Samoocena ciała u kobiet uprawiających i nieuprawiających sportu
|
|
- Ewa Popławska
- 6 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Dominika Wilczyńska Barbara Zarańska Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu im. J. Śniadeckiego w Gdańsku Samoocena ciała u kobiet uprawiających i nieuprawiających sportu Streszczenie Głównym celem pracy było określenie poziomu samooceny ciała u kobiet uprawiających różne dyscypliny sportu oraz u kobiet nieuprawiających sportu, jakimi były studentki. Aby scharakteryzować samoocenę ciała zawodniczek oraz studentek, wykorzystano Skalę Oceny Ciała (The Body Esteem Scale) autorstwa S.L. Franzoi i S.A. Shields a. Do ostatecznej analizy prezentowanych badań weszły 294 zawodniczki i 54 studentki, razem tworząc grupę w liczbie 348 badanych. Słowa kluczowe samoocena ciała, dyscyplina sportowa Wstęp Kobietę identyfikuje się z jej ciałem w sposób bardziej materialny niż mężczyznę. Choć kobieta jest swoim ciałem i twarzą, jak zauważają feministki, mniej liczy się jednak zastosowanie ciała (siła, zręczność, zdrowie czy zdolność do efektywnego działania), a więcej wygląd (Kaschack, 1996). Natomiast dla kobiet uprawiających sport ciało jest swego rodzaju narzędziem do zdobywania jak najlepszych wyników sportowych i powinno mieć akceptację zawodniczki zarówno w zakresie wyglądu, jak i sprawności. Akceptacja ta potrzebna jest zawodniczce, aby miała motywację do pracy nad swoim ciałem poprzez trening oraz do osiągania lepszych wyników sportowych. Zdaniem Pawłuckiego: zawodnik, poprzez 145
2 Dominika Wilczyńska, Barbara Zarańska ciało, dowodzi swojego moralnego dobra, uczciwości, lub dosłownie, jak w miłości oblubieńczej, wyrażając gestem ciała wierność czy oddanie (Pawłucki, 1996: ). Uzasadnieniem wszelkiego kultu ciała jest wyłącznie racja moralna. Człowiek cokolwiek czyni dla ciała i z ciałem czyni tak z uwzględnieniem w swoim życiu perspektywy dobra innego. Ciało wraz z jego cechami, to bodźce o określonych wartościach, zarówno dla osoby, jak i otoczenia oraz narzędzie w procesie adaptacji i przystosowania. Ocenę obrazu własnego ciała jednostka kształtuje na tle wzorów panujących w społeczeństwie. Według Pawłuckiego, człowiek uzyskuje wizerunek siebie samego w ten sposób, że przyjmuje od innych ich wyobrażenie o nim samym. Człowiek staje się tożsamością dla siebie dzięki innym i chce dokonywać zmian, również zmian własnego ciała, za namową struktur poznawczych własnej osobowości, zgodnie z przyjętym przez siebie wizerunkiem człowieka idealnego. Zdaniem Hilgarda, sposób, w jaki jednostka spostrzega swoje ciało dostarcza wskazówek, co do obrazu własnej osoby (Hilgard, 1975). Istota obrazu ciała sprowadza się do poczucia odrębności fizycznej, któremu Wylie przyznaje genetyczne pierwszeństwo w tworzeniu obrazu własnej osoby. Dopiero w momencie, kiedy czujemy swoją odrębność fizyczną (obraz ciała), możemy rozpocząć formowanie na niej odrębności psychicznej jako obrazu siebie. Człowiek, łącząc te dwie odrębności, rozwija koncepcję własnej osoby (Wylie, 1979). Znaczenie samooceny ciała odgrywa istotną rolę w funkcjonowaniu fizycznym i psychicznym człowieka, a w szczególności kobiet, które, jak potwierdza szereg badań, są bardziej niezadowolone z własnego ciała niż mężczyźni (Krawczyński, Lipowski, 2005; Krawczyński, Tłokiński, 2001). Fakt posiadania przez kobietę, zawodniczkę pozytywnej samooceny, zarówno w sferze własnego ciała, pozwala na formułowanie ambitnych celów życiowych, treningowych, turniejowych, jak również w podejmowaniu trudnych zadań życiowych, startowych. Owa adekwatna wysoka samoocena pozwala kobiecie stawić sobie cele trudne, ale zarazem możliwe do osiągnięcia, co ma bardzo silny wpływ na poziom dobrostanu zawodniczki, kobiety, jak również świadczy o jej wysokiej samowiedzy (Seligman, 2011; Zimbardo, 2006). Niniejsza praca jest próbą określenia poziomu samooceny ciała kobiet uprawiających sport oraz tych, które sportu wyczynowo nie upra- 146
3 Samoocena ciała u kobiet uprawiających i nieuprawiających sport wiają, jak również przyjrzenia się różnicom w zakresie owej samooceny ciała pomiędzy zawodniczkami różnych dfyscyplin a kobietami nie uprawiającymi sport. W pracy zostaną zweryfikowane następujące hipotezy: 1. Kobiety uprawiające sport różnią się od kobiet nieuprawiających sport w zakresie samooceny ciała. 2. Samoocena ciała różni istotnie zawodniczki odmiennych dyscyplin sportu (np. siłowych vs estetycznych ) oraz studentki. Zmienna zależna: samoocen ciała; Zmienna niezależna: dyscyplina sportowa. Metody i procedura badań W celu scharakteryzowania badanych kobiet pod względem samooceny ciała wykorzystano Skalę Oceny Ciała (The Body Esteem Scale) autorstwa S.L. Franzoi i S.A. Shields a. Skala ta jest polską, eksperymentalną wersją oryginalnego amerykańskiego The Body Esteem Scale autorstwa S.L. Franzoi i S.A. Shields z 1984 r. Składa się z 35 podpunktów związanych z oceną własnego ciała tj. zapach ciała, apetyt, nos, wydolność fizyczna, refleks, usta, siła mięśni, talia, stopień energii, uda, uszy, bicepsy, podbródek, budowa ciała, koordynacja fizyczna, pośladki, pobudliwość, szerokość ramion, ręce, klatka piersiowa, wygląd oczu, policzki, biodra, nogi, figura, popęd płciowy, stopy, organy płciowe, brzuch, zdrowie, aktywność seksualna, włosy na ciele, warunki fizyczne, twarz, waga. Osoba badana charakteryzuje własne ciało, wybierając do każdego z wyżej wymienionych podpunktów jedną z pięciu odpowiedzi, które brzmią następująco: 1 mam silnie negatywne odczucia, 2 mam umiarkowanie negatywne odczucia, 3 nie posiadam żadnych odczuć, 4 mam umiarkowanie pozytywne odczucia, 5 mam silnie pozytywne odczucia. Odpowiedzi są zaznaczone za pomocą liczb, takich jak powyżej. 147
4 Dominika Wilczyńska, Barbara Zarańska Badane osoby Całość badań obejmowała 323 zawodniczki uprawiające wyczynowo tenis ziemny, piłkę nożną, podnoszenie ciężarów, judo, pływanie synchroniczne oraz łyżwiarstwo figurowe, jak również 67 studentek studiujących nauki społeczne. Weryfikując prawidłowość wypełnionych przez zawodniczki i studentki ankiet, do ostatecznej analizy prezentowanych badań weszły 294 zawodniczki i 54 studentki, razem tworząc grupę 348 badanych. Analizowana grupa to 294 zawodniczki o średniej wieku 18,53 lat (SD=3,23) oraz 54 studentki kierunków humanistycznych o średniej wieku 20,64 lat (SD=1,24). Zawodniczki zostały podzielone według rodzaju uprawianej dyscypliny na 3 grupy. Pierwsza grupa dyscyplin to gry sportowe, w skład której weszło 26 zawodniczek tenisa ziemnego, 86 zawodniczek uprawiających piłkę nożną. Druga grupa to dyscypliny o charakterze siłowym i do tej grupy należały 74 zawodniczki uprawiające judo oraz 56 zawodniczek podnoszących ciężary. Trzecia grupa to dyscypliny o charakterze estetycznym, tworzy ją 15 zawodniczek łyżwiarstwa figurowego oraz 37 zawodniczek pływania synchronicznego. Wszystkie badania zostały przeprowadzone anonimowo w latach 2003, 2004, Badania odbywały się na zgrupowaniach, w trakcie przygotowań w Ośrodkach Przygotowań Olimpijskich oraz w trakcie zajęć na miejscu, w klubach. Badane zawodniczki wypełniały na początku notkę odnośnie przebiegu swojej kariery sportowej, najlepszych osiągnięć i poziomu sportowego, a następnie wypełniały Skalę Oceny Ciała Franzoi i Shields a, którą również wypełniały studentki. Wyniki badań własnych Wyniki średnich arytmetycznych oraz odchyleń standardowych badanych zmiennych samooceny ciała we wszystkich grupach dyscyplin oraz w grupie studentek nie uprawiających sportu wyglądają następująco i są zamieszczone w tabeli
5 Samoocena ciała u kobiet uprawiających i nieuprawiających sport Lp. Cechy Cała grupa Zawodniczki Studentki Istotność różnic M SD M SD M SD Zapach ciała 3,90 0,98 3,86 0,98 4,09 0,97 n.i Apetyt 3,58 1,17 3,58 1,17 3,53 1,19 n.i Nos 3,40 1,09 3,40 1,10 3,38 1,05 n.i Wydolność fizyczna 3,83 1,04 3,91 1,03 3,42 1,05 p<0,001 Refleks 3,92 0,92 3,92 0,92 3,92 0,96 n.i Usta 3,93 0,99 3,90 0,99 4,09 0,97 n.i Siła mięśni 3,64 1,01 3,71 1,01 3,22 0,94 p<0,001 Talia 3,27 1,16 3,31 1,15 3,05 1,23 n.i Stopień energii 3,92 0,95 3,93 0,97 3,83 0,84 n.i Uda 2,98 1,20 3,02 1,19 2,81 1,22 n.i Uszy 3,70 1,04 3,69 1,04 3,79 1,01 n.i Bicepsy 3,34 1,02 3,42 1,01 2,92 0,98 p<0,001 Podbródek 3,39 0,98 3,44 0,97 3,14 0,99 p<0,05 Budowa ciała 3,43 1,12 3,47 1,11 3,22 1,17 n.i Koordynacja ruchowa 3,92 0,93 3,96 0,93 3,72 0,89 n.i Pośladki 3,41 1,11 3,44 1,09 3,24 1,18 n.i Pobudliwość 3,49 0,91 3,46 0,94 3,66 0,77 n.i Szerokość ramion 3,25 1,05 3,26 1,06 3,18 1,02 n.i Ręce 3,63 1,02 3,59 1,03 3,83 0,92 n.i Klatka piersiowa (piersi) 3,58 1,08 3,53 1,09 3,85 0,97 p<0,05 149
