Spis treści. Budowa alkanów. 1 Budowa alkanów 2 Reakcje chemiczne alkanów 3 Izomeria 4 Rzędowość atomów węgla 5 Energia wewnętrzna. Konformacje.

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Spis treści. Budowa alkanów. 1 Budowa alkanów 2 Reakcje chemiczne alkanów 3 Izomeria 4 Rzędowość atomów węgla 5 Energia wewnętrzna. Konformacje."

Transkrypt

1 Spis treści 1 Budowa alkanów 2 Reakcje chemiczne alkanów 3 Izomeria 4 Rzędowość atomów węgla 5 Energia wewnętrzna. Konformacje. Budowa alkanów Poznawanie związków organicznych zaczniemy od substancji najprostszych pod względem budowy, a mianowicie związków złożonych tylko z węgla i wodoru, czyli węglowodorów. W tym rozdziale zajmiemy się związkami, które zawierają tylko pojedyncze wiązania. Tę klasę związków nazywa się nasyconymi węglowodorami alifatycznymi, parafinami lub alkanami. Każda z tych nazw ma swoje uzasadnienie. Węglowodór nasycony to taki, w którym wszystkie wartościowości atomów węgla wysycone są dzięki pojedynczemu połączeniu z innymi atomami węgla i z wodorami. Wzór sumaryczny C n H 2n+2, opisujący wszystkie węglowodory nasycone mówi właśnie, że nie można otrzymać związku, który miałby większy stosunek liczby atomów wodoru do liczby atomów węgla. Nazwa parafiny pochodzi z łaciny i znaczy mający małe powinowactwo, co w języku chemicznym oznacza małą reaktywność tych związków. Alifatyczny to inaczej tłusty od greckiego aleiphas tłuszcz, termin wskazujący na właściwości hydrofobowe tych związków (hydrofobowy znów to nielubiący wody). Były to nazwy zwyczajowe wprowadzane do chemii w miarę jej rozwoju. Alkany to nazwa tzw. systematyczna, obecnie obowiązująca. W podręcznikach chemii organicznej podawane są często obie nazwy systematyczne i zwyczajowe ze względu na to, że niektóre nazwy zwyczajowe są ciągle używane. Nazewnictwo systematyczne zostało wprowadzone w roku 1892 (i później doskonalone) na mocy ustaleń konferencji IUPAC (Międzynarodowa Unia Chemii Czystej i Stosowanej), która odbyła się w Genewie. W poniższej tabeli przedstawione są przykładowe węglowodory nasycone o prostym łańcuchu węglowym wraz z ich nazwami systematycznymi i podstawowymi właściwościami fizycznymi. Figure 1: Szereg homologiczny prostych alkanów. Budowa Nazwa T.topn., C T.wrz., C CH 4 metan CH 3 CH 3 etan CH 3 CH 2 CH 3 propan CH 3 CH 2 CH 2 CH 3 n-butan CH 3 -(CH 2 ) 3 -CH 3 n-pentan CH 3 -(CH 2 ) 4 -CH 3 n-heksan CH 3 -(CH 2 ) 5 -CH 3 n-heptan CH 3 -(CH 2 ) 6 -CH 3 n-oktan CH 3 -(CH 2 ) 7 -CH 3 n-nonan

2 CH 3 -(CH 2 ) 8 -CH 3 n-dekan CH 3 -(CH 2 ) 9 -CH 3 n-undekan CH 3 -(CH 2 ) 10 -CH 3 n-dodekan CH 3 -(CH 2 ) 13 -CH 3 n-pentadekan CH 3 -(CH 2 ) 18 -CH 3 n-eikozan Przedstawione w Tabeli Figure 1 wzory, różnią się po kolei od siebie o fragment CH 2. Mówimy, że w takim przypadku rozpatrywania wzorów chemicznych o podobnej budowie, a różniących się tylko długością łańcucha węglowego, mamy do czynienia z szeregiem homologicznym. W tej tabeli jest to szereg homologiczny alkanów o nierozgałęzionym łańcuchu węglowym. Pierwsze cztery nazwy są tradycyjne, w pełni przyjęte przez nomenklaturę systematyczną. Nazwy węglowodorów dłuższych wywodzą się od liczebników greckich. Cząstka n oznacza węglowodór normalny czyli właśnie o prostym łańcuchu węglowym. Oczywiście nie wszystkie węglowodory mają proste łańcuchy węglowe. Gdy w węglowodorze atom węgla łączy się z więcej niż dwoma innymi atomami węgla, to mówimy o łańcuchu rozgałęzionym. Węglowodory rozgałęzione nazywa się w sposób bardziej skomplikowany. Zapoznajmy się najpierw z pojęciem podstawnika albo grupy (skrót myślowy od grupy atomów). Jeżeli od węglowodoru oderwiemy formalnie jeden atom wodoru, to otrzymujemy tzw. grupę alkilową. I tak metan pozbawiony wodoru nazywamy grupą metylową, a nieraz po prostu metylem, etan bez wodoru to grupa etylowa lub etyl itd. A więc słowo alkil to nazwa ogólna podstawników wywodzących się od odpowiednich węglowodorów nasyconych, w których nazwie zamieniamy końcówkę an na yl (wyjątkowo po spółgłoskach g, k i l il). W poniższej Tabeli (Figure 2.) podane są wzory i nazwy takich podstawników (nazwy podstawników większych tworzy się w sposób złożony). Figure 2: Wzory i nazwy grup alkilowych. CH 3 Budowa CH 3 CH 2 CH 3 CH 2 CH 2 Nazwa metyl etyl propyl izopropyl CH 3 CH 2 CH 2 CH 2 butyl izobutyl sec-butyl tert-butyl Ogólnie nazwa systematyczna związków organicznych składa się z trzech członów:

3 PRZEDROSTEK RDZEŃ PRZYROSTEK Rdzeń nazwy wywodzi się od nazwy węglowodoru o najdłuższym nieprzerwanym łańcuchu węglowym. Przyrostek charakteryzuje rodzaj (klasę) związków, np. dla węglowodorów nasyconych zawsze pojawia się końcówka an. W przedrostku umieszczamy nazwy podstawników i miejsce ich przyłączenia do wybranego łańcucha głównego. Reguły ogólne oraz przykłady nazewnictwa alkanów podane są poniżej: 1. Wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy; we wzorze obok jest to łańcuch sześciowęglowy, a więc rdzeń z końcówką nazwy brzmi: heksan (w przypadku dwu lub więcej jednakowej długości łańcuchów wybieramy ten z większą liczbą podstawników). 4-etylo-2-metyloheksan 2. Numerujemy atomy węgla w łańcuchu i określamy rodzaj podstawników. Kierunek numeracji dobieramy tak, aby uzyskać mniejszy zbiór liczb wskazujących pozycje, a więc w powyższej nazwie mamy lokanty 2 i 4, a nie 3 i 5 (gdybyśmy zaczęli liczyć w odwrotnym kierunku). 3. Obecność dwu lub więcej jednakowych podstawników zaznaczamy przedrostkami: di-, tri-, tetra- itd. oraz poprzedzamy odpowiednimi (i w odpowiedniej liczbie) lokantami. 4. 2,2,3,3- tetrametylobutan Podstawniki wymieniamy alfabetycznie, przy czym nie uwzględniamy przedrostków krotności (np. izopropylo przed dimetylo). 4-etylo-5-izopropylo-2,2- dimetylooktan Działanie powyższych reguł prześledźmy dodatkowo na kolejnym przykładzie: Zarówno łańcuch w górnej linii wiersza, jak i zaznaczony na zielono, liczą po osiem atomów węgla. Wybieramy zaznaczony, ponieważ ma cztery podstawniki, podczas gdy ten pierwszy tylko dwa. W zaznaczonym łańcuchu numeruje się tak jak pokazano, ponieważ ciąg liczb wskazujących miejsca podstawienia: 2,3,5,7 jest niższy niż alternatywny: 2,4,6,7. Ostatecznie nazwa węglowodoru odpowiadająca pokazanemu szkieletowi jest następująca: 3-etylo-2,7-dimetylo-5-propylooktan. Trzeba zaznaczyć, że sprawy nazewnictwa systematycznego mają duże znaczenie w chemii

