Demograficzno-społeczne różnice w występowaniu chorób układu krążenia u kobiet i mężczyzn w Polsce wyniki badania Courage in Europe
|
|
- Agnieszka Sikora
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 PRACE ORYGINALNE Beata Tobiasz-Adamczyk Aleksander Gałaś Katarzyna Zawisza Demograficzno-społeczne różnice w występowaniu chorób układu krążenia u kobiet i mężczyzn w Polsce wyniki badania Courage in Europe Socio-demographic differences in the prevalence of cardiovascular diseases among women and men in Poland results from the Courage in Europe Project Katedra Epidemiologii i Medycyny Zapobiegawczej, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków Kierownik jednostki: Prof. dr hab. Beata Tobiasz-Adamczyk Dodatkowe słowa kluczowe: uwarunkowania demograficzno-społeczne choroby układu krążenia u kobiet i mężczyzn algorytmy WHO Additional key words: sociodemographics determinants cardiovascular diseases in men and women WHO algorithms Żródło finasowania: 7 Program Ramowy (FP7/ )-numer grantu (COURAGE in Europe), the Instituto de Salud Carlos III-FIS numer grantu PS09/00295 i PS09/01845, the Spanish Ministry of Science and Innovation s ACI-Promociona (ACI ), Ministerstwo Nauki i Szkolnicta Wyższego - numer grantu 1277/7PR/ UE/2009/7, , the Centro de Investigación Biomédica en Red de Salud Mental (CIBERSAM), Instituto de Salud Carlos III. Adres do korespondencji: Prof. dr hab. Beata Tobiasz-Adamczyk Katedra Epidemiologii i Medycyny Zapobiegawczej, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Ul. Kopernika 7A, Kraków Tel , fax mytobias@cyf-kr.edu.pl Celem badania było pokazanie różnic w częstości występowania chorób układu krążenia (nadciśnienia tętniczego, choroby niedokrwiennej serca, udaru mózgu) pomiędzy kobietami i mężczyznami w zależności od charakterystyki demograficzno-społecznej w populacji osób dorosłych w Polsce oraz cech charakteryzujących osoby chore. Analizę wykonano w reprezentatywnej grupie 4071 osób (18+) z terenu całej Polski. Wywiady zbierane były w oparciu o ustrukturyzowany kwestionariusz. Analizę statystyczną przeprowadzono w oparciu o test chi kwadrat oraz drzewa klasyfikacyjne. Wiek był czynnikiem istotnie różnicującym występowanie omawianych chorób u kobiet i mężczyzn. Podobną rolę odgrywał poziom wykształcenia i stan cywilny. Podkreślić należy istotną rolę niskiego dochodu na wyższą częstość występowania chorób układu krążenia zarówno wśród kobiet jak i mężczyzn, co sugerować może wpływ dochodu na codzienny styl życia badanych. Analiza przeprowadzona metodą drzew klasyfikacyjnych pozwoliła dodatkowo na wskazanie odmienności pomiędzy charakterystykami osób chorych w młodszych kategoriach wiekowych. Wyniki naszych obserwacji wskazują, że szczególnie w młodszych grupach wiekowych możemy mieć do czynienia z większą niż spodziewana liczbą osób chorych na wczesne stadia choroby wieńcowej wśród kobiet. Choroba wieńcowa ze względu na mało charakterystyczne lub mniej nasilone objawy może nie być diagnozowana i rozpoznawana na poziomie opieki zdrowotnej. Zasadność takiego wniosku wspiera także zgodność pomiędzy wynikami częstości choroby wieńcowej wg rozpoznania z oceną algorytmu w kategoriach wiekowych Wstęp Ostatnie dekady przyniosły wzrost zainteresowania badaczy wyjaśnieniem różnic The aim of the study was to assess differences in cardiovascular diseases (CVD) (hypertension, coronary artery disease CAD, stroke) in women and men in relation to demographic and social characteristics in adult population in Poland. Study was performed in the representative group of 4071 individuals (18+) in Poland. Face to face interviews were done using structured questionnaire. Chi-squared test and decision tree analysis have been used to assess the presence of difference between groups and to determine characteristics typical for the ill. Age was a factor significantly associated with the diversity of CVD prevalence in women and men. Similar role played the level of education and marital status. Low income was additional significant determinant of the CVD for both women and men. Analysis based on decision trees additionally confirmed the differences in characteristics of ill persons in younger age groups. Our results indicate that especially in younger age groups it may be more than expected number of women suffering from early stage ischemic heart disease. Due to atypical or less severe symptoms some cases remain probably undiagnosed on the level of health care system. Our finding is supported by the consistency between the frequency of physician diagnosed CAD and WHO algorithm in age category. w chorobach układu krążenia wśród kobiet i mężczyzn, częściej występujących wśród tych ostatnich [1-8]. Powszechnie wiadomo, 122 B. Tobiasz-Adamczyk
2 że choroby układu krążenia pojawiają się u kobiet 6-10 lat później niż u mężczyzn, a obecne trendy wskazują, że umieralność z ich powodu obniża się u mężczyzn, natomiast pozostaje na stabilnym poziomie u kobiet. Doświadczenia pochodzące z wielu badań potwierdzają, że kulturowe uwarunkowania wpływają na odmienną prezentację objawów kardiologicznych przez kobiety i mężczyzn, a odmienności te dotyczą także procesu diagnozowania, ubocznych efektów leczenia, oraz komplikacji związanych z samym leczeniem [9]. Liczne badania dowiodły znacznego zróżnicowania innych determinantów demograficzno-społecznych warunkujących przebieg chorób układu krążenia u kobiet i mężczyzn, takich jak poziom wykształcenia, status społeczno-ekonomiczny, przynależność do grupy etnicznej [10]. Dobrze udokumentowane dane jednoznacznie pokazują, że zarówno proces leczenia jak i prewencji wtórnej u chorych na choroby układu krążenia nie przebiega jednakowo u kobiet i mężczyzn [11-15]. Uwarunkowania związane z płcią, tak w wymiarze biologicznym, jak i w wymiarze kulturowym, znacząco wpływają na podejmowane programy wsparcia medycznego, a także prognozy dotyczące kobiet i mężczyzn z ostrym zespołem wieńcowym [16]. Badania nad czynnikami ryzyka w etiologii chorób układu krążenia u kobiet i mężczyzn pokazały nie tylko istotne odmienności w ich występowaniu, ale także w ich hierarchii. Na przykład w prospektywnych badaniach duńskich The Copenhagen City Heart Study, opartych na 21 letniej obserwacji, wielkość ryzyka względnego pojawienia się chorób układu krążenia u kobiet zmniejszała się hierarchicznie od cukrzycy, palenia papierosów, nadciśnienia, braku fizycznej aktywności, hypertriglyceridemii, hypercholesterolemii do otyłości, podczas gdy niski lub średni dochód, niski poziom edukacji i brak codziennego spożywania alkoholu nie podnosiły ryzyka pojawienia się tych chorób. Natomiast u mężczyzn wielkość ryzyka względnego zmniejszała się od cukrzycy, nadciśnienia tętniczego, palenia tytoniu, braku fizycznej aktywności, braku codziennego spożywania alkoholu, hipercholesterolemii do otyłości, natomiast niski i średni dochód, hypertriglyceridemia i niski poziom wykształcenia nie podnosiły istotnie tego ryzyka [17]. Cukrzyca, jako czynnik ryzyka w chorobach układu krążenia istotnie różnicuje nie tylko ryzyko ostrych incydentów, ale także ryzyko zgonu kobiet i mężczyzn z tej przyczyny [18]. Badania nad umieralnością z powodu chorób układu krążenia i ogólną umieralnością potwierdzają odmienne uwarunkowania ryzyka zgonu w zależności od płci. W odniesieniu do ryzyka zgonu obok płci również inne uwarunkowania takie jak status społeczno-ekonomiczny, przynależność do grupy etnicznej [19], czy występowanie depresji [20] istotnie warunkują poziom umieralności. Pomimo stosunkowo bogatej literatury przedmiotu, nadal nie do końca wyjaśnione są uwarunkowania odmienności w występowaniu chorób układu krążenia według