mg/kg, a przy drodze 13,6 mg/kg, zaś w tkankach pszczół odwiedzających te rośliny było odpowiednio 1,4 i 28, l mg Pb/kg. Według H o f f e (1985) zawartość ołowiu i kadmu w tkankach pszczół na terenach przemysłowych i miejskich może być nawet 8-10 razy większa niż na terenach nie skażonych. Uznano (m.in. T o n g i współautorzy 1975, F r e e i współautorzy C r a n e 1984 oraz inni autorzy cyt. przez J ę d r u s z u k a 1987), że pszczoły i produkty pszczele mogą być najlepszymi wskaźnikami skażenia środowiska naturalnego. O stanie zanieczyszczenia szkodliwymi dla zdrowia ludzkiego metalami ciężkimi miodu i pyłku informują wyniki badań zawarte w publikacjach choćby niektórych autorów. O t t o i J e k a t (1977) w 40 próbach miodów niemieckich i importowanych wykazali, że zawierały one ołowiu od 0,024 do 1,667 mg/kg (średnio 0,149 mg/kg), kadmu zaś od 0,002 do 0,081 mg/kg (średnio 0,012 mg/kg). Vo r w o h (1982) po zbadaniu kilkudziesięciu prób miodu z różnych rejonów dawnej RFN stwierdził średnio 0,31 mg Pb/kg i 0,072 mg Cd/kg. Wartości te okazały się znacznie mniejsze od dopuszczalnych tam przez Urząd Zdrowia, a wynoszących dla ołowiu do 1,2 mg/kg, a dla kadmu 0,8 mg/kg. A t m a n (1985) w zbadanych 31 próbach miodu z 18 miejscowości w Niemczech wykrył ołowiu 0,016-0,80 mg/kg (średnio 0,277 mg/kg), kadmu zaś 0,009-0, 115 mg/kg (średnio 0,045 mg/kg), w próbach pyłku zaś 2, l mg Pb/kg i 0,322 mg Cd/kg. Autor ten udowodnił również istnienie korelacji między zawartością ołowiu w miodzie a wielkością opadu pyłów. Nie stwierdził natomiast zależności między zawartością ołowiu w miodzie a glebie. lecz tylko słabą tendencję do prostej zależności między zawartością kadmu w miodzie a glebie. Ker k v i e t (1983) w nektarowych miodach belgijskich znalazł ołowiu ,63 mg/kg (średnio 0,31 mg/kg), a kadmu ,094 mg/kg (średnio 0,014 mg/kg). Miody spadziowe zawierały ołowiu 0,57-1,20 mg/kg (średnio 0,89 mg/kg), a kadmu 0,001-0,036 mg/kg (średnio 0,016 mg/kg). D' A m b r o s i o i M a r c h e s i m (1984) wykazali na terenie Włoch wyższy poziom metal i ciężkich w miodach pochodzących z miejscowości opisanych jako skażone niż z ekologicznie czystych. przy czym termin zbioru próbek też nie hył obojętny. A c c o r t i i inni (1990) badając w latach próby miodu pochodzące z kilkunastu pasiek trzymanych przy drogach o dużym ruchu samochodowym wokół Rzymu stwierdzili, że w większości prób ilość ołowiu przekraczała wartość graniczną normy międzynarodowej, wynosząca 0,215 mg Pb/kg miodu. Poza tym miód z roku 1985, charakteryzujący się 130
3 wyższym wskaźnikiem spadzi, zawierał więcej ołowiu niż z pozostałych dwu lat, kiedy wykazywał obecność pyłku z eukaliptusów i koniczyny. W polskich miodach rzepakowych i gryczanych obecność ołowiu i innych metali badali Kra c z k o w s c Y (1982). G a j e w s k a i współautorzy (1984) w krajowych miodach znaleźli ołowiu 0,00-0,10 mg/kg (średnio 0,05 mg/kg) i kadmu 0,00-0,02 mg/kg (średnio 0,004 mg/kg), a w importowanych - ołowiu 0,04-0,75 mg/kg (średnio 0,30 mg/kg), kadmu zaś 0,00-2,60 mg/kg (średnio 0,26 mg/kg). Z a l e w s k i i współautorzy (1987) oraz L i P i ń s k a i Z a l e w s k i (1989) badając 31 prób różnych miodów i 30 prób pyłku pochodzących ze środkowych rejonów Polski (warszawskie, siedleckie, poznańskie), stwierdzili w miodach nektarowych ołowiu 0,00-0,37 mg/kg, kadmu 0,00-0,034 mg/kg, w miodach spadziowych ołowiu 0,136-0,544 mg/kg, kadmu 0,005-0,072 mg/kg, a w pyłku ołowiu 0,00-10,87 mg/kg, kadmu zaś 0,03-0,504 mg/kg. Zawartość miedzi w badanych przez tych autorów miodach nektarowych wynosiła 0,03-0,69 mg/kg, w miodach spadziowych 0,12-2,33 mg/kg, a w pyłku 3,62-10,11 mg/kg. K o n o p a c k a i współautorzy (1992) w obnóżach pyłkowych z okolic Puław wykryli ołowiu 0,478-1,693 mg/kg, a kadmu 0,059-0,390 mg/kg. S z c z ę s n a i współautorzy (1993) w serii prób obnóży pyłkowych znaleźli ołowiu 0,45-0,98 mg/kg, kadmu 0,032-0,154 mg/kg, a miedzi 2,6-11, mg/kg. W dostępnej literaturze nie znaleziono konkretnych danych dotyczących zawartości szkodliwych dla zdrowia ludzkiego metali ciężkich w produktach pszczelich pochodzących wyłącznie z roślin rosnących tuż przy drogach o dużym nasileniu ruchu samochodowego i z roślin rosnących dalej od takich dróg. Tymczasem sprawa jest ważna, ponieważ chodzi nie tylko o samo poznanie faktów, w trosce o wysoką jakość produktów pszczel ich i zdrowie ich konsumentów, ale też o uzyskanie odpowiedzi na praktyczne pytanie, czy wolno sadzić drzewa i krzewy oraz uprawiać rośliny miododajne przy drogach, gdzie istnieją duże możliwości poprawy coraz bardziej ubożejących nam pożytków pszczelich i zwiększenia zbiorów miodu. Wyjaśnienie powyższych problemów było celem niniejszej pracy. METODYKA Badania prowadzono w latach w Puławach i okolicy. Uwzględniono w nich najważniejsze nasze drzewiaste rośliny miododajne, z których pszczelarze zbierają miód towarowy, tj. lipy oraz dwa gatunki dobrych miododajnych roślin zielnych - facelię błękitną i nostrzyk biały jednoroczny. Uwzględniono też 3 kombinacje odległości od dróg: a) rośliny rosnące tuż przy intensywnie uczęszczanej przez samochody drodze asfaltowej, b) około 100 m od drogi i c) ponad 1000 m od drogi. Pierwsza i druga kombinacja zlokalizowana była w Puławach, trzecia zaś w Lesie Stockim, około 10 km w linii prostej od Puław, gdzie wśród drzewostanu liściastego występuje dość dużo 131
4 lip. Rośliny zielne trzeciej kombinacji uprawiano na kawałku pola wśród lasu. Facelię i nostrzyk wysiewano co roku wcześnie wiosna na odpowiedniej wielkości poletkach, utrzymywanych do czasu kwitnienia w stanie wolnym od chwastów. Z lip zbierano nektar (przy pomocy specjalnie skonstruowanych ekshausterów ustnych), nakrop (tj. świeżo przynoszony przez pszczoły do uli wziątek nektarowy) oraz miód i pyłek w postaci obnóży lub pierzgi. W przypadku roślin zielnych, z których okazało się bardzo trudne zebranie odpowiednich ilości nektaru do analiz. ograniczono się do nakropu i miodu oraz pyłku w postaci pierzgi. Uzyskane próby poddano analizie pyłkowej na obecność pyłku testowanych roślin. Pozyskiwanie produktów pszczelich (nakropu, miodu i pierzgi) zbieranych przez pszczoły z roślin rosnących w ściśle określonych odległościach od dróg było możliwe tylko przy użyciu izolatorów z rzadkiej siatki plastykowej, okrywających całe drzewa lipowe lub powierzchnię 36 m? poletek roślin zielnych (ryc. i 2). Pod izolatory wstawiano małe rodzinki pszczele w ulikach Zandera z matkił w klateczce, umieszczanych w normalnych dużych rodzinach (ulach) traktowanych jako termostaty. Pszczoły z dużych uli latały na zewnątrz izolatorów. Dodatkowo z lip rosnących w Puławach, a więc właściwie prawie wyłacznie przy drogach o dużym ruchu samochodowym oraz z lip w Lesie Steckim. a więc rosnacych w środowisku uznanym za czyste. pobierano próby nakropu, miodu i pyłku (w postaci obnóży) od normalnych dużych rodzin pszczelich stawianych tam na czas kwitnienia drzew. Aby pozyskać możliwie czysty lipowy nakrop i miód, na początku przypływu wziątku lipowego wstawiano do uli po jednej ramce ze świeżo odbudowana woszczyna. Pszczoły od razu napełniały ia lipowym nakropem, z którego następnie produkowały miód. Najłatwiej to się udało w roku 1993, kiedy lipy kwitły obficie. W celu pozyskania pyłku zakładano w okresie pożytku lipowego poławiacze pyłkowe na wylotkach rodzin doświadczalnych. Zebrane obnóża segregowano i określano ich przynależność botaniczna. Znaczniejszy udział obnóży lipowych był tylko w roku obfitego kwitnienia lip (\ 993). Ogólnie wiadomo, że normalnie pszczoły słabo zbierają pyłek lipowy. Z braku dostatecznych ilości do analizy pyłku ipowego dolaczono w roku 1992 i 1994 obnóża z innych rośl in rosnących w Puławach w mieście, a w Lesie Stookim - w lesie, dobierając odpowiednio gatunki. W sumie zebrano 124 próby nektaru, nakropu, miodu i pyłku. Analizy ilości zawartych w nich metali ciężkich (Ph, Cd i Cu) przeprowadzono metoda woltarnperometryczna. stosowana w Zakładzie Produktów Pszczelich Oddziału Pszczelnictwa SK w Puławach (S z c z ę s n a i współautorzy 1993). W celu uzyskania porównywalnych danych zawartości analizowanych pierwiastków w badanych produktach, wyniki wyrażono w mg na kg suchej masy. Polska Norma na miód pszczeli (1988) i pyłek (\ 990) określa górne dopuszczalne ilości metali ciężkich w mg na kg produktu. Wynoszą one dla miodu 0,4 mg Pb/kg, O, mg Cd/kg i 10 mg Cu/kg, zaś dla pyłku 0,5 mg Pb/kg i tyle co dla miodu 132
5 Ryc. Drzewo lipowe pod izolatorem Thc limc trcc under isolator Ryc.2 Nostrzyk biały pod izolatorem The melilot under isulator Cd i Cu. Norma jednocześnie określa zawartość suchej masy w miodzie średnio na 80%. a w pyłku na 94%. Po odpowiednim przeliczeniu można przyjąć, że Polska Norma w 1 kg s.rn. miodu i także pyłku dopuszcza nie więcej niż 0.5 mg Pb mg Cd i 12.5 mg Cu. Wyniki opracowano statystycznie metodą analizy wariancji dla doświadczeń 3 czynnikowych. Do oceny istotności różnic stosowano test Duncana przy poziomie wiarygodności po.o~. WYNK Ogólne omówienie wyników badań zawartości metali ciężkich (Ph, Cd i Cu) w nektarze, miodzie i pyłku. Analiza pyłkowa potwierdziła, że próby miodu pozyskiwane do badań od PSZl:Z(l! swobodnie latających (w Puławach i w oddalonym od dróg bitych Lesie Stookim) pochodziły z roślin wytypowanych do badań, tj. z lip. Analiza ta pozwoliła też wybrać do badań odpowiednie obnóża pyłkowe z mieszaniny obnóży odbieranych pszczołom. W każdej z 3 odległości od intensywnie uczęszczanych przez samochody 133