4 organicznej. Ich przewodnią ideą jest ułatwienie porozumiewania się, tak aby na podstawie nazwy można jednoznacznie opisać strukturę związku. I odwrotnie, jednemu wzorowi strukturalnemu powinna odpowiadać tylko jedna poprawna nazwa. Od tej drugiej zasady, w przypadku związków o rozbudowanej strukturze, mogą istnieć odstępstwa (tzn. związek może mieć dwie albo i więcej poprawnych nazw), ale pierwsza zasada musi być spełniona zawsze. Podstawowym źródłem alkanów jest ropa naftowa. Tym samym alkany w obecnym etapie rozwoju cywilizacji na Ziemi, stanowią zasadniczy surowiec przemysłu chemicznego (petrochemia, tworzywa sztuczne). Mniej więcej do połowy XX w. przemysł chemiczny opierał się raczej na przetwórstwie węgla kamiennego. Niezależnie od metod przemysłowych istnieją laboratoryjne, wykorzystywane na niewielką skalę, sposoby syntezy alkanów, o których w tym miejscu nie będziemy mówić. Reakcje chemiczne alkanów Poniżej podane jest zestawienie reakcji, jakie następują z udziałem alkanów: 1. Utlenianie O 2 R H różne produkty (R H alkan, R grupa alkilowa w znaczeniu ogólnym) 2. Halogenowanie R H + X 2 R X + HX (X = F, Cl, Br) 3. Nitrowanie R H + HNO 3 R NO 2 + H 2 O 4. Chlorosulfonowanie R H + SO 2 Cl 2 R SO 2 Cl + HCl Rozpad termiczny (kraking) wysoka temperatura alkan Izomeryzacja mieszanina węglowodorów nasyconych i nienasyconych o skróconych łańcuchach katalizator alkan o prostym łańcuchu mieszanina alkanów o łańcuchach rozgałęzionych 7. Alkilowanie ogrzewanie

5 8. katalizator alkan + alken alkan o przedłużonym łańcuchu Aromatyzacja katalizator alkan o prostym łańcuchu węglowodór aromatyczny ogrzewanie Alkany jako związki mało reaktywne wymagają dostarczenia dużej porcji energii do przeprowadzenia powyższych reakcji. Reakcje te mają znaczenie, nieraz nawet bardzo duże, w przemyśle chemicznym. My dla przykładu zajmiemy się tylko jedną z nich, a mianowicie halogenowaniem. Niewielka reaktywność alkanów wynika z trwałości wiązania C H oraz C C. Czynnikami posiadającymi energię niezbędną do rozerwania takich wiązań są tzw. wolne rodniki, czyli atomy lub grupy atomów posiadające niesparowany elektron. W omawianej reakcji halogenowania alkanów tym odczynnikiem są atomy halogenu (fluoru, chloru lub bromu), które tworzą się pod wpływem naświetlania: h Cl 2 2Cl. (kropka oznacza tu niesparowany elektron) Wolne rodniki są cząstkami bardzo reaktywnymi z uwagi na dążenie do sparowania elektronu. Prześledźmy reakcje, jakie następują w mieszaninie reagującego alkanu z chlorem: Cl 2 2Cl. zapoczątkowanie Cl. + R H R. + HCl R. + Cl 2 R Cl + Cl. Cl. + R H R. + HCl itd. Cl. + Cl. Cl 2 Cl. + R. R Cl punkty 5,6,7 zakończenie reakcji łańcuchowej R. + R. R R Zauważmy na tym przykładzie następujące zagadnienia. Po pierwsze taki przebieg reakcji, gdzie jej zapoczątkowanie wynika z ataku wolnego rodnika na substrat określamy mianem mechanizmu wolnorodnikowego. Po drugie reakcje wolnorodnikowe na ogół przebiegają w sposób łańcuchowy tzn. w wyniku ataku wolnego rodnika na substrat powstaje nowy wolny rodnik i on może reagować dalej. Taką reakcję nazywamy więc reakcja łańcuchową. Po trzecie głównym produktem powyżej przedstawionej reakcji jest związek, w którym jeden atom wodoru w węglowodorze jest zastąpiony atomem chloru. Taka reakcja nosi nazwę reakcji podstawienia albo substytucji. A więc w sumie mechanizm reakcji halogenowania alkanów określamy jako substytucję wolnorodnikową łańcuchową. Reakcja halogenowania alkanów ma ograniczone zastosowanie praktyczne, gdyż trudno jest w jej wyniku otrzymać jednorodny produkt. Na przykład głównym produktem reakcji metanu z chlorem jest CH 3 Cl, ale analizując podane wyżej etapy reakcji nietrudno sobie wyobrazić tworzenie się w mniejszych ilościach innych związków (CH 2 Cl 2, CHCl 3, CCl 4, CH 3 CH 3, CH 3 CH 2 Cl itp.). Różne kierunki reakcji obrazuje też poniższy schemat:

6 Bromowanie propanu. Izomeria Związki o określonym składzie atomowym, ale o różnym sposobie powiązania atomów w cząsteczce nazywamy izomerami. Izomeria jest zjawiskiem powszechnym w chemii organicznej. Spójrzmy jeszcze raz na budowę cząsteczki n-butanu. Jego wzór ogólny (tzw. sumaryczny) to: C 4 H 10, a wzór strukturalny: CH 3 CH 2 CH 2 CH 3. Łatwo zauważyć, że taki sam wzór sumaryczny odpowiada też innemu wzorowi strukturalnemu: 120px Jest to najprostszy alkan rozgałęziony. Oba związki są izomerami. Taki typ izomerii nazywamy izomerią łańcuchową, stanowiącą szczególny przypadek izomerii strukturalnej albo konstytucyjnej. Inne typy izomerii będziemy poznawać później. Czym dłuższy łańcuch węglowy, tym więcej (postęp w przybliżeniu geometryczny) może istnieć izomerów danego związku. I tak, są trzy izomery o wzorze C5H12, pięć izomerów heksanu, dziewięć heptanu, a dla pokazanego w Tabeli Figure 1. eikozanu o 20 atomach węgla można wyliczyć teoretycznie liczbę izomerów. Rzędowość atomów węgla Stwierdzono, że podatność na rozerwanie wiązań C H i C C zależy w pewnym zakresie od stopnia rozgałęzienia danego atomu węgla. Wprowadzono zatem dla odróżnienia różnych atomów węgla pojęcie rzędowości. I tak atom węgla związany tylko z jednym innym atomem węgla nosi nazwę atomu pierwszorzędowego. W drodze wyjątku atom węgla w metanie też jest pierwszorzędowy. Atomem drugorzędowym nazywamy atom węgla związany z dwoma innymi atomami węgla. I dalej, mamy też atomy węgla trzecio- i czwartorzędowe: Energia wewnętrzna. Konformacje. Do charakterystycznych właściwości cząsteczki należy jej energia wewnętrzna, która informuje o trwałości jej wiązań i innych oddziaływań wewnątrzcząsteczkowych. W temperaturach wyższych od 0 K, a więc praktycznie zawsze, jądra atomowe i elektrony tworzące cząsteczkę zmieniają swoje położenia wskutek absorpcji promieniowania elektromagnetycznego. W przypadku zmian niskoenergetycznych wynikających na przykład z wzajemnych zderzeń różnych cząsteczek następują zmiany poziomów rotacyjnych. Większe porcje energii mogą powodować zmiany stanów oscylacyjnych cząsteczki, itd. aż do możliwego rozerwania wiązań, czyli ich dysocjacji.