płci. Cel Celem przedstawionej analizy jest pokazanie różnic w częstości występowania chorób układu krążenia (nadciśnienia tętniczego, choroby niedokrwiennej serca, udaru mózgu) pomiędzy kobietami a mężczyznami w zależności od charakterystyki demograficzno-społecznej w populacji osób dorosłych w Polsce oraz cech charakteryzujących osoby chore. Materiał i metody Badana populacja i schemat badania. Częstość występowania chorób układu krążenia analizowano w oparciu o wyniki projektu Wieloośrodkowe Badanie nad Procesem Starzenia się w Europie (Collaborative Research on Ageing in Europe, COURAGE in Europe) [21]. Badanie to przeprowadzono w trzech europejskich krajach (Finlandia, Hiszpania, Polska) w latach [21], miało ono charakter przekrojowy i objęło reprezentatywne próby osób dorosłych (18+) z wymienionych krajów. Uczestników badania losowano według systemu wiązkowego w losowaniu warstwowym i proporcjonalnym, z nadreprezentacją osób w wieku i 80+. Wywiady zbierane były w oparciu o ustrukturyzowany kwestionariusz w domach respondentów przez przeszkolonych ankieterów z wykorzystaniem oprogramowania komputerowego (CAPI). Łącznie w Polsce zebrano 4071 wywiadów. Współczynnik zwrotności wynosił 66,5%. Dla potrzeb przedstawionej analizy z kwestionariusza wykorzystano pytania dotyczące danych społeczno-demograficznych respondentów, takich jak wiek, płeć, miejsce zamieszkania (wieś, miasto), wykształcenie, dochód gospodarstwa domowego, stan cywilny. Występowanie chorób Występowanie choroby wieńcowej, depresji i nadciśnienia rozpoznawano w oparciu o opracowane przez WHO algorytmy znajdujące zastosowanie w badaniach populacyjnych [22]. Algorytm brał pod uwagę odpowiedzi respondenta na przygotowany zestaw pytań kwestionariusza. Występowanie choroby wieńcowej (choroba wieńcowa -algorytm) stwierdzano, jeśli A) u respondenta rozpoznano dusznicę bolesną, lub B) respondent leczył się (przyjmował leki) z powodu dusznicy bolesnej w czasie ostatnich 12 miesięcy, lub C) respondent podawał występowanie każdej spośród wymienionych grup objawów: 1) Odczuwanie bólu lub dyskomfortu w klatce piersiowej w czasie spaceru pod górę lub szybkiego spaceru lub w czasie spaceru w normalnym tempie (normalnym krokiem) po płaskim w ciągu ostatnich 12 miesięcy, oraz 2) wystąpienia bólu lub dyskomfortu w czasie chodzenia (spaceru) zmuszającego do zatrzymania się lub zwolnienia tempa, z jednoczesnym ustępowaniem objawów po zatrzymaniu się, oraz 3) lokalizowanie występowania bólu lub dyskomfortu w obrębie klatki piersiowej. Nadciśnienie stwierdzano, jeżeli średnie ciśnienie skurczowe mierzone w dwóch kolejnych pomiarach było 140 mmhg, rozkurczowe 90 mmhg. Jeżeli mierzone ciśnienie skurczowe było niższe niż 50 mmhg lub wyższe niż 240 mmhg, a rozkurczowe poniżej 40 mmhg lub powyżej 160 mmhg, wtedy wartości traktowano jako braki danych. Występowanie depresji stwierdzano, jeżeli kiedykolwiek rozpoznano depresję i osoba w czasie ostatnich dwunastu miesięcy przyjmowała leki lub była leczona na depresję, oraz na podstawie występowania objawów: smutek, przygnębienie, wypalenie, utrata zainteresowania większością rzeczy, które sprawiały przyjemność, odczuwanie mniejszej energii, zmęczenie, brak pewności siebie, brak nadziei, zmartwienie, niepokój, roztrzęsienie, myśli o śmierci, próby samobójcze, spowolnienie myślenia, trudności z koncentracją, spowolnienie w przemieszczaniu/chodzeniu, problemy z zasypianiem/wstawaniem zbyt wcześnie, utrata apetytu. Występowanie udaru oceniano na podstawie pytania: Czy kiedykolwiek pracownik ochrony zdrowia powiedział Panu/Pani, że miał(a) Pan/Pani udar? (problem z naczyniami mózgowymi). W polskiej części badania COURAGE in Europe wzięło udział 4071 osób, co stanowiło 37,7% całej próby badania COURAGE. W przebadanej grupie znalazło się 1618 mężczyzn w średnim wieku 57,1 (SD=18,2) oraz 2453 kobiet w wieku 58,4 (SD=18,2). Analiza statystyczna. Ponieważ próba objęta badaniem różniła się pod względem charakterystyki demograficznej od populacji generalnej Polski, uzyskane parametry opisowe ważono biorąc pod uwagę strukturę wiekową, płeć oraz miejsce zamieszkania (wieś, miasto <50 tys., miasto tys., miasto >200 tys.). Ważenie przeprowadzono uwzględniając strukturę populacji Polski z okresu przeprowadzenia badań terenowych (rok 2011). Porównanie grup pod względem częstości występowania cech społeczno-demograficznych oraz analizowanych chorób wykonano za pomocą testu chi kwadrat. W celu wyodrębnienia grup, które łączą wspólne cechy związane z występowaniem dusznicy bolesnej zastosowano drzewa klasyfikacyjne (algorytm CHAID) [23]. Za poziom istotności statystycznej przyjęto wartość α=0,05. Analizę statystyczną wykonano za pomocą IBM SPSS Statistics (wersja 21). Wyniki Charakterystyka demograficzno-społeczna badanych pokazała istotne statystycznie różnice pomiędzy kobietami i mężczyznami w poszczególnych grupach wiekowych, w młodszych nieznacznie przeważali mężczyźni, w grupach powyżej 50 roku życia kobiety. Poziom wykształcenia również różnicował badane kobiety i mężczyzn. Pośród mężczyzn przeważało wykształcenie zawodowe, wśród kobiet wykształcenie wyższe. Niższe dochody dotyczyły w większym stopniu kobiet niż mężczyzn. Osób rozwiedzionych lub w stanie wdowieństwa było istotnie więcej wśród kobiet niż wśród mężczyzn (Tab. I). Przeprowadzona analiza pokazała różnice w częstości występowania nadciśnienia, choroby wieńcowej oraz udaru mózgu w poszczególnych kategoriach wiekowych kobiet i mężczyzn. Biorąc pod uwagę występowanie nadciśnienia tętniczego zaobser- Przegląd Lekarski 2014 / 71 / 3 123
3 wowano, że do 50 roku życia choroba ta częściej występowała u mężczyzn, natomiast w starszych kategoriach wiekowych częściej w grupie kobiet. W odniesieniu do choroby wieńcowej nie zaobserwowano znaczących różnic do wieku 60 lat, po czym choroba ta częściej dotyczyła mężczyzn w wieku 60-79, natomiast w wieku 80+ około 2-krotnie częściej diagnozowana była u kobiet. Zaobserwowano także różnice w częstości występowania nadciśnienia tętniczego, choroby wieńcowej oraz udaru mózgu w zależności od stanu cywilnego oraz wykształcenia zarówno u kobiet jak i u mężczyzn. W kolejnych analizach wzięto pod uwagę znaczenie dochodu gospodarstwa domowego obserwując różnice zarówno w częstości występowania pomiędzy kobietami i mężczyznami, jak również w obrębie każdej z płci w zależności od poziomu dochodu. Biorąc pod uwagę nadciśnienie zauważono, że zarówno u kobiet jak i u mężczyzn największy odsetek osób chorych występował w grupie o najniższym dochodzie, następnie malał, by znowu zwiększyć się w grupie o wyższych dochodach, przy czym wzrost w grupie o najwyższym dochodzie obserwowano u mężczyzn, natomiast nie obserwowano u kobiet (Tab. III). W kolejnym kroku analizy przedstawiono proporcję kobiet do mężczyzn, którzy mieli rozpoznaną określoną jednostkę chorobową lub też spełniali algorytm WHO. Analizę przeprowadzono w zależności od wieku, poziomu wykształcenia oraz dochodu gospodarstwa domowego. Zaobserwowano, że do 79 roku życia nadciśnienie tętnicze, rozpoznanie choroby wieńcowej oraz udar mózgu występowały częściej u mężczyzn niż u kobiet, natomiast relacje te zmieniały się gwałtownie po przekroczeniu tej granicy wieku (Ryc. 1). Uwagę zwraca zdecydowana przewaga kobiet nad mężczyznami w młodszych kategoriach wiekowych, które spełniały kryteria algorytmu WHO dla choroby wieńcowej. Oceniając znaczenie wykształcenia, można zauważyć, że z wyjątkiem nadciśnienia, które występowało nieco częściej u kobiet niż u mężczyzn w grupie wykształcenia podstawowego, natomiast w pozostałych kategoriach stwierdzane było rzadziej, inne badane jednostki chorobowe konsekwentnie występowały