6 Dominika Wilczyńska, Barbara Zarańska Wygląd oczu 4,25 0,91 4,21 0,93 4,46 0,77 n.i Policzki (kości policzkowe) 3,66 0,97 3,68 0,94 3,61 1,13 n.i Biodra 3,27 1,10 3,29 1,08 3,11 1,20 n.i Nogi 3,29 1,55 3,31 1,62 3,12 1,09 n.i Figura 3,37 1,13 3,39 1,12 3,31 1,16 n.i Popęd płciowy 3,77 0,98 3,68 0,99 4,25 0,80 p< 0,001 Stopy 3,40 0,99 3,35 1,01 3,64 0,80 p<0,05 Organy płciowe 3,64 0,86 3,62 0,86 3,79 0,85 n.i Brzuch 3,24 1,21 3,24 1,21 3,25 1,21 n.i Zdrowie 3,95 1,04 3,97 1,04 3,81 1,02 n.i Aktywność seksualna 3,57 0,99 3,51 0,99 3,88 0,96 p<0,01 Włosy na ciele 3,13 1,04 3,19 1,03 2,83 1,05 p<0,01 Warunki fizyczne 3,87 0,95 3,92 0,95 3,59 0,90 p<0,01 Twarz 3,80 0,93 3,76 0,94 4 0,82 n.i Waga 3,05 1,25 3,05 1,25 3,03 1,28 n.i Źródło: opracowanie własne. Tabela 1. Wyniki średnich arytmetycznych, odchyleń standardowych oraz porównanie wyników zawodniczek i studentek (N=348) uzyskanych w Skali Oceny Ciała Z przedstawionych w tabeli 1 wyników porównawczych zawodniczek i studentek można wymienić 13 cech, które różnią badane w zakresie oceny ciała, należą do nich: wydolność fizyczna, siła mięśni, bicepsy, podbródek, koordynacja ruchowa, klatka piersiowa, wygląd oczu, popęd płciowy, stopy, aktywność seksualna, włosy na ciele, warunki fizyczne, twarz. Zawodniczki wyżej oceniają te cechy ciała, które są istotne w sporcie, 150
7 Samoocena ciała u kobiet uprawiających i nieuprawiających sport istotnie budują ich ja cielesne. Są to: wydolność fizyczna, siła mięśni, bicepsy, koordynacja ruchowa, warunki fizyczne. Sprawność wyżej wymienionych cech ciała jest jednym z warunków osiągnięcia mistrzostwa sportowego, poza tym cechy te są wyrabiane i doskonalone przez lata treningów i ciężkiej pracy. Oprócz wymienionych cech zawodniczki również wyżej oceniły takie cechy wyglądu ciała jak: podbródek, włosy na ciele, które to cechy studentki uważają za mniej istotne w ogólnej ocenie własnego ciała. Sylwetka kobiet uprawiających sport różni się od sylwetki kobiet nie uczestniczących w rywalizacji sportowej. Ta różnica dotyczy nie tylko predyspozycji i możliwości ciała, lecz także dotyczy wyglądu zewnętrznego i jego prezentacji, która w niektórych dyscyplinach sportu ma niebagatelne znaczenie i jest oceniana przez sędziów, co powoduje, że każda część ciała zawodniczki i jej wygląd ma wpływ na wynik. Natomiast studentki posiadają bardziej pozytywne odczucia względem wyglądu swojej klatki piersiowej (piersi), wyglądu oczu, stóp i twarzy, jak również popędu płciowego oraz aktywności seksualnej. Wygląd klatki piersiowej (piersi) ma dla kobiet niebagatelne znaczenie, gdyż jest jednym z wyznaczników kobiecości, a także atrakcyjności seksualnej. Natomiast u sportsmenek, co jest po części zależne od rodzaju sportu, jaki uprawiają, klatka piersiowa jest mocno umięśniona, mało otłuszczona, co bardzo różni wizualnie sportsmenki od kobiet nieuprawiających sportu. Pozytywne odczucia względem swoich stóp oraz twarzy pozwalają twierdzić, że studentki przywiązują większą wagę do wyglądu tych części ciała, prawdopodobnie poddając je częstym zabiegom kosmetycznym. Natomiast popęd seksualny oraz aktywność seksualna, wyżej ocenione przez studentki, czyli zmienne dotyczące zachowań seksualnych dają nam możliwość wywnioskowania, że badane studentki mają pozytywne odczucia względem tych kwestii, są zadowolone ze swoich zachowań seksualnych, a problem dotyczący tego zagadnienia pełni istotną rolę w ich życiu, co jest charakterystyczne dla kobiet w tak młodym wieku. Natomiast tryb życia zawodniczek, ciągłe treningi, zgrupowania, obozy prawdopodobnie w pewien sposób ograniczają aktywność zawodniczek w tej sferze życia. Kolejnym etapem analizy niniejszej pracy będą wyniki statystyk opisowych dotyczących kwestii związanych z ciałem badanych zawodniczek reprezentujących poszczególne grupy dyscyplin, jak również studentek oraz porównanie tych wyników. Wyniki są zamieszczone w tabeli
8 Dominika Wilczyńska, Barbara Zarańska Cechy Grupy dyscyplin Istotność różnic Dyscypliny siłowe Dyscypliny estetyczne Gry sportowe Studentki M SD M SD M SD M SD F P< Między grupami 1. Zapach 3,86 0,96 3,81 0,84 3,9 1,07 4,09 0,98 0,905 - ciała 2. Apetyt 3,6 1,19 3,35 1,2 3,96 1,15 3,54 1,19 1, Nos 3,44 1,1 3,54 1,07 3,31 1,12 3,39 1,05 0, Wydolność 3,99 0,89 3,69 1,16 3,92 1,11 3,43 1,06 4,403 P<0,005 1) fizyczna 5. Refleks 3,98 0,85 3,71 0,96 3,96 0,97 3,93 0,97 1,14-6. Usta 3,92 1,02 4 0,97 3,84 0,99 4,09 0,98 0, Siła 3,82 1,01 3,44 1,07 3,73 0,98 3,22 0,95 5,474 P<0,001 2) mięśni 8. Talia 3,22 1,12 3,25 1,3 3,46 1,11 3,06 1,23 1, Stopień 3,97 0,86 3,87 1,09 3,94 1,04 3,83 0,84 0,332 - energii 10. Uda 2,94 1,15 2,69 1,37 3,27 1,14 2,81 1,23 3,58 P<0,01 3) 11. Uszy 3,76 1,02 3,58 1,16 3,66 1,04 3,8 1,02 0, Bicepsy 3,48 0,98 3,25 1,01 3,44 1,05 2,93 0,99 4,411 P<0,005 4) 13. Podbródek 3,46 0,98 3,48 0,98 3,4 0,98 3,15 1 1, Budowa 3,45 1,12 3,38 1,11 3,56 1,11 3,22 1,18 1,166 - ciała 15. Koordynacja 4,08 0,83 4,08 0,9 3,79 1,04 3,72 0,9 3,344 P<0,01 5) ruchowa 16. Pośladki 3,45 1,14 3,72 1,16 3,53 1,02 3,24 1,18 1, Pobudliwość 3,56 0,88 3,33 0,9 3,41 1,02 3,67 0,78 1, Szerokość 3,15 1,02 3,31 1,28 3,37 1 3,19 1,03 0,929 - ramion 19. Ręce 3,57 0,97 3,73 1,05 3,57 1,1 3,83 0,93 1, Klatka piersiowa (piersi) 3,53 1,11 3,25 1,28 3,66 0,95 3,85 0,98 3,113 P<0,05 6) 152
9 Samoocena ciała u kobiet uprawiających i nieuprawiających sport 21. Wygląd 4,27 0,82 4,31 1,04 4,1 1 4,46 0,77 2,12 - oczu 22. Policzki 3,75 0,92 3,73 1,03 3,57 0,94 3,61 1,14 0,831 - (kości policzkowe) 23. Biodra 3,26 1,14 3,31 1,09 3,34 1,02 3,11 1,21 0, Nogi 3,22 1,2 3,46 2,89 3,38 1,19 3,13 1,1 0, Figura 3,25 1,11 3,33 1,2 3,58 1,1 3,31 1,16 1, Popęd 3,65 0,93 3,63 1,03 3,74 1,05 4,26 0,81 5,576 P<0,001 7) płciowy 27. Stopy 3,35 1,06 3,25 1,08 3,41 0,94 3,65 0,85 1, Organy 3,6 0,84 3,46 0,94 3,72 0,84 3,8 0,86 1,778 - płciowe 29. Brzuch 3,23 1,19 3,08 1,3 3,34 1,2 3,26 1,22 0, Zdrowie 3,97 1,06 3,87 1,09 4,04 1,02 3,81 1,03 0, Aktywność 3,54 0,92 3,23 1,08 3,63 1,01 3,89 0,96 4,133 P<0,005 8) sek- sualna 32. Włosy 3,22 1,03 2,87 1,16 3,31 0,96 2,83 1,06 4,143 P<0,005 9) na ciele 33. Warunki 3,99 0,93 3,87 1,05 3,88 0,96 3,59 0,9 2,248 - fizyczne 34. Twarz 3,76 0,95 3,73 1,09 3,79 0,88 4 0,82 1, Waga 2,93 1,25 2,88 1,28 3,28 1,23 3,04 1,29 1,919-1) Dyscypliny siłowe studentki (p<0,001); Gry sportowe studentki (p<0,005); 2) Dyscypliny siłowe Dyscypliny estetyczne (p<0,01); Dyscypliny siłowe studentki (p<0,001); Gry sportowe studentki (p<,001); 3) Dyscypliny siłowe Gry sportowe (p<0,05); Dyscypliny estetyczne Gry sportowe (p<0,005); Gry sportowe studentki (p<0,05); 4) Dyscypliny siłowe studentki (p<0,001); Gry sportowe studentki (p<0,001); 5) Dyscypliny siłowe Gry sportowe (p<0,01); Dyscypliny siłowe studentki (p<0,01); Dyscypliny estetyczne studentki (p<0,05); 6) Dyscypliny estetyczne Gry sportowe (p<0,01); Dyscypliny estetyczne studentki (p<0,005); 7) Dyscypliny siłowe studentki (p<0,001); Dyscypliny estetyczne studentki (p<0,001); Gry sportowe studentki (p<0,001); 8) Dyscypliny siłowe studentki (p<0,05); Dyscypliny estetyczne Gry sportowe (p<0,01); Dyscypliny estetyczne studentki (p<0,001); 9) Dyscypliny siłowe Dyscypliny estetyczne (p<0,05); Dyscypliny siłowe studentki (p<0,01); Dyscypliny estetyczne Gry sportowe (p<0,05); Gry sportowe studentki (p<0,005); Źródło: opracowanie własne. Tabela 2. Porównanie średnich wyników w Skali Oceny Ciała dla zawodniczek uprawiających sporty siłowe, sporty estetyczne, gry sportowe oraz studentek 153
10 Dominika Wilczyńska, Barbara Zarańska Jak wynika z przedstawionych analiz w zakresie oceny własnego ciała, największe różnice, są ich trzy, wystąpiły w zakresie popędu płciowego. Studentki posiadają najwyższą wartość tej cechy, istotnie różniąc się od zawodniczek sportów siłowych (p<0,001), zawodniczek gier sportowych (p<0,001) oraz kobiet uprawiających sporty estetyczne, które posiadają najniższą wartość tej cechy. Następnie, wyraźne różnice dotyczą cechy ciała, jaką jest siła mięśni. Najbardziej pozytywne odczucia względem tej cechy ciała posiadają zawodniczki uprawiające judo i podnoszenie ciężarów, które istotnie różnią się od zawodniczek sportów estetycznych (p<0,01) oraz studentek (p<0,001), które posiadają najmniej pozytywne odczucia względem swojej siły mięśni. Drugą grupą, po zawodniczkach sportów siłowych, która pozytywnie ocenia siłę swoich mięśni są zawodniczki gier sportowych, które różnią się istotnie od studentek (p<0,001). Kolejne istotne różnice występują w zakresie oceny bicepsów. Zawodniczki sportów siłowych po raz kolejny mają najbardziej pozytywne odczucia względem tej części ciała i różnią się istotnie od studentek (p<0,001), które nie posiadają tak pozytywnych odczuć względem wyglądu bicepsów. Drugą grupą, która pozytywnie ocenia wygląd swoich bicepsów są zawodniczki uprawiające tenis i piłkę nożną. Różnią się one istotnie od studentek (p<0,001). Pomiędzy zawodniczkami sportów estetycznych a innymi grupami nie stwierdzono żadnych istotnych różnic. Dwie istotne różnice występują w ocenie kolejnej cechy ciała, jaką jest wydolność fizyczna. Jeszcze raz zawodniczki sportów siłowych przeważają w pozytywnych odczuciach względem tej cechy nad innymi grupami, różniąc się istotnie od studentek (p<0,001), które również po raz kolejny posiadają najmniej pozytywne odczucia względem swojej wydolności fizycznej, co nie dziwi, gdyż są to osoby nieuprawiające sportu, zatem ich wydolność fizyczna nie jest wzmacniana i ulepszana poprzez sport, być może jedynie w wymiarze rekreacyjnym. Reprezentantki gier sportowych są na drugim miejscu co do pozytywnej oceny swojej wydolności fizycznej, różniąc się również od studentek (p<0,005). Pomiędzy zawodniczkami sportów estetycznych a innymi grupami nie stwierdzono żadnych istotnych różnic. Cztery istotne różnice występują w zakresie oceny włosów na ciele. Zawodniczki gier sportowych posiadają najbardziej pozytywne odczucia, 154