6 ... t..j ~ Tabela Zawartość metali ciężkich (Pb, Cd i Cu) w nektarze, miodzie i pyłku zebranym z roślin rosnących w różnych odległościach od dróg (zestawienie wyników ze 124 przebadanych prób w latach ) - w mg/kg suchej masy The heavy metals (Pb, Cd and Cu) eontent in nectar, honey and póllen collected from plants growing at various distances from roads (comparsion of results from 124 investigated sampies in years ) - in mg/kg of dry matter Pierwiastek i produkt badany Element and investigated produet Odległość od drogi - Distance from the road O - lo m About 100 m About 1000 m Min. - max. Average Min. - max. Average Min. - max. Average Ołów - Lead (Pb) nektar - nectar 1,185-2,000 1,519 0,855-1,251 0, ,774 0,746 nakrop - n.coll.by bees 0,332-1,312 0,613 0,160-0,800 0, ,768 0,343 miód - honey 0,312-1,043 0,530 0,142-0,516 0,323 0,121-0,504 0,240 pyłek - pollen 0,501-1,310 0,796 0,275-1,004 0,554 0,217-1,004 0,480 Kadm - Cadmium (Cd) nektar - nectar 0,142-0,174 0,156 0,059-0,093 0,071 0,043-0,050 0,045 nakrop - n.coll.by bees 0,010-0,143 0,035 0,009-0,045 0,021 0,008-0,046 0,021 miód - honey 0,009-0,097 0,027 0,006-0,034 0,017 0,007-0,041 0,018 pyłek - pellen 0,012-0,181 0,085 0,008-0,131 0,059 0,004-0,124 0,052 Miedź - Copper (Cu) nekta r - nectar 2,067-3,903 2,703 1,717-2,449 2,017 1,451-1,822 1,698 nakrop - n.coll.by bees 0, ,626 0,401-2,014 1,105 0,522-1, miód - honey 0,664-2,017 1,452 0,357-1,502 0,875 0,496-1,067 0,674 pyłek - pollen 2,014-4,349 3,545 1,196-3,669 2, ,508 1,456 Uwaga: Polska Norma dopuszcza w l kg s.m. miodu i pyłku nie więcej niż 0,500 mg Pb, 0,125 mg Cd i 12,5 mg Cu Attention: Polish Standard admits in kg of dry matter of honey and póllen no more than mg Pb, mg Cd and 12.5 mg Cu
7 dróg (0- \O m, 100m i 1000 m) zebrano w ciągu 3 lat po około 40 prób (nektaru, nakropu, miodu i pyłku), w których określano zawartość ołowiu, kadmu i miedzi. Rozpiętość skrajnych wartości okazała się bardzo duża (tab. l), ale charakterem i wielkością nie odbiegały one od danych z literatury. W pyłku i ręcznie zbieranym nektarze było więcej badanych metali niż w miodzie i nakropie. W miarę większej odległości od dróg zawartość ołowiu, kadmu i miedzi w badanych produktach była coraz mniejsza. Jeżeli wielkości stwierdzone przy drodze przyjąć za 100%, to wielkości uzyskane 100 m od drogi dla Pb i Cd wynoszą 70%, a dla Cu 63%, zaś wielkości uzyskane 1000 m od drogi stanowią 60% dla Pb i Cd, a 46% dla Cu. W porównaniu z granicznymi wielkościami Polskiej Normy (dopuszczającej 12,5 mg Cu/kg s.m.) zawartość miedzi we wszystkich produktach pochodzących z roślin przydrożnych, a tym bardziej rosnących dalej od dróg, była bardzo niska. Najwyższa skrajna wielkość stanowiła tylko 35 % wartości granicznej normy, a średnia wartość dla miedzi wynosiła tylko 16%. Również średnia zawartość kadmu była niska nawet w produktach z roślin przydrożnych. W miodzie stanowiła ona średnio tylko 22 % wielkości dopuszczalnej (wynoszącej 0,125 mg/kg s.m.), w nakropie 28%, a w pyłku blisko 70%. Jedynie niektóre wartości skrajne w pyłku i nakropie przekraczały nieco normę. Natomiast wszystkie próby nektaru pobieranego ręcznie z roślin przydrożnych wykazały średnio o 25 % więcej kadmu niż dopuszcza norma w miodzie i pyłku. Zawartość ołowiu w miodzie zebranym przez pszczoły 1000 i 100 m od dróg mieściła się lekko w granicach normy (dopuszczającej do 0,500 mg Pb/kg s.m.). Średnie wielkości stanowiły odpowiednio 48 i 65% wartości granicznej normy, a skrajne próby oscylowały na jej pograniczu. W pyłku zbieranym 1000 m od drogi zawartość ołowiu była nieco poniżej wielkości dopuszczalnej, a 100 m od drogi przekraczała już normę średnio o około \0%. W nakropie zawartość ołowiu była nieco wyższa niż w miodzie, a w nektarze zbieranym ręcznie przekraczała nawet wielkości znajdujące się w pyłku. Wszystkie natomiast badane produkty pochodzące z roślin rosnących tuż przy uczęszczanych przez samochody drogach zawierały więcej ołowiu niż dopuszcza norma, przy czym miód więcej średnio tylko o 6%, nakrop o 22 %, pyłek o blisko 60%, a nektar zbierany ręcznie aż o 200% więcej. W skrajnych przypadkach niektóre próby miodu zawierały o ponad 100% więcej ołowiu niż dopuszcza norma, a niektóre próby pyłku o ponad 160% więcej. Szczegółowe omówienie zawartości ołowiu (Pb) w badanym nektarze, miodzie i pyłku. Stwierdzono, że zarówno w nektarze zbieranym ręcznie, jak też w nakropie i pyłku pochodzącym z roślin rosnących tuż przy intensywnie uczęszczanej przez samochody drodze asfaltowej znajdowało się istotnie więcej 135
8 -w 0'1 Zawartość ołowiu (Pb) w nektarze, miodzie i pyłku pochodzącym z roślin rosnących w różnych odległościach od dróg o dużym nasileniu ruchu samochodowego (w mg/kg suchej masy) The lead (Pb) eontent in nectar, honey and pollen collected from plants growing at various distances from roads of high traffic intensity (in mg/kg of dry matter) Tabela 2 Odległość od drogi w (m) Lata badań Wartości średnie Produkt Roślina Distance from the road in (m) Years of investigations Averagę values Element Plant > Liczba - Value % Nektar Lipa - Linden 1,519 b 0,996 a 0,746 a 1,334 a 0,989 a 0,938 a 1, ,0 Nectar Facelia - Phacelia 0,498 0,249 0, , ,3 Lipa - Linden ,720 0, ,958 0,714 0,794 b 129,3 Nakrop Facelia - Phacelia 0,378 0,178 0,157 0,257 0,238 0,218 0,238 a 116,1 Nectar Nostrzyk - Melilot 0,474 0,278 0,197 0,292 0,326 0,331 0,316 a 115,3 collected by bees Średnio - Average 0,613 b 0,392 a 0,343 a 0,419 a 0,507 a 0,421 a 0, ,4 Miód Honey Lipa - Linden 0,846 0,576 0,420 0,552 0,721 0,569 0,614 c 100,0 Facelia - Phacelia 0,332 0,159 0,125 0,210-0,210 0,196 0,205 a 100,0 Nostrzyk - Melilot 0,412 0,233 0,176 0,243 0,290 0,289 0,274 b 100,0 Średnio - Average 0,530 c 0,323 b 0,240 a 0,335 a 0,407 b 0,351 a 0, ,0 Lipa - Linden 1,160 0,937 0, ,033 0,873 0,988 c 160,9 Facelia - Phacelia 0,549 0,276 0,245 0,353 0,366 0,352 0,357 a 174, l Pyłek Pollen Nostrzyk - Melilot 0,679 0,448 0,330 0,453 0,496 0,507 0,485 b 177,0 Średnio - Average 0,796 c 0,554 b 0,480 a 0,621 a 0,632 a 0,577 a 0, ,6 Średnie ogólne - General average 0,646 0,423 0,354 0,458 0,515 0,450 0,474 -
9 Pb niż w tych produktach pochodzących z roślin rosnących w oddaleniu około 100 m od drogi, a różnice wynoszą 50-60% (tab.2). Przy wzroście odległości od drogi do 1000 m badane produkty wykazały dalszy spadek zawartości ołowiu średnio o około 20%, przy czym różnice dla miodu i pyłku okazały się również istotne. Najbardziej zanieczyszczony ołowiem był miód i pyłek lipowy, a najmniej faceliowy - różnice statystycznie istotne. Wielkość różnic między lipami a roślinami zielnymi (wziętymi razem), wynosi średnio dla miodu ponad 50%, a dla pyłku ponad 30%. Na stopień zanieczyszczenia miodu czy pyłku ołowiem może mieć wpływ także budowa kwiatów i długość ich życia. Żyjące tylko dzień kwiaty facelii i mające nektar osłonięty osklepkami, mogą dostarczać surowca miodowego mniej zanieczyszczonego pyłem (skąd głównie do nektaru, spadzi i pyłku dostaje się ołów, gdyż w roztworach glebowych pierwiastek ten nie występuje) niż kwiaty lipy, w których sekrecja nektaru trwa 3(4) dni, a nektarniki są odkryte. Nie bez znaczenia jest też fakt, że w miodach lipowych zawsze występuje pewna domieszka spadzi, która zawiera na ogół więcej zanieczyszczeń niż nektar. Różnice w zawartości Pb w pyłku lipowym i faceliowym, wprawdzie mniejsze niż w miodzie ale znaczne, mogą również mieć źródło w charakterze kwiatów, gdyż np. czas pylenia kwiatu facelii trwa krótko, 2-3 godziny, a zanim wypyl a wszystkie liczne pylniki w kwiecie lipy upływa zwykle dwa dni. Kwiat nostrzyku, którego pyłek wykazał wyższą zawartość Pb niż pyłek facelii, żyje i nektaruje także dłużej niż kwiat facelii. W porównaniu z wymogami Polskiej Normy miód z facelii i nostrzyku zbierany nawet przy drodze zawierał mniej ołowiu niż dopuszcza norma. Tylko miód lipowy z drzew przydrożnych wykazał o blisko 70% więcej tego pierwiastka niż zezwala norma, a z drzew rosnących 100 m od drogi - 15% więcej. Lipy oddalone o 1000 m od silnie uczęszczanych przez samochody dróg dostarczyły miodu o mniejszej zawartości ołowiu średnio o 16% w porównaniu z górna granicą normy. Pyłek z obu roślin zielnych, tylko w przypadku gdy był zbierany przy drodze, przekraczał wartość graniczną normy średnio o około 20%, Natomiast w pyłku lipowym ilość Pb przekraczała normę w kolejnych badanych odległościach od drogi o około 130%, 80% i 70%. W porównaniu z miodem pyłek zawierał o 60-80% więcej ołowiu, co jest zjawiskiem znanym i zrozumiałym. Nakrop ze wszystkich badanych roślin wykazał średnio o ponad 20% wyższą zawartość ołowiu niż dojrzały miód. Świadczy to, że pszczoły są zdolne do oczyszczania surowca miodowego w pewnym stopniu także z tego pierwiastka. W nektarze zbieranym ręcznie było z kolei o około 30% więcej ołowiu niż w nakropie, czyli w nektarze zbieranym przez pszczoły. Należy to jednak przypisać raczej naszej ludzkiej niedoskonałości, choć może pewien udział w tym miały też pszczoły, w organizmach których Pb gromadzi się w znacznych stężeniach. Między latami badań różnice w zawartości ołowiu w badanych produktach pszczelich okazały się nieistotne, z wyjątkiem roku 1993, kiedy to 137