częściej u kobiet (ponad 2-5 krotnie częściej w grupie osób z wykształceniem na poziomie licencjatu). Zależności tych nie obserwowano w grupie osób z wykształceniem wyższym, gdzie choroby układu krążenia były ponad 2-krotnie częstsze u mężczyzn. Ciekawą zależność zaobserwowano badając częstości chorób w zależności od dochodu gospodarstwa domowego. Analizując rozpoznanie choroby wieńcowej, spełnienie algorytmu WHO dla choroby wieńcowej oraz nadciśnienie zaobserwowano, że proporcja kobiet do mężczyzn malała wraz ze wzrostem poziomu dochodu (Ryc. 1). Starając się odpowiedzieć na pytanie, jakie wspólne cechy łączą osoby chore oraz jakie charakterystyki rozróżniają chore kobiety oraz chorych mężczyzn wykonano analizę metodą drzew klasyfikacyjnych. Zaobserwowano, że główną cechą towarzyszącą występowaniu choroby wieńcowej zarówno u kobiet jak i u mężczyzn jest wiek Tabela I Charakterystyka demograficzno-społeczna badanej grupy. Socio-demographic characteristics of the study group. Wiek Obszar Wykształcenie Dochód gospodarstwa domowego (roczny) Stan cywilny N NW -liczebności nieważone Kobiety Mężczyźni N % N NW N % N NW p , , , , , , , , , , , , , ,1 195 miejski , ,8 888 wiejski , ,2 730 podstawowe /gimnazjum lub niższe , ,5 348 zawodowe , ,1 524 średnie , ,1 499 licencjat 133 6, ,2 43 wyższe , ,1 201 mniej niż , , , , , , , , i więcej , ,5 310 panna/kawaler , ,4 341 w związku małżeńskim w nieformalnym związku w separacji/ rozwiedziona/y , , , , , ,2 107 wdowa/wiec , ,0 143 Tabela II Częstość występowania określonych chorób w badanej grupie. Prevalence of different diseases in the study group. Udar Choroba wieńcowa - rozpoznanie Choroba wieńcowa - algorytm WHO Nadciśnienie Depresia algorytm WHO N NW -liczebności nieważone Kobiety Mężczyźni N % N NW N % N NW Nie , , Tak 50 2, ,0 91 Nie , , Tak 146 6, ,0 178 Nie , , Tak , ,4 213 Nie , ,3 799 Tak , ,7 767 Nie , , Tak 183 8, ,1 109 Df=6; <0,001 Df= 1; 0,672 Df=4; <0,001 Df=4, <0,001 Df=4; <0,001 p Df=1; 0,197 Df=1; 0,825 Df=1; 0,002 Df=1; <0,001 Df=1; <0, B. Tobiasz-Adamczyk
4 Tabela III Demograficzno-społeczne różnice w występowaniu chorób układu krążenia pomiędzy kobietami i mężczyznami. Socio-demographic differences in the prevalence of cardiovascular diseases between men and women. Kobiety Mężczyźni Kobiety Mężczyźni Kobiety Mężczyźni Nadciśnienie Udar Choroba wiecowa - algorytm WHO nie tak nie tak nie tak nie tak nie tak nie tak N % N % N % N % N % N % N % N % N % N % N % N % Wiek ,9 11 2, ,6 71 9, ,3 0 0, ,3 0 0, ,3 10 4, ,4 0 0, ,2 25 4, , , ,5 2 3, ,0 1 2, ,5 10 4, ,5 2 1, , , , , ,3 4 7, ,7 0 0, ,7 17 7, ,8 12 8, , , , , ,5 6 11, ,9 7 12, , , , , , , , , , , , , , , , , , ,2 62 5, , , , , ,2 98 5, ,1 86 5, , , ,9 24 2,1 28 3, , ,7 52 2,8 8 13,9 41 2, ,2 28 1,8 12 8,6 p K <0,001 p M <0,001 p K <0,001 p M <0,001 p K <0,001 p M <0,001 Stan cywilny panna/ kawaler w związku małżeńskim w nieformalnym związku w separacji/ rozwiedziona/y ,8 43 8, , , ,4 6 12, ,0 5 8, ,7 16 7, , , , , , , , , , , , , , ,0 47 3,0 6 1,1 38 3,3 19 2,6 53 2,5 0 0,8 56 3,0 2 2,7 42 2,5 3 1,6 46 2,9 2 1,4 99 6,3 39 7,4 29 2,5 33 4, ,4 4 8,9 61 3,2 2 3, ,5 15 7,1 53 3,4 6 3,9 wdowa/wiec 132 8, ,9 26 2,2 31 4, , ,8 55 2,9 4 6, , ,9 39 2,5 8 5,6 p K <0,001 p M <0,001 p K <0,001 p M =0,012 p K <0,001 p M <0,001 Wykształcenie podstawowe/ gimnazjum lub niższe , , , , , , , , , , , ,4 zawodowe , , , , ,2 5 10, , , , , , ,4 średnie , , , , , , , , , , , ,6 licencjat 124 7,9 9 1,8 65 5,7 14 2, ,3 2 3,5 80 4,3 1 0, ,4 4 2,1 77 4,9 2 1,1 wyższe ,6 38 7, , , ,6 3 5, , , ,7 10 4, , ,4 p K <0,001 p M <0,001 p K <0,001 p M =0,004 p K <0,001 p M <0,001 Dochód gospodarstwa domowego (roczny) < , , , , , , , , , , , , i więcej Obszar wiejski Depresja algorytm WHO , , , , ,7 8 17, , , , , , , , , , , ,7 4 9, ,7 6 13, , , , , , , , , ,0 8 19, , , , , , , , , , , , , ,7 9 19, ,1 13 6, , ,5 p K <0,001 p M -0,006 p K =0,793 p M =0,191 p K <0,001 p M <0, , , , , , , , , , , , ,6 p K =0,254 p M =0,012 p K =0,147 p M =0,575 p K =0,654 p M =0, ,1 50 9,5 52 4,5 32 4, , ,3 94 5,1 4 8,1 97 5, ,6 55 3, ,7 p K =0,304 p M =0,907 p K <0,001 p M =0,294 p K <0,001 p M <0,001 p K wartość p dla testu chi kwadrat w grupie kobiet, p M -wartość p dla testu chi kwadrat w grupie mężczyzn Przegląd Lekarski 2014 / 71 / 3 125
5 łecznych kobiet i mężczyzn, przekładające się na nierówności w stanie zdrowia w odniesieniu do chorób układu krążenia [26, 27]. Wyniki przeprowadzonego badania pokazały różnice w częstości występowania chorób układu krążenia pomiędzy kobietami a mężczyznami w zależności od różnych cech demograficzno-społecznych. Wiek był czynnikiem istotnie różnicującym występowanie omawianych chorób u kobiet i mężczyzn. Podobną rolę odgrywał poziom wykształcenia i stan cywilny. Podkreślić należy istotną rolę niskiego dochodu na wyższą częstość występowania chorób układu krążenia zarówno wśród kobiet jak i mężczyzn, co sugerować może wpływ dochodu na codzienny styl życia badanych. Przeprowadzona analiza metodą drzew klasyfikacyjnych pozwoliła dodatkowo na wskazanie odmienności pomiędzy charakterystykami osób chorych w młodszych kategoriach wiekowych. Na komentarz zasługuje także stwierdzana w badaniu zauważalna wyższa częstość występowania choroby wieńcowej u kobiet, w porównaniu do mężczyzn, jeśli do analiz wykorzystano przedstawiony algorytm WHO. Algorytm ten bierze pod uwagę nie tylko rozpoznanie choroby wieńcowej ale także objawy, których lokalizacja i charakter wskazują na tę chorobę. Wyniki naszych obserwacji wskazują, że szczególnie w młodszych grupach wiekowych możemy mieć do czynienia z większą niż spodziewana liczbą osób chorych na wczesne stadia choroby wieńcowej wśród kobiet. Choroba wieńcowa ze względu na mało charakterystyczne lub mniej nasilone objawy może nie być diagnozowana i rozpoznawana na poziomie opieki zdrowotnej. Zasadność takiego wniosku wspiera także zgodność pomiędzy wynikami częstości choroby wieńcowej wg rozpoznania z oceną algorytmu w kategoriach wiekowych Rycina 1 Proporcja kobiet do mężczyzn, u których obserwowano określoną chorobę (lub które spełniły kryterium algorytmu WHO) w grupach wiekowych, w grupach utworzonych ze względu na poziom wykształcenia, w grupach utworzonych ze względu na całkowity roczny dochód gospodarstwa domowego. Men/women prevalence across groups of cardiovascular diseases (physician diagnosis, WHO algorithm) by age, educational, total family income groups. Podsumowując, przedstawione wyniki przeprowadzonego w Polsce badania COURAGE in Europe pokazują różnice w częstości występowania chorób układu krążenia pomiędzy kobietami a mężczyznami oraz dostarczają dodatkowych informacji na temat odmiennych cech demograficzno-społecznych towarzyszących osobom chorym. ( 60 roku u mężczyzn, 70 roku u kobiet). W młodszych kategoriach wiekowych u kobiet w wieku lat cechą towarzyszącą było występowanie objawów o charakterze depresji (algorytm WHO), natomiast u mężczyzn niższy poziom dochodu gospodarstwa domowego. Niższy poziom dochodu był bardziej charakterystyczny dla chorych mężczyzn w wieku lat, natomiast w analogicznej kategorii wieku chore kobiety cechowało zamieszkiwanie na wsi. Biorąc pod uwagę najmłodsze (18-39) grupy wiekowe -sytuacja była odwrotna: chore kobiety cechował niski dochód, podczas gdy mężczyzn zamieszkiwanie na wsi (Ryc. 2 i 3). Dyskusja Badania nad jakością życia chorych kardiologicznie dowodzą jednoznacznie, że jakość życia kobiet po przebytym leczeniu jest różna od podobnie leczonych mężczyzn [6]. Również oceniając swą jakość życia po leczeniu kobiety i mężczyźni przypisują odmienną rangę różnym wymiarom jakości życia. Na przykład w jednym z badań po upływie jednego