11 Samoocena ciała u kobiet uprawiających i nieuprawiających sport różniąc się istotnie od zawodniczek sportów estetycznych (p<0,05) oraz od studentek (p<0,005), które to grupy posiadają najmniej pozytywne odczucia względem tej cechy własnego ciała. Również zawodniczki sportów siłowych skłaniają się ku bardziej pozytywnym odczuciom, wypowiadając się o tej kwestii własnej cielesności i różniąc się tym samym od zawodniczek uprawiających łyżwiarstwo figurowe i pływanie synchroniczne (p<0,05) oraz od studentek (p<0,01). Również w zakresie takiej cechy jak aktywność seksualna pomiędzy badanymi grupami wystąpiły trzy istotne różnice. Najbardziej pozytywne odczucia w zakresie tej sfery ludzkiej cielesności charakteryzują studentki, które różniły się istotnie zarówno od reprezentantek sportów siłowych (p<0,05), jak również zawodniczek uprawiających sporty estetyczne (p<0,001), które posiadały najmniej pozytywne odczucia względem tych kwestii. Pozytywne odczucia względem swojej aktywności seksualnej posiadają również tenisistki oraz piłkarki nożne, tym samym różniąc się od łyżwiarek figurowych i pływaczek synchronicznych (p<0,01). Kolejna istotna różnica pojawia się w zakresie oceny części ciała jaką są kobiece uda. Najbardziej pozytywne odczucia względem tej części ciała posiadają przedstawicielki gier sportowych, których opinia istotnie różni się od zawodniczek dyscyplin siłowych (p<0,05), studentek (p<0,05) oraz od zawodniczek uprawiających dyscypliny estetyczne (p<0,005), które są najmniej zadowolone z wyglądu tej części swojego ciała. Koordynacja ruchowa jest kolejną cechą w zakresie której wystąpiły istotne różnice między badanymi. Najbardziej pozytywne odczucia względem swojej koordynacji ruchowej posiadają zawodniczki dyscyplin siłowych, które różnią się istotnie od zawodniczek gier sportowych (p<0,01) oraz od studentek (p<0,01), które posiadają najmniej pozytywne odczucia względem tej cechy. Również zawodniczki sportów estetycznych posiadają pozytywne zdanie na temat swojej koordynacji w porównaniu ze studentkami (p<0,05). Zawodniczkami, które najniżej oceniły swoją koordynację ruchową, w porównaniu z innymi sportsmenkami, były tenisistki i piłkarki nożne. Fakt ten jest dość mocno zadziwiający, gdyż w sporcie takim jak tenis czy gry zespołowe wspomniana cecha motoryczna jaką jest koordynacja ruchowa, ma bardzo istotne znaczenie i w procesie treningowym kładzie się bardzo duży nacisk na rozwijanie 155
12 Dominika Wilczyńska, Barbara Zarańska tej cechy. Niemniej jednak zawodniczki wyżej wymienionych dyscyplin bardzo surowo określiły swoją koordynację ruchową. Ostatnią kwestią związaną z ciałem badanych zawodniczek i studentek w zakresie której występują istotne różnice jest klatka piersiowa (piersi). Najbardziej pozytywnie ustosunkowały się do tej części ciała studentki, różniące się istotnie od zawodniczek dyscyplin estetycznych (p<0,005), których opinia na temat tej części ich ciała jest najmniej pozytywna. Także zawodniczki gier sportowych, zaraz po kobietach nie uprawiających sportu, posiadają pozytywny stosunek do wyglądu własnej klatki piersiowej, różniąc się od zawodniczek sportów estetycznych (p<0,01). Pomiędzy zawodniczkami sportów siłowych a innymi grupami nie stwierdzono istotnych różnic. Podsumowując występujące w analizie różnice, możemy powiedzieć, że zawodniczki posiadające odmienne formy ciała, zależne od dyscypliny sportu, posiadają wysokie, istotnie wyższe wyniki w ocenie tych partii ciała, a tym samym mięśni, które są ważne w uprawianej przez nie dyscyplinie sportu, a więc aktualnie patrzą na swoje ciało przez pryzmat jego sprawności i wyniku sportowego. Natomiast studentki oceniły siebie istotnie wyżej odnośnie tych sfer, które dotycząc aktywności i wyglądu istotnego poza płaszczyzną sportową Być może wynikiem tego jest wiek badanych, a więc średnia 19 lat. Niemniej jednak, jeżeli taka sytuacja by się utrzymywała, może to być niepokojącym sygnałem wyparcia lub oporu przed wejściem w inne role społeczne przez sportsmenki. Weryfikacja hipotez i dyskusja wyników Hipoteza pierwsza, dotycząca różnic w zakresie samooceny ciała kobiet uprawiających i nieuprawiających sportu, w analizowanym materiale, potwierdziła się. Kobiety uprawiające wyczynowo sport różnią się istotnie od kobiet nieuprawiających sportu w zakresie samooceny ciała. Jest wiele cech ciała, które są postrzegane w odmienny sposób przez sportsmenki oraz przez badane studentki nieuprawiające sportu i w odmienny sposób oceniane przez badane. Jest szereg cech ciała, w stosunku do których zawodniczki posiadają bardziej pozytywne odczucia, czym różnią się od studentek. Te cechy w większości są cechami potrzebnymi w sporcie, cechami, które mają wpływ na wynik sportowy. Natomiast 156
13 Samoocena ciała u kobiet uprawiających i nieuprawiających sport studentki odbierają bardziej pozytywnie od zawodniczek te cechy własnego ciała, które stanowią o wizerunku kobiecości. Zawodniczki wyżej oceniają te cechy ciała, które są istotne w sporcie, zatem w ich codziennej pracy. Są to: wydolność fizyczna, siła mięśni, bicepsy, koordynacja ruchowa, warunki fizyczne. Nie jest to zadziwiające, gdyż posiadanie tych cech jest jednym z warunków osiągnięcia mistrzostwa sportowego, poza tym cechy te są wyrabiane i doskonalone przez lata treningów i ciężkiej pracy. Oprócz w/w zawodniczki również wyżej oceniły takie cechy wyglądu ciała jak: podbródek, włosy na ciele, które to cechy studentki uważają za mniej istotne w ogólnej ocenie własnego ciała. Sylwetka kobiet uprawiających sport różni się od sylwetki kobiet nieuczestniczących w rywalizacji sportowej. Ta różnica dotyczy nie tylko predyspozycji i możliwości ciała, lecz także dotyczy wyglądu zewnętrznego i jego prezentacji, która w pewnych dyscyplinach sportu ma niebagatelne znaczenie i jest oceniana przez sędziów, co powoduje, że każda część ciała zawodniczki i jej wygląd ma wpływ na wynik. Natomiast studentki posiadają bardziej pozytywne odczucia względem wyglądu swojej klatki piersiowej (piersi), wyglądu oczu, stóp i twarzy, jak również popędu płciowego oraz aktywności seksualnej. Wygląd klatki piersiowej (piersi) ma dla kobiet niebagatelne znaczenie, gdyż jest jednym z wyznaczników kobiecości, a także atrakcyjności seksualnej, natomiast u sportsmenek jest to po części zależne od rodzaju sportu, jaki uprawiają, klatka piersiowa jest mocno umięśniona, mało otłuszczona, co bardzo różni wizualnie sportsmenki od kobiet nieuprawiających sportu. Pozytywne odczucia względem swoich stóp oraz twarzy pozwalają twierdzić, że studentki przywiązują większą wagę do wyglądu tych części ciała, prawdopodobnie poddając je często zabiegom kosmetycznym. Natomiast popęd seksualny oraz aktywność seksualna, wyżej ocenione przez studentki, czyli zmienne dotyczące zachowań seksualnych dają nam możliwość wywnioskowania, że badane studentki mają mocno pozytywne odczucia względem tych kwestii, są zadowolone ze swoich zachowań seksualnych, a problem dotyczący tego zagadnienia pełni istotną rolę w ich życiu, co jest charakterystyczne dla kobiet w tak młodym wieku. Natomiast tryb życia zawodniczek, ciągłe treningi, zgrupowania, obozy prawdopodobnie w pewien sposób ograniczają aktywność zawodniczek w tej sferze życia. 157
14 Dominika Wilczyńska, Barbara Zarańska Kolejna hipoteza niniejszej pracy dotyczyła różnic w samoocenie ciała pomiędzy zawodniczkami różnych dyscyplin sportu a studentkami. Uzyskane w badaniach własnych wyniki, różniące zawodniczki sportów estetycznych od zawodniczek sportów siłowych, gier sportowych oraz studentek potwierdzają niniejszą hipotezę. Występuje szereg różnic w zakresie poszczególnych elementów składających się na ocenę ciała pomiędzy zawodniczkami odmiennych dyscyplin a studentkami. Różnicą, które wysuwa się na plan pierwszy jest ustosunkowanie się do wyglądu klatki piersiowej, która jest oceniana przez studentki istotnie wyżej od reszty badanych sportsmenek. W tym względzie ma znaczenie nie tylko rodzaj uprawianej dyscypliny, ale ilość obciążeń i staż treningowy, powodujące takie, a nie inne umięśnienie całego ciała. Analiza statystyczna dotycząca owej hipotezy pokazała również dość wysoki krytycyzm w stosunku do własnego ciała zawodniczek uprawiających dyscypliny estetyczne potwierdzają badania niniejszej pracy. W analizowanym materiale uzyskanych wyników zauważamy pięć cech, w zakresie których wystąpiły istotne statystycznie różnice pomiędzy zawodniczkami sportów estetycznych a innymi grupami badanych kobiet. Są to takie cechy ciała jak: siła mięśni, wygląd ud, wygląd klatki piersiowej, aktywność seksualna oraz włosy na ciele. Wszystkie wyżej wymienione cechy własnego ciała zostały najniżej ocenione przez zawodniczki uprawiające łyżwiarstwo figurowe i pływanie synchroniczne spośród wszystkich badanych sportsmenek oraz studentek. Podsumowanie Problematyka ciała w sporcie jest poruszana niezwykle rzadko. Polskie prace badawcze, jeżeli chodzi o tematykę samooceny, skupiają się w większości na różnicach w samoocenie i przekonaniu o własnych szansach na sukces pomiędzy zawodniczkami i zawodnikami, pomijając problematykę sportu kobiet (Mroczkowska, 1996: ; Mroczkowska, 1999: 45 51; Mroczkowska, 2001: ; Mroczkowska, 2003: 61 70; Pospiszyl, 1993: 83 90). Natomiast prac traktujących o samoocenie ciała czynnie uprawiających sport kobiet i znaczeniu tej samooceny dla sukcesu sportowego jest znikoma ilość (Szmajke, Adamczuk, 1993: ; Antosiak-Cyrak, 2002: 86 95). 158