7 Przypomnijmy, że atomy węgla o hybrydyzacji, a więc takie jakie występują w węglowodorach nasyconych, nie mają budowy płaskiej. Zwykłe wzory strukturalne stosowane dotąd w tym rozdziale nie oddają więc całkowicie obrazu budowy tych związków. Gdy istnieje konieczność dokładnego wglądu w budowę danego związku organicznego posługujemy się wtedy innymi wzorami, które lepiej obrazują jego budowę przestrzenną (na siłą rzeczy dwuwymiarowym rysunku). Poniżej pokazane są wzory tzw. perspektywiczne, przykładowo metanu i etanu: Wzory perspektywiczne metanu i etanu z zaznaczonymi wartościami kątów i długości wiązań. Wzory tego typu należy interpretować w ten sposób, że proste kreski obrazują wiązania znajdujące się w płaszczyźnie papieru, kliny pokazują wiązania skierowane pod odpowiednim kątem w kierunku obserwatora (czytelnika), a kreski przerywane przedstawiają wiązania skierowane w tył, poza płaszczyznę papieru. Wokół wiązań pojedynczych C C, jak w pokazanym powyżej etanie, czy każdym innym wyższym alkanie, istnieje swoboda obrotu z uwagi na symetrię osiową tworzących je orbitali cząsteczkowych ( - ). W trakcie takiego obrotu zmieniają się w pewnym stopniu (w etanie od 0,229 do 0,255 nm) odległości pomiędzy atomami wodoru. Te poszczególne stany cząsteczek są nierównoważne sobie pod względem energii wewnętrznej i noszą nazwę konformacji. Każda cząsteczka może posiadać teoretycznie nieskończenie wiele konformacji. Poniższy Rysunek Figure 7. pokazuje zależność energii wewnętrznej (potencjalnej) etanu od kąta obrotu dwóch grup metylowych wzajemnie względem siebie. Wykres zależności energii potencjalnej od rotacji wiązania C C w etanie. Zauważmy, że na rysunku tym wykorzystano jeszcze inny sposób obrazowania struktury przestrzennej cząsteczki organicznej. Tego typu projekcje noszą nazwę wzorów Newmana. Projekcje Newmana otrzymujemy patrząc na cząsteczkę wzdłuż wybranego wiązania, atom znajdujący się bliżej obserwatora stanowi środek okręgu z wychodzącymi zeń wiązaniami. Drugi atom tworzący wybrane wiązanie, ten który znajduje się dalej od obserwatora, przedstawiony jest

8 właśnie w postaci okręgu (koła), a wiązania odchodzą od krawędzi koła. Projekcje Newmana są bardzo przydatne przy wszelkich rozważaniach konformacyjnych, dlatego będziemy się nimi nieraz posługiwać. Na Rys. Figure 7. za zero stopni obrotu przyjęto konformację przedstawioną nad pozycją 120 (stany w położeniach 0, 120, 240 itd. w przypadku etanu są sobie równoważne). Jest to konformacja o najniższej energii wewnętrznej, w której atomy wodoru są najbardziej od siebie oddalone, czyli występuje pomiędzy nimi minimum odpychania ich chmur elektronowych. Takie oddziaływania między atomami lub grupami atomów noszą w chemii organicznej nazwę efektu sterycznego. W omawianym tu przypadku etanu jest to efekt nieznaczny, wynoszący ok. 13 kj/mol. W położeniach 60, 180 itd. cząsteczka przybiera budowę mniej stabilną, w której występuje maksimum odpychania chmur elektronowych sąsiednich atomów wodoru. Charakterystyczne konformacje odpowiadające ekstremom funkcji nazywa się konformerami, a wszystkie pozostałe stany konformacyjne sprowadza się formalnie do tych wybranych struktur. I tak w przypadku omawianego tu etanu mówimy o równowadze konformacyjnej pomiędzy dwoma konformerami: naprzemianległym (0, 120, 240 itd.) i naprzeciwległym (60, 180 itd.). Bariera energetyczna 13 kj/mol pomiędzy tymi stanami może być łatwo pokonywana w temperaturze pokojowej, a nawet dużo niższej, dlatego konformerów nie można od siebie oddzielić. W temperaturze pokojowej więcej niż 99% cząsteczek etanu znajduje się w konformacji naprzemianległej. Analogiczne rozważania konformacyjne dla cząsteczki bardziej rozbudowanej, n-butanu, przedstawia poniższy Rysunek Figure 8.: Analiza konformacyjna cząsteczki n-butanu. Podano wzory Newmana, nazwy, bariery energetyczne i statystyczne obsadzenie w temperaturze pokojowej czterech

9 konformerów. Nie wnikając w szczegóły nazewnictwa konfromerów n-butanu, należy zaznaczyć, że najmniej trwały układ (oznaczony jako 3 na Rys. Figure 8.) występuje wtedy, gdy grupy metylowe znajdują się najbliżej siebie. Natomiast najbardziej stabilną konformacją jest układ, w którym grupy metylowe są maksymalnie od siebie oddalone (konformer 6 na Rys. Figure 8.). Grupy metylowe są znacznie większe od atomów wodoru i dlatego w porównaniu z konformacjami etanu różnica energii wewnętrznej pomiędzy konformacjami o najwyższej i najniższej energii jest dużo większa. Inne konformery n-butanu (2 = 4 oraz 1 = 5 na Rys. Figure 8.) plasują się w stanach pośrednich energii wewnętrznej pomiędzy tymi dwoma skrajnymi układami.

RJC # Defin i i n c i ja

RJC # Defin i i n c i ja Alkany - Izomery Strukturalne & Konformacyjne - Nomenklatura - Projekcje Newmana Slides 1 to 41 Definicja Wzór ogólny dla alkanów C n 2n+2 Przykładowo... metan C 4 etan C 2 6 propan C 3 8 butan C 4 10

Bardziej szczegółowo

H H H. Wzór "płaskostrukturalny": Wzór klinowy: H H. Model kulkowy cząsteczki: (obrazuje długosci wiązań, kąty między wiązaniami)

H H H. Wzór płaskostrukturalny: Wzór klinowy: H H. Model kulkowy cząsteczki: (obrazuje długosci wiązań, kąty między wiązaniami) Autor: Marek Walnik, 04 Alkany - węglowodory nasycone, parafiny. Związki węgla z wodorem, w których cząsteczkach występują wyłącznie wiązania pojedyncze. Szczególną klasę związków tego typu stanowią cykloalkany

Bardziej szczegółowo

Materiały do zajęć dokształcających z chemii organicznej

Materiały do zajęć dokształcających z chemii organicznej hemia Warta Poznania - nowa JAKOŚĆ studiowania -zwiększenie liczby absolwentów oraz atrakcyjności studiów na kierunku EMIA na Uniwersytecie im. A. Mickiewicza w Poznaniu Materiały do zajęć dokształcających

Bardziej szczegółowo

Materiał powtórzeniowy do sprawdzianu - węglowodory nasycone - alkany + przykładowe zadania

Materiał powtórzeniowy do sprawdzianu - węglowodory nasycone - alkany + przykładowe zadania Materiał powtórzeniowy do sprawdzianu - węglowodory nasycone - alkany + przykładowe zadania I. Atom węgla w związkach organicznych i jego rzędowość 1. Hybryzdyzacja atomu węgla a) konfiguracja elektronowa

Bardziej szczegółowo

Alkany. Alkeny. Alkiny

Alkany. Alkeny. Alkiny Węglowodory Alkany Alkeny Alkiny Spis treści: Podział węglowodorów. Porównanie Alkany: budowa cząsteczki, szereg homologiczny, konformacje i izomeria, nazewnictwo, właściwości fizyczne, właściwości chemiczne.