10 miód lipowy był średnio o blisko 30% bardziej zanieczyszczony niż w innych latach. Zadecydowały o tym prawdopodobnie warunki pogody w czasie kwitnienia lip, a może też w ogóle zwiększone zapylenie powietrza, czego nie badano niestety. Szczegółowe omówienie zawartości kadmu (Cd) w badanym nektarze, miodzie i pyłku. Zawartość kadmu w badanych produktach wykazała podobną prawidłowość jak zawartość ołowiu (tab.3). lość tego pierwiastka malała w miarę wzrostu odległości od uczęszczanej przez samochody drogi, choć istotność rożnie dało się udowodnić tylko dla nektaru i pyłku. Lipy, w porównaniu z roślinami zielnymi, dostarczały hardziej zanieczyszczonego kadmem nakropu i pyłku o około 340%, a miodu o około 300%. Możliwe, że jako rośliny drzewiaste kumulują one hardziej niż rośliny zielne ten częściowo rozpuszczalny w glebie pierwiastek, wskutek czego więcej może go być też w nektarze i pyłku. Nakrop, w porównaniu z miodem, wykazał o ponad 20% mniejszą zawartość Cd, co świadczy, że i z tego metalu ciężkiego pszczoły zdolne są w znacznym stopniu oczyszczać surowiec miodowy. Między latami istotnych różnic w zawartości kadmu w badanych produktach nie stwierdzono. Można tylko mówić o pewnej tendencji do nieco większych jego stężeń w roku 1993 niż w pozostałych dwu latach. W porównaniu z Polska Normą, tylko w pyłku lipowym pochodzącym z drzew przydrożnych zawartość tego pierwiastka przekraczała normę blisku o 30%. W pyłku zbieranym z drzew rosnących 100 i 1000 m od drogi była ona na pograniczu normy. W pozostałych przypadkach zawartość Cd we wszystkich badanych produktach była poniżej normy. Szczegółowe omówienie zawartości miedzi (Cu) w badanym nektarze, miodzie i pyłku Ogólnie niska (w porównaniu z wartością graniczną normy) zawartość miedzi w badanych produktach wykazała wyraźny spadek w miarę wzrostu odległości od dróg, przy tym dla miodu i pyłku różnice okazały się istotne między wszystkimi trzema odległościami (tah.4). Rok 1994 wykazał tendencję do nieco większego zanieczyszczenia badanych produktów miedzią niż pozostałe lata, przy czym miód i nakrop istotnie mniej miedzi zawierały w roku 1992 niż w dwu latach późniejszych, a pyłek istotnie mniej w roku 1994, co jest trudno wytłumaczyć. Wszystkie badane produkty pochodzące z lip zawierały istotnie więcej miedzi niż pochodzące z roślin zielnych, jedynie w pylku nostrzykowym było tego pierwiastka prawie tak dużo jak w pyłku lipowym, mającym w latach 1992 i 1994 dużą domieszkę pyłku z innych roślin rosnących wprawdzie w 138
11 Zawartość kadmu (Cd) w nektarze. miodzie i pyłku pochodzącym z roślin rosnących w różnych odległościach od dróg o dużym nasileniu ruchu samochodowego (w mg/kg suchej masy) The cadmium (Cd) eontent in nectar, honey and pollen collected from plants growing at various distances from roads of high lraffic intensity (in mg/kg of dry matter) Tabela 3 Odleglość od drogi w (m) Lata badań Wartości średnie Produkt Roślina Distance from the road in (m) Years of investigations Average values Element Plant O - l O.±. 100 > Liczba - Value % Nektar Lipa - Linden 0,1556 b 0,0707 a 0,0454 a 0,0977 a 0,0923 a 0,0817 a 0, ,5 Nectar Facelia - Phacelia 0,0252 0,0202 0,0090 0, , ,2 Lipa - Linden 0,0749 0,0385 0,0445 0,0391 0,0769 0,0420 0,0527 b 128,8 Nakrop Facelia - Phacelia 0,0146 0,0124 0,0085 0,0128 0,0121 0,0107 0,0119 a 117,8 Nectar Nostrzyk - Melilot 0,0162 0,0113 0,0086 0,0091 0,0139 0,0131 0,0120 a 114,3 collected by bees Średnio - Average 0,0353 a 0,0207 a 0,0206 a 0,0203 a 0,0343 a 0,0219 a 0, ,4 Miód Honey Lipa - Linden 0,0531 0,0299 0,0396 0,0310 0,0567 0,0349 0,0409 b 100,0 Facelia - Phacelia 0,0121 0,0110 0,0072 0,0098 0,0110 0,0096 0,0101 a 100,0 Nostrzyk - Melilot 0,0144 0,0096 0,0076 0,0071 0,Ql 19 0,0128 0,0106 a 100,0 Średnio - Average 0,0265 a 0,0166 a 0,0181 a 0,0169 a 0,0265 a 0,0191 a 0, ,0 -VJ \J':) Pyłek Pollen Lipa - Linden 0,1603 0,1282 0,1144 0,1372 0,1405 0,1253 0,1343 b 328,4 Facelia - Phacelia 0,0315 0,0226 0,0189 0,0077 0,0333 0,0319 0,0243 a 240,6 Nostrzyk - Melilot 0,0622 0,0253 0,0221 0,0374 0,0359 0,0363 0,0365 a 347,6 Średnio - Average 0,0847 b 0,0587 a 0,0518 a 0,0608 a 0,0699 a 0,0645 a 0, ,1 Średnie ogólne - General average 0,0488 0,0321 0,0361 0,0323 0,0436 0,0352 0,0370 -
12 .- ~ Zawartość miedzi (Cu) w nektarze, miodzie i pyłku pochodzącym z roślin rosnących w różnych odległościach od dróg o dużym nasileniu ruchu samochodowego (w mg/kg suchej masy) The copper (Cu) eontent in nectar, honey and pollen collected from plants growing at various distances from roads of high traffic intensity (in mg/kg of dry matter) Tabela 4 Odległość od drogi w (m) Lata badań Wartości średnie Produkt Roślina Distance from the road in (m) Years of investigations Average values Element Plant O - lo ± 100 > Liczba - Value % Nektar Lipa - Linden 2,703 a 2,017 a 1,698 a 2,601 a 1,924 a a 2, ,6 Nectar Facelia - Phacelia 1,459 0,614 0,577 0, , ,9 Lipa - Linden i.su 1,914 1,537 1,586 1,981 1,696 1,754 b 127,6 Nakrop Facelia - Phacelia 1,446 0,643 0,521 0,783 0,871 0,956 0,870 a 111,3 Nectar Nostrzyk - Melilot 1,622 0,758 0,772 0,601 1,255 1, a collected by bees Średnio - Average 1,626 b 1,105 a 0,943 a 0,990 a 1,369 b 1,316 b 1, ,5 Miód Honey Lipa - Linden 1,875 1,403 0,848 1, ,375 b 100,0 Facelia - Phacelia 1,257 0,584 0,505 0,680 0, ,782 a 100,0 Nostrzyk - Melilot ,640 0,667 0,507 1,09!\ ,843 a 100,0 Średnio - Averagę 1,452 c b 0,673 a 0,815 a 1,147 b 1,038 b 1, ,0 Pyłek Pollen Lipa - Linden 3,282 2, ,358 3, b 194,5 Facelia - Phacelia 3,895 1,363 1, a 275,3 Nostrzyk - Melilot 3,460 2,292 1, ,430 1, ab 281,8 Średnio - Averagc 3,546 c 2,177 b 1,456 a 2,901 b b 1,711 a 2,3'.1 239,3 Średnie ogólne - General averagę 2,208 1,386 1, ,694 1,355 1,539 -
13 podobnych odległościach od dróg jak lipy. W porównaniu z miodem pyłek zawierał średnio o około 140% więcej miedzi. nteresujący jest fakt, że dojrzały miód zawierał średnio o około 20% mniej miedzi niż świeżo przynoszony do uli nektar. Pszczoły oczyszczały więc surowiec miodowy także z miedzi. PODSUMOW ANE WNOSK Stwierdzone ilości metali ciężkich (Pb, Cd i Cu) w badanych próbach miodu i w pyłku nie odbiegały w zasadzie od danych literaturowych różnych autorów polskich i zagranicznych. Zawartość ołowiu w miodzie wahała się w granicach 0,097-0,834 mg/kg, kadmu 0,005-0,088 mg/kg, miedzi 0,286-1,614 mg/kg, w pyłku zaś odpowiednio - ołowiu 0,208-1,258 mg/kg, kadmu 0,004-0,174 mg/kg i miedzi 1,081-4,175 mg/kg. Stwierdzoną większą zawartość badanych metal i w miodzie lipowym niż w miodach z roślin zielnych, można tłumaczyć przede wszystkim odkrytymi nektarnikami w kwiatach lip, a częściowo dodatkiem z reguły mocno narażonej na zanieczyszczenia spadzi, która zawsze w miodach lipowych w jakimś stopniu występuje. Wykazana regularna prawidłowość coraz mniejszej zawartości metali ciężkich we wszystkich badanych produktach, w miarę wzrostu odległości od dróg, potwierdza tylko oczywista prawdę, że największe skażenie jest zawsze najbliżej źródła emisji zanieczyszczeń. Stwierdzenie w dojrzałym miodzie około 20% mniej ołowiu, kadmu i miedzi niż w świeżo przynoszonym do uli nakropie, stanowi wreszcie dowód na to, że pszczoły potrafią w dużym stopniu oczyszczać surowce miodowe także z metali ciężkich. Zawartość miedzi (Cu) w miodzie i pyłku pochodzącym z roślin przydrożnych okazała się bardzo mała, średnio nie przekracza 30% wartości granicznej Polskiej Normy (wynoszącej 12,5 mg Cu/kg s.m.). Zawartość kadmu (Cd) w miodzie i pyłku pochodzącym z roślin przydrożnych również nie przekraczała wymagań Polskiej Normy (dopuszczającej 0,125 mg Cd/kg s.m.), wynosząc w miodzie średnio nieco ponad 20% wartości granicznej normy, a w pyłku blisko 70%. Zawartość ołowiu (Ph) w miodzie tylko lipowym przekraczała wartość graniczną Polskiej Normy (wynoszącą 0,500 mg Pb/kg s.m.), przy tym z drzew przydrożnych o około 70%, a z drzew rosnących 100 m od drogi o 15%. Miód lipowy z drzew oddalonych 1000 m od drogi zawierał już o 16% mniej Pb niż zezwala norma. Zawartość ołowiu w pyłku pochodzącym z drzew oddalonych nawet 1000 m od drogi już przekraczała normę o ponad 70%, z drzew rosnących 100 m od drogi - o blisko 90 %, a z drzew przydrożnych - o 130 %. Pszczoły jednak niechętnie zbierały pyłek lipowy, co jest zjawiskiem znanym. Pyłek z roślin zielnych, gdy rosły one przy drodze, zawierał średnio tylko 23 % Pb 141