15 Samoocena ciała u kobiet uprawiających i nieuprawiających sport Najnowsze, światowe badania nad sportem kobiet ukazują wiele przeciwności i złożoności różnych aspektów sportu kobiet, a także doświadczania i postrzegania własnego ciała przez same zawodniczki (Campbell, Minten, Bond, 1998, Fasting, 1998). Wpływ sportu na wizerunek własnego ciała jest różnorodny i zależny od uprawianej dyscypliny. Różne dyscypliny wymagają różnego spojrzenia na ciało. W dyscyplinach takich jak badane łyżwiarstwo figurowe czy pływanie synchroniczne ocenie podlega nie tylko przygotowanie techniczne, lecz również tak zwane wrażenie artystyczne, na które ma duży wpływ wygląd ciała, jego sylwetka, ubiór. Natomiast w dyscyplinach pokroju piłki nożnej, tenisa, judo czy podnoszenia ciężarów liczy się przede wszystkim motoryka ciała, jego przygotowanie techniczne oraz taktyczne przygotowanie zawodniczki. Lecz jak pisze Antosiak-Cyrak, psychika kobiet nie pozwala na zaniedbanie wyglądu ciała, którego kobiecość, szczególnie w dyscyplinach sportu uważanych stereotypowo za męskie, jest za wszelką cenę podkreślana poprzez ubiór, uczesanie (Cox, Thompson, 2000: 5 20). Ciało dla sportsmenki to, zdaniem Krawczyka, narzędzie do osiągania sukcesów, wymagające nieustannej konserwacji, skomplikowane, o wysokim stopniu precyzji i skoordynowane (Krawczyk, 1978). Zawodnicze uprawianie sportu staje się pracą nad własnym ciałem zorientowaną na indywidualną potrzebę osiągnięć (Heinila, 1982: ; Beamish, 1985: ; Coakley, 1986; Norden, Shulz, 1988). Zabiegi zawodniczek wokół sprawności własnego ciała nie zawsze służą całościowemu rozwojowi człowieka, a bywa, że stanowią zaprzeczenie takiej idei. Przesadny rozwój jednych organów czy funkcji, służący wąsko pojmowanej skuteczności i jednocześnie zaburzającej ogólną harmonię, to tylko jeden z przejawów tego zjawiska. Tendencje tego typu nie omijają przede wszystkim sportu kobiet, ale wręcz w niektórych przypadkach są nawet bogatsze o inne formy zadawania gwałtu własnemu organizmowi. Należą do nich zmiany wyobrażeń na temat własnego ciała, których skutkiem są zaburzenia odżywiania, prowadzące do poważnych zakłóceń fizjologicznych. W tym kontekście mówi się o istnieniu tzw. triady sportsmenki (The Female Athlete Triad): zaburzenia odżywiania, osteoporoza i rozregulowanie cyklu menstruacyjnego. Kulminacją dramatycznych zmian osobowości trenujących kobiet są wynikające z nich zachowania prowadzące nawet do śmierci. Zdaniem Sas-Nowosielskiego występowa- 159
16 Dominika Wilczyńska, Barbara Zarańska nie tego typu zaburzeń koreluje z rodzajem uprawianej dyscypliny sportu (Sas-Nowosielski, 2000: ). Jak nietrudno się domyślić, zwiększone ryzyko w tym zakresie związane będzie przede wszystkim z tymi dyscyplinami, w których istnieje podział na kategorie wagowe (np. judo) lub w których istotnymi dla osiągnięcia rezultatów są niska masa ciała i odpowiednia sylwetka (np. łyżwiarstwo figurowe). W sportach takich, zdaniem niektórych autorów, zaburzeniami omawianego typu dotkniętych jest od kilkunastu do nawet kilkudziesięciu procent zawodniczek, wobec kilku procent kobiet w populacji generalnej (Fogelholm, Hiilloskorpi, 1999: ; Hopkins, Hopkins, 1998; Lane, 2000: 52 53). Samoocena ciała jest dla kobiet bardzo ważnym czynnikiem mającym wpływ na dobrostan psychiczny, a tym samym na poczucie własnej wartości oraz na konstruowanie własnej tożsamości w ogóle (Żmuda- -Ziółek, 1998). Krytycyzm i ciągłe niezadowolenie z wyglądu ciała dotyczy zarówno kobiet nieuprawiających sportu, jak i zawodniczek. Owo niezadowolenie prowadzi do pogoni za posiadaniem idealnego ciała. Niemniej jednak tym, co różni zawodniczki od kobiet nieuprawiających sportu, zdaniem polskiego badacza Bałejta, jest fakt, że zawodniczka doświadcza siebie w działaniu i oceniana jest w działaniu. Wygląd ustępuje miejsca działaniu (Bałejt, 1999: ). Zabiegi wokół ciała mają na celu utrzymanie harmonii psychofizycznej, nawet, zdaniem Pawlak, wśród byłych zawodniczek wygląd ciała nabiera znaczenia symbolicznego, stając się źródłem potwierdzenia własnej tożsamości człowieka sportu. Pawlak, dokonując próby uogólnienia stosunku kobiet uprawiających sport wyczynowy, wyodrębniła tezę, że wygląd pięknego, kobiecego ciała jest jednocześnie potwierdzeniem sposobu bycia człowieka sportu sprawnego, pełnego sił witalnych, schludnego (Pawlak, 1999: 74 80). Jak wynika z innych badań Cox i Thompson, kobiety wyczynowo uprawiające sport definiują ideał kobiecego ciała jako posiadanie szczupłej i jednocześnie atletycznej sylwetki. Bycie tęgą i otyłą uznawane jest przez zawodniczki za czynnik wpływający niekorzystnie nie tylko na ich zdolność do uprawiania sportu wyczynowego, ale także na ich samoocenę jako fizycznie atrakcyjnych kobiet oraz na wizerunek sumiennej zawodniczki (Cox, Thompson, 2000: 5 20). Zatem zarówno wygląd ciała, jak i jego sprawność mają dla zawodniczek niebagatelne znaczenie. Jak napisał jeden z krytyków dyskursu idealnego ciała: Ani nauka, ani 160
17 Samoocena ciała u kobiet uprawiających i nieuprawiających sport medycyna nie znalazła perfekcyjnego ciała. Lecz to nie powstrzymało ludzi od jego poszukiwania. Chociaż nauka nie potrafiła tego dokonać, to jednak współczesnej kulturze popularnej z pewnością się to udało. Perfekcyjne ciało jest szczupłe. Ciało takie bez wątpienia znalazło swoje uosobienie w aktualnie obowiązującym ideale kobiecości. Kobiety, zdaniem Melosika, niezależnie od wykonywanej profesji, poddane presji powszechnie akceptowanych wizualnych image, przyjmują postawy konformistyczne. Wchodzą w rytm praktyk i rytuałów, które pozwalają im na stawanie się coraz bardziej kobietami. Od wieków przy tym sposoby przybierania (wpisywania w tekst ciała) społecznie akceptowanych form bycia kobietą potwierdzają jej podporządkowanie (Melosik, 1996). Zdaniem innego badacza Tseelona, kobiety uważają swoje ciało za niedokończone dzieło. Patrzą w lustro i pragną zobaczyć społeczne wartości, które społeczeństwo zawarło w pojęciu kobiecości (Davis, 1995: ; Tseelon, 1995: 91). Zatem nie dziwi fakt, jak wynika z badań Cox i Thompson, że zawodniczki, szczególnie te uprawiające dyscypliny społecznie uważane za sprzeczne z naturą kobiecości, podkreślały swoją kobiecość przy każdej okazji, również w celu podkreślenia swojego heteroseksualnego wizerunku kobiecości, aby uniknąć podejrzeń i konfrontacji (Cox, Thompson, 2000: 5 20). Tak więc krytycyzm wobec własnego ciała dotyczy zarówno kobiet uprawiających sport, jak i tych, które nie mają do czynienia ze sportem wyczynowym. Wszystkie kobiety łączy pogoń za perfekcyjnym ciałem. Można powiedzieć, że owa pogoń jest niesamowitą siłą napędową kobiecej motywacji do zmiany, modyfikacji ciała, lecz badania pokazują również silną dodatnią korelację pomiędzy osiągnięciami a samooceną ciała (Wilczyńska, Krawczyński, 2008). A więc akceptujmy siebie, tu i teraz, a sukces będzie wynikiem tej akceptacji. Bibliografia Antosiak-Cyrak K. (2002). Przyczyny redukowania masy ciała u zawodniczek uprawiających gimnastykę artystyczną i pływanie. Wy chowanie Fizyczne i Sport, 46,
