Nawroty w uzależnieniach - zmiany w kontaktach z alkoholem po zakończeniu terapii

Transkrypt

1 Sabina Nikodemska Rok: 1998 Czasopismo: Świat Problemów Numer: 6 (68) Celem niniejszego opracowania jest próba przyjrzenia się populacji tych pacjentów, którzy zgłaszają się do ambulatoryjnych placówek lecznictwa odwykowego po raz pierwszy, w dwu aspektach: po pierwsze: cech demograficzno - społecznych charakteryzujących tę grupę i odniesienia do tła jakie stanowią wszystkie osoby korzystające z oferty odwykowego lecznictwa ambulatoryjnego. Po drugie, będzie to próba analizy dynamiki zmian jakie zachodzą w kontaktach z alkoholem po rozstaniu się z placówką w badanej populacji. Danych dla tej charakterystyki dostarcza realizowany w latach przez Instytut Psychologii Zdrowia program badawczy Analiza przebiegu i efektów terapii odwykowej (APETA). W poniższej tabeli zamieszczone zostały informacje na temat ilości podejmowanych prób leczenia przez pacjentów monitorowanych w ramach programu APETA w sieci placówek ambulatoryjnych odwykowych (dane pochodzą z 26 ośrodków w kraju) Tabela 1 Ilość podejmowanych kontaktów terapeutycznych z ambulatoryjnymi placówkami odwykowymi w badanej populacji pacjentów objętych programem APETA Ilość podejmowanych kontaktów Liczba osób 1 kontakt ,46 2 kontakty ,78 3 kontakty ,05 4 kontakty 357 4,36 5 kontaktów 199 2,43 6 kontaktów 106 1,29 7 kontaktów 61 0,75 8 kontaktów 52 0,64 9 kontaktów 30 0,37 10 kontaktów 53 0,65 Ponad 10 kontaktów, ale mniej niż ,95 Ponad 20 kontaktów, ale mniej niż ,17 Ponad 30 kontaktów ale mniej niż ,04 Ponad 40 kontaktów ale mniej niż ,03 Łącznie: / 6

2 Wykres 1 Ilość podejmowanych kontaktów terapeutycznych z ambulatoryjnymi placówkami odwykowymi w badanej populacji pacjentów objętych programem APETA Wśród wszystkich pacjentów ambulatoryjnych placówek Sieci, około 45% stanowią te osoby, które walcząc z nawrotami podjęły kolejną próbę leczenia w placówce odwykowej. Grupę tę na tle pozostałych osób ilustruje powyższy wykres Ciekawym wydaje się fakt, że wśród pacjentów podejmujących wielokrotnie próby leczenia znajdują się i tacy, którzy trafili do placówki po raz trzydziesty, czy czterdziesty. Najwytrwalsze dwie osoby wśród monitorowanych podjęły leczenie po raz czterdziesty ósmy. Charaktery styka badanej populacji pod kątem zmiennych demograficzno - społecznych Badana grupa to 4122 osoby uczestniczące w realizowanym przez Instytut Psychologii Zdrowia programie badawczym Analiza przebiegu i efektów terapii alkoholików (APETA). Osoby te w latach były pacjentami ambulatoryjnych placówek lecznictwa odwykowego objętych monitorowaniem w ramach Sieci wiodących ośrodków w kraju. Poniżej przedstawiona jest charakterystyka tej populacji pod kątem cech demograficzno - społecznych i zarysowujące się ciekawsze prawidłowości Płeć W grupie tej znalazły się 574 kobiety (tj. 14%) i 3543 mężczyzn (86%), nie można było ustalić płci w 5 przypadkach i przypadki te zostały usunięte w dalszych analizach. W grupie wszystkich monitorowanym pacjentów placówek ambulatoryjnych proporcja rozkładu płci wygląda podobnie. Ogółem w ośrodkach tych leczy się około 15% kobiet i 85% mężczyzn, natomiast wśród tych którzy trafiają pierwszy raz do placówki jest około aż 22% kobiet i 78% mężczyzn. Znacząco większa proporcja kobiet wśród osób uzależnionych podejmujących pierwszy kontakt terapeutyczny może wskazywać na fakt, że kobiety podejmując decyzję o leczeniu są bardziej konsekwentne w jej realizacji i rzadziej powracają do placówki po nieudanym utrzymywaniu abstynencji. Potwierdzać to może również fakt, że w grupie osób które wracają do ośrodka odwykowego, podejmując kolejne próby leczenia procent kobiet systematycznie obniża się. W chwili podejmowania dziesiątej próby kontaktu z placówką, wśród zgłaszających się pacjentów znajduje się już tylko 10% kobiet. Wiek 2 / 6