Bardziej szczegółowo

Alkeny. Wzór ogólny alkenów C n H 2n. (Uwaga identyczny wzór ogólny mają cykloakany!!!)

Alkeny. Wzór ogólny alkenów C n H 2n. (Uwaga identyczny wzór ogólny mają cykloakany!!!) Alkeny Wzór ogólny alkenów n 2n (Uwaga identyczny wzór ogólny mają cykloakany!!!) Węglowodory nienasycone, zawierające wiązanie podwójne, hybrydyzacja atomow węgla biorących udział w tworzeniu wiązania

Bardziej szczegółowo

Konspekt wykładu Chemia Organiczna dla studentów Wydziału Inżynierii Chemicznej i Procesowej

Konspekt wykładu Chemia Organiczna dla studentów Wydziału Inżynierii Chemicznej i Procesowej Konspekt wykładu hemia Organiczna dla studentów Wydziału Inżynierii hemicznej i Procesowej ALKANY 2 godz. 1. Wzór sumaryczny: n 2n+2 (n = liczba naturalna) - węglowodory posiadające tylko wiązania pojedyncze

Bardziej szczegółowo

Alkany i cykloalkany

Alkany i cykloalkany Alkany i cykloalkany ALKANY WĘGLOWODORY NASYCONE WĘGLOWODORY ALIFATYCZNE SKŁĄDAJĄ SIĘ Z ATOMÓW WĘGLA I WODORU POJEDYNCZE WIĄZANIA WĘGIEL WĘGIEL ATOM WĘGLA W HYBRYDYZACJI sp 3 KĄTY MIĘDZY WIĄZANIAMI, DŁUGOŚCI

Bardziej szczegółowo

Elementy chemii organicznej

Elementy chemii organicznej Elementy chemii organicznej Węglowodory alifatyczne Alkany C n H 2n+2 Alkeny C n H 2n Alkiny C n H 2n-2 Alkany C n H 2n+2 struktura Kekulégo wzór skrócony model Dreidinga metan etan propan butan Nazewnictwo

Bardziej szczegółowo

Węglowodory poziom podstawowy

Węglowodory poziom podstawowy Węglowodory poziom podstawowy Zadanie 1. (2 pkt) Źródło: CKE 2010 (PP), zad. 19. W wyniku całkowitego spalenia 1 mola cząsteczek węglowodoru X powstały 2 mole cząsteczek wody i 3 mole cząsteczek tlenku

Bardziej szczegółowo

3. Wprowadzenie do nazewnictwa związków organicznych

3. Wprowadzenie do nazewnictwa związków organicznych 3. Wprowadzenie do nazewnictwa związków organicznych 1 3.1. omologia i izomeria konstytucyjna omologi związki z tej samej klasy, każdy związek różni się od swego poprzednika o jedną grupę metylenową (C

Bardziej szczegółowo

CHEMIA ORGANICZA - węglowodory. Podział węglowodorów

CHEMIA ORGANICZA - węglowodory. Podział węglowodorów EMIA ORGANIZA - węglowodory Podział węglowodorów Najprostsze związki organiczne Alkany są to węglowodory nasycone, w których występują tylko pojedyncze wiązania węgiel węgiel Wszystkie nazwy alkanów charakteryzuje

Bardziej szczegółowo

Zarys Chemii Organicznej

Zarys Chemii Organicznej Zarys hemii Organicznej hemię organiczną definiuje się jako chemię związków węgla. Ogólna liczba znanych związków organicznych przekracza obecnie 18 milionów i wielokrotnie przewyższa liczbę znanych związków

Bardziej szczegółowo

PRZYKŁADOWE ZADANIA WĘGLOWODORY

PRZYKŁADOWE ZADANIA WĘGLOWODORY PRZYKŁADOWE ZADANIA WĘGLOWODORY INFORMACJA DO ZADAŃ 678 680 Poniżej przedstawiono wzory półstrukturalne lub wzory uproszczone różnych węglowodorów. 1. CH 3 2. 3. CH 3 -CH 2 -CH C CH 3 CH 3 -CH-CH 2 -C

Bardziej szczegółowo

Slajd 1. Wstęp do chemii organicznej. Nomenklatura, własności fizyczne, struktura. eter. mapa potencjału elektrostatycznego cząsteczki eteru etylowego

Slajd 1. Wstęp do chemii organicznej. Nomenklatura, własności fizyczne, struktura. eter. mapa potencjału elektrostatycznego cząsteczki eteru etylowego Slajd 1 Wstęp do chemii organicznej Nomenklatura, własności fizyczne, struktura hybrydyzacja sp 3 eter mapa potencjału elektrostatycznego cząsteczki eteru etylowego Slajd 2 Alkany to węglowodory zawierające

Bardziej szczegółowo

Alkany i Cykloalkany C n H 2n+2

Alkany i Cykloalkany C n H 2n+2 Alkany i Cykloalkany C n H 2n+2 C n H 2n Alkany - węglowodory nasycone RH węglowodory ponieważ składają się jedynie z atomów C i H nasycone, bo zawierają jedynie pojedyncze wiązania C C i tym samym mają

Bardziej szczegółowo

Wykład 19 XII 2018 Żywienie

Wykład 19 XII 2018 Żywienie Wykład 19 XII 2018 Żywienie Witold Bekas SGGW Witold Bekas SGGW Witold Bekas SGGW Witold Bekas SGGW Witold Bekas SGGW Witold Bekas SGGW Witold Bekas SGGW Witold Bekas SGGW Witold Bekas SGGW Witold Bekas

Bardziej szczegółowo

Wskaż grupy reakcji, do których można zaliczyć proces opisany w informacji wstępnej. A. I i III B. I i IV C. II i III D. II i IV

Wskaż grupy reakcji, do których można zaliczyć proces opisany w informacji wstępnej. A. I i III B. I i IV C. II i III D. II i IV Informacja do zadań 1. i 2. Proces spalania pewnego węglowodoru przebiega według równania: C 4 H 8(g) + 6O 2(g) 4CO 2(g) + 4H 2 O (g) + energia cieplna Zadanie 1. (1 pkt) Procesy chemiczne można zakwalifikować

Bardziej szczegółowo

Test sprawdzający, wielostopniowy z chemii: Węglowodory

Test sprawdzający, wielostopniowy z chemii: Węglowodory Test sprawdzający, wielostopniowy z chemii: Węglowodory Typ szkoły: Autor testu: technikum mgr Ewa Jagoda Skonstruowany przeze mnie test zawiera pytania zamknięte czterokrotnego wyboru, w których tylko