18 Dominika Wilczyńska, Barbara Zarańska Bałejt P. (1999). Ocalić Antygonę. Sport Wyczynowy, 11, Beamish R. (1985). Understanding labor as a koncept for the study of sport. Sociology of Sport Journal, 2/4, Campbell R., Minten S., Bond K. (1998). Born to Run : Women Running and Bodily Empowerment, paper presented at the BSA Annual Conference. University of Edinburgh, Scotland, 6 9 April. Coakley J. J. (1986). Sport in society: Issues and Controversies. St. Louis: Times Mirror/ Mosby College Publishing. Cox B., Thompson S. (2000). Multiple bodies. Sportswomen, soccer and sexuality. International Review for the Sociology of Sport, 35, Davis H. (1991). Criterion validity of the athletic motivation inventory: issues in professional sport. Journal of Applied Sport Psychology, 3, Fasting K. (1998). Top Level Athletes: How We See Our Bodies, paper presented at the ISSA Annual Conference, Montreal, Canada, 26 July 1 August. Fogelholm M. Hiilloskopri H. (1999). Weight and diet concerns in Finnish female and male athletes. Medicine and Science in Sports and Exercise, 31(2), Heinila K. (1982). The totalization process in sport. Sportwissenschaft, 12, Hilgard E. R. (1975). Introduction to Psychology. Harcourt Brace Jovanovich. Hopkins Q., Hopkins A. (1998). Young athletes and eating disorders. Informed opinions from experts at America s foremost health institution. Baltimore. Kaschack E. (1996). Nowa psychologia kobiety. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne. Krawczyk Z. (1978). Aksjologia ciała. T. XXIV. Warszawa: Wydawnictwo RN AWF. Krawczyński M., Lipowski M. (2005). Aktywność fizyczna a samoocena własnego ciała u kobiet w różnym wieku. Jubileuszowa Konferencja Naukowa Instytutu Psychologii w Uniwersytecie Gdańskim. 5 7 grudnia 2005, Gdańsk. 162
19 Samoocena ciała u kobiet uprawiających i nieuprawiających sport Krawczyński M. Tłokiński W. (2001). Ocena własnego ciała studentów AWF w Gdańsku: różnice rodzajowe. W: E. Wlazło (red.). Studenci wychowania fizycznego w ocenie psychopedagogicznej. Wrocław: Wydawnictwo AWF, Lane A. (2000). Relationships between attitudes towards eating disorders and mood among student athletes. Journal of Sport Science, 18(1), Melosik Z. (1996). Tożsamość, ciało i władza. Poznań Toruń: Wydawnictwo EDYTOR. Mroczkowska H. (1996). The sense of responsibility for failure and sports team cohesion. Biology of Sport, 4, Mroczkowska H. (1999) Szanse kobiet na sukces badania wzorców atrybucyjnych. Sport Wyczynowy, 11 12, Mroczkowska H. (2001). Percepcja szans sukcesu sportowego i jej psychologiczne implikacje dla kobiet i mężczyzn. Medycyna Sportowa, 10, Mroczkowska H. (2003): Płeć sportowca a percepcja własnych kompetencji i szansy na sukces. W: J. Kłodecka-Różalska (red.). Sportsmenka kobietą sukcesu. Norden G., Shulz W. (1988). Women s two roles: home and work. London: Routledge and Kegan. Pawlak A. (1996). Samopoczucie psychofizyczne polskich olimpijek po zakończeniu kariery sportowej. W: E. Skierska (red.). Sport kobiet. Warszawa: Wydawnictwo ESTRELLA, Pawłucki A. (1996). Pedagogika wartości ciała. Gdańsk: Wydawnictwo uczelniane AWFiS Gdańsk, Pospiszyl K. (1993). Czy dama boi się sukcesu? Trening, 4 (20), Sas-Nowosielski K. (2000). Pogrążenie Antygony sport kobiet jako czynnik sprzyjający patologizacji wyobrażeń na temat własnego ciała. Sport Wyczynowy, 3 4, Seligman M. (2011). Pełnia życia. Nowe spojrzenie na kwestie szczęścia i dobrego życia. Przeł.????????, Poznań: Wydawnictwo Media Rodzina. Szmajke A., Adamczuk A. (1993). Samoocena, poziom agresywności i tożsamość płciowa. Trening, 4 (20), Tseelon E. (1995). The Masque of Feminity. London: Sage Publications
20 Dominika Wilczyńska, Barbara Zarańska Wylie R. (1979). The self concept. T. 2. Lincoln: University of Nebraska Press. Wilczyńska D., Krawczynski M. (2008). Samoocena ciała oraz wybrane cechy osobowości u kobiet uprawiających i nieuprawiających sportu. W: M. Krawczyński (red.). Psychologiczne konteksty aktywności fizycznej człowieka. Gdańsk: Wydawnictwo Ateneum Szkoły Wyższej w Gdańsku. Żmuda-Ziółek L. (1998). Wzór piękna ciała w badaniach empirycznych. W: Z. Krawczyk, J. Kosiewicz, K. Piłat (red.). Sport w procesie integracji europejskiej Międzynarodowe sympozjum. Warszawa: Wyd.???????????????????/. 164
Samoocena ciała i płeć psychologiczna u zawodniczek uprawiających różne dyscypliny sportu
PRACA ORYGINALNA Rocznik Naukowy, AWFiS w Gdańsku, 2016 r., t. XXVI Samoocena ciała i płeć psychologiczna u zawodniczek uprawiających różne dyscypliny sportu Body image self-assessment and psychological
Bardziej szczegółowoSpis treści. 1. Wstęp... 57
W poszukiwaniu kobiecości zbiór rozważań socjologicznych..... 11 Przyjaźnie kobiece w sytuacji nawiązywania nowych związków romantycznych (Barbara Chmielewska)......................... 15 1. Wstęp....................................................
Bardziej szczegółowoW zdrowym ciele zdrowy duch
W zdrowym ciele zdrowy duch "Ruch może zastąpić niemal każdy lek, ale żaden lek nie zastąpi ruchu Wojciech Oczko-nadworny lekarz Stefana Batorego Można wyróżnić aktywność fizyczną podejmowaną: w czasie
Bardziej szczegółowoSexuality of dancers and Japanese martial arts athletes
Seksuologia Polska 2013, 11, 1, 11 16 Copyright 2013 Via Medica, ISSN 1731 6677 P R A C A O R Y G I N A L N A Sexuality of dancers and Japanese martial arts athletes 1 1 2 Instytut Genetyki Generacja Adres
Bardziej szczegółowoImię i nazwisko... klasa... data...
Załącznik 1 ARKUSZ ASPIRACJI OSIĄGNIĘĆ SPORTOWYCH Przeczytaj uważnie tekst, a następnie zaznacz + twierdzenie, z którym się zgadzasz. Na dole tabeli wpisz wybrane przez siebie dyscypliny sportowe, w których
Bardziej szczegółowoPotrzebne przedmioty: kartka, długopis, centymetr i ewentualnie ktoś do pomocy MIERZENIA TRZECH OBWODÓW RAMIONA - TALIA - BIODRA -
Potrzebne przedmioty: kartka, długopis, centymetr i ewentualnie ktoś do pomocy MIERZENIA TRZECH OBWODÓW RAMIONA - TALIA - BIODRA - (tu właśnie przyda się pomoc innej osoby MIERZENIE W PIONIE - WIZUALIZACJA
Bardziej szczegółowoSYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA 2016/2018 (skrajne daty)
Załącznik nr 4 do Uchwały Senatu nr 430/01/2015 SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA 2016/2018 (skrajne daty) 1.1. PODSTAWOWE INFORMACJE O PRZEDMIOCIE/MODULE Nazwa przedmiotu/ modułu Psychologia aktywności
Bardziej szczegółowoOPIS MODUŁU (PRZEDMIOTU), PROGRAMU NAUCZANIA ORAZ SPOSOBÓW WERYFIKACJI EFEKTÓW KSZTAŁCENIA CZEŚĆ A * OPIS PRZEDMIOTU
pieczątka jednostki organizacyjnej OPIS MODUŁU (PRZEDMIOTU), PROGRAMU NAUCZANIA ORAZ SPOSOBÓW WERYFIKACJI EFEKTÓW KSZTAŁCENIA CZEŚĆ A * OPIS PRZEDMIOTU Kultury Fizycznej, Zdrowia i Turystyki Poziom kształcenia
Bardziej szczegółowoPoziom wybranych cech somatycznych, subiektywnej oceny zdrowia i sprawności fizycznej u studentów Instytutu Kultury Fizycznej
PRACE NAUKOWE Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie Kultura Fizyczna 214, t. XIII, nr 2, s. 197 212 http://dx.doi.org/1.16926/kf.214.13.13 Joanna RODZIEWICZ-GRUHN * Joanna POŁACIK ** Poziom wybranych
Bardziej szczegółowoJakość życia w perspektywie pedagogicznej
Jakość życia w perspektywie pedagogicznej Jadwiga Daszykowska Jakość życia w perspektywie pedagogicznej Oficyna Wydawnicza Impuls Kraków 2007 Copyright by Jadwiga Daszykowska Copyright by Oficyna Wydawnicza
Bardziej szczegółowoTMATYKA EGZAMINU LICENCJACKIEGO NA KIERUNKU WYCHOWANIE FIZYCZNE DLA STUDENTÓW III ROKU STUDIÓW STACJONARNYCH I NIESTACJONARNYCH
TMATYKA EGZAMINU LICENCJACKIEGO NA KIERUNKU WYCHOWANIE FIZYCZNE DLA STUDENTÓW III ROKU STUDIÓW STACJONARNYCH I NIESTACJONARNYCH W CZASIE EGZAMINU KOŃCOWEGO STUDENT LOSUJE 3 PYTANIA - 1 PYTANIE DOTYCZĄCE
Bardziej szczegółowoTerminologia, definicje, ujęcia.
Terminologia, definicje, ujęcia. społeczno-kulturowa tożsamość płci płeć kulturowa Tworzony przez społeczeństwo i kulturę zespół cech i zachowań, ról płciowych i stereotypów przypisywanych kobietom i mężczyznom,
Bardziej szczegółowoAkademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku. Katedra Promocji Zdrowia Zakład Rekreacji i Turystyki kwalifikowanej
Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Katedra Promocji Zdrowia Zakład Rekreacji i Turystyki kwalifikowanej Teoria sportu Osoby prowadzące przedmiot: 1. Krzysztof Prusik, prof. nadzw. dr hab.,
Bardziej szczegółowoYNDROM OTOWOŚCI NOREKTYCZNEJ. zastosowanie konstruktu teoretycznego dla projektowania działań profilaktycznych. Beata Ziółkowska, IP, UAM, Poznań
YNDROM OTOWOŚCI NOREKTYCZNEJ zastosowanie konstruktu teoretycznego dla projektowania działań profilaktycznych Beata Ziółkowska, IP, UAM, Poznań Zaburzenie/choroba jako forma adaptacji do sytuacji trudnej
Bardziej szczegółowoSport dzieci i młodzieży
Sport dzieci i młodzieży 33 Pomiędzy szybkością i dokładnością spostrzegania a skutecznością gry siatkarza występuje silny związek. Szybkość i dokładność spostrzegania a skuteczność działań siatkarzy podczas
Bardziej szczegółowoZastosowanie przyboru GYMSTICK. Jako alternatywna forma treningu siłowego dla piłkarzy nożnych
Zastosowanie przyboru GYMSTICK Jako alternatywna forma treningu siłowego dla piłkarzy nożnych Co to jest Gymstick? Gymstick został stworzony kilka lat temu przez pracowników Fińskiego Instytutu Sportu
Bardziej szczegółowoKARTA PRZEDMIOTU. 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Coaching sportowy KOD S/I/st/29
KARTA PRZEDMIOTU 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Coaching sportowy KOD S/I/st/29 2. KIERUNEK: Sport 3. POZIOM STUDIÓW 1 : I stopień studia stacjonarne 4. ROK/ SEMESTR STUDIÓW: II rok/iv semestr 5. LICZBA PUNKTÓW
Bardziej szczegółowoPsychospołeczne uwarunkowania aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych. nosprawnych. w Warszawie. Konferencja nt.