3 Poniższe wykresy ilustrują rozkład zmiennej wieku w badanej populacji: pierwszy na tle tych pacjentów, którzy trafiają pierwszy raz na leczenie (wykres nr 2) oraz rozkład wieku wśród mężczyzn i kobiet (wykres nr 3) Wykres 2 Rozkład wieku w badanej populacji pacjentów z problemem nawracającym na tle grupy tych osób, które leczą się po raz pierwszy W obydwu porównywanych grupach najwięcej osób trafiających na leczenie jest w wieku lat. Populacja pacjentów "wracających" do placówki (biorąc pod uwagę średnie wyniki) jest starsza wiekiem od grupy osób, które leczą się pierwszy raz. Różnica ta jest istotna statystycznie p.i.=0,000000, Chi 2 =35,35 (test ANOVA F=9,8730, p.i.=0,0017) Wykres 3 Rozkład wieku w badanej populacji pacjentów z problemem nawracającym z uwzględnieniem grupy mężczyzn i kobiet Jak widać to na powyższym wykresie w grupie osób podejmujących kolejną próbę leczenia odwykowego najwięcej jest osób w wieku trzydziestu i czterdziestu lat, przy czym więcej jest starszych mężczyzn i młodszych kobiet. Różnice wiekowe w tych podgrupach są istotne statystycznie na poziomie p.i.=0,00071 (Chi 2 =23,27). Natomiast pod względem wieku pacjenci ci nie różnią się od ogółu osób korzystających z oferty terapeutycznej placówek ambulatoryjnych. Jak się okazuje nie ma istotnego związku pomiędzy ilością podejmowanych prób leczenia a wiekiem pacjenta (współczynnik korelacji r-pearsona jest nieistotny). Stan cywilny W badanej populacji osób uzależnionych szukających po raz kolejny pomocy w placówce odwykowej najwięcej jest osób pozostających w związku małżeńskim (50%), osoby stanu wolnego (kawalerowie i panny, rozwiedzeni i wdowcy) stanowią łącznie około 49%. Grupa ta różni się od całej populacji monitorowanych w programie APETA pacjentów ambulatoryjnych. 3 / 6

4 Wśród wszystkich pacjentów ambulatoryjnych jest średnio więcej osób żonatych i zamężnych (54%) i mniej osób nie będących w trwałych związkach (45%). Procent osób pozostających w konkubinacie jest w badanej populacji "nawrotowej" niższy - około 1,5%. Można na tej podstawie wysunąć przypuszczenie, że istnieje związek pomiędzy stanem cywilnym a ilością podejmowanych prób leczenia (co się z tym wiąże radzeniem sobie w sytuacjach nawrotów). Osoby nawiązujące po raz pierwszy kontakt z placówką odwykową są częściej w stałych związkach, wśród tych które wracają tam po wielu wcześniejszych próbach zakończonych niepowodzeniem (nawrotem choroby), jest więcej osób samotnych. Ilustruje to wykres nr 4. Wykres 4 Stan cywilny badanej populacji pacjentów z problemem nawracającym na tle grupy tych osób, które leczą się po raz pierwszy Statystycznie istotna korelacja między stanem cywilnym a kolejną podejmowaną próbą leczenie wystąpiła w grupie osób rozwiedzionych. Tak więc prawdopodobnie wcześniejsze nieudane próby leczenia, zakończone niepowodzeniem wpływają w znaczący sposób na relacje z najbliższą osobą, której zaczyna brakować cierpliwości i tolerancji dla niekonsekwencji swego partnera. Ze względu na zmienną jaką jest stan cywilny różnią się również między sobą kobiety i mężczyźni, którzy "wracają" do placówki. W grupie tej znajduje się znacząco więcej żonatych mężczyzn niż zamężnych kobiet (żonaci mężczyźni stanowią 51% badanej grupy, zamężne kobiety 48% - różnica ta jest istotna statystycznie na poziomie p.i.=0,0000, Chi 2 =79,44). Jest także znacząco więcej rozwiedzionych kobiet (29%) niż mężczyzn (23%) i wdów (9%) niż wdowców (2%) - obydwie różnice są bardzo istotne statystycznie. Wykształcenie Kolejna zmienną demograficzną braną pod uwagę w charakterystyce badanej populacji jest wykształcenie. Rozkład tej zmiennej ilustruje poniższy wykres. Wykres 5 Rozkład zmiennej wykształcenia w badanej populacji 4 / 6