Bardziej szczegółowo

Węglowodory aromatyczne (areny) to płaskie cykliczne związki węgla i wodoru. Areny. skondensowane liniowo. skondensowane kątowo

Węglowodory aromatyczne (areny) to płaskie cykliczne związki węgla i wodoru. Areny. skondensowane liniowo. skondensowane kątowo Spis treści Podstawowe pojęcia Właściwości chemiczne benzenu Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne Homologi benzenu Nazewnictwo związków aromatycznych Występowanie i otrzymywanie arenów Węglowodory

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA EDUKACYJNE w klasie III

WYMAGANIA EDUKACYJNE w klasie III WYMAGANIA EDUKACYJNE w klasie III Nr lekcji Temat lekcji Treści nauczania (pismem pogrubionym zostały zaznaczone treści Podstawy Programowej) Węgiel i jego związki z wodorem Wymagania i kryteria ocen Uczeń:

Bardziej szczegółowo

4-6. Wprowadzenie do nazewnictwa związków organicznych

4-6. Wprowadzenie do nazewnictwa związków organicznych 4-6. Wprowadzenie do nazewnictwa związków organicznych 1 3.1. omologia i izomeria konstytucyjna omologi związki z tej samej klasy, każdy związek różni się od swego poprzednika o jedną grupę metylenową

Bardziej szczegółowo

10. Alkeny wiadomości wstępne

10. Alkeny wiadomości wstępne 0. Alkeny wiadomości wstępne 5.. Nazewnictwo Nazwa systematyczna eten propen cyklopenten cykloheksen Nazwa zwyczajowa etylen propylen Wiązanie = w łańcuchu głównym, lokant = najniższy z możliwych -propyloheks--en

Bardziej szczegółowo

Twórcza szkoła dla twórczego ucznia Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Twórcza szkoła dla twórczego ucznia Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego SCENARIUSZ LEKCJI PRZEDMIOT: CHEMIA TEMAT: POWTÓRZENIE WIADOMOŚCI O WĘGLU I WĘGLOWODORACH AUTOR SCENARIUSZA: mgr Ewa Gryczman OPRACOWANIE ELEKTRONICZNO GRAFICZNE : mgr Beata Rusin TEMAT LEKCJI Powtórzenie

Bardziej szczegółowo

Modele: kulkowy i czaszowy: wzór półstrukturalny: H 2 C=CH 2. Obecność wiązania podwójnego sygnalizuje końcówka nazwy "-en" Wzór strukturalny:

Modele: kulkowy i czaszowy: wzór półstrukturalny: H 2 C=CH 2. Obecność wiązania podwójnego sygnalizuje końcówka nazwy -en Wzór strukturalny: Opracowanie: Marek Walnik, 0 Nazewnictwo alkenów Alkeny, zwane też olefinami, to węglowodory, w których cząsteczkach występują wiązania podwójne =. Węglowodory takie, ook alkinów, z potrójnymi wiązaniami,

Bardziej szczegółowo

Zdzisław Głowacki. Zakres podstawowy i rozszerzony. Odpowiedzi i rozwiązania zadań. Rozdział 1. Powinno być

Zdzisław Głowacki. Zakres podstawowy i rozszerzony. Odpowiedzi i rozwiązania zadań. Rozdział 1. Powinno być Zdzisław Głowacki Chemia organiczna Zakres podstawowy i rozszerzony 2b Odpowiedzi i rozwiązania zadań Rozdział 1 Errata do pierwszego rozdziału ćwiczeń: Strona Linia / zadanie Str. 10. Linia 1. Str. 16.

Bardziej szczegółowo

Budowa przestrzenna alkanów

Budowa przestrzenna alkanów Wykład 3 Budowa przestrzenna alkanów Podobnie jak w przypadku metanu, wiązanie C-H w alkanach powstaje w wyniku nakładania się zhybrydyzowanych orbitali sp 3. Z uwagi na to, że wiązania w alkanach skierowane

Bardziej szczegółowo

Węgiel i jego związki z wodorem

Węgiel i jego związki z wodorem Węgiel i jego związki z wodorem 1. Związki organiczne i nieorganiczne są to związki chemiczne, które w swoich cząsteczkach zawierają atomy węgla są to związki chemiczne, które w swoich cząsteczkach nie

Bardziej szczegółowo

Elementy chemii organicznej

Elementy chemii organicznej Elementy chemii organicznej węglowodory alifatyczne węglowodory aromatyczne halogenopochodne węglowodorów alkohole etery aldehydy i ketony kwasy karboksylowe estry aminy Alkany C n H 2n+2 struktura Kekulégo

Bardziej szczegółowo

Alkeny: Struktura, nazewnictwo, Termodynamika i kinetyka

Alkeny: Struktura, nazewnictwo, Termodynamika i kinetyka Slajd 1 Alkeny: Struktura, nazewnictwo, Termodynamika i kinetyka Slajd 2 Alkeny Węglowodory te zawierają wiązanie podwójne C C wiązanie double podwójne bond the grupa functional funkcyjna group centrum

Bardziej szczegółowo

WĘGLOWODORY POWTÓRZENIE WIADOMOŚCI

WĘGLOWODORY POWTÓRZENIE WIADOMOŚCI WĘGLOWODORY POWTÓRZENIE WIADOMOŚCI 1. W kórym punkcie zapisano wyłącznie węglowodory odbarwiające wodę bromową: a) C 2 H 6 ; C 4 H 10 ; C 6 H 14 b) C 9 H 20 ; C 8 H 16 ; C 2 H 4 c) C 2 H 2 ; C 3 H 6 ;

Bardziej szczegółowo

Izomerię konstytucyjną można podzielić na podgrupy a) izomeria szkieletowa, która polega na różnej budowie szkieletu węglowego cząsteczek Przykład:

Izomerię konstytucyjną można podzielić na podgrupy a) izomeria szkieletowa, która polega na różnej budowie szkieletu węglowego cząsteczek Przykład: 1 1) Informacje ogólne Izomery są to związki, które maja identyczne wzory sumaryczne ale różnią się sposobem lub kolejnością powiązania atomów lub rozmieszczeniem atomów w przestrzeni. rozróżnia się izomerię

Bardziej szczegółowo

Węglowodory powtórzenie wiadomości

Węglowodory powtórzenie wiadomości Węglowodory powtórzenie wiadomości 1. Cele lekcji a) Wiadomości Uczeń zna: pojęcia: węglowodór nasycony, nienasycony i aromatyczny, izomeria konstytucyjna i geometryczna, sekstet elektronowy, wiązanie

Bardziej szczegółowo

CHEMIA 10 WĘGLOWODORY I ICH FLUOROWCOPOCHODNE. ALKOHOLE I FENOLE. IZOMERIA. POLIMERYZACJA.

CHEMIA 10 WĘGLOWODORY I ICH FLUOROWCOPOCHODNE. ALKOHOLE I FENOLE. IZOMERIA. POLIMERYZACJA. INSTYTUT MEDICUS Kurs przygotowawczy do matury i rekrutacji na studia medyczne Rok 2017/2018 www.medicus.edu.pl tel. 501 38 39 55 CHEMIA 10 WĘGLOWODORY I ICH FLUOROWCOPOCHODNE. ALKOHOLE I FENOLE. IZOMERIA.