Konferencja nt.: Niepełnosprawni szanse i perspektywy włąw łączenia społecznego koncepcja rozwiąza zań systemowych. Warszawa: 10.10.2006 roku, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej Psychospołeczne uwarunkowania
Bardziej szczegółowoStreszczenie projektu badawczego
Streszczenie projektu badawczego Dotyczy umowy nr 2014.030/40/BP/DWM Określenie wartości predykcyjnej całkowitej masy hemoglobiny w ocenie wydolności fizycznej zawodników dyscyplin wytrzymałościowych Wprowadzenie
Bardziej szczegółowoBANK DOBRYCH PRAKTYK. Ilona Szewczyk Gabriela Księżyk Aneta Gocyła PRZEDSZKOLE NR 2 W MYSZKOWIE
BANK DOBRYCH PRAKTYK Ilona Szewczyk Gabriela Księżyk Aneta Gocyła Wpływ piłki nożnej na rozwój i kształtowanie osobowości dziecka PRZEDSZKOLE NR 2 W MYSZKOWIE ILONA SZEWCZYK, GABRIELA KSIĘŻYK, ANETA GOCYŁA
Bardziej szczegółowoOPIS MODUŁU (PRZEDMIOTU)
Załącznik Nr 1.11 pieczątka jednostki organizacyjnej OPIS MODUŁU (PRZEDMIOTU), PROGRAMU NAUCZANIA ORAZ SPOSOBÓW WERYFIKACJI EFEKTÓW KSZTAŁCENIA CZEŚĆ A * OPIS MODUŁU (PRZEDMIOTU) Kultury Fizycznej, Zdrowia
Bardziej szczegółoworuchowej. 4 dr R. Firak Rozwój sportów indywidualnych i
Katedra Sportów Indywidualnych Lp. Promotor Problematyka 1 dr Magdalena Głowacka Zakład Gimnastyki i Fitnessu 1. Współczesne kierunki rozwoju fitnessu. 2. Ocena oraz kształtowanie sportu, głównie w sportach
Bardziej szczegółowodr hab. Mieczysław Ciosek, prof. UG, kierownik Zakładu Psychologii Penitencjarnej i Resocjalizacji Instytutu Psychologii UG:
Niedostosowanie społeczne nieletnich. Działania, zmiana, efektywność. Justyna Siemionow Publikacja powstała na podstawie praktycznych doświadczeń autorki, która pracuje z młodzieżą niedostosowaną społecznie
Bardziej szczegółowoRaport z przeprowadzonych badań ankietowych Projekt Sport for All
Raport z przeprowadzonych badań ankietowych Projekt Sport for All Miejsce przeprowadzenia badania ankietowego: Zespół Szkół Ogólnokształcących i Technicznych w Czeladzi Wielkość próby badawczej: 170 uczniów
Bardziej szczegółowoPsychologia Pozytywna to nurt psychologiczny, który co prawda ma. przedstawi obszary, w których psychologia pozytywna jest w Polsce
Psychologia pozytywna i jej rozwój w Polsce Psychologia Pozytywna to nurt psychologiczny, który co prawda ma niezbyt długą historię, jednak czerpie z dokonań psychologii na przestrzeni wielu dziesięcioleci.
Bardziej szczegółowoProgram doradztwa dla szkół ponadgimnazjalnych
Program doradztwa dla szkół ponadgimnazjalnych L.p. DZIAŁ TEMATYCZNY/ OBSZAR TREŚCI KSZTAŁCENIA/ TEMAT CEL ODBIORCA EFEKTY KSZTAŁCENIA WIEDZA UMIEJĘTNOŚCI POSTAWY 1. Samoocena/ samopoznanie Zainteresowania
Bardziej szczegółowowarsztat trenera Siła
warsztat trenera Siła Drugie spotkanie z Szymonem zawodowym tenisistą zapoczątkowuje pracę nad kolejnym istotnym elementem wpływającym na poziom sportowy gry w tenisa, czyli nad siłą. Ciągle poszukujemy,
Bardziej szczegółowoKARTA PRZEDMIOTU. 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Psychologia KOD S/I/st/9
KARTA PRZEDMIOTU 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Psychologia KOD S/I/st/9 2. KIERUNEK: Sport 3. POZIOM STUDIÓW 1 : I stopień studia stacjonarne 4. ROK/ SEMESTR STUDIÓW: I rok/i semestr 5. LICZBA PUNKTÓW ECTS: 2 6.
Bardziej szczegółowoAkademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku SYLABUS W CYKLU KSZTAŁCENIA
Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku SYLABUS W CYKLU KSZTAŁCENIA 2014-2016 Jednostka Organizacyjna: Katedra Wychowania Fizycznego Zakład Promocji Zdrowia Kierunek: Fizjoterapia Rodzaj studiów
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 26 stycznia 2016 r. Pozycja 1
Warszawa, dnia 26 stycznia 2016 r. Pozycja 1 KOMUNIKAT MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO 1) z dnia 14 stycznia 2016 r. o przyznanych środkach finansowych na realizację projektów w ramach programu pod
Bardziej szczegółowoKARTA PRZEDMIOTU 2013/2014
KARTA PRZEDMIOTU 2013/2014 1. ZWA PRZEDMIOTU: Metodyka rekreacji 2. KIERUNEK: Turystyka i rekreacja 3. POZIOM STUDIÓW: studia I stopnia stacjonarne 4. ROK/ SEMESTR STUDIÓW: I/2 5. LICZBA PUNKTÓW ECTS:
Bardziej szczegółowoEfekty kształcenia dla kierunku studiów Etyka prowadzonego w Instytucie Filozofii UJ. Studia pierwszego stopnia profil ogólnoakademicki
Efekty kształcenia dla kierunku studiów Etyka prowadzonego w Instytucie Filozofii UJ Studia pierwszego stopnia profil ogólnoakademicki Lp. K_W01 K_W02 Nazwa Wydziału: Wydział Filozoficzny Nazwa kierunku
Bardziej szczegółowoSpis treści. 4.3. Badane zmienne i sposób ich pomiaru... 85 4.3.1. Badane zmienne... 85 4.3.2. Sposób pomiaru badanych zmiennych...
Spis treści Wstęp... 7 1. Atrakcyjność fizyczna jako cecha wyglądu zewnętrznego człowieka. 11 1.1. Definicje atrakcyjności fizycznej... 12 1.2. Korzyści płynące z atrakcyjności fizycznej... 14 1.3. Atrakcyjność
Bardziej szczegółowoPAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W KONINIE. WYDZIAŁ Kultury Fizycznej i Ochrony Zdrowia
Załącznik nr 1 do zarządzenia Nr 1/01 Rektora PWSZ w Koninie z dnia 8 lutego 01 w sprawie ustalenia wzoru sylabusa PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W KONINIE WYDZIAŁ Kultury Fizycznej i Ochrony Zdrowia
Bardziej szczegółowo1. Ogólne zagadnienia tematów prac magisterskich dla kierunku studiów. Wychowanie Fizyczne. w roku akademickim 2014/2015
1. Ogólne zagadnienia tematów prac magisterskich dla kierunku studiów Wychowanie Fizyczne w roku akademickim 2014/2015 dr hab. Teresa Zwierko, prof. US 1. Poziom sprawności fizycznej uczniów oraz stan
Bardziej szczegółowoPorównanie wyników grupy w odniesieniu do norm Test t dla jednej próby
Porównanie wyników grupy w odniesieniu do norm Test t dla jednej próby 1. Wstęp teoretyczny Prezentowane badanie dotyczy analizy wyników uzyskanych podczas badania grupy rodziców pod kątem wpływu ich przekonań
Bardziej szczegółowoDIETETYKA W SPORCIE I ODNOWIE BIOLOGICZNEJ
OPIS EFEKTÓW KSZTAŁCENIA Umiejscowienie w obszarach kształcenia: studia podyplomowe w zakresie Dietetyki w sporcie i odnowie biologicznej lokują się w obszarze nauk medycznych nauk o zdrowiu i nauk o kulturze
Bardziej szczegółowoRaport Testy Trenerskie. Kadr Makroregionalnych Polskiego Związku Podnoszenia Ciężarów
Raport Testy Trenerskie Kadr Makroregionalnych Polskiego Związku Podnoszenia Ciężarów W trakcie zgrupowań Kadr Makroregionalnych Polskiego Związku Podnoszenia Ciężarów, poddano zawodników Testom Trenerskim.
Bardziej szczegółowoWychowanie fizyczne. Założenia i cele przedmiotu. Określenie przedmiotów wprowadzających wraz z wymaganiami wstępnymi.