5 W zgłaszająca wykształcenie to zasadnicze istnieje średnim poziomie mężczyzna badanej prawdopodobieństwo lub p.i.=0,00000, grupie zawodowe wyższym się to niż na istnieje osoby, najwięcej leczenie (różnica (39,57%) Chi największe które 2 =148,93). po osób rzędu między trafiają raz lub ma pierwszy 60%, prawdopodobieństwo, średnie wykształcenie kobietami że po (31,43%), będzie kilku placówki i mężczyznami wcześniejszych się zasadnicze natomiast ona odwykowej że legitymować posiada zawodowe jest jeśli próbach istotna ma będzie on średnio się lub statystycznie terapii. wykształceniem to średnie. kobieta nieco Jeśli niższe Osoba tobędzie na Zatrudnienie Wykres 6 Rozkład zmiennej zatrudnienia w badanej populacji W badanej grupie osób z nawracającym problemem alkoholowym, zgłaszających się do placówki odwykowej i podejmujących kolejną decyzję o leczeniu znacząco mniej pacjentów posiada stałą pracę na etacie (35%) w porównaniu do pacjentów leczących się pierwszy raz (różnica jest istotna statystycznie Chi 2 =28,00, p.i.=0,00000). W porównaniu do tej grupy osób w populacji pacjentów "nawrotowych" jest znacząco większy odsetek rencistów i emerytów (15,96% Chi 2 =20,98, p.i.=0,00000) oraz bezrobotnych (37,34% Chi 2 =8,38, p.i.=0,0037). Wyższy procent zatrudnienia na etacie notowany jest wśród mężczyzn (35,93%) niż wśród kobiet (32,40%) - różnica ta jest nieistotna statystycznie. Natomiast w grupie kobiet jest więcej bezrobotnych (kobiety 39,55%, mężczyźni 36,95%) i rencistek (kobiety 16,16%, mężczyźni 14,98%). Populacja kobiet i mężczyzn ze względu na charakter zatrudnienia najbardziej różni się w kategorii Inne (kobiety 11,15%, mężczyźni 7,85% Chi 2 =7,07, p.i.=0,0078) - niestety nie wiadomo dokładnie co kryje się pod tą kategorią. Interpretując ostrożnie te dane procentowe, można wysunąć przypuszczenie, że populacja kobiet i mężczyzn zgłaszających do placówki odwykowej z nawracającym problemem alkoholowym różni się pod względem aktywności zawodowej. Znacznie częściej w populacji tej spotkać można pracującego mężczyznę i bezrobotną lub nie pracującą a będącą na rencie (emeryturze) kobietę. Mogłoby to wskazywać na fakt, że mężczyznom ich picie przeszkadza w aktywności zawodowej i ta okoliczność może wpływać na ich decyzję o kontynuacji leczenia. Wśród kobiet natomiast brak aktywności zawodowej może wiązać się z nasileniem i nawrotem problemów alkoholowych, które wymagają kontynuacji i systematycznego leczenia. Miejsce zamieszkania Wykres 7 5 / 6

6 Miejsce zamieszkania osób z grupy badanej W badanej grupie jest istotnie więcej osób, które pochodzą z dużych, powyżej tys. mieszkańców miast - 40,81% (pacjenci pierwszy raz trafiający na leczenie, pochodzący z dużych miast stanowią 33% wszystkich badanych). W populacji tej znacznie rzadziej spotkać można osobę pochodzącą z mniejszego miasta lub ze wsi (wszystkie różnice w kategoriach miejsca zamieszkania poza kategorią "brak stałego miejsca zamieszkania" są istotne statystycznie na poziomie p.i. 6 / 6