Bardziej szczegółowo

Węglowodory poziom rozszerzony

Węglowodory poziom rozszerzony Węglowodory poziom rozszerzony Zadanie 1. (1 pkt) Źródło: KE 2010 (PR), zad. 21. Narysuj wzór strukturalny lub półstrukturalny (grupowy) węglowodoru, w którego cząsteczce występuje osiem wiązań σ i jedno

Bardziej szczegółowo

Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który: Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który: Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który:

Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który: Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który: Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który: Kryteria oceniania z chemii dla klasy 3A i 3B Gimnazjum w Borui Kościelnej Rok szkolny: 2015/2016 Semestr: pierwszy Opracowała: mgr Krystyna Milkowska, mgr inż. Malwina Beyga Ocenę niedostateczną otrzymuje

Bardziej szczegółowo

Slajd 1. Reakcje alkinów

Slajd 1. Reakcje alkinów Slajd 1 Reakcje alkinów Slajd 2 Alkiny to węglowodory zawierające wiązanie potrójne węgiel-węgiel Wzór ogólny: C n H 2n 2 (łańcuchowy); C n H 2n 4 (cykliczny) 1-heksyn terminalny alkin 3-heksyn wewnętrzny

Bardziej szczegółowo

Wymagania na poszczególne oceny z chemii w klasie III VII. Węgiel i jego związki z wodorem

Wymagania na poszczególne oceny z chemii w klasie III VII. Węgiel i jego związki z wodorem Wymagania na poszczególne oceny z chemii w klasie III VII. Węgiel i jego związki z wodorem 1 Uczeń: wyjaśnia, czym zajmuje się chemiaorganiczna (2) definiuje pojęcie węglowodory (2) wymienia naturalne

Bardziej szczegółowo

węglowodory łańcuchowe lub cykliczne posiadające dwa wiązania podwójne C=C KLASYFIKACJA DIENY SKUMULOWANE alleny (kumuleny)

węglowodory łańcuchowe lub cykliczne posiadające dwa wiązania podwójne C=C KLASYFIKACJA DIENY SKUMULOWANE alleny (kumuleny) DIENY węglowodory łańcuchowe lub cykliczne posiadające dwa wiązania podwójne C=C KLASYFIKACJA DIENY SKUMULOWANE alleny (kumuleny) 2 C C C 2 2 C C C C C 3 propa-1,2-dien penta-1,2,3-trien DIENY IZOLOWANE

Bardziej szczegółowo

CHEMIA 10. Oznaczenia: R - podstawnik węglowodorowy, zwykle alifatyczny (łańcuchowy) X, X 2 - atom lub cząsteczka fluorowca

CHEMIA 10. Oznaczenia: R - podstawnik węglowodorowy, zwykle alifatyczny (łańcuchowy) X, X 2 - atom lub cząsteczka fluorowca INSTYTUT MEDICUS Kurs przygotowawczy na studia medyczne kierunek lekarski, stomatologia, farmacja, analityka medyczna tel. 0501 38 39 55 www.medicus.edu.pl CHEMIA 10 WĘGLOWODORY I ICH FLUOROWCOPOCHODNE.

Bardziej szczegółowo

Atomy wieloelektronowe

Atomy wieloelektronowe Wiązania atomowe Atomy wieloelektronowe, obsadzanie stanów elektronowych, układ poziomów energii. Przykładowe konfiguracje elektronów, gazy szlachetne, litowce, chlorowce, układ okresowy pierwiastków,

Bardziej szczegółowo

WĘGLOWODORY AROMATYCZNE.

WĘGLOWODORY AROMATYCZNE. Spis treści 1 WĘGLOWODORY AROMATYCZNE. 2 Budowa i nomenklatura węglowodorów aromatycznych 3 Efekt mezomeryczny 4 Substytucja elektrofilowa w układach aromatycznych 4.1 Profil energetyczny reakcji. 4.2

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA EDUKACYJNE na poszczególne oceny śródroczne i roczne. Z CHEMII W KLASIE III gimnazjum

WYMAGANIA EDUKACYJNE na poszczególne oceny śródroczne i roczne. Z CHEMII W KLASIE III gimnazjum WYMAGANIA EDUKACYJNE na poszczególne oceny śródroczne i roczne Z CHEMII W KLASIE III gimnazjum Program nauczania chemii w gimnazjum autorzy: Teresa Kulawik, Maria Litwin Program realizowany przy pomocy

Bardziej szczegółowo

Nazwy pierwiastków: ...

Nazwy pierwiastków: ... Zadanie 1. [ 3 pkt.] Na podstawie podanych informacji ustal nazwy pierwiastków X, Y, Z i zapisz je we wskazanych miejscach. I. Atom pierwiastka X w reakcjach chemicznych może tworzyć jon zawierający 20

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne niezbędne do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych CHEMIA klasa III Oceny śródroczne:

Wymagania edukacyjne niezbędne do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych CHEMIA klasa III Oceny śródroczne: Wymagania edukacyjne niezbędne do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych CHEMIA klasa III Oceny śródroczne: Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który: -określa, co to są

Bardziej szczegółowo

Wymagania programowe na poszczególne oceny z chemii w klasie III.

Wymagania programowe na poszczególne oceny z chemii w klasie III. Wymagania programowe na poszczególne oceny z chemii w klasie III. VII. Węgiel i jego związki z wodorem podaje kryteria podziału chemii na organiczną i nieorganiczną określa, czym zajmuje się chemia organiczna

Bardziej szczegółowo

Wymagania programowe na poszczególne oceny. Klasa 3 I semestr

Wymagania programowe na poszczególne oceny. Klasa 3 I semestr Wymagania programowe na poszczególne oceny. Klasa 3 I semestr VII. Węgiel i jego związki z wodorem podaje kryteria podziału chemii na organiczną i nieorganiczną określa, czym zajmuje się chemia organiczna

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne na poszczególne stopnie szkolne z chemii w klasie III.

Wymagania edukacyjne na poszczególne stopnie szkolne z chemii w klasie III. Wymagania edukacyjne na poszczególne stopnie szkolne z chemii w klasie III. Stopień dopuszczający: podaje kryteria podziału chemii na organiczną i nieorganiczną określa, czym zajmuje się chemia organiczna

Bardziej szczegółowo

odbarwia wodę bromową

odbarwia wodę bromową Zadanie 1. (0 1) W którym wierszu tabeli poprawnie scharakteryzowano wymienione węglowodory? Wybierz odpowiedź spośród podanych. Metan Eten Etyn A. jest gazem jest gazem jest cieczą B. w jego cząsteczce

Bardziej szczegółowo

Wymagania programowe na poszczególne oceny CHEMIA klasa III

Wymagania programowe na poszczególne oceny CHEMIA klasa III Wymagania programowe na poszczególne oceny CHEMIA klasa III I. Węgiel i jego związki z wodorem podaje kryteria podziału chemii na organiczną i nieorganiczną określa, czym zajmuje się chemia organiczna

Bardziej szczegółowo

Wymagania programowe na poszczególne oceny

Wymagania programowe na poszczególne oceny Przedmiot: chemia Klasa: IIIa, IIIb Nauczyciel: Agata SROKA Wymagania programowe na poszczególne oceny VII. Węgiel i jego związki z wodorem podaje kryteria podziału chemii na organiczną i nieorganiczną

Bardziej szczegółowo

Plan dydaktyczny z chemii klasa: 2TRA 1 godzina tygodniowo- zakres podstawowy. Dział Zakres treści