Wychowanie fizyczne Kod modułu: WF Rodzaj przedmiotu: ogólnokształcący; obowiązkowy Wydział: Informatyki Kierunek: Informatyka Poziom studiów: pierwszego stopnia Profil studiów: akademicki Forma studiów:
Bardziej szczegółowoKARTA PRZEDMIOTU. 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Metodyka rekreacji. 2. KIERUNEK: Turystyka i rekreacja. 3. POZIOM STUDIÓW: St. Licencjackie
KARTA PRZEDMIOTU 1. ZWA PRZEDMIOTU: Metodyka rekreacji 2. KIERUNEK: Turystyka i rekreacja 3. POZIOM STUDIÓW: St. Licencjackie 4. ROK/ SEMESTR STUDIÓW: I I/2 5. LICZBA PUNKTÓW ECTS: 3 6. LICZBA GODZIN:
Bardziej szczegółowoSYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU
SYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu/ moduł (w języku polskim) Potencjały zdrowia i szczęścia człowieka./ Moduł 102..: Człowiek w zdrowiu i chorobie 2. Nazwa przedmiotu w języku angielskim The stress
Bardziej szczegółowoMetodologia badań psychologicznych
Metodologia badań psychologicznych Lucyna Golińska SPOŁECZNA AKADEMIA NAUK Psychologia jako nauka empiryczna Wprowadzenie pojęć Wykład 5 Cele badań naukowych 1. Opis- (funkcja deskryptywna) procedura definiowania
Bardziej szczegółowoWydział Nauk o Zdrowiu Kierunek Fizjoterapia Stopień I, Profil praktyczny
LISTA PRZEDMIOTÓW, KTÓRE MOGĄ BYĆ UZNANE NA PODSTAWIE OCENY EFEKTÓW UCZENIA SIĘ ZDOBYTYCH NA DRODZE EDUKACJI POZAFORMALNEJ I NIEFORMALNEJ NA ROK AKADEMICKI 2016/2017 Wydział Nauk o Zdrowiu Kierunek Fizjoterapia
Bardziej szczegółowoPodstawa programowa przedmiotu wychowanie fizyczne II etap edukacyjny: klasy IV VIII
Podstawa programowa przedmiotu wychowanie fizyczne II etap edukacyjny: klasy IV VIII Personalistyczna koncepcja wychowania Zadaniem wychowania w świetle teorii personalistycznej jest wprowadzanie dziecka
Bardziej szczegółowoAkademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku SYLABUS W CYKLU KSZTAŁCENIA
Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku SYLABUS W CYKLU KSZTAŁCENIA 2016-2018 Jednostka Organizacyjna: Katedra Nauk Biologiczno-Medycznych Wychowania Fizycznego Zakład Promocji Zdrowia i Posturologii
Bardziej szczegółowoWychowanie fizyczne - opis przedmiotu
Wychowanie fizyczne - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Wychowanie fizyczne Kod przedmiotu 06.1-WM-MiBM-P-01_15gen Wydział Kierunek Wydział Mechaniczny Mechanika i budowa maszyn / Technologia
Bardziej szczegółowoSYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU
SYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu/ moduł (w języku polskim) Formy pomocy rodzicom posiadającym dziecko z zaburzeniami zachowania. Moduł 188: Zaburzenia w zachowaniu dzieci i młodzieży. Diagnoza
Bardziej szczegółowoWychowanie fizyczne - opis przedmiotu
Wychowanie fizyczne - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Wychowanie fizyczne Kod przedmiotu 16.1-WH-PP-WF1-Ć-S14_pNadGen073B0 Wydział Kierunek Wydział Humanistyczny Politologia / Polityka
Bardziej szczegółowoUNIWERSYTET RZESZOWSKI WYDZIAŁ PEDAGOGICZNY INSTYTUT PEDAGOGIKI
UNIWERSYTET RZESZOWSKI WYDZIAŁ PEDAGOGICZNY INSTYTUT PEDAGOGIKI ŁUCJA JAROCH MOTYWY WYBORU ZAWODU PRZEZ UCZNIÓW KLAS III GIMNAZJALNYCH Z RÓŻNYCH ŚRODOWISK SPOŁECZNYCH Praca magisterska napisana pod kierunkiem
Bardziej szczegółowoWeryfikacja przypuszczeń odnoszących się do określonego poziomu cechy w zbiorowości (grupach) lub jej rozkładu w populacji generalnej,
Szacownie nieznanych wartości parametrów (średniej arytmetycznej, odchylenia standardowego, itd.) w populacji generalnej na postawie wartości tych miar otrzymanych w próbie (punktowa, przedziałowa) Weryfikacja
Bardziej szczegółowoSYLABUS. niepełnosprawnych w różnych dyscyplinach sportowych Nazwa jednostki prowadzącej przedmiot
SYLABUS Nazwa przedmiotu Programowanie treningu osób niepełnosprawnych w różnych dyscyplinach sportowych Nazwa jednostki prowadzącej przedmiot Wydział Medyczny, Instytut Fizjoterapii Kod przedmiotu Studia
Bardziej szczegółowoETAP GIER I ZABAW RUCHOWYCH rozwijania zainteresowań piłką nożną
ETAP GIER I ZABAW RUCHOWYCH rozwijania zainteresowań piłką nożną - Skrzat G U-7 CELE ETAPU główne kierunki oddziaływania zachęcanie do systematycznego uczestnictwa w zajęciach, wypracowanie pozytywnego
Bardziej szczegółowoWyższa Szkoła Hotelarstwa i Gastronomii w Poznaniu SYLABUS
Wyższa Szkoła Hotelarstwa i Gastronomii w Poznaniu SYLABUS Profil : Zawodowy Stopień studiów: I Kierunek studiów: Turystyka i Rekreacja Specjalność: Semestr: 3 Forma studiów: Nazwa przedmiotu: stacjonarne/niestacjonarne
Bardziej szczegółowoCzy znaczna niestabilność postrzegania atrakcyjności twarzy podważa adaptacjonistyczną interpretację tego zjawiska?
Czy znaczna niestabilność postrzegania atrakcyjności twarzy podważa adaptacjonistyczną interpretację tego zjawiska? Krzysztof Kościński Zakład Ekologii Populacyjnej Człowieka, UAM Charles Darwin, 1871,
Bardziej szczegółowoRZECZYWISTOŚĆ SPOŁECZNA: DZIAŁANIA SPOŁECZNE, GRUPA SPOŁECZNA, ZACHOWANIA ZBIOROWE, Jagoda Mrzygłocka-Chojnacka
RZECZYWISTOŚĆ SPOŁECZNA: DZIAŁANIA SPOŁECZNE, GRUPA SPOŁECZNA, ZACHOWANIA ZBIOROWE, Jagoda Mrzygłocka-Chojnacka DZIAŁANIA SPOŁECZNE Aktor społeczny jako podmiot działający (jednostka, grupa, zbiorowość)
Bardziej szczegółowoSYLABUS/ OPIS PRZEDMIOTU
1. Nazwa przedmiotu w języku polskim SYLABUS/ OPIS PRZEDMIOTU Psychologia społeczna 2. Nazwa przedmiotu w języku angielskim Social psychology 3. Jednostka prowadząca przedmiot Wydział Nauk Historycznych
Bardziej szczegółowoS Y L A B U S. Druk DNiSS nr 11D
S Y L A B U S Druk DNiSS nr 11D NAZWA PRZEDMIOTU: Teoretyczne i metodyczne podstawy pedagogiki wczesnoszkolnej Kod przedmiotu:. Rodzaj przedmiotu: specjalnościowy obowiązkowy Wydział: Humanistyczno- Społeczny
Bardziej szczegółowoZAGADNIENIA NA EGZAMIN DYPLOMOWY NA KIERUNEK WYCHOWANIE FIZYCZNE. Specjalność: wychowanie fizyczne z gimnastyka korekcyjną
ZAGADNIENIA NA EGZAMIN DYPLOMOWY NA KIERUNEK WYCHOWANIE FIZYCZNE Specjalność: wychowanie fizyczne z gimnastyka korekcyjną Teoria wychowania fizycznego 1. Rehabilitacja fizjoterapia: definicja, zakres działania,
Bardziej szczegółowoWNIOSKOWANIE STATYSTYCZNE
STATYSTYKA WNIOSKOWANIE STATYSTYCZNE ESTYMACJA oszacowanie z pewną dokładnością wartości opisującej rozkład badanej cechy statystycznej. WERYFIKACJA HIPOTEZ sprawdzanie słuszności przypuszczeń dotyczących
Bardziej szczegółowoProf. dr hab. Michał Bronikowski Zakład Dydaktyki Aktywności Fizycznej AWF Poznań
Konferencja ZdrowyUczen.org Nowoczesne formy ruchu pytanie o przyszłość i nowe trendy w wychowaniu fizycznym Prof. dr hab. Michał Bronikowski Zakład Dydaktyki Aktywności Fizycznej AWF Poznań Ścieżka wychowania
Bardziej szczegółowoWykłady: 20 godziny Seminaria: 10 godzin Ćwiczenia: 10 godzin
Jednostka prowadząca kierunek: Zakład Zdrowia Publicznego Kierunek: Zdrowie publiczne Promocja zdrowia i edukacja zdrowotna III rok I 0 studia stacjonarne Pedagogika zdrowia Punkty ECTS: Wykłady: 20 godziny
Bardziej szczegółowoSYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA (skrajne daty)
Załącznik nr 4 do Uchwały Senatu nr 430/01/2015 SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA 2016-2019 (skrajne daty) 1.1. PODSTAWOWE INFORMACJE O PRZEDMIOCIE/MODULE Nazwa przedmiotu/ modułu Teoria i praktyka dyscypliny
Bardziej szczegółowoELEMENTY DYDAKTYKI DOROSŁYCH DYDAKTYKA TECHNOLOGICZNA DYDAKTYKA HUMANISTYCZNA DYDAKTYKA KRYTYCZNA
ELEMENTY DYDAKTYKI DOROSŁYCH DYDAKTYKA TECHNOLOGICZNA DYDAKTYKA HUMANISTYCZNA DYDAKTYKA KRYTYCZNA Warunki uczenia się Słuchacze odczuwają potrzebę uczenia się Zasady nauczania 1. Nauczyciel ujawnia studentom
Bardziej szczegółowoW zdrowym ciele zdrowy duch
Program sportowy W zdrowym ciele zdrowy duch dla Wychowanków Specjalnego Ośrodka Wychowawczego im. św. Jana de La Salle w Częstochowie Opracował Dorożański Tomasz Spis treści I. Wstęp II. III. IV. Cele
Bardziej szczegółowoSpis treści. Część teoretyczna
Spis treści Wstęp... 9 Część teoretyczna Rozdział I. Praca socjalna istota i sens...17 1.1. W kierunku profesjonalizacji... 17 1.2. Praca socjalna na świecie ujęcia definicyjne... 19 1.3. Tradycje i specyfika
Bardziej szczegółowoKONCEPCJA PRACY MIEJSKIEGO PRZEDSZKOLA NR 59 KATOWICE
KONCEPCJA PRACY MIEJSKIEGO PRZEDSZKOLA NR 59 KATOWICE Priorytetem naszej działalności jest zapewnienie naszym wychowankom wszechstronnego rozwoju, bezpieczeństwa, akceptacji, i poszanowania ich praw. Poprzez
Bardziej szczegółowoSCENARIUSZ LEKCJI. TEMAT LEKCJI: Zastosowanie średnich w statystyce i matematyce. Podstawowe pojęcia statystyczne. Streszczenie.