roku po leczeniu z powodu ostrych zawałów mięśnia sercowego, kobiety zwracały uwagę na poprawę zdrowia psychicznego, a mężczyźni na poprawę zdrowia fizycznego [24]. Przyczyn tego stanu badacze upatrują przede wszystkim w okresie poprzedzającym proces diagnozowania i leczenia, tj. w odmiennym przebiegu symptomów chorób, nie ułatwiającym wczesnego rozpoznania choroby u kobiet w przeciwieństwie do mężczyzn, ale także w odmiennych społecznie i kulturowo wyznacznikach jakości życia w okresach wcześniejszych, poprzedzających chorobę [25]. Przydatna okazuje się perspektywa life course approach, która wskazuje na odmienne determinanty nierówności spo- Piśmiennictwo 1. Arnold AM, Psaty BM, Kuller LH, Burke GL, Manolio TA. et al: Incidence of cardiovascular disease in older Americans: the cardiovascular health study. J Am Geriatr Soc. 2005; 53: Kornacewicz-Jach Z: Choroby serca u kobiet. In: Podolec P. (red.). Podręcznik Polskiego Forum Profilaktyki.Tom 1. Medycyna Praktyczna, Kraków 2007; Cybulska B: Epidemiologia czynników ryzyka u polskich kobiet. In: Podolec P. (red.). Podręcznik Polskiego Forum Profilaktyki. Tom 1. Medycyna Praktyczna, Kraków 2007; Naruszewicz M: Jak wyodrębnić wśród kobiet grupę o wysokim ryzyku chorób układu sercowo-naczyniowego? In: Podolec P. (red.). Podręcznik Polskiego Forum Profilaktyki. Tom 1. Medycyna Praktyczna, Kraków 2007; Rynkiewicz A: Choroby serca u kobiet - perspektywa europejska. In: Podolec P. (red.). Podręcznik Polskiego Forum Profilaktyki. Tom 1. Medycyna Praktyczna, Kraków 2007; Kawecka-Jaszcz K, Klocek M, Tobiasz-Adamczyk B: Jakość życia w chorobach układu sercowo-na- 126 B. Tobiasz-Adamczyk
6 Rycina 2 Drzewo klasyfikacyjne dla cech związanych z występowaniem dusznicy bolesnej w grupie kobiet. Characteristics associated with coronary artery disease among women decision tree analysis. Rycina 3 Drzewo klasyfikacyjne dla cech związanych z występowaniem dusznicy bolesnej w grupie mężczyzn. Characteristics associated with coronary artery disease among men decision tree analysis. czyniowego. Metody pomiaru i znaczenie kliniczne. Termedia, Poznań Kawecka-Jaszcz K: Nadciśnienie tętnicze u kobiet - problem wciąż niedoceniany. In: Podolec P. (red.). Podręcznik Polskiego Forum Profilaktyki. Tom 1. Medycyna Praktyczna, Kraków 2007; Goldman MB, Hatch MC: Women and Health. Academic Press, San Diego Rosengren A, Wallentin L, K Gitt A, Behar S, Battler A, Hasdai D: Sex, age, and clinical presentation of acute coronary syndromes. Eur Heart J. 2004; 25: Tobiasz-Adamczyk B: Społeczne uwarunkowania chorób serca u kobiet. In: Podolec P. (red.). Podręcznik Polskiego Forum Profilaktyki.Tom 1. Medycyna Praktyczna, Kraków 2007; Ayanian JZ, Epstein AM: Differences in the use of procedures between women and men hospitalized for coronary heart disease. N Engl J Med. 1991; 325: Carroll K, Majeed A, Firth C, Gray J: Prevalence and management of coronary heart disease in primary care: population-based cross-sectional study using a disease register. J Public Health Med. Przegląd Lekarski 2014 / 71 / 3 127
7 2003; 25: Williams D, Bennett K, Feely J: Evidence for an age and gender bias in the secondary prevention of ischaemic heart disease in primary care. Br J Clin Pharmacol. 2003; 55: O Meara JG, Kardia SL, Armon JJ, Brown CA, Boerwinkle E, Turner ST: Ethnic and sex differences in the prevalence, treatment, and control of dyslipidemia among hypertensive adults in the GENOA study. Arch Intern Med. 2004; 164: Mosca L, Appel LJ, Benjamin EJ, Berra K, Chandra-Strobos N. et al: Evidence-based guidelines for cardiovascular disease prevention in women 1. J Am Coll Cardiol. 2004; 43: Anand SS, Xie CC, Mehta S, Franzosi MG, Joyner C. et al: Differences in the management and prognosis of women and men who suffer from acute coronary syndromes. J Am Coll Cardiol. 2005; 46: Schnohr P, Jensen JS, Scharling H, Nordestgaard BG: Coronary heart disease risk factors ranked by importance for the individual and community. A 21 year follow-up of men and women from The Copenhagen City Heart Study. Eur Heart J. 2002; 23: Lundberg V, Stegmayr B, Asplund K, Eliasson M, Huhtasaari F: Diabetes as a risk factor for myocardial infarction: population and gender perspectives. J Intern Med. 1997; 241: Hughes K, Lun KC, Yeo PP: Cardiovascular diseases in Chinese, Malays, and Indians in Singapore. I. Differences in mortality. J Epidemiol Community Health. 1990; 44: Frasure-Smith N, Lespérance F, Juneau M, Talajic M, Bourassa MG: Gender, depression, and one-year prognosis after myocardial infarction. Psychosom Med. 1999; 61: Leonardi M, Chatterji S, Koskinen S, Ayuso- Mateos JL, Haro JM. et al: Determinants of Health and Disability in Ageing Population: The COURAGE in Europe Project (Collaborative Research on Ageing in Europe). Clinical Psychology & Psychotherapy. 2013; doi: /cpp Moussavi S, Chatterji S, Verdes E, Tandon A, Patel V, Ustun B: Depression, chronic diseases, and decrements in health: results from the World Health Surveys. The Lancet. 2007; 370: Chae YM, Ho SH, Cho KW, Lee DH, Ji SH: Data mining approach to policy analysis in a health insurance domain. Int J Med Inf. 2001; 62: Brink E, Grankvist G, Karlson BW, Hallberg LR: Health-related quality of life in women and men one year after acute myocardial infarction. Quality of Life Research. 2005; 14: Avis N, Assmann S, Kravitz H, Ganz P, Ory M: Quality of life in diverse groups of midlife women: assessing the influence of menopause, health status and psychosocial and demographic factors. Quality of Life Research. 2004; 13: Pająk A: Psychospołeczne czynniki ryzyka. In: Podolec P. (red.). Podrecznik Polskiego Forum Profilaktyki. Tom 2. Medycyna Praktyczna, Kraków 2010; Tobiasz-Adamczyk B: Patomechanizmy zależności między czynnikami psychospołecznymi a chorobami sercowo-naczyniowymi. In: Podolec P. (red.). Podręcznik Polskiego Forum Profilaktyki.Tom 2. Medycyna Praktyczna, Kraków 2010; B. Tobiasz-Adamczyk
Zróżnicowanie umieralności spowodowanej chorobami układu krążenia w Polsce w 2007 roku.
Zróżnicowanie umieralności spowodowanej chorobami układu krążenia w Polsce w 2007 roku. Objaśnienia. Materiałem badawczym były informacje zawarte w kartach zgonów, które przeniesione zostały na komputerowy
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 1 do zarządzenia Nr 53/2006 Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia. Program profilaktyki chorób układu krążenia
Program profilaktyki chorób układu krążenia 1 I. UZASADNIENIE CELOWOŚCI WDROŻENIA PROGRAMU PROFILAKTYKI CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA, zwanego dalej Programem. 1. Opis problemu zdrowotnego. Choroby układu krążenia
Bardziej szczegółowoMateriały edukacyjne. Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego
Materiały edukacyjne Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego Klasyfikacja ciśnienia tętniczego (mmhg) (wg. ESH/ESC )
Bardziej szczegółowoPROGRAM PROFILAKTYKI I WCZESNEGO WYKRYWANIA CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA
PROGRAM PROFILAKTYKI I WCZESNEGO WYKRYWANIA CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA - 2006 1. UZASADNIENIE POTRZEBY PROGRAMU Choroby układu krążenia są główną przyczyną zgonów w Polsce i na świecie. Umieralność z tego
Bardziej szczegółowoLek. Ewelina Anna Dziedzic. Wpływ niedoboru witaminy D3 na stopień zaawansowania miażdżycy tętnic wieńcowych.
Lek. Ewelina Anna Dziedzic Wpływ niedoboru witaminy D3 na stopień zaawansowania miażdżycy tętnic wieńcowych. Rozprawa na stopień naukowy doktora nauk medycznych Promotor: Prof. dr hab. n. med. Marek Dąbrowski
Bardziej szczegółowoEpidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę?
Epidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę? Piotr Ponikowski Klinika Chorób Serca Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Ośrodek Chorób Serca Szpitala Wojskowego we Wrocławiu Niewydolność
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 412 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 412 SECTIO D 2005 Zakład Pielęgniarstwa Internistycznego z Pracownią Pielęgniarstwa Onkologicznego WPiNoZ Akademii Medycznej
Bardziej szczegółowoWartość subklinicznych uszkodzeń narządowych w ocenie ryzyka sercowonaczyniowego. ma znaczenie?
Wartość subklinicznych uszkodzeń narządowych w ocenie ryzyka sercowonaczyniowego czy płeć ma znaczenie? dr n. med. Lucyna Woźnicka-Leśkiewicz Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 5 1 Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Białej Podlaskiej Instytut Pielęgniarstwa Higher State Vocational School
Bardziej szczegółowoNarodowy Test Zdrowia Polaków
Raport z realizacji projektu specjalnego MedOnet.pl: Narodowy Test Zdrowia Polaków Autorzy: Bartosz Symonides 1 Jerzy Tyszkiewicz 1 Edyta Figurny-Puchalska 2 Zbigniew Gaciong 1 1 Katedra i Klinika Chorób
Bardziej szczegółowoANALIZA PROFILU METABOLICZNEGO PACJENTÓW Z PRZEWLEKŁĄ NIEWYDOLNOŚCIĄ SERCA I WSPÓŁISTNIEJĄCYM MIGOTANIEM PRZEDSIONKÓW
ANALIZA PROFILU METABOLICZNEGO PACJENTÓW Z PRZEWLEKŁĄ NIEWYDOLNOŚCIĄ SERCA I WSPÓŁISTNIEJĄCYM MIGOTANIEM PRZEDSIONKÓW Rozprawa doktorska Autor: lek. Marcin Wełnicki Promotor: prof. dr hab. n. med Artur
Bardziej szczegółowoAneks III Zmiany w charakterystyce produktu leczniczego oraz w ulotce dla pacjenta
Aneks III Zmiany w charakterystyce produktu leczniczego oraz w ulotce dla pacjenta Uwaga: Niniejsze zmiany do streszczenia charakterystyki produktu leczniczego i ulotki dla pacjenta są wersją obowiązującą
Bardziej szczegółowoZwiększenie finansowania i potrzeby w ochronie zdrowia perspektywa PTK. Piotr Hoffman Prezes PTK
Zwiększenie finansowania i potrzeby w ochronie zdrowia perspektywa PTK Piotr Hoffman Prezes PTK Death by cause in 53 European countries (WHO data) M Nichols et al, European Heart Journal 2013; 34: 3028-34
Bardziej szczegółowoPROGRAM RAZEM DLA SERCA Karta Badania Profilaktycznego
PROGRAM RAZEM DLA SERCA Karta Badania Profilaktycznego ETAP I (wypełni pielęgniarka) Imię i nazwisko:... Adres:... PESEL Wzrost:...cm Wykształcenie:... Masa ciała:...kg Zawód wykonywany:... Obwód talii:...cm
Bardziej szczegółowoKompleksowy program zmniejszania zachorowalności na choroby związane ze stylem życia na terenie powiatu wieruszowskiego.
Kompleksowy program zmniejszania zachorowalności na choroby związane ze stylem życia na terenie powiatu wieruszowskiego. Konferencja otwierająca realizację projektu. Wieruszów, 28.04.2015 DLACZEGO PROFILAKTYKA?
Bardziej szczegółowoNawroty w uzależnieniach - zmiany w kontaktach z alkoholem po zakończeniu terapii
Sabina Nikodemska Rok: 1998 Czasopismo: Świat Problemów Numer: 6 (68) Celem niniejszego opracowania jest próba przyjrzenia się populacji tych pacjentów, którzy zgłaszają się do ambulatoryjnych placówek
Bardziej szczegółowoRAK PIERSI JAKO WYZWANIE ZDROWIA PUBLICZNEGO
mgr Paweł Koczkodaj RAK PIERSI JAKO WYZWANIE ZDROWIA PUBLICZNEGO. EPIDEMIOLOGIA CHOROBY ORAZ PROFILAKTYKA CZYNNIKÓW RYZYKA WŚRÓD KOBIET W WIEKU OKOŁOMENOPAUZALNYM I POMENOPAUZALNYM Wstęp Zarówno na świecie,
Bardziej szczegółowoPolskie Forum Psychologiczne, 2013, tom 18, numer 4, s. 441-456
Polskie Forum Psychologiczne, 2013, tom 18, numer 4, s. 441-456 Anna Ratajska 1 2 1 1 Instytut Psychologii, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego Institute of Psychology, Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz
Bardziej szczegółowoCMC/2015/03/WJ/03. Dzienniczek pomiarów ciśnienia tętniczego i częstości akcji serca
CMC/2015/03/WJ/03 Dzienniczek pomiarów ciśnienia tętniczego i częstości akcji serca Dane pacjenta Imię:... Nazwisko:... PESEL:... Rozpoznane choroby: Nadciśnienie tętnicze Choroba wieńcowa Przebyty zawał
Bardziej szczegółowoPONS (łac. most) Kielce, 18 marca 2011
Kielce, 18 marca 2011 Badanie PONS PONS (łac. most) POlish-Norwegian i Study Projekt PONS jest współfinansowany przez Polsko-Norweski Fundusz Badań Naukowych. Głównym wykonawcą projektu jest Centrum Onkologii
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 259 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 259 SECTIO D 2005 Katedra Pielęgniarstwa Samodzielna Pracownia Pielęgniarstwa Ogólnego 1 AM w Gdańsku Department of Nursing
Bardziej szczegółowoPodejście lekarzy rodzinnych do czynników ryzyka i leczenia dyslipidemii w 9 krajach Europy środkowo-
Podejście lekarzy rodzinnych do czynników ryzyka i leczenia dyslipidemii w 9 krajach Europy środkowo- wschodniej Dr hab. med. Tomasz Tomasik Zakład Medycyny Rodzinnej, Uniwersytet Jagielloński, Collegium
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 232 SECTIO D 2003
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 232 SECTIO D 2003 *Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Białej Podlaskiej Instytut Pedagogiki i Pielęgniarstwa 21-500
Bardziej szczegółowoChoroba wieńcowa - rosnący problem współczesnej kardiologii
Choroba wieńcowa - rosnący problem współczesnej kardiologii Choroby układu sercowo - naczyniowego stanowią przyczynę około połowy wszystkich zgonów w Polsce. W 2001 r. z powodu choroby wieńcowej zmarło
Bardziej szczegółowoWpływ zanieczyszczeń powietrza na zdrowie, najnowsze wyniki badań
Wpływ zanieczyszczeń powietrza na zdrowie, najnowsze wyniki badań Łukasz Adamkiewicz Health and Environment Alliance (HEAL) 10 Marca 2014, Kraków HEAL reprezentuje interesy Ponad 65 organizacji członkowskich
Bardziej szczegółowoNADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY
NADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY Poradnik dla pacjenta i jego rodziny Konsultacja: prof. dr hab. med. Zbigniew Gaciong CO TO JEST ZESPÓŁ METABOLICZNY Nadciśnienie tętnicze (inaczej podwyższone ciśnienie
Bardziej szczegółowoCHIRURGICZNE LECZENIE ZWĘŻEŃ TĘTNIC SZYJNYCH
CHIRURGICZNE LECZENIE ZWĘŻEŃ TĘTNIC SZYJNYCH KATEDRA I KLINIKA CHIRURGII NACZYŃ I ANGIOLOGII AKADEMII MEDYCZNEJ W LUBLINIE Kierownik: Dr hab.n. med. Jacek Wroński UDROŻNIENIE T. SZYJNEJ WEWNĘTRZNEJ WSKAZANIA
Bardziej szczegółowoRejestr codziennej praktyki lekarskiej w zakresie leczenia choroby wieńcowej
Rejestr codziennej praktyki lekarskiej w zakresie leczenia choroby wieńcowej Badanie Nr: BETAX_L_01459 Autorzy: Dr hab. n. med. Marek Kuch, Klinika Kardiologii, Uniwersytet Medyczny w Warszawie Michał
Bardziej szczegółowoOstre zespoły wieńcowe u kobiet od rozpoznania do odległych wyników leczenia
Ostre zespoły wieńcowe u kobiet od rozpoznania do odległych wyników leczenia Janina Stępińska Klinika Intensywnej Terapii Kardiologicznej Instytut Kardiologii, Warszawa o Abott Potencjalny konflikt interesów
Bardziej szczegółowoCharakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego
Lek. Łukasz Głogowski Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Opiekun naukowy: Dr hab. n. med. Ewa Nowakowska-Zajdel Zakład Profilaktyki Chorób
Bardziej szczegółowoTesty wysiłkowe w wadach serca
XX Konferencja Szkoleniowa i XVI Międzynarodowa Konferencja Wspólna SENiT oraz ISHNE 5-8 marca 2014 roku, Kościelisko Testy wysiłkowe w wadach serca Sławomira Borowicz-Bieńkowska Katedra Rehabilitacji
Bardziej szczegółowoOcena ryzyka sercowo naczyniowego w praktyce Katedra i Zakład Lekarza Rodzinnego Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK w Toruniu
Ocena ryzyka sercowo naczyniowego w praktyce Katedra i Zakład Lekarza Rodzinnego Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK w Toruniu 2018-03-15 Czym jest ryzyko sercowo naczyniowe? Ryzyko sercowo-naczyniowe to
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE Celem głównym Materiał i metody
STRESZCZENIE Choroby układu krążenia od lat pozostają jedną z głównych przyczyn śmierci w Europie. W licznych badaniach opisano czynniki ryzyka, które predysponują do rozwoju miażdżycy i wystąpienia choroby
Bardziej szczegółowoŻylna choroba zakrzepowo-zatorowa Niedoceniany problem?
Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa Niedoceniany problem? Żylna Choroba Zakrzepowo-Zatorowa (ŻChZZ) stanowi ważny ny, interdyscyplinarny problem współczesnej medycyny Zakrzepica żył głębokich (ZŻG) (Deep
Bardziej szczegółowoOcena ryzyka wystąpienia incydentów sercowo- -naczyniowych według SCORE w grupie osób aktywnych zawodowo
MŁODA KARDIOLOGIA PRACA ORYGINALNA Folia Cardiologica Excerpta 2010, tom 5, nr 5, 315 319 Copyright 2010 Via Medica ISSN 1896 2475 Ocena ryzyka wystąpienia incydentów sercowo- -naczyniowych według SCORE
Bardziej szczegółowoUrząd Miasta Bielsko-Biała - um.bielsko.pl Wygenerowano: /14:10: listopada - Światowym Dniem Walki z Cukrzycą
14 listopada - Światowym Dniem Walki z Cukrzycą Cukrzyca jest chorobą, która staje się obecnie jednym z najważniejszych problemów dotyczących zdrowia publicznego. Jest to przewlekły i postępujący proces
Bardziej szczegółowoRejestr codziennej praktyki lekarskiej dotyczący cy leczenia nadciśnienia nienia tętniczego t tniczego. czynnikami ryzyka sercowo- naczyniowego
Rejestr codziennej praktyki lekarskiej dotyczący cy leczenia nadciśnienia nienia tętniczego t tniczego współwyst występującego z innymi czynnikami ryzyka sercowo- naczyniowego Nr rejestru: HOE 498_9004
Bardziej szczegółowoPOTENCJAŁ E- i M-ZDROWIA W NOWOCZESNEJ EDUKACJI ZDROWOTNEJ CHORÓB SERCOWO-NACZYNIOWYCH NA PRZYKŁADZIE PROJEKTU FITPOLKA Joanna Zembala-John Śląskie
POTENCJAŁ E- i M-ZDROWIA W NOWOCZESNEJ EDUKACJI ZDROWOTNEJ CHORÓB SERCOWO-NACZYNIOWYCH NA PRZYKŁADZIE PROJEKTU FITPOLKA Joanna Zembala-John Śląskie Centrum Chorób Serca w Zabrzu I PROFILAKTYCE Kompleksowy
Bardziej szczegółowoZnaczenie depresji u chorych kardiologicznych
Znaczenie depresji u chorych kardiologicznych Tomasz Podolecki, Zbigniew Kalarus Katedra Kardiologii, Wrodzonych Wad Serca i Elektroterapii, Oddział Kliniczny Kardiologii Śląskiego Uniwersytetu Medycznego;
Bardziej szczegółowoOcena jakości życia pacjentów chorujących na nadciśnienie tętnicze według ankiety SF-36
PRACE STUDENCKICH KÓŁ NAUKOWYCH PRACA ORYGINALNA Ocena jakości życia pacjentów chorujących na nadciśnienie tętnicze według ankiety SF-36 The assessment of hypertesive patients life quality according to
Bardziej szczegółowoKarta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia
Pieczątka świadczeniodawcy nr umowy z NFZ Karta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia Uwaga! Kartę należy wypełnić drukowanymi literami, twierdzące odpowiedzi na pytania
Bardziej szczegółowoEPIDEMIOLOGIA. Mierniki epidemiologiczne. Mierniki epidemiologiczne. Mierniki epidemiologiczne. Mierniki epidemiologiczne
EPIDEMIOLOGIA NOWOTWORÓW ZŁOŚLIWYCH EPIDEMIOLOGIA prof. dr hab. med. Jan Kornafel Katedra Onkologii i Klinika Onkologii Ginekologicznej AM we Wrocławiu Mierniki epidemiologiczne Mierniki epidemiologiczne
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 1 do zarządzenia Nr 38/2006 Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia. Program profilaktyki chorób układu krążenia
Program profilaktyki chorób układu krążenia 1 I. UZASADNIENIE CELOWOŚCI WDROŻENIA PROGRAMU PROFILAKTYKI CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA, zwanego dalej Programem. 1. Opis problemu zdrowotnego. Choroby układu krążenia
Bardziej szczegółowoKarta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia
Pieczątka świadczeniodawcy nr umowy z NFZ Karta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia Uwaga! Kartę należy wypełnić drukowanymi literami, twierdzące odpowiedzi na pytania
Bardziej szczegółowoCz. II. Metodologia prowadzonych badań. Rozdz. 1. Cele badawcze. Rozdz. 2. Metody i narzędzia badawcze. Celem badawczym niniejszego projektu jest:
Cz. II. Metodologia prowadzonych badań Rozdz. 1. Cele badawcze Celem badawczym niniejszego projektu jest: 1. Analiza zachowań zdrowotnych, składających się na styl życia Wrocławian: aktywność fizyczna,
Bardziej szczegółowoAnaliza czynników wpływających na jakość życia po zawale mięśnia sercowego
prace oryginalne Piel. Zdr. Publ. 01,, 1, 9 37 ISSN 08-9876 Copyright by Wroclaw Medical University Elżbieta Pałczak 1, Izabella Uchmanowicz Analiza czynników wpływających na jakość życia po zawale mięśnia
Bardziej szczegółowoCzy Polakom grozi niealkoholowe stłuszczenie wątroby? NAFL (non-alkoholic fatty liver ) Czy można ten fakt lekceważyć?
Czy Polakom grozi niealkoholowe stłuszczenie wątroby? NAFL (non-alkoholic fatty liver ) Czy można ten fakt lekceważyć? Beata Cywińska-Durczak SAPL.PCH.18.10.1754 NAFLD (non-alkoholic fatty liver disease)
Bardziej szczegółowoZnaczenie obecności schorzeń towarzyszących łagodnemu rozrostowi stercza w podejmowaniu decyzji terapeutycznych przez polskich urologów.
Znaczenie obecności schorzeń towarzyszących łagodnemu rozrostowi stercza w podejmowaniu decyzji terapeutycznych przez polskich urologów. Program DAL-SAFE /ALFUS_L_01798/ Ocena wyników programu epidemiologicznego.
Bardziej szczegółowoOcena wiedzy dotyczącej profilaktyki i objawów choroby niedokrwiennej serca u osób hospitalizowanych w klinice kardiologii
PRACA ORYGINALNA ISSN 1643 0956 Aldona Kubica, Joanna Pufal, Beata Moczulska, Marek Koziński, Marzena Wawrzyniak, Magdalena Kubica, Maria Bogdan Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny im. dr. A. Jurasza
Bardziej szczegółowoZdrowotne i społeczne problemy wieku starszego - sprzężenia zwrotne
Zdrowotne i społeczne problemy wieku starszego - sprzężenia zwrotne Piotr Pruszczyk, Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii z Centrum Diagnostyki i Leczenia Żylnej Choroby Zakrzepowo Zatorowej Szpital
Bardziej szczegółowoOcena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją
234 Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją The effectiveness of local anesthetics in the reduction of needle
Bardziej szczegółowoOcena wpływu nasilenia objawów zespołu nadpobudliwości psychoruchowej na masę ciała i BMI u dzieci i młodzieży
Ewa Racicka-Pawlukiewicz Ocena wpływu nasilenia objawów zespołu nadpobudliwości psychoruchowej na masę ciała i BMI u dzieci i młodzieży Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych PROMOTOR: Dr hab. n.
Bardziej szczegółowoHipercholesterolemia rodzinna - co warto wiedzieć
I Katedra i Klinika Kardiologii Gdański Uniwersytet Medyczny Hipercholesterolemia rodzinna - co warto wiedzieć Dlaczego to takie ważne? Marcin Gruchała Czynniki ryzyka zawału serca 15 152 osób z pierwszym
Bardziej szczegółowoRaport z rejestru REG-DIAB ocena wybranych aspektów leczenia chorych na cukrzycę typu 2 w warunkach codziennej praktyki lekarskiej w Polsce
Raport z rejestru REG-DIAB ocena wybranych aspektów leczenia chorych na cukrzycę typu 2 w warunkach codziennej praktyki lekarskiej w Polsce Badanie nr: GLIME_L_00670 przeprowadzenie i opracowanie wyników
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM
STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM Wstęp Choroby nowotworowe są poważnym problemem współczesnych społeczeństw. Rozpoznawanie trudności w funkcjonowaniu psychosomatycznym pacjentów jest konieczne do świadczenia
Bardziej szczegółowoCo możemy zaoferować chorym z rozpoznanym migotaniem przedsionków? Możliwości terapii przeciwkrzepliwej.