Plan dydaktyczny z chemii klasa: 2TRA 1 godzina tygodniowo- zakres podstawowy. Dział Zakres treści Anna Kulaszewicz Plan dydaktyczny z chemii klasa: 2TRA 1 godzina tygodniowo- zakres podstawowy lp. Dział Temat Zakres treści 1 Zapoznanie z przedmiotowym systemem oceniania i wymaganiami edukacyjnymi z

Bardziej szczegółowo

Węglowodory. Michał Szewczyk Kl. IV TI

Węglowodory. Michał Szewczyk Kl. IV TI Węglowodory Michał Szewczyk Kl. IV TI Węglowodory nasycone (Alkany) Węglowodory nasycone (Alkany)- to związki węgla z wodorem, w których pomiędzy atomami węgla występują tylko pojedyncze wiązania. Wzór

Bardziej szczegółowo

I. Węgiel i jego związki z wodorem

I. Węgiel i jego związki z wodorem NaCoBeZU z chemii dla klasy 3 I. Węgiel i jego związki z wodorem 1. Poznajemy naturalne źródła węglowodorów wymieniam kryteria podziału chemii na organiczną i nieorganiczną wyjaśniam, czym zajmuje się

Bardziej szczegółowo

Wojewódzki Konkurs Przedmiotowy z chemii dla uczniów gimnazjów województwa śląskiego w roku szkolnym 2010/2011

Wojewódzki Konkurs Przedmiotowy z chemii dla uczniów gimnazjów województwa śląskiego w roku szkolnym 2010/2011 Wojewódzki Konkurs Przedmiotowy z chemii dla uczniów gimnazjów województwa śląskiego w roku szkolnym 2010/2011 KOD UCZNIA Etap: Data: Czas pracy: rejonowy 7 lutego 2011r 90 minut Informacje dla ucznia

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA EDUKACYJNE z chemii dla klasy trzeciej

WYMAGANIA EDUKACYJNE z chemii dla klasy trzeciej Lucyna Krupa Rok szkolny 2016/2017 Anna Mikrut WYMAGANIA EDUKACYJNE z chemii dla klasy trzeciej Wyróżnia się wymagania na: ocenę dopuszczającą ocenę dostateczną (obejmują wymagania na ocenę dopuszczającą)

Bardziej szczegółowo

Halogenki alkilowe- atom fluorowca jest związany z atomem węgla o hybrydyzacji sp 3 KLASYFIKACJA ZE WZGLĘDU NA BUDOWĘ FRAGMENTU ALKILOWEGO:

Halogenki alkilowe- atom fluorowca jest związany z atomem węgla o hybrydyzacji sp 3 KLASYFIKACJA ZE WZGLĘDU NA BUDOWĘ FRAGMENTU ALKILOWEGO: FLUOROWCOPOCHODNE Halogenki alkilowe- atom fluorowca jest związany z atomem węgla o hybrydyzacji sp 3 KLASYFIKACJA ZE WZGLĘDU NA BUDOWĘ FRAGMENTU ALKILOWEGO: Cl CH 2 -CH 2 -CH 2 -CH 3 CH 3 -CH-CH 3 pierwszorzędowe

Bardziej szczegółowo

Różne typy wiązań mają ta sama przyczynę: energia powstającej stabilnej cząsteczki jest mniejsza niż sumaryczna energia tworzących ją, oddalonych

Różne typy wiązań mają ta sama przyczynę: energia powstającej stabilnej cząsteczki jest mniejsza niż sumaryczna energia tworzących ją, oddalonych Wiązania atomowe Atomy wieloelektronowe, obsadzanie stanów elektronowych, układ poziomów energii. Przykładowe konfiguracje elektronów, gazy szlachetne, litowce, chlorowce, układ okresowy pierwiastków,

Bardziej szczegółowo

CHEMIA klasa 3 Wymagania programowe na poszczególne oceny do Programu nauczania chemii w gimnazjum. Chemia Nowej Ery.

CHEMIA klasa 3 Wymagania programowe na poszczególne oceny do Programu nauczania chemii w gimnazjum. Chemia Nowej Ery. CHEMIA klasa 3 Wymagania programowe na poszczególne oceny do Programu nauczania chemii w gimnazjum. Chemia Nowej Ery. Dział - Węgiel i jego związki. określa, czym zajmuje się chemia organiczna definiuje

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z chemii dla klasy III

Wymagania edukacyjne z chemii dla klasy III Wymagania edukacyjne z chemii dla klasy III VII. Węgiel i jego związki z wodorem Ocena dopuszczająca [1] podaje kryteria podziału chemii na organiczną i nieorganiczną określa, czym zajmuje się chemia organiczna

Bardziej szczegółowo

Węgiel i jego związki z wodorem

Węgiel i jego związki z wodorem Węgiel i jego związki z wodorem Ocena dopuszczająca [1] podaje kryteria podziału chemii na organiczną i nieorganiczną określa, czym zajmuje się chemia organiczna definiuje pojęcie węglowodory wymienia

Bardziej szczegółowo

Ligand to cząsteczka albo jon, który związany jest z jonem albo atomem centralnym.

Ligand to cząsteczka albo jon, który związany jest z jonem albo atomem centralnym. 138 Poznanie struktury cząsteczek jest niezwykle ważnym przedsięwzięciem w chemii, ponieważ pozwala nam zrozumieć zachowanie się materii, ale także daje podstawy do praktycznego wykorzystania zdobytej

Bardziej szczegółowo

CHEMIA - KLASA III VII. Węgiel i jego związki z wodorem I półrocze

CHEMIA - KLASA III VII. Węgiel i jego związki z wodorem I półrocze CHEMIA - KLASA III VII. Węgiel i jego związki z wodorem I półrocze Ocena dopuszczająca (1) podaje kryteria podziału chemii na organiczną i nieorganiczną określa, czym zajmuje się chemia organiczna definiuje

Bardziej szczegółowo

Wymagania programowe na poszczególne oceny dla uczniów klas III gimnazjum

Wymagania programowe na poszczególne oceny dla uczniów klas III gimnazjum CHEMIA: Wymagania programowe na poszczególne oceny dla uczniów klas III gimnazjum VII. Węgiel i jego związki z wodorem podaje kryteria podziału chemii na organiczną i nieorganiczną określa, czym zajmuje

Bardziej szczegółowo

Ewa Trybel Kompała rok szkolny 2018/2019

Ewa Trybel Kompała rok szkolny 2018/2019 Ewa Trybel Kompała rok szkolny 2018/2019 Szkoła Podstawowa nr 5 klasa 3a, 3b, 3c, 3d w Chorzowie nauczyciel chemii i matematyki Wymagania programowej na poszczególne oceny przygotowana na podstawie treści

Bardziej szczegółowo

Laboratorium. Podstawowe procesy jednostkowe w technologii chemicznej

Laboratorium. Podstawowe procesy jednostkowe w technologii chemicznej Laboratorium Podstawowe procesy jednostkowe w technologii chemicznej Studia niestacjonarne Ćwiczenie Alkilowanie toluenu chlorkiem tert-butylu 1 PROCESY ALKILOWANIA PIERŚCIENIA AROMATYCZNEGO: ALKILOWANIE

Bardziej szczegółowo

Program nauczania CHEMIA KLASA 8

Program nauczania CHEMIA KLASA 8 Program nauczania CHEMIA KLASA 8 DZIAŁ VII. Kwasy (12 godzin lekcyjnych) Wzory i nazwy kwasów Kwasy beztlenowe Kwas siarkowy(vi), kwas siarkowy(iv) tlenowe kwasy siarki Przykłady innych kwasów tlenowych

Bardziej szczegółowo

Zadanie 1. (3 pkt) a) Dokończ poniższe równanie reakcji (stosunek molowy substratów wynosi 1:1).