14 więcej niż dopuszcza norma. Na problem zwiększonej nieco zawartości ołowiu w produktach pszczelich pochodzących z roślin rosnących przy drogach o dużym ruchu samochodowym (chodzi głównie o miód) można patrzeć spokojnie, zwłaszcza jeśli wziąć pod uwagę, że np. w warzywach, których na co dzień zjada się dużo, przepisy dopuszczają kilkakrotnie wyższe zawartości metali ciężkich. Po wprowadzeniu benzyny bezołowiowej będzie można raczej bez obaw polecać wysadzanie drzew i krzewów miododajnych przy drogach w celu wzbogacenia pożytków pszczelich i zwiększenia zbiorów miodu. LTERATURA Accorti M.. Guarcini R., Modi G., Presano Oddo L. (1990)-Urban pollution and honey bees. Apiculiura, 6: A t m a n G. (1985) - Belastung von Blutenhonig mit Schwermetallcn und ihre herkunft. Apidologie, 16: B o r n u s L. (1975) - Poisoning of honey bees by lead in the industrial area. XXV -th nternational Apicultural Congress of Apimondia. Grenoble - France. September s C r a n e E. (1984) - Bees, honey and pollen as indicators ot' metais in the environment. Bee Wor/d,65(1): C u r z y d ł oj. (1978) - Skażenie koniczyny czerwonej ołowiem pochodzącym ze spalin samochodowych przy drogach regionu krakowskiego. Krajowa Konferencja "Wpływ zanieczyszczenia pierwiastkami śladowymi na przyrodnicze warunki rolnictwa". UNG, Puławy, cz.., s D' A m b r o s i o M., M a r c h e s i n i A. (1984) - Research on contamination of heavy metais in honey sampies. Atti delia Societa /tatiana di Scien:e Naturali e dei Museo Civile di Storia Natura/e, 123(2/3): Free J.B., Pinsent R.J.F.H., Townsend A., Basi M.S., Graham C. L. (1983) - Using foraging honeybees to sample an area for trace metais. Envir./nt., Vo. 9:9-12. G aj e w s k a R., N a b r z y s k i M., G aj e k O. (1984) - Zawartcść metali śladowych w miodzie pszczelim. Bromat.Chem.Toksykol., 17(3): H o f f e. (1985) - Schwcrmetallen in Bienen und Bienenproductcn. Apidologie, 16: J e d r u s z u k A. (1987) - Pszczoły i produkty pszczele jako wskaźniki zanieczyszczenia środowiska naturalnego. Med. Wet., 43(6): K a f e 1 A., B i n k o w s k a K.. H u r n y J., K ę d z i o r s k i A., M i g u a P. (1987) - Heavy metal contents in the honey bees from heavily industrialized region of Silesia (Poland). The XXX-st nternational Apicultural Congress of Apimondia. Warszawa, s Ker k v i e tj. D. (1983) - Lood- en cadmiumgehaltes van honig. Mandschrifi voor Bijetee/t, 85(10): Konopacka Z., Pohorecka K., Zalewski W.(1992)-Zawartoićkadmui ołowiu oraz azotanów i azotynów w obnóżach pyłkowych zbieranych z różnych stanowisk w okolicach Puław. XXX Naukowa Konferencja Pszczelarska, Puławy, Streszcz. ref., s. 16. Kra c z k o w s k i, Kra c z k o w s k a (1982) - Obecncść Mn, Zn, Co, Mg, Pb w miodach rzepakowych i gryczanych ze środkowo-wschodniej Polski. Biul. Lube/s. Tow. Nauk 142
15 Biol., 24:3-8. L p ń s k a J.. Z a e w s kiw. (1989) - Zawartość w produktach pszczelich mikroelementów oraz pierwiastków szkodliwych dla zdrowia czlowieka. Pszczelno Zesz. Nauk. 33: M i g u a P., K a f e A.. K ę d z i o r s k i A.. M a r c z a k G., N a k o n i e c z - n y M. (1991) - Metale ciężkie w pożytkach. produktach i tkankach pszczół z rejonów uprzemysłowionych. XXV Naukowa Konferencja Pszczelarska. Puławy, Streszez. rcf., s O t t ok.. J e k a t F. (1977) - Experimental investigations on the eontamination o f a food (honcy) with rcsidues of lead, zinc, cadmium. Ernahrungs Umschau, 24(4): p r a t t C. R.. S i kor s kir. S. (1982) - Lead contents of wildflowers and honey bees (Apis metliferas along a roadway: possible contamination of a sirnple food chain. Proceedings oj the Pennsylvania Akademy oj Science, 56(2): S t r u s i ń s ki A. (1978) - Zanieczyszczenie środowiska ołowiem spalin samochodowych. Krajowa Konferencja "Wpływ zanieczyszczenia pierwiastkami śladowymi na przyrodnicze warunki rolnictwa". lun G, Puławy, cz.l., S S z c z ę s n a T.. R y b a k - C h m i e e w s k a H., A r c i u c h H. (1993) - Zastosowanie anodowej woltamperometrii inwersyjnej do oznaczania Cd, Pb, Cu w obnóżach pyłkowych. Pszczeln.Zesz. Nauk.. 37: T o n g S. S. C.. M () r s e R. A.. B a c h e C. A.. L i s k D. J. (1975) - Elemental analysis uf honcy as an indicator of pollution: forty-sevcn elcments in honeys produced near highway. industial, and mining areas. A rchi ve.\ oj' Environmental Health, 30(7): Vo r w () h G.. A r n d t V. (1982) - Uber den Blei und Cadmium Gehalt des Honigs. Biene, 118(8): Z a c w s k iw., S Y r o c k ak., O P r z ą d c kk., L i p i ń s k a J. (1987) - Analysis of heavy element s in bee products collecred in Poland. Thc XXX-st nternational Apicultural Congrcss of Apimondia. Warsaw, s P o s k a N o r m a - Miód pszczeli. PN-88/A N o r m a B r a n ż o w a - Obnóża pyłkowe. BN-89/ CONTAMNATON OF NECTAR, HONEY AND POLLEN COLLECTED FROM ROADSOE PLANTS 8..J a b ( ń s k i, Z. K o t ( w s k i, J. M a r c i n k o w s k i,. R Y b a k - C h D i e e w s k a, T. S z c z ( s n a, Z. War a k o m s k a Summary The study was carried out in Puławy in the years Atotal of 124 samples of nectar. freshly collecred by bees nectar. honey and pollen werc collected fonn three plant species (linden. phaeclia and melilot) which grew at within three distances (O-lO m. 100 m and 1000 m) from roads of high traffic intensity. Regular bee colonies and srnall-size colonies kept under isolators of largc-mesh plastic net that covered entire linden trecs or an area of 36 m 2 of hcrbaceous plants. Nectar was collecred with speclal mouth cxhausters. Somc samples of honey were tested by pollcn analysis. The sampled material was analysed for lcad (Pb), cadmium (Cd) and copper (Cu) contents using a voltarmnetric method. 143
16 was found that the further away from the a busy road the honey plants grow the less heavy metals their nectar and pollen eontam and less heavy rnetals are in the bec bread and honey produced thereof. Pollen always contains 30 lo 100% rnore lead, cadminm and copper than does honey. On dry matter basis, maturę honey contains ca, 20% less heavy metais than does freshlycollecred nectar. The Cd and Cu contents of even those bee products which were collected from plants growing al the very roadside were found lo be within acceptable limits hy the Polish Standard which admits mg Pb, 0.1 mg Cd and 10 mg Cu in kg of honey and pellen. Howcver. the lead contents of honey, mainly of linden honey, exceeds the norm by 70% when the trecs grow closely lo the road and by 15% when they grow 100 m away from the road and it is within the limit when the distańce is 1000 m from a paved road. seems that once unleaded petrol is introduced, the planring of honcy trees and shrubs et the roadsides and urban areas, where are a great possibilities on improving of bee forage and increasing of honey yiejd, will involve no health risk lo honey consurners. Keywords: nectar. pollen, honey, bee forage, environment pollution, helthy food. 144
PSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOWE ZA WARTOŚĆ W PRODUKTACH PSZCZELICH MIKROELEMENTOW ORAZ PIERWIASTKÓW SZKODLIWYCH DLA ZDROWIA CZŁOWIEKA
PSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOWE Rok XXXIII 1989 ZA WARTOŚĆ W PRODUKTACH PSZCZELICH MIKROELEMENTOW ORAZ PIERWIASTKÓW SZKODLIWYCH DLA ZDROWIA CZŁOWIEKA J a n in a L i p i ń s k a, W it o l d Z a l e w s k i
Bardziej szczegółowoZAWARTOSC NIEKTÓRYCH METALI SLADOWYCH W ODMIANOWYCH MIODACH PSZCZELICH
PSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOWE Rok XXXI 1987 ZAWARTOSC NIEKTÓRYCH METALI SLADOWYCH W ODMIANOWYCH MIODACH PSZCZELICH A n n a M i ę d z y b r o d z k a, T e r e s a H e ród Zakład Żywienia Człowieka Akademii
Bardziej szczegółowoOCENA STOPNIA ZAPRÓSZENIA PRODUKTÓW PSZCZELICH PYŁKIEM KUKURYDZY
Program wieloletni 2015 2020 Obszar 4. Działania na rzecz rozwoju pszczelarstwa w warunkach zmieniającego się środowiska OCENA STOPNIA ZAPRÓSZENIA PRODUKTÓW PSZCZELICH PYŁKIEM KUKURYDZY Zadanie 4.4 Zaprószenie
Bardziej szczegółowoPSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOWE Rok XXXVII 1993
PSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOWE Rok XXXVII 1993 ZAWARTOŚĆ KADMU,OLOWIU, AZOTANÓW I AZOTYNÓW W OBNÓŻACH PYŁKOWYCH POCHODZĄCYCH Z RÓŻNYCH MIEJSC W OKOLICACH PULA W z o f i a K o n o p a c k a, Kry s t y n a
Bardziej szczegółowoPORÓWNANIE WYDAJNOŚCI POŻYTKÓW PSZCZELICH TOWAROWYCH I NATURALNYCH
PORÓWNANIE WYDAJNOŚCI POŻYTKÓW PSZCZELICH TOWAROWYCH I NATURALNYCH POŻYTEK PSZCZELI zebrane przez pszczoły surowce pochodzenia roślinnego, wykorzystywane przez nie do wyrobu miodu i pierzgi. Pożytek pszczeli
Bardziej szczegółowoPSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOWE Rok XL, Nr I NEKTAROW ANIE I WYDAJNOŚĆ MIOOOW A ROŚLIN MIODODAJNYCH W WARUNKACH POLSKI Część IX
PSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOWE Rok XL, Nr I 1996 NEKTAROW ANIE I WYDAJNOŚĆ MIOOOW A ROŚLIN MIODODAJNYCH W WARUNKACH POLSKI Część IX B O I e s ł a w J a b ł o ri s k i, Z b i g n i e w Koł t o w s k i Instytut
Bardziej szczegółowoZASTOSOWANIE ANODOWEJ WOLTAMPEROMETRII INWERSYJNEJ DO OZNACZANIA Cd, Pb, Cn W OBNÓŻACH PYŁKOWYCH
PSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOWE Rok XXXVII 1993 ZASTOSOWANIE ANODOWEJ WOLTAMPEROMETRII INWERSYJNEJ DO OZNACZANIA Cd, Pb, Cn W OBNÓŻACH PYŁKOWYCH T e r e s a S z c z e s n a, H e l e n a R y b a k - C h m
Bardziej szczegółowoMiody. Wpisał Piotrek i Magda
MIÓD PSZCZELI: produkt wytworzony przez pszczoły robotnice z nektaru roślin lub spadzi jako pokarm dla rodziny pszczelej. Miód zawiera cukry proste, witaminy i mikroelementy, dzięki czemu jest on bardzo
Bardziej szczegółowoKIELECKIE TOWARZYSTWO NAUKOWE
KIELECKIE TOWARZYSTWO NAUKOWE OCENA ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA W KIELCACH W 2011 ROKU NA PODSTAWIE BIOMONITORINGU JAKO ELEMENTU MONITORINGU PRZYRODNICZEGO W REALIZACJI EKOROZWOJU ORAZ ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKIEM
Bardziej szczegółowoZAWARTOŚĆ WYBRANYCH PIERWIASTKÓW W PRODUKTACH PSZCZELICH Z REJONU DOLNEGO ŚLĄSKA
ŻYWNOŚĆ 4(37)Supl, 2003 ADAM ROMAN ZAWARTOŚĆ WYBRANYCH PIERWIASTKÓW W PRODUKTACH PSZCZELICH Z REJONU DOLNEGO ŚLĄSKA Streszczenie Badania ilościowe zawartości wybranych pierwiastków: kadmu, chromu, arsenu
Bardziej szczegółowoCo skrywa w sobie miód zaklęty w MINI słoiku 2018?