Adam Sokal Śląskie Centrum Chorób Serca Zabrze Kardio-Med Silesia Co możemy zaoferować chorym z rozpoznanym migotaniem przedsionków? Możliwości terapii przeciwkrzepliwej. AF i udar U ok. 1 z 3 chorych
Bardziej szczegółowoWYKŁAD PIERWSZY: PODSTAWY EPIDEMIOLOGII (A)
SUM - WLK 2013 WYKŁAD PIERWSZY: PODSTAWY EPIDEMIOLOGII (A) Prof. dr hab. med. Jan E. Zejda POLSKI STANDARD KSZTAŁCENIA HIGIENA I EPIDEMIOLOGIA Uwarunkowania stanu zdrowia. Znaczenie chorobotwórcze czynników
Bardziej szczegółowoRepetytorium z EKG dla zaawansowanych. Rady praktyczne przed egzaminem.
1 KSIĄŻKI 1. M.E. Starczewska, M.M. Pierścińska Repetytorium z EKG dla zaawansowanych. Rady praktyczne przed egzaminem. Via Medica 2006 2. M.E. Starczewska, M.M. Pierścińska Repetytorium z EKG część 1
Bardziej szczegółowoŚmiertelność przypisana w tys; całość Ezzatti M. Lancet 2002; 360: 1347
Nadciśnienie tętnicze Prewencja i leczenie Prof. dr hab. med. Danuta Czarnecka I Klinika Kardiologii i Elektrokardiologii Interwencyjnej oraz Nadciśnienia Tętniczego Uniwersytet Jagielloński, Kraków Warszawa.07.04.2013
Bardziej szczegółowoEtiologia, przebieg kliniczny i leczenie udarów mózgu w województwie śląskim w latach
lek. Anna Starostka-Tatar Etiologia, przebieg kliniczny i leczenie udarów mózgu w województwie śląskim w latach 2009-2015 Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Promotor: dr hab. n. med. Beata Labuz-Roszak
Bardziej szczegółowoZagrożenia po zawale serca - co lekarz, a co pacjent powinien prof. Jarosław Kaźmierczak
Zagrożenia po zawale serca - co lekarz, a co pacjent powinien prof. Jarosław Kaźmierczak Konsultant Krajowy w dziedzinie kardiologii Przyczyny zgonów w Polsce Choroby serca i udary, cukrzyca Nowotwory
Bardziej szczegółowoUNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA.
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA Małgorzata Biskup Czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego u chorych na reumatoidalne zapalenie
Bardziej szczegółowoBADANIA ZRÓŻNICOWANIA RYZYKA WYPADKÓW PRZY PRACY NA PRZYKŁADZIE ANALIZY STATYSTYKI WYPADKÓW DLA BRANŻY GÓRNICTWA I POLSKI
14 BADANIA ZRÓŻNICOWANIA RYZYKA WYPADKÓW PRZY PRACY NA PRZYKŁADZIE ANALIZY STATYSTYKI WYPADKÓW DLA BRANŻY GÓRNICTWA I POLSKI 14.1 WSTĘP Ogólne wymagania prawne dotyczące przy pracy określają m.in. przepisy
Bardziej szczegółowoKamil Barański 1, Ewelina Szuba 2, Magdalena Olszanecka-Glinianowicz 3, Jerzy Chudek 1 STRESZCZENIE WPROWADZENIE
Czynniki socjodemograficzne wpływające na poziom wiedzy dotyczącej dróg szerzenia się zakażenia w kontaktach niezwiązanych z procedurami medycznymi wśród pacjentów z WZW typu C Kamil Barański 1, Ewelina
Bardziej szczegółowoRAPORT O STANIE ZDROWIA MIESZKAŃCÓW BIAŁEGOSTOKU W LATACH 2004 2013
RAPORT O STANIE ZDROWIA MIESZKAŃCÓW BIAŁEGOSTOKU W LATACH 2004 2013 Opracowanie przygotowane dla: Urzędu Miejskiego w Białymstoku Autor opracowania: dr nauk o zdrowiu Agnieszka Genowska 2015 1 Spis treści
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 3 do materiałów informacyjnych PRO
SZCZEGÓŁOWY OPIS ŚWIADCZEŃ I ZASAD ICH UDZIELANIA ORAZ WYMAGANIA WOBEC ŚWIADCZENIODAWCÓW W PROGRAMIE PROFILAKTYKI CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA 1. OPIS ŚWIADCZEŃ 1) objęcie przez świadczeniodawcę Programem świadczeniobiorców,
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 317 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 317 SECTIO D 2005 Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie Academy of Physical Education, Krakow URSZULA MIĄZEK, MARIA
Bardziej szczegółowoANALIZA PRZYCZYN UMIERALNOŚCI MIESZKAŃCÓW POWIATU OLECKIEGO. 1. Długość życia i umieralność mieszkańców powiatu oleckiego
ANALIZA PRZYCZYN UMIERALNOŚCI MIESZKAŃCÓW POWIATU OLECKIEGO 1. Długość życia i umieralność mieszkańców powiatu oleckiego Analiza opracowana na podstawie publikacji GUS, Departamentu Badań Demograficznych
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 300 SECTIO D 2003
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 300 SECTIO D 2003 Zakład Antropologii Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie Department of Anthropology Academy
Bardziej szczegółowoOCENA SATYSFAKCJI ŻYCIOWEJ I SAMOPOCZUCIA PSYCHICZNEGO PACJENTÓW PRZED OPERACJĄ TĘTNIAKA AORTY
OCENA SATYSFAKCJI ŻYCIOWEJ I SAMOPOCZUCIA PSYCHICZNEGO PACJENTÓW PRZED OPERACJĄ TĘTNIAKA AORTY EVALUATION OF LIFE SATISFACTION AND PSYCHOLOGICAL WELL-BEING OF PATIENTS BEFORE SURGERY AORTIC ANEURYSM Emilia
Bardziej szczegółowoKOMUNIKATzBADAŃ. Wydatki gospodarstw domowych na leki i leczenie NR 114/2016 ISSN
KOMUNIKATzBADAŃ NR 114/2016 ISSN 2353-5822 Wydatki gospodarstw domowych na leki i leczenie Przedruk i rozpowszechnianie tej publikacji w całości dozwolone wyłącznie za zgodą CBOS. Wykorzystanie fragmentów
Bardziej szczegółowoW Gminnym Ośrodku Zdrowia w Konopiskach prowadzone są aktualnie trzy programy profilaktyczne finansowane przez NFZ:
W Gminnym Ośrodku Zdrowia w Konopiskach prowadzone są aktualnie trzy programy profilaktyczne finansowane przez NFZ: "Profilaktyka raka szyjki macicy"- dla wszystkich Pań w wieku 25-59 lat, które nie miały
Bardziej szczegółowoSyntetyczna ocena procesu zawierania i rozpadu małżeństw i związków
Syntetyczna ocena procesu zawierania i rozpadu małżeństw i związków Prezentacja: Iga Sikorska ANALIZY MAŁŻEŃSKOŚCI Analiza funkcjonowania coraz szerzej pojmowanej rodziny wymaga uprzedniego przyjrzenia
Bardziej szczegółowoKOMUNIKATzBADAŃ. Czy osoby w wieku mobilnym myślą o tym, z czego będą się utrzymywać na starość? NR 141/2016 ISSN
KOMUNIKATzBADAŃ NR 141/2016 ISSN 2353-522 Czy osoby w wieku mobilnym myślą o tym, z czego będą się utrzymywać na starość? Przedruk i rozpowszechnianie tej publikacji w całości dozwolone wyłącznie za zgodą
Bardziej szczegółowoS YLABUS MODUŁU (PRZEDMIOTU) I nformacje ogólne. Nie dotyczy
S YLABUS MODUŁU (PRZEDMIOTU) I nformacje ogólne Nazwa modułu: Czynniki ryzyka chorób Rodzaj modułu/przedmiotu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Forma studiów Rok, semestr studiów
Bardziej szczegółowoPoziom wiedzy pacjentów kierowanych na koronarografię na temat prewencji wtórnej choroby wieńcowej
Kobuszewska Probl Hig Epidemiol L i wsp. 2014, Poziom 95(1): wiedzy 165-169 pacjentów kierowanych na koronarografię na temat prewencji wtórnej... 165 Poziom wiedzy pacjentów kierowanych na koronarografię
Bardziej szczegółowoPorównanie występowania czynników ryzyka choroby niedokrwiennej serca u chorych po przebytym zawale serca do osób bez klinicznych objawów tej choroby
Stanisławska Hygeia Public J Health i wsp. Porównanie 2014, 49(1): występowania 127-133 czynników ryzyka choroby niedokrwiennej serca u chorych... 127 Porównanie występowania czynników ryzyka choroby niedokrwiennej
Bardziej szczegółowoPROFILAKTYKA CHORÓB SERCA I NACZYŃ
Realizator Projektu: Powiat Piotrkowski TWOJE SERCE TWOIM ŻYCIEM Program Zmniejszenia Nierówności w Zdrowiu Mieszkańców Powiatu Piotrkowskiego z Ryzykiem Wystąpienia Chorób Układu Krążenia PROFILAKTYKA
Bardziej szczegółowoNazwa programu LECZENIE NADPŁYTKOWOŚCI SAMOISTNEJ ICD - 10 D75.2 - nadpłytkowość samoistna Dziedzina medycyny: hematologia.