SCENARIUSZ LEKCJI OPRACOWANY W RAMACH PROJEKTU: INFORMATYKA MÓJ SPOSÓB NA POZNANIE I OPISANIE ŚWIATA. PROGRAM NAUCZANIA INFORMATYKI Z ELEMENTAMI PRZEDMIOTÓW MATEMATYCZNO-PRZYRODNICZYCH Autorzy scenariusza:
Bardziej szczegółowoZnaczenie więzi w rodzinie
Znaczenie więzi w rodzinie Instytut Psychologii KUL Dagmara Musiał WPROWADZENIE Na proces budowania więzi w rodzinie można spojrzeć z wielu perspektyw naukowych Użytecznym paradygmatem jest paradygmat
Bardziej szczegółowoTrening funkcjonalny w przygotowaniu motorycznym młodych zawodników tenisa ziemnego
Wyższa Szkoła Edukacja w Sporcie Instytut Sportu i Rekreacji Warszawa Kierunek Wychowanie Fizyczne Krzysztof Gadomski Nr albumu 3232 Trening funkcjonalny w przygotowaniu motorycznym młodych zawodników
Bardziej szczegółowoPrzedmowa... 7 1. System zarządzania jakością w przygotowaniu projektów informatycznych...11
Spis treści Przedmowa... 7 1. System zarządzania jakością w przygotowaniu projektów informatycznych...11 1.1. Wprowadzenie...11 1.2. System zarządzania jakością...11 1.3. Standardy jakości w projekcie
Bardziej szczegółowoWychowanie fizyczne - opis przedmiotu
Wychowanie fizyczne - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Wychowanie fizyczne Kod przedmiotu 16.1-WE-ED-WF Wydział Kierunek Wydział Informatyki, Elektrotechniki i Automatyki Elektrotechnika
Bardziej szczegółowoPRZEWODNIK I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I dla STUDENTÓW 2017/2018 ROKU STUDIÓW
PRZEWODNIK I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I dla STUDENTÓW 2017/2018 ROKU STUDIÓW 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Ciało i zdrowie mężczyzn w kulturze współczesnej 2. NAZWA JEDNOSTKI
Bardziej szczegółowoSYLABUS Z PRAKTYKI DLA MODUŁU: INSTRUKTOR SPORTU PIŁKA RĘCZNA DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA
SYLABUS Z PRAKTYKI DLA MODUŁU: INSTRUKTOR SPORTU PIŁKA RĘCZNA DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA 2016-2019 1.1. PODSTAWOWE INFORMACJE O PRZEDMIOCIE/MODULE Nazwa przedmiotu/ modułu Praktyka w klubie sportowym Kod
Bardziej szczegółowoSYLABUS. DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA 2015-2018 (skrajne daty) I rok, 1 semestr Przedmiot kształcenia treści podstawowych dr Dorota Ochojska
SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA 2015-2018 (skrajne daty) 1.1. PODSTAWOWE INFORMACJE O PRZEDMIOCIE/MODULE Nazwa przedmiotu/ modułu Psychologia Kod przedmiotu/ modułu* Wydział (nazwa jednostki prowadzącej
Bardziej szczegółowoZałącznik Nr 1 KARTA PRZEDMIOTU. 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Pojęcia i systemy pedagogiczne. 2. KIERUNEK: Pedagogika
Załącznik Nr 1 KARTA PRZEDMIOTU 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Pojęcia i systemy pedagogiczne 2. KIERUNEK: Pedagogika 3. POZIOM STUDIÓW: studia pierwszego stopnia 4. ROK/ SEMESTR STUDIÓW: I/1 5. LICZBA PUNKTÓW ECTS:
Bardziej szczegółowoWellness. Kierunek studió Poziom kształcenia Forma studiów. Zdrowie publiczne Studia II stopnia stacjonarne. Dr Agnieszka Brzuszek
Sylabus przedmiotu: WELLNESS Nazwa przedmiotu Nazwa jednostki prowadzącej przedmiot Wellness Wydział Medyczny, Instytut Pielęgniarstwa i Nauk o zdrowiu, Katedra i Zakład Zdrowia Publicznego Kod przedmiotu
Bardziej szczegółowoSYLABUS. Sport osób niepełnosprawnych, rekreacja i turystyka zintegrowana. Studia Kierunek studiów Poziom kształcenia Forma studiów
SYLABUS Nazwa przedmiotu Sport osób niepełnosprawnych, rekreacja i turystyka zintegrowana Nazwa jednostki prowadzącej przedmiot Wydział Medyczny, Instytut Fizjoterapii Kod przedmiotu Studia Kierunek studiów
Bardziej szczegółowoSYLABUS/ OPIS PRZEDMIOTU
1. Nazwa przedmiotu w języku polskim SYLABUS/ OPIS PRZEDMIOTU Psychologia społeczna 2. Nazwa przedmiotu w języku angielskim Social Psychology 3. Jednostka prowadząca przedmiot Wydział Nauk Historycznych
Bardziej szczegółowoTest inteligencji emocjonalnej. Katarzyna Thomas
Test inteligencji emocjonalnej Wykresy i liczby 2013-08-01 Poufne Normy: Poland 2010 Niniejszy raport zawiera informacje i wskazówki pomocne przy rozwijaniu wiedzy i świadomości dotyczącej inteligencji
Bardziej szczegółowoĆwiczenia siłowe kryją w sobie
MAGICZNY ŚWIAT ĆWICZEŃ Z OPOREM ZEWNĘTRZNYM ĆWICZENIA ZE WSPÓŁPARTNEREM Ćwiczenia siłowe kryją w sobie magię. Ich nieograniczone możliwości oddziaływania na ludzkie ciało, wszechstronny rozwój zdolności
Bardziej szczegółowoSześciosemestralny program kształcenia w Szkole Doktorskiej Nauk Humanistycznych
Załącznik nr 1 do Uchwały nr 39/V/2019 Senatu UJ z dnia 29 maja 2019 roku Sześciosemestralny program kształcenia w Szkole Doktorskiej Nauk Humanistycznych Część ogólna 1 1. Kształcenie w Szkole Doktorskiej
Bardziej szczegółowoAnkieta oceny jakości zajęć dydaktycznych oraz pracy jednostek administracji w roku akademickim 2013/2014
Ankieta oceny jakości zajęć dydaktycznych oraz pracy jednostek administracji w roku akademickim 2013/2014 Raport z badania Chełm 2014 Spis treści Metody i cele badania... 3 Wyniki badań ankietowych w PWSZ
Bardziej szczegółowoKARTA PRZEDMIOTU. 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Psychologia KOD S/I/st/9
KARTA PRZEDMIOTU 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Psychologia KOD S/I/st/9 2. KIERUNEK: Sport 3. POZIOM STUDIÓW 1 : I stopień studia stacjonarne 4. ROK/ SEMESTR STUDIÓW: I rok/ii semestr 5. LICZBA PUNKTÓW ECTS: 3
Bardziej szczegółowoSpis treści. Wstęp... 7
Spis treści Wstęp....................................................... 7 1. Zaburzenia oddawania moczu w aspekcie medycznym........... 11 1.1. Definicje i charakterystyka zaburzeń oddawania moczu......
Bardziej szczegółowoSpecjalność. jednolite magisterskie x I stopnia II stopnia. Poziom studiów. Rok, semestr studiów np. rok 1, semestr (I i II) Rok II, semestr IV
S YL AB US MODUŁ U (PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Nazwa modułu Rodzaj modułu/przedmiotu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Forma studiów Rok, semestr studiów np. rok 1, semestr (I
Bardziej szczegółowoProf. dr hab. Ewa Malinowska mgr Emilia Garncarek mgr Krystyna Dzwonkowska-Godula. Instytut Socjologii Uniwersytet Łódzki
Prof. dr hab. Ewa Malinowska mgr Emilia Garncarek mgr Krystyna Dzwonkowska-Godula Instytut Socjologii Uniwersytet Łódzki Kapitał ludzki kobiet i mężczyzn wybrane aspekty: Zdrowie Wygląd Kapitał społeczny
Bardziej szczegółowoSYLLABUS. kierunek: ratownictwo medyczne. poziom kształcenia: studia pierwszego. Rok 1,2,3 (semestr 1,2,3,4,5) Rok 1,2,3 (semestr 1,2,3,4,5))
SYLLABUS Lp. Element Opis 1 2 Nazwa modułu Typ modułu Język angielski Do wyboru 3 Instytut Nauk o Zdrowiu 4 Kod modułu PPWSZ-RM-1-111A 5 Kierunek, specjalność, poziom i profil kierunek: ratownictwo medyczne
Bardziej szczegółowoPROGRAM PRAKTYKI PEDAGOGICZNEJ-DYPLOMOWEJ
PROGRAM PRAKTYKI PEDAGOGICZNEJ-DYPLOMOWEJ NAZWA PRAKTYKI: PRAKTYKA PEDAGOGICZNA-DYPLOMOWA W NAUCZANIU PLASTYKI W KLASACH I-III SZKOŁY PODSTAWOWEJ KOD PRZEDMIOTU: 100S-0P3EL LICZBA GODZIN: 20 MIEJSCE REALIZACJI
Bardziej szczegółowo/KARTA PRZEDMIOTU. 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Psychologia ogólna. 2. KIERUNEK: Filologia, specjalność filologia angielska
/KARTA PRZEDMIOTU 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Psychologia ogólna 2. KIERUNEK: Filologia, specjalność filologia angielska 3. POZIOM STUDIÓW: studia pierwszego stopnia 4. ROK/ SEMESTR STUDIÓW: rok I, semestr 2
Bardziej szczegółowoNazwa Wydziału. Nazwa jednostki prowadzącej moduł. Nazwa modułu kształcenia. Kod modułu. Język kształcenia
Nazwa Wydziału Nazwa jednostki prowadzącej moduł Nazwa modułu kształcenia Wydział Zarządzania Sportem i Turystyką Katedra Rekreacji, Katedra Turystyki Moduł Form Aktywności Ruchowej Kod modułu Język kształcenia
Bardziej szczegółowoPAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W KONINIE. WYDZIAŁ Kultury Fizycznej i Ochrony Zdrowia
Załącznik nr 1 do zarządzenia Nr 12/2012 Rektora PWSZ w Koninie z dnia 28 lutego 2012 w sprawie ustalenia wzoru sylabusa PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W KONINIE WYDZIAŁ Kultury Fizycznej i Ochrony Zdrowia
Bardziej szczegółowoZespół Szkół Zawodowych i Ogólnokształcących im. Prof. Jerzego Buzka w Węgierskiej Górce
PROGRAM ROZWIJANIA KOMPETENCJI SPOŁECZNYCH I PROFILAKTYKA ZACHOWAŃ AGRESYWNYCH. I. Wstęp Rozwój kompetencji społecznych jest niezbędnym czynnikiem warunkującym prawidłowe i dobre funkcjonowanie jednostki.
Bardziej szczegółowo1. Rozwój fizyczny i sprawność fizyczna. W zakresie wiedzy uczeń: W zakresie umiejętności uczeń: 2. Aktywność fizyczna
1. Rozwój fizyczny i sprawność fizyczna. 1) rozpoznaje wybrane zdolności motoryczne człowieka; 2) wymienia cechy prawidłowej postawy ciała; 1) dokonuje pomiarów wysokości i masy ciała oraz z pomocą nauczyciela
Bardziej szczegółowoKONSPEKT ZAJĘĆ POZALEKCYJNYCH ĆWICZENIA ODDECHOWE I ZABAWY RUCHOWE DLA DZIECI CHORYCH NA ASTMĘ
Opracowanie: mgr Iwona Rzańska nauczyciel mianowany Szkoły Podstawowej nr 3 w Rogoźnie mgr Wiesław Jóźwiak nauczyciel mianowany Szkoły Podstawowej nr 3 w Rogoźnie KONSPEKT ZAJĘĆ POZALEKCYJNYCH TEMAT ZAJĘĆ:
Bardziej szczegółowoZałącznik Nr 1 KARTA PRZEDMIOTU. 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Podstawy pedagogiki specjalnej. 2. KIERUNEK: Pedagogika
Załącznik Nr 1 KARTA PRZEDMIOTU 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Podstawy pedagogiki specjalnej 2. KIERUNEK: Pedagogika 3. POZIOM STUDIÓW: studia pierwszego stopnia 4. ROK/ SEMESTR STUDIÓW: II/3 5. LICZBA PUNKTÓW
Bardziej szczegółowoLiczba godzin Punkty ECTS Sposób zaliczenia
Wydział: Prawo i Administracja Nazwa kierunku kształcenia: Prawo Rodzaj przedmiotu: podstawowy Opiekun: mgr Ewa Olchowik Poziom studiów (I lub II stopnia): Jednolite magisterskie Tryb studiów: Stacjonarne
Bardziej szczegółowoEdukacja Elementarna w Teorii i Praktyce : kwartalnik dla nauczycieli nr 4,
Ewa Dybowska "Być czy mieć" wartości w edukacji wczesnoszkolnej : recenzja książki: Beata Wołosiuk, "Wychowanie do wartości w edukacji wczesnoszkolnej", Wydawnictwo KUL, Lublin 2010 Edukacja Elementarna
Bardziej szczegółowoNowe pytania egzaminacyjne
Nowe pytania egzaminacyjne 1. Jakie jest znaczenie genetyki behawioralnej w badaniach psychologicznych? 2. Wyjaśnij pojęcie funkcjonalnej asymetrii mózgu i omów jak zmieniały się poglądy na ten temat.
Bardziej szczegółowo