Co skrywa w sobie miód zaklęty w MINI słoiku 2018? Aby zebrać te 132 g miodu, pszczoły musiały odwiedzić ok. 500 000 kwiatów. Nasz 3hektarowy Leśny Ogród z dziką łąką to więc tylko początek Icon made by
Bardziej szczegółowoZAWARTOŚĆ AZOTANÓW I AZOTYNÓW W WYBRANYCH ODMIANOWYCH MIODACH PSZCZELICH
PSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOWE Rok XXVIII Puławy 1984 ZAWARTOŚĆ AZOTANÓW I AZOTYNÓW W WYBRANYCH ODMIANOWYCH MIODACH PSZCZELICH T e r e s a H e ród, A n n a M i ę d z o b r o d z k a Zakład Zywienia Człowieka
Bardziej szczegółowoMetale ciężkie w glebach uprawnych jako możliwy czynnik zagrożenia zdrowia mieszkańców województwa śląskiego
Mgr inż. Renata Baranowska Metale ciężkie w glebach uprawnych jako możliwy czynnik zagrożenia zdrowia mieszkańców województwa śląskiego Rozprawa doktorska na stopień doktora nauk o zdrowiu Promotor pracy:
Bardziej szczegółowoPRZEDMIOT ZLECENIA. Odebrano z terenu powiatu Raciborskiego próbki gleby i wykonano w Gminie Kornowac:
PRZEDMIOT ZLECENIA Okręgowa Stacja Chemiczno Rolnicza w Gliwicach odebrała i wykonała badanie próbek glebowych z obszaru użytków rolnych Powiatu Raciborskiego na terenie Gminy Kornowac o powierzchni 598,25ha.
Bardziej szczegółowoPRZEDMIOT ZLECENIA :
PRZEDMIOT ZLECENIA : Okręgowa Stacja Chemiczno Rolnicza w Gliwicach odebrała i wykonała badanie próbek glebowych z obszaru użytków rolnych Powiatu Raciborskiego na terenie Gminy Racibórz o powierzchni
Bardziej szczegółowoBadanie zawartości cynku w pszczelich miodach odmianowych
Zeszyty Naukowe nr 705 Akademii Ekonomicznej w Krakowie 2006 Katedra Towaroznawstwa Żywności Badanie zawartości cynku w pszczelich miodach odmianowych 1. Wprowadzenie Kumulacja cynku stanowi obecnie bardzo
Bardziej szczegółowoPrawdziwy rozwój człowieka, zwierzęcia i roślin zależy od gleby Hipokrates
Okręgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza w Rzeszowie Prawdziwy rozwój człowieka, zwierzęcia i roślin zależy od gleby Hipokrates Organizacja Stacji Obecnie funkcjonuje Krajowa Stacja w Warszawie podległa Ministrowi
Bardziej szczegółowoa. ph, zawartości makroskładników (P, K, Mg) w 700 próbkach gleby, b. zawartości metali ciężkich (Pb, Cd, Zn, Cu, Ni i Cr ) w 10 próbkach gleby,
Okręgowa Stacja Chemiczno Rolnicza w Gliwicach odebrała i wykonała badanie próbek glebowych z obszaru użytków rolnych Powiatu Raciborskiego w Gminie Krzanowice z powierzchni 1670,94 ha. Odebrano z terenu
Bardziej szczegółowoSTRATY SPOWODOWANE ZATRUCIAMI PSZCZÓŁ PESTYCYDAMI
PSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOWE Rok XLIII 1999 STRATY SPOWODOWANE ZATRUCIAMI PSZCZÓŁ PESTYCYDAMI Andrzej Pidek Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa, ul.pornologiczna 18,96-100 Skierniewice, e-mail: apidek@insad.isk.skierniewice.pl
Bardziej szczegółowoOpłacalność produkcji pyłku i innych produktów pasiecznych
Wilde J. 2012. Opłacalność produkcji pyłku i innych produktów pasiecznych. Szkolenie Pszczelarskie Czy pszczelarstwo to może być biznes? Zrzeszenie Pszczelarzy Krakowskich i CKU Kraków, 18-19.02. Materiały
Bardziej szczegółowoa. ph, zawartości makroskładników (P, K, Mg) w 899 próbkach gleby, b. zawartości metali ciężkich (Pb, Cd, Zn, Cu, Ni i Cr ) w 12 próbkach gleby,
Okręgowa Stacja Chemiczno Rolnicza w Gliwicach odebrała i wykonała badanie próbek glebowych z obszaru użytków rolnych Powiatu Raciborskiego w Gminie Krzyżanowice z powierzchni 1577ha. odebrano z terenu
Bardziej szczegółowoIJer z y M a r c i n k o w s kil, Helena R)'bak-Chmielewska, Teresa Szczęsna, Urszula Staszewska
PSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOWE Rok XLII, Nr I 1998 PRZYCZYNEK DO POZNANIA POCHODZENIA ENZYMÓW W MIODZIE Bolesław Jabłoński, Zbigniew Koltowski, IJer z y M a r c i n k o w s kil, Helena R)'bak-Chmielewska,
Bardziej szczegółowoWYDAJNOŚĆ MIODU PSZCZÓŁ LINII KORTÓWKA W OCENIE TERENOWEJ
BIULETYN NAUKOWY Skrót: Biul. Nauk., Nr 18, 2002 WYDAJNOŚĆ MIODU PSZCZÓŁ LINII KORTÓWKA W OCENIE TERENOWEJ Jerzy Wilde 1, Maria Wilde 2, Andrzej Kobyliński 3 1 Katedra Pszczelnictwa UWM, Olsztyn 2 Pasieka
Bardziej szczegółowoJAKOŚĆ POWIETRZA W WARSZAWIE
JAKOŚĆ POWIETRZA W WARSZAWIE Badania przeprowadzone w Warszawie wykazały, że w latach 1990-2007 w mieście stołecznym nastąpił wzrost emisji całkowitej gazów cieplarnianych o około 18%, co przekłada się
Bardziej szczegółowoOCENA WYNIKÓW BADAŃ W GMINIE KUŹNIA RACIBORSKA. gleba lekka szt./ % 455/2200 0/0 119/26 53/12 280/61 3/1
OCENA WYNIKÓW BADAŃ W GMINIE KUŹNIA RACIBORSKA Wyniki badań odczynu gleby i zawartości makroelementów w próbkach gleby przedstawiono w tabelach zasobności gleby ( Zestawienie zasobności gleby na obszarze
Bardziej szczegółowoMOŻLIWOŚCI POPRAWY EFEKTYWNOŚCI PRO W ADZENIA PASIEKI PRZEZ WZBOGACANIE WYBORU PRODUKTÓW PASIECZNYCH. Jerzy Marcinkowski
PSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOWE Rok XXXVIII 1994 MOŻLIWOŚCI POPRAWY EFEKTYWNOŚCI PRO W ADZENIA PASIEKI PRZEZ WZBOGACANIE WYBORU PRODUKTÓW PASIECZNYCH Jerzy Marcinkowski Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa,
Bardziej szczegółowoLp. STANDARD PODSTAWA PRAWNA
Zestawienie standardów jakości środowiska oraz standardów emisyjnych Lp. STANDARD PODSTAWA PRAWNA STANDARDY JAKOŚCI ŚRODOWISKA (IMISYJNE) [wymagania, które muszą być spełnione w określonym czasie przez
Bardziej szczegółowoa. ph, zawartości makroskładników (P, K, Mg) w 956 próbkach gleby, b. zawartości metali ciężkich (Pb, Cd, Zn, Cu, Ni i Cr ) w 14 próbkach gleby,
Okręgowa Stacja Chemiczno Rolnicza w Gliwicach odebrała i wykonała badanie próbek glebowych z obszaru użytków rolnych Powiatu Raciborskiego w Gminie Pietrowice Wielkie z powierzchni 2018 ha. Odebrano z
Bardziej szczegółowoPSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOWE Rok XXIX 1985 WARTOŚĆ PSZCZELARSKA KILKU ODMIAN AGRESTU (GROSSULARIA RECLINATA MILL.)
PSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOWE Rok XXIX 1985 WARTOŚĆ PSZCZELARSKA KILKU ODMIAN AGRESTU (GROSSULARIA RECLINATA MILL.) Zofia Kolasa Zakład Botaniki AR w Lublinie WSTĘP Agrest jest krzewem zakwitającym wcześnie,
Bardziej szczegółowoAnaliza i charakterystyka realizacji zasobów wziątku na terytorium Polski w sezonie pszczelarskim 2017
Zakład Pszczelnictwa w Puławach Pracownia Hodowli Pszczół Analiza i charakterystyka realizacji zasobów wziątku na terytorium Polski w sezonie pszczelarskim 2017 Autorzy: dr hab. Małgorzata Bieńkowska dr
Bardziej szczegółowoR A P O R T. Badania wykonane w ramach:
Laboratorium Badania Jakości Produktów Pszczelich Zakład Pszczelnictwa R A P O R T z badań monitoringowych pozostałości substancji aktywnych produktów leczniczych weterynaryjnych stosowanych do leczenia
Bardziej szczegółowoOCENA ZAWARTOŚCI KADMU I OŁOWIU W NATURALNYCH MIODACH PSZCZELICH Z REGIONU PODLASIA
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLV, 2012, 3, str. 775 779 Maria H. Borawska, Katarzyna Socha, Jolanta Soroczyńska, Iwona M. Winiarska, Alicja Pełszyńska OCENA ZAWARTOŚCI KADMU I OŁOWIU W NATURALNYCH MIODACH PSZCZELICH
Bardziej szczegółowoAdam Boguta. Organizacja i znaczenie pasieki wędrownej
Adam Boguta Organizacja i znaczenie pasieki wędrownej Szepietowo 2015 Nakład: 500 egz. Druk: Drukarnia TOP DRUK Łomża Podlaski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Szepietowie 18-210 Szepietowo, tel. (086) 275
Bardziej szczegółowoZawartość pyłku kukurydzy w obnóżach pszczelich pochodzących z pasiek w sąsiedztwie uprawy gryki i bez tej uprawy w pobliżu wyniki badań wstępnych
Autorzy: dr Dariusz Teper dr Piotr Skubida dr Piotr Semkiw dr hab. Zbigniew Kołtowski prof. IO mgr Mikołaj Borański Instytut Ogrodnictwa w Skierniewicach Zakład Pszczelnictwa w Puławach Zawartość pyłku
Bardziej szczegółowoPSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOWE Rok XLIV 2000
PSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOWE Rok XLIV 2000 NEKTAROWANIE I WYDAJNOŚĆ MIODOWA ROŚLIN MIODODAJNYCH W WARUNKACH POLSKI CZĘŚĆ XI Bolesław Jabłoński, Zbigniew Kołtowski Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa, Oddział
Bardziej szczegółowoTHE CONTENT OF MERCURY IN BEE BREAD ORIGINATING FROM DIFFERENT REGION OF POLAND
Vol. 49 No. 2 2005 Journal of Apicultural Science 69 THE CONTENT OF MERCURY IN BEE BREAD ORIGINATING FROM DIFFERENT REGION OF POLAND Beata Madras-Majewska, Zygmunt Jasiñski Agricultural University of Warsaw,
Bardziej szczegółowoWpływ niektórych czynników na skład chemiczny ziarna pszenicy jarej
NR 218/219 BIULETYN INSTYTUTU HODOWLI I AKLIMATYZACJI ROŚLIN 21 SZYMON DZIAMBA IZABELLA JACKOWSKA 1 Katedra Szczegółowej Uprawy Roślin 1 Katedra Chemii Akademia Rolnicza w Lublinie Wpływ niektórych czynników
Bardziej szczegółowoPaweł Kapusta Barbara Godzik Grażyna Szarek-Łukaszewska Małgorzata Stanek. Instytut Botaniki im. W. Szafera Polska Akademia Nauk Kraków
Czasowo-przestrzenna zmienność depozycji metali ciężkich w Puszczy Niepołomickiej wyniki długookresowego biomonitoringu z użyciem mchu Pleurozium schreberi Paweł Kapusta Barbara Godzik Grażyna Szarek-Łukaszewska
Bardziej szczegółowoŻywność ekologiczna najlepsza żywność funkcjonalna
Żywność ekologiczna najlepsza żywność funkcjonalna Prof. Dr hab. Ewa Solarska Pracownia Żywności Ekologicznej Wydział Nauk o Żywności i Biotechnologii Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie Konferencja naukowa
Bardziej szczegółowo"Metale ciężkie w osadzie z wiejskiej oczyszczalni ścieków i kompoście - ocena przydatności do rolniczego wykorzystania"
"Metale ciężkie w osadzie z wiejskiej oczyszczalni ścieków i kompoście - ocena przydatności do rolniczego wykorzystania" Agnieszka RAJMUND 1), Marta BOŻYM 2) 1) Instytut Technologiczno-Przyrodniczy, Dolnośląski
Bardziej szczegółowoNAPRĘŻENIA ŚCISKAJĄCE PRZY 10% ODKSZTAŁCENIU WZGLĘDNYM PRÓBEK NORMOWYCH POBRANYCH Z PŁYT EPS O RÓŻNEJ GRUBOŚCI
PRACE INSTYTUTU TECHNIKI BUDOWLANEJ - KWARTALNIK 1 (145) 2008 BUILDING RESEARCH INSTITUTE - QUARTERLY No 1 (145) 2008 Zbigniew Owczarek* NAPRĘŻENIA ŚCISKAJĄCE PRZY 10% ODKSZTAŁCENIU WZGLĘDNYM PRÓBEK NORMOWYCH
Bardziej szczegółowoZALECENIA DLA PLANTATORÓW KUKURYDZY I PSZCZELARZY, MAJĄCE NA CELU OGRANICZENIE OBECNOŚCI PYŁKU KUKURYDZY W PRODUKTACH PSZCZELICH
Zakład Pszczelnictwa w Puławach Pracownia Zapylania Roślin ZALECENIA DLA PLANTATORÓW KUKURYDZY I PSZCZELARZY, MAJĄCE NA CELU OGRANICZENIE OBECNOŚCI PYŁKU KUKURYDZY W PRODUKTACH PSZCZELICH Autorzy: dr Dariusz
Bardziej szczegółowoMożliwość zastosowania biowęgla w rolnictwie, ogrodnictwie i rekultywacji
Agnieszka Medyńska-Juraszek, Irmina Ćwieląg Piasecka, Magdalena Dębicka, Piotr Chohura, Cecylia Uklańska-Pusz, Wojciech Pusz 1, Agnieszka Latawiec, Jolanta Królczyk 2 1 Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu
Bardziej szczegółowoAleksandra Bielicka*, Ewa Ryłko*, Irena Bojanowska* ZAWARTOŚĆ PIERWIASTKÓW METALICZNYCH W GLEBACH I WARZYWACH Z OGRODÓW DZIAŁKOWYCH GDAŃSKA I OKOLIC
Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych nr 4, 29 r. Aleksandra Bielicka*, Ewa Ryłko*, Irena Bojanowska* ZAWARTOŚĆ PIERWIASTKÓW METALICZNYCH W GLEBACH I WARZYWACH Z OGÓW DZIAŁKOWYCH GDAŃSKA I OKOLIC CONTENTS
Bardziej szczegółowoAKUMULACJA METALI CIĘŻKICH W RUNI TRAWIASTEJ ROSNĄCEJ W SĄSIEDZTWIE GŁÓWNYCH ARTERII KOMUNIKACYJNYCH LUBLINA
Proceedings of ECOpole DOI: 10.2429/proc.2012.6(1)035 2012;6(1) Andrzej PLAK 1, Piotr BARTMIŃSKI 1, Lesia LATA 1 i Ryszard DĘBICKI 1 AKUMULACJA METALI CIĘŻKICH W RUNI TRAWIASTEJ ROSNĄCEJ W SĄSIEDZTWIE
Bardziej szczegółowoFIZYKOCHEMICZNE WYRÓŻNIKI JAKOŚCI WYBRANYCH MIODÓW NEKTAROWYCH
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLVIII, 2015, 3, str. 440 444 Ewa Majewska, Beata Drużyńska, Dorota Derewiaka, Marta Ciecierska, Rafał Wołosiak FIZYKOCHEMICZNE WYRÓŻNIKI JAKOŚCI WYBRANYCH MIODÓW NEKTAROWYCH Zakład
Bardziej szczegółowoDECYZJA Nr 13 / KB ŻG / 2016
Łódzki Wojewódzki Inspektor Inspekcji Handlowej z siedzibą w Łodzi ul. Gdańska 38, 90 730 Łódź... Łódź, dnia 25.05.2016 r. (oznaczenie organu Inspekcji Handlowej) Nr akt: ŻG.8361.51.2016 DECYZJA Nr 13
Bardziej szczegółowoZasobność gleby. gleba lekka szt./ % /2185,0 0/0 0/0 0/0 1063/100 0/0 824/923,6 0/0 0/0 3/0 821/100 0/0. szt./ %
STAN WŁAŚCIWOŚCI AGROCHEMICZNYCH GLEB I ZANIECZYSZCZEŃ METALAMI CIĘŻKIMI GRUNTÓW NA UŻYTKACH ROLNYCH STAROSTWA POWIATOWEGO RACIBÓRZ W GMINIE PIETROWICE WIELKIE Opracowanie wyników i sprawozdania z wykonanych
Bardziej szczegółowoZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ I MASĄ CIAŁA RODZICÓW I DZIECI W DWÓCH RÓŻNYCH ŚRODOWISKACH
S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 1 2005 Władimir Bożiłow 1, Małgorzata Roślak 2, Henryk Stolarczyk 2 1 Akademia Medyczna, Bydgoszcz 2 Uniwersytet Łódzki, Łódź ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ
Bardziej szczegółowoZasobność gleby. gleba lekka szt./ % /810,64 0/0 107/15 332/47 268/38 0/0 16/29 0/0 3/19 0/0 13/81 0/0. szt./ %