Załącznik nr 10 do Zarządzenia Nr 59/2011/DGL Prezesa NFZ z dnia 10 października 2011 roku Nazwa programu LECZENIE NADPŁYTKOWOŚCI SAMOISTNEJ ICD - 10 D75.2 - nadpłytkowość samoistna Dziedzina medycyny:
Bardziej szczegółowonaliza programu SCORE realizowanego w podstawowej opiece zdrowotnej w województwie podlaskim
P R A C A O R Y G I N A L N A Wiesława Mojsa Zakład Medycyny Rodzinnej i Pielęgniarstwa Środowiskowego Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku A naliza programu SCORE realizowanego w podstawowej opiece zdrowotnej
Bardziej szczegółowoAktywność fizyczna u chorych z nadciśnieniem tętniczym II KATEDRA KARDIOLOGII CM UMK
Aktywność fizyczna u chorych z nadciśnieniem tętniczym II KATEDRA KARDIOLOGII CM UMK 2014 1 Rozpowszechnienie nadciśnienia tętniczego ( 140/90 mmhg) Rozpowszechnienie nadciśnienia tętniczego UWAGA NATPOL
Bardziej szczegółowoŚWIATOWY DZIEŃ ZDROWIA
Depresja Inż. Agnieszka Świątkowska Założenia kampanii Światowy Dzień Zdrowia obchodzony co roku 7 kwietnia, w rocznicę powstania Światowej Organizacji Zdrowia daje nam unikalną możliwość mobilizacji działań
Bardziej szczegółowoRozpowszechnienie nadciśnienia tętniczego w zależności od płci w świetle badań epidemiologicznych w Polsce
Kalina Kawecka-Jaszcz, Aneta Pośnik-Urbańska, Piotr Jankowski ARTYKUŁ REDAKCYJNY I Klinika Kardiologii i Nadciśnienia Tętniczego Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie Rozpowszechnienie
Bardziej szczegółowoChoroby naczyniowe mózgu są powszechną przyczyną neurologicznej
RECENZJA rozprawy na stopień doktora nauk medycznych lek. med. Anny Starostki-Tatar pt. "Etiologia, przebieg kliniczny i leczenie udarów mózgu w województwie śląskim w latach 2009-2015" Choroby naczyniowe
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 286 SECTIO D 2003
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 286 SECTIO D 2003 Zakład Zarządzania i Ekonomiki Ochrony Zdrowia Akademii Medycznej w Lublinie Department of Health
Bardziej szczegółowoURZĄD STATYSTYCZNY W BIAŁYMSTOKU
URZĄD STATYSTYCZNY W BIAŁYMSTOKU Opracowania sygnalne Białystok, marzec 2013 r. Kontakt: e-mail: SekretariatUSBST@stat.gov.pl tel. 85 749 77 00, fax 85 749 77 79 Internet: www.stat.gov.pl/urzedy/bialystok
Bardziej szczegółowoRAPORT Z BADANIA SATYSFAKCJI KLIENTÓW KORZYSTAJĄCYCH Z USŁUG ŚWIADCZONYCH PRZEZ URZĄD MIASTA RZESZOWA
RAPORT Z BADANIA SATYSFAKCJI KLIENTÓW KORZYSTAJĄCYCH Z USŁUG ŚWIADCZONYCH PRZEZ URZĄD MIASTA RZESZOWA Rzeszów, sierpień 2016 r. Spis treści 1 PRZEDMIOT ZAMÓWIENIA ORAZ CEL BADAŃ... 3 2 METODOLOGIA... 5
Bardziej szczegółowoUdary mózgu w przebiegu migotania przedsionków
Udary mózgu w przebiegu migotania przedsionków Dr hab. med. Adam Kobayashi INSTYTUT PSYCHIATRII I NEUROLOGII, WARSZAWA Pacjenci z AF cechują się w pięciokrotnie większym ryzykiem udaru niedokrwiennego
Bardziej szczegółowoPrzegląd polskich badań epidemiologicznych w kardiologii
Epidemiologia i prewencja/epidemiology and prevention Szanowni Państwo, Drodzy Czytelnicy, W naszym kraju podjęto w ostatnim okresie szereg niezwykle cennych inicjatyw mających na celu zbadanie skali zagrożenia
Bardziej szczegółowoSzkoły Serca dla lepszej organizacji opieki zdrowotnej, edukacji pacjentów i prewencji wtórnej. z Polski i Norwegii
Szkoły Serca dla lepszej organizacji opieki zdrowotnej, edukacji pacjentów i prewencji wtórnej chorób układu krążenia jako element wymiany i współpracy międzynarodowej kardiologów z Polski i Norwegii Opracowanie
Bardziej szczegółowoRola prewencji pierwotnej (szczepień) w budowaniu zdrowia Polaków
Rola prewencji pierwotnej (szczepień) w budowaniu zdrowia Polaków Witold Zatoński Centrum Onkologii Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie Seminarium edukacyjne pt.: Innowacje w systemie szczepień
Bardziej szczegółowoChoroby wewnętrzne - kardiologia Kod przedmiotu
Choroby wewnętrzne - kardiologia - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Choroby wewnętrzne - kardiologia Kod przedmiotu 12.0-WL-Lek-ChW-K Wydział Wydział Lekarski i Nauk o Zdrowiu Kierunek
Bardziej szczegółowoSkale i wskaźniki jakości leczenia w OIT
Skale i wskaźniki jakości leczenia w OIT Katarzyna Rutkowska Szpital Kliniczny Nr 1 w Zabrzu Wyniki leczenia (clinical outcome) śmiertelność (survival) sprawność funkcjonowania (functional outcome) jakość
Bardziej szczegółowoLECZENIE NADPŁYTKOWOŚCI SAMOISTNEJ ICD - 10 D75.2
załącznik nr 11 do zarządzenia Nr 36/2008/DGL Prezesa NFZ z dnia 19 czerwca 2008 r. Nazwa programu LECZENIE NADPŁYTKOWOŚCI SAMOISTNEJ ICD - 10 D75.2 - nadpłytkowość samoistna Dziedzina medycyny: hematologia.
Bardziej szczegółowoFARMAKOTERAPIA NADCIŚNIENIA TĘTNICZEGO. Prof. dr hab. Jan J. Braszko Zakład Farmakologii Klinicznej UMB
FARMAKOTERAPIA NADCIŚNIENIA TĘTNICZEGO Prof. dr hab. Jan J. Braszko Zakład Farmakologii Klinicznej UMB Oparte na dowodach zalecenia w leczeniu nadciśnienia tętniczego wg. Joint National Committee (JNC
Bardziej szczegółowoWpływ zaprzestania palenia papierosów na zahamowanie agregacji płytek u chorych leczonych klopidogrelem
Wpływ zaprzestania palenia papierosów na zahamowanie agregacji płytek u chorych leczonych klopidogrelem Lek. med. Bogumił Ramotowski Klinika Kardiologii CMKP, Szpital Grochowski Promotor pracy Prof. dr
Bardziej szczegółowopłodność, umieralność
Konferencja naukowa Społeczno-ekonomiczne następstwa rozwoju procesów demograficznych do 2035 roku Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich Założenia prognozy ludności płodność, umieralność Warszawa, 25 czerwca
Bardziej szczegółowoAlicja Drohomirecka, Katarzyna Kotarska
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 384 PRACE INSTYTUTU KULTURY FIZYCZNEJ NR 20 2003 ALICJA DROHOMIRECKA KATARZYNA KOTARSKA SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA DZIECI PRZEDSZKOLNYCH ZE STARGARDU SZCZECIŃSKIEGO
Bardziej szczegółowoWYKŁAD 3 Agnieszka Zembroń-Łacny, Anna Kasperska
WYKŁAD 3 Agnieszka Zembroń-Łacny, Anna Kasperska Narodowego Programu Zdrowia na lata 2007-2015: zjednoczenie wysiłków społeczeństwa i administracji publicznej prowadzące do zmniejszenia nierówności i poprawy
Bardziej szczegółowoNARODOWY FUNDUSZ ZDROWIA
NARODOWY FUNDUSZ ZDROWIA SZCZEGÓŁOWE MATERIAŁY INFORMACYJNE O PRZEDMIOCIE POSTĘPOWANIA W SPRAWIE ZAWARCIA UMÓW O UDZIELANIE ŚWIADCZEŃ OPIEKI ZDROWOTNEJ w rodzaju: programy profilaktyczne i promocja zdrowia
Bardziej szczegółowo