OCENA WYNIKÓW BADAŃ W GMINIE KUŹNIA RACIBORSKA Wyniki badań makro- i mikroelementów przedstawiono w tabelach zasobności gleby ( Zestawienie zasobności gleby na terenie gminy Kuźnia Raciborska i w Zestawieniu
Bardziej szczegółowoSabina Dołęgowska, Zdzisław M. Migaszewski Instytut Chemii, Uniwersytet Humanistyczno- Przyrodniczy Jana Kochanowskiego w Kielcach
Sabina Dołęgowska, Zdzisław M. Migaszewski Instytut Chemii, Uniwersytet Humanistyczno- Przyrodniczy Jana Kochanowskiego w Kielcach Metoda wykorzystująca organizmy żywe (biowskaźniki, bioindykatory, biomarkery)
Bardziej szczegółowoPSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOWE
PSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOWE Rok XLlll 1999 NEKTAROWANIE I WYDAJNOŚĆ MIODOWA ROŚLIN MIODODAJNYCH W WARUNKACH POLSKI Część X Bolesław Jabłoński, Zbigniew Kołtowski Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa, Oddział
Bardziej szczegółowoWYKORZYSTANIE PSZCZÓŁ SELEKCJONOWANYCH NA POZYSKIWANIE DUŻYCH ILOŚCI OBNÓŻY PYŁKOWYCH
BIULETYN NAUKOWY Skrót: Biul. Nauk., Nr 18, 2002 WYKORZYSTANIE PSZCZÓŁ SELEKCJONOWANYCH NA POZYSKIWANIE DUŻYCH ILOŚCI OBNÓŻY PYŁKOWYCH Katedra Pszczelnictwa UWM, Olsztyn S ł o w a k l u c z o w e: obnóża
Bardziej szczegółowoOCENA ZAWARTOŚCI OŁOWIU I KADMU W PŁATKACH ŚNIADANIOWYCH DOSTE PNYCH W HANDLU
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLI, 2008, 1, str. 41 45 Dagmara Orzeł, Marzena Styczyńska OCENA ZAWARTOŚCI OŁOWIU I KADMU W PŁATKACH ŚNIADANIOWYCH DOSTE PNYCH W HANDLU Zakład Żywienia Człowieka Uniwersytetu Przyrodniczego
Bardziej szczegółowoWSTĘPNA OCENA JAKOŚCI PSZCZELICH MIODÓW GATUNKOWYCH Z TERENU WARMII I MAZUR
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIX, 2016, 3, str. 252 256 Natalia Chomaniuk, Piotr Przybyłowski, Aleksandra Wilczyńska WSTĘPNA OCENA JAKOŚCI PSZCZELICH MIODÓW GATUNKOWYCH Z TERENU WARMII I MAZUR Katedra Towaroznawstwa
Bardziej szczegółowoŁ Ę Ę ż ń ć ż ń ż ć Ą ć ń ż Ę ń ć ż ń ż ć ć ż ńć ż ć ć ć ń Ę Ł ż ż ń ż ż ć ż
Ł ż ć żń Ę ń żń Ę żń ż Ń Ą Ę ć ń ż Ł ń ć ź Ę ć ć ć ż ć ć ć Ę ń Ź ń Ę Ę Ę ń ń ż ż źń Ź ć Ł Ę Ę ż ń ć ż ń ż ć Ą ć ń ż Ę ń ć ż ń ż ć ć ż ńć ż ć ć ć ń Ę Ł ż ż ń ż ż ć ż Ł ń ć żń żń ń ń ń ż Ł ć Ą ć ń ż ń ć
Bardziej szczegółowoKONFERENCJA: JAK DBAĆ O CZYSTE
KONFERENCJA: JAK DBAĆ O CZYSTE POWIETRZE W POLSKICH AGLOMERACJACH? WYBRANEASPEKTYJAKOŚCI POWIETRZA WMIASTACH Artur Jerzy BADYDA 2 Problemy jakości powietrza PROBLEMYJAKOŚCIPOWIETRZA ozanieczyszczenie powietrza
Bardziej szczegółowoNawożenie warzyw w uprawie polowej. Dr Kazimierz Felczyński Instytut Ogrodnictwa Skierniewice
Nawożenie warzyw w uprawie polowej Dr Kazimierz Felczyński Instytut Ogrodnictwa Skierniewice Roślinom do prawidłowego wzrostu i rozwoju niezbędne są pierwiastki chemiczne pobrane z gleby i powietrza, nazywane
Bardziej szczegółowoPSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOWE "::R:-:O=-=K=-=X::::Vc=:I:: LISTOPAD1972
PSZCZELNCZE ZESZYTY NAUKOWE "::R:-:O=-=K=-=X::::Vc=:::-------------------- LSTOPAD1972 WYSOKOSC SŁUPKA NEKTARU W KWECE KONCZYNY CZERWONEJ A LOSC NEKTARU CUKRÓW W NM ZAWARTYCH Bolesław Jabłoński Oddział
Bardziej szczegółowoBezpieczeństwo ekologiczne współspalania odpadów w piecach cementowych. Dyrektor ds. Produkcji Paweł Zajd
Bezpieczeństwo ekologiczne współspalania odpadów w piecach cementowych Dyrektor ds. Produkcji Paweł Zajd Walory ekologiczne pieców obrotowych I Zawartość chloru w paliwie alternatywnym do 1,0 % powyżej
Bardziej szczegółowoĆ Ź ć Ę ć Ę Ć Ź Ź Ć
Ź Ć Ć Ź ć Ę ć Ę Ć Ź Ź Ć Ł Ą Ę Ć ć ćź ć Ź Ź Ź Ź Ą Ć ć Ł Ł Ł Ę ć ć Ź Ą ć Ę ć Ź Ź Ź Ź ć Ź Ź ć Ź ć Ł ć Ą Ć Ć Ć ć Ź Ą Ź ć Ź Ł Ł Ć Ź Ą ć Ć ć ć ć ć Ć Ć ć Ć ć ć Ł Ę Ź ć Ć ć Ź Ź Ć Ź Ź ć ć Ź ć Ź Ź Ź Ą Ę Ń Ź Ć Ą
Bardziej szczegółowoAlicja Drohomirecka, Katarzyna Kotarska
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 384 PRACE INSTYTUTU KULTURY FIZYCZNEJ NR 20 2003 ALICJA DROHOMIRECKA KATARZYNA KOTARSKA SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA DZIECI PRZEDSZKOLNYCH ZE STARGARDU SZCZECIŃSKIEGO
Bardziej szczegółowoZadanie 2. Temat 3. Ocena jakości powietrza atmosferycznego i powietrza w pomieszczeniach, w aspekcie narażenia dzieci
Zadanie 2. Temat 3. Ocena jakości powietrza atmosferycznego i powietrza w pomieszczeniach, w aspekcie narażenia dzieci dr inż. Krzysztof Klejnowski, mgr Jadwiga Błaszczyk mgr Andrzej Krasa, mgr inż. Wioletta
Bardziej szczegółowoSKŁAD CHEMICZNY SYROPÓW SKROBIOWYCH ORAZ ZAPASÓW POWSTAŁYCH PO ICH PRZEROBIENIU PRZEZ PSZCZOŁY
55 Naukowa Konferencja Pszczelarska SKŁAD CHEMICZNY SYROPÓW SKROBIOWYCH ORAZ ZAPASÓW POWSTAŁYCH PO ICH PRZEROBIENIU PRZEZ PSZCZOŁY Program Wieloletni 2015-2020 Działania na rzecz poprawy konkurencyjności
Bardziej szczegółowoOCENA WYNIKÓW BADAŃ W GMINIE KUŹNIA RACIBORSKA
OCENA WYNIKÓW BADAŃ W GMINIE KUŹNIA RACIBORSKA Wyniki badań odczynu gleby i zawartości makroelementów w próbkach gleby przedstawiono w tabelach zasobności gleby: Zestawienie zasobności gleby na obszarze
Bardziej szczegółowoMETALE CIĘŻKIE W UKŁADZIE GLEBA-ROŚLINOŚĆ W ŚRODOWISKU WIELKOMIEJSKIM
Słowa kluczowe: gleba, roślinność, metale ciężkie, formy mobilne Krystyna NIESIOBĘDZKA*, Elżbieta KRAJEWSKA* METALE CIĘŻKIE W UKŁADZIE GLEBA-ROŚLINOŚĆ W ŚRODOWISKU WIELKOMIEJSKIM Problem zanieczyszczeń
Bardziej szczegółowoINFORMACJA Z KONTROLI JAKOŚCI I PRAWIDŁOWOŚCI OZNAKOWANIA MIODU
INFORMACJA Z KONTROLI JAKOŚCI I PRAWIDŁOWOŚCI OZNAKOWANIA MIODU Wojewódzki Inspektorat Inspekcji Handlowej w Poznaniu przeprowadził na terenie Województwa Wielkopolskiego w II kwartale 2010 roku 12 kontroli,
Bardziej szczegółowoMiędzynarodowa Konferencja Doświadczenia w transgranicznym postępowaniu ze starymi zanieczyszczeniami, Drezno, 23.09.2013 r.
Doświadczenia w transgranicznym postępowaniu ze starymi zanieczyszczeniami, dr inż. Agnieszka Kolanek mgr inż. Barbara Marchlewska-Knych dr inż. Mariusz Adynkiewicz-Piragas Założenia projektu w zakresie
Bardziej szczegółowoPSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOWE Rok XLIII 1999
PSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOWE Rok XLIII 1999 WARTOŚĆ PSZCZELARSKA I POTRZEBY ZAPYLANIA GORCZYCY BIAŁEJ ORAZ RZEPAKU I RZEPIKU JAREGO Bolesław Jabłoński, Zbigniew Koltowski, Kazimiera Szklanowska* Instytut
Bardziej szczegółowoPORÓWNANIE MIĘDZYLABORATORYJNE WYNIKÓW BADAŃ DOTYCZĄCYCH JAKOŚCI MIODU CHARAKTERYSTYKA KRAJOWYCH MIODÓW ODMIANOWYCH
Rybak-Chmielewska H. 2014. Porównanie międzylaboratoryjne wyników badań dotyczących jakości miodu, charakterystyka krajowych miodów odmianowych INSTYTUT OGRODNICTWA SKIERNIEWICE Zakład Pszczelnictwa w
Bardziej szczegółowoNiska emisja sprawa wysokiej wagi
M I S EMISJA A Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej w Suwałkach Sp. z o.o. Niska emisja sprawa wysokiej wagi Niska emisja emisja zanieczyszczeń do powietrza kominami o wysokości do 40 m, co prowadzi do
Bardziej szczegółowoRÓŻNICE ODMIANOWE W AKUMULACJI KADMU I OŁOWIU PRZEZ RZODKIEWKĘ (RAPHANUS SATIVUS L.)
Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu CCCLVI (2004) WOJCIECH TYKSIŃSKI, JOANNA KURDUBSKA RÓŻNICE ODMIANOWE W AKUMULACJI KADMU I OŁOWIU PRZEZ RZODKIEWKĘ (RAPHANUS SATIVUS L.) Z Katedry Nawożenia Roślin
Bardziej szczegółowoANALIZA RYZYKA WYSTĘPOWANIA PYŁKU KUKURYDZY W MIODACH POZYSKIWANYCH NA TERENIE POLSKI
Zakład Pszczelnictwa w Puławach Pracownia Zapylania Roślin ANALIZA RYZYKA WYSTĘPOWANIA PYŁKU KUKURYDZY W MIODACH POZYSKIWANYCH NA TERENIE POLSKI Autor: Dr Dariusz Teper Opracowanie wykonano w ramach zadania
Bardziej szczegółowoSTAN WŁAŚCIWOŚCI AGROCHEMICZNYCH GLEB I ZANIECZYSZCZEŃ METALAMI CIĘŻKIMI GRUNTÓW NA UŻYTKACH ROLNYCH STAROSTWA POWIATOWEGO RACIBÓRZ W GMINIE NĘDZA
STAN WŁAŚCIWOŚCI AGROCHEMICZNYCH GLEB I ZANIECZYSZCZEŃ METALAMI CIĘŻKIMI GRUNTÓW NA UŻYTKACH ROLNYCH STAROSTWA POWIATOWEGO RACIBÓRZ W GMINIE NĘDZA Opracowanie wyników i sprawozdania z wykonanych badań
Bardziej szczegółowoTytuł prezentacji. Możliwość wykorzystania biowęgla w rekultywacji gleb zanieczyszczonych. metalami ciężkimi
Agnieszka Medyńska-Juraszek, Irmina Ćwieląg-Piasecka 1, Piotr Chohura 2 1 Instytut Nauk o Glebie i Ochrony Środowiska, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu ul. Grunwaldzka 53, 50-357 Wrocław 2 Katedra
Bardziej szczegółowoAKUMULACJA NIEKTÓRYCH METALI CIĘŻKICH W GLEBACH UPRAWNYCH I W LIŚCIACH SELERA W POBLIŻU DRÓG WYLOTOWYCH Z WARSZAWY
ROCZNIKI GLEBOZNAWCZE TOM XLV, NR 3/4 WARSZAWA 1994: 59-75 KRYSTYNA CZARNOWSKA AKUMULACJA NIEKTÓRYCH METALI CIĘŻKICH W GLEBACH UPRAWNYCH I W LIŚCIACH SELERA W POBLIŻU DRÓG WYLOTOWYCH Z WARSZAWY Katedra
Bardziej szczegółowoPszczoły a bioróżnorodność
Pszczoły a bioróżnorodność Pod pojęciem różnorodności biologicznej kryje się niesłychane bogactwo i zróżnicowanie form życia występujących na Ziemi. Bioróżnorodność należy chronić, ponieważ każdy jej element
Bardziej szczegółowo1. Zasady postępowania przy stwierdzaniu zatrucia
Instrukcja postępowania przy pobieraniu próbek do badań laboratoryjnych, realizowanych przez PIWet-PIB, przy podejrzeniu o ostre zatrucie pszczół środkami ochrony roślin W ramach realizacji programu, na
Bardziej szczegółowoOcena wpływu systemu produkcji rolnej na cechy jakościowe owoców i warzyw
Ocena wpływu systemu produkcji rolnej na cechy jakościowe owoców i warzyw Elżbieta Fijoł-Adach Beata Feledyn-Szewczyk Renata Kazimierczak Zakład Systemów i Ekonomiki Produkcji Roślinnej WSTĘP System rolniczy
Bardziej szczegółowoKontrola i zapewnienie jakości wyników
Kontrola i zapewnienie jakości wyników Kontrola i zapewnienie jakości wyników QA : Quality Assurance QC : Quality Control Dobór systemu zapewnienia jakości wyników dla danego zadania fit for purpose Kontrola
Bardziej szczegółowow gruntach w zasięgu oddziaływania elektrociepłowni owni Czechnica w Siechnicach.
Rtęć w gruntach w zasięgu oddziaływania elektrociepłowni owni Czechnica w Siechnicach. Ludmiła Polechońska Małgorzata Polechońska CEL BADAŃ rozpoznanie zawartości rtęci w przypowierzchniowej warstwie gleby
Bardziej szczegółowoPSZCZELARSTWO I RYNEK MIODU W POLSCE
KONFERENCJA PRASOWA Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi Marka Sawickiego z udziałem Prezydenta Polskiego Związku Pszczelarskiego Tadeusza Sabata PSZCZELARSTWO I RYNEK MIODU W POLSCE 14 marca 2012 r., godz.
Bardziej szczegółowoć ć Ę ż Ą ż ż Ź ć Ę Ą ż Ą ć ż ć ć ż ż ć Ę ż ż ć ż ć
ć ć Ł ć ć ć Ę ż Ą ż ż Ź ć Ę Ą ż Ą ć ż ć ć ż ż ć Ę ż ż ć ż ć ż ćż Ń ż ż ż ż ż ż ż ż Ź ż ż ż ć ć ż Ę Ń ć ż Ą ż Ś ż ż ć ć Ź ć ć ż ż Ź ż ć Ę Ń Ź ż ć ć ż Ń Ł ć ć ć Ż ż ć ć ż Ź ż Ę Ą ż ż ćż ż ż ć ż ż ż ć ć ż
Bardziej szczegółowoOCENA WYNIKÓW BADAŃ W GMINIE KRZYŻANOWICE
STAN WŁAŚCIWOŚCI AGROCHEMICZNYCH GLEB I ZANIECZYSZCZEŃ METALAMI CIĘŻKIMI GRUNTÓW NA UŻYTKACH ROLNYCH STAROSTWA POWIATOWEGO RACIBÓRZ W GMINIE KRZYŻANOWICE Opracowanie wyników i sprawozdania z wykonanych
Bardziej szczegółowoEKOGWARANCJA PTRE PL-EKO-01. Wymagania dotyczące pasiek ekologicznych
Wymagania dotyczące pasiek ekologicznych Rozporządzenie Rady (WE) nr 834/2007 z dnia 28 czerwca 2007 r. w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych i uchylające rozporządzenie
Bardziej szczegółowoBadanie właściwości odpadów przemysłowych jako wstępny etap w ocenie ich oddziaływania na środowisko
Ogólnopolski konkurs dla studentów i młodych pracowników nauki na prace naukowo-badawcze dotyczące rewitalizacji terenów zdegradowanych Badanie właściwości odpadów przemysłowych jako wstępny etap w ocenie
Bardziej szczegółowoMłodzi Obserwatorzy Przyrody
Młodzi Obserwatorzy Przyrody Eko projekt Wybierz się w podróż do krainy pszczół Szkoła Podstawowa nr 7 im. A. Mickiewicza w Świeciu Czym jest Eko-projekt? Eko-projekt jest pomysłem uczniów na zagospodarowanie
Bardziej szczegółowoMetody inżynierii mineralnej w walce z warrozą - III. Maciej Pawlikowski*, Hubert Przybyszewski**, Leszek Stępień***
Metody inżynierii mineralnej w walce z warrozą - III. Maciej Pawlikowski*, Hubert Przybyszewski**, Leszek Stępień*** */ AGH- University of Science and Technology Cracow, **/ Świętokrzyski Związek Pszczelarzy
Bardziej szczegółowoAnaliza wyników otrzymanych ze stacji monitorowania jakości powietrza zlokalizowanych na terenie Mielca. Pył zawieszony PM10 LISTOPAD-GRUDZIEŃ 2018
Analiza wyników otrzymanych ze stacji monitorowania jakości powietrza zlokalizowanych na terenie Mielca. Pył zawieszony PM10 LISTOPAD-GRUDZIEŃ 2018 dr Jakub Nowak 31.01.2019 Lokalizacja stacji Przeprowadzona
Bardziej szczegółowoSTAN WŁAŚCIWOŚCI AGROCHEMICZNYCH GLEB I ZANIECZYSZCZEŃ METALAMI CIĘŻKIMI GRUNTÓW NA UŻYTKACH ROLNYCH STAROSTWA POWIATOWEGO RACIBÓRZ
STAN WŁAŚCIWOŚCI AGROCHEMICZNYCH GLEB I ZANIECZYSZCZEŃ METALAMI CIĘŻKIMI GRUNTÓW NA UŻYTKACH ROLNYCH STAROSTWA POWIATOWEGO RACIBÓRZ W GMINIE PIETROWICE WIELKIE Opracowanie wyników i sprawozdania z wykonanych
Bardziej szczegółowoZakres i metodyka prac terenowych. Część II
Zakres i metodyka prac terenowych Część II Obowiązujące pomiary Dla wszystkich drzew (stojące i leżące, żywe i martwe) o wysokości powyżej 130 cm należy określić pierśnice. Gatunki drzew należy podać zarówno
Bardziej szczegółowoMI(07)16P1 Bruksela, 17 października 2007 r. PROJEKT
Komitet ds. Rolniczych Organizacji Zawodowych w UE (COPA) Główny Komitet Spółdzielczości Rolniczej w UE (COGECA) MI(07)16P1 Bruksela, 17 października 2007 r. PROJEKT WSTĘPNE WNIOSKI GRUPY ROBOCZEJ COPA/COGECA
Bardziej szczegółowoZREALIZOWANO NA PODSTAWIE DECYZJI MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI nr RR-re-401-2-148/09 (2208)
ZREALIZOWANO NA PODSTAWIE DECYZJI MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI nr RR-re-401-2-148/09 (2208) Oddział Pszczelnictwa Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Puławach Opracowanie technologii pozyskiwania
Bardziej szczegółowo254 Janusz Majewski STOWARZYSZENIE EKONOMISTÓW ROLNICTWA I AGROBIZNESU
254 Janusz Majewski STOWARZYSZENIE EKONOMISTÓW ROLNICTWA I AGROBIZNESU Roczniki Naukowe tom XV zeszyt 4 Janusz Majewski Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie ZRÓŻNICOWANIE WYDAJNOŚCI MIODOWEJ
Bardziej szczegółowoMOŻLIWOŚCI PRODUKCJI MLECZKA PSZCZELEGO W POLSCE
PSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKQWE Rok XXXVllI 1994 MOŻLIWOŚCI PRODUKCJI MLECZKA PSZCZELEGO W POLSCE Jerzy Marcinkowski Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa, Oddział Pszczelnictwa, ul. Kazimierska 2, 24-100 Puławy
Bardziej szczegółowoĆ ć ń Ć ń ć ć Ć
ć Ł ś ś Ć ć ć ń Ć ć ń Ć ń ć ć Ć Ć Ć ń ć Ł ś ć ń ć Ć ś Ć ń ć ć ź ś ś ść Ł ść ś ć ź ć ś ć ś ć ć ć ć Ć ś ś ć Ć ń ś ź ć ź ć ś ń ń ń ś Ą źć Ć Ć Ć ć ź ć ź ś ć Ę Ć ś ć ś ć ć ś Ć ć ś Ę Ć Ć ć ź ć ć Ć ń Ę ć ć ń
Bardziej szczegółowoOFERTA Wioski Miodowej Wielki Mędromierz gmina Gostycyn
OFERTA Wioski Miodowej Wielki Mędromierz gmina Gostycyn Wielki Mędromierz 2016r. Oferta edukacyjna z wyżywieniem (ilość osób max. 40, godziny do ustalenia) PROGRAM : I WARIANT - warsztaty rękodzielnicze
Bardziej szczegółowoĘ ś ś ń ź ź Ę ć Ę Ł ń ś ń ś Ż ń Ę ś ń Ę ś Ę ń ś ń ś ś Ż ś Ę ń ś ś ś Ę Ę ś ś ś Ę ś ść ś ść
Ś Ś ś ś ś ś Ą Ą ź ź ć ź Ę ś ń ś ś Ę ś ś ń ź ź Ę ć Ę Ł ń ś ń ś Ż ń Ę ś ń Ę ś Ę ń ś ń ś ś Ż ś Ę ń ś ś ś Ę Ę ś ś ś Ę ś ść ś ść ć Ę ć Ą ś ś ń ń ć ś ś ń Ń ś ś ć ć ń ś ź ś ść ń Ź ń ść ś ń ń ść ś ś ń ść ń ść
Bardziej szczegółowoAdsorpcja wybranych jonów metali ciężkich na biowęglu pochodzącym z komunalnych osadów ściekowych
Adsorpcja wybranych jonów metali ciężkich na biowęglu pochodzącym z komunalnych osadów ściekowych mgr Ewelina Ślęzak Opiekun pomocniczy: dr Joanna Poluszyńska Opiekun: prof. dr hab. inż. Piotr Wieczorek
Bardziej szczegółowo