Zadanie 1. (3 pkt) a) Dokończ poniższe równanie reakcji (stosunek molowy substratów wynosi 1:1). Zadanie 1. (3 pkt) a) Dokończ poniższe równanie reakcji (stosunek molowy substratów wynosi 1:1). b) Podaj nazwę systematyczną związku organicznego otrzymanego w tej reakcji. c) Określ, jaką rolę w tej

Bardziej szczegółowo

Stopień celujący mogą otrzymać uczniowie, którzy spełniają kryteria na stopień bardzo dobry oraz:

Stopień celujący mogą otrzymać uczniowie, którzy spełniają kryteria na stopień bardzo dobry oraz: Wymagania z chemii na poszczególne oceny Klasa 3 gimnazjum Stopień celujący mogą otrzymać uczniowie, którzy spełniają kryteria na stopień bardzo dobry oraz: Potrafią wykryć obecność węgla i wodoru w związkach

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne chemia klasa 3 gimnazjum. Węgiel i jego związki z wodorem. Wymagania edukacyjne. Tytuł rozdziału w podręczniku

Wymagania edukacyjne chemia klasa 3 gimnazjum. Węgiel i jego związki z wodorem. Wymagania edukacyjne. Tytuł rozdziału w podręczniku 1 Wymagania edukacyjne chemia klasa 3 gimnazjum Tytuł rozdziału w podręczniku Temat lekcji Treści nauczania podstawowe (P) Wymagania edukacyjne ponadpodstawowe (PP) Węgiel i jego związki z wodorem 1. Poznajemy

Bardziej szczegółowo

Test kompetencji z chemii do liceum. Grupa A.

Test kompetencji z chemii do liceum. Grupa A. Test kompetencji z chemii do liceum. Grupa A. 1. Atomy to: A- niepodzielne cząstki pierwiastka B- ujemne cząstki materii C- dodatnie cząstki materii D- najmniejsze cząstki pierwiastka, zachowujące jego

Bardziej szczegółowo

Orbitale typu σ i typu π

Orbitale typu σ i typu π Orbitale typu σ i typu π Dwa odpowiadające sobie orbitale sąsiednich atomów tworzą kombinacje: wiążącą i antywiążącą. W rezultacie mogą powstać orbitale o rozkładzie przestrzennym dwojakiego typu: σ -

Bardziej szczegółowo

Plan wynikowy z chemii do klasy III gimnazjum w roku szkolnym 2017/2018. Liczba godzin tygodniowo: 1.

Plan wynikowy z chemii do klasy III gimnazjum w roku szkolnym 2017/2018. Liczba godzin tygodniowo: 1. 1 Plan wynikowy z chemii do klasy III gimnazjum w roku szkolnym 2017/2018. Liczba godzin tygodniowo: 1. Tytuł rozdziału w podręczniku Temat lekcji podstawowe Węgiel i jego związki z wodorem 1.Omówienie

Bardziej szczegółowo

Węglowodory Aromatyczne

Węglowodory Aromatyczne Węglowodory Aromatyczne Benzen Rezonans & Aromatyczność Nazewnictwo (nomenklatura) Slides 1 to 38 Węglowodory Aromatyczne W pierwotnym znaczeniu słowo aroma nawiązywało do pachnących składników roślin;

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z CHEMII 2013/2014

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z CHEMII 2013/2014 Uczeń klasy I: WYMAGANIA EDUKACYJNE Z CHEMII 2013/2014 -rozróżnia i nazywa podstawowy sprzęt laboratoryjny -wie co to jest pierwiastek, a co to jest związek chemiczny -wyszukuje w układzie okresowym nazwy

Bardziej szczegółowo

Wojewódzki Konkurs Przedmiotowy z Chemii dla uczniów gimnazjów województwa śląskiego w roku szkolnym 2014/2015

Wojewódzki Konkurs Przedmiotowy z Chemii dla uczniów gimnazjów województwa śląskiego w roku szkolnym 2014/2015 Wojewódzki Konkurs Przedmiotowy z Chemii dla uczniów gimnazjów województwa śląskiego w roku szkolnym 2014/2015 KOD UCZNIA Etap: Data: Czas pracy: rejonowy 26 stycznia 2015 r. 90 minut Informacje dla ucznia

Bardziej szczegółowo

Mechanizm dehydratacji alkoholi

Mechanizm dehydratacji alkoholi Wykład 5 Mechanizm dehydratacji alkoholi I. Protonowanie II. odszczepienie cząsteczki wody III. odszczepienie protonu Etap 1 Reakcje alkenów Najbardziej reaktywne jest wiązanie podwójne, lub jego sąsiedztwo

Bardziej szczegółowo

Wymagania programowe na poszczególne oceny klasa 3- chemia

Wymagania programowe na poszczególne oceny klasa 3- chemia VII. Węgiel i jego związki z wodorem Ocena dopuszczająca [1] podaje kryteria podziału chemii na organiczną i nieorganiczną określa, czym zajmuje się chemia organiczna definiuje pojęcie węglowodory wymienia

Bardziej szczegółowo

Repetytorium z wybranych zagadnień z chemii

Repetytorium z wybranych zagadnień z chemii Repetytorium z wybranych zagadnień z chemii Mol jest to liczebność materii występująca, gdy liczba cząstek (elementów) układu jest równa liczbie atomów zawartych w masie 12 g węgla 12 C (równa liczbie

Bardziej szczegółowo

Plan wynikowy i wymagania edukacyjne w klasie 3 gimnazjum. Węgiel i jego związki z wodorem. Wymagania edukacyjne. Tytuł rozdziału w podręczniku

Plan wynikowy i wymagania edukacyjne w klasie 3 gimnazjum. Węgiel i jego związki z wodorem. Wymagania edukacyjne. Tytuł rozdziału w podręczniku 1 Plan wynikowy i wymagania edukacyjne w klasie 3 gimnazjum Tytuł rozdziału w podręczniku Temat lekcji Treści nauczania podstawowe (P) Wymagania edukacyjne ponadpodstawowe (PP) Węgiel i jego związki z

Bardziej szczegółowo

KLASA TRZECIA. Węgiel i jego związki z wodorem 1. Poznajemy naturalne źródła węglowodorów. Wymagania edukacyjne. Tytuł rozdziału w podręczniku

KLASA TRZECIA. Węgiel i jego związki z wodorem 1. Poznajemy naturalne źródła węglowodorów. Wymagania edukacyjne. Tytuł rozdziału w podręczniku 1 KLASA TRZECIA Tytuł rozdziału w podręczniku Temat lekcji Treści nauczania Wymagania edukacyjne podstawowe (P) ponadpodstawowe (PP) Węgiel i jego związki z wodorem 1. Poznajemy naturalne źródła 2.1. Szereg

Bardziej szczegółowo

Geometria cząsteczek wieloatomowych. Hybrydyzacja orbitali atomowych.

Geometria cząsteczek wieloatomowych. Hybrydyzacja orbitali atomowych. Geometria cząsteczek wieloatomowych. Hybrydyzacja orbitali atomowych. Geometria cząsteczek Geometria cząsteczek decyduje zarówno o ich właściwościach fizycznych jak i chemicznych, np. temperaturze wrzenia,

Bardziej szczegółowo

Wymagania programowe na poszczególne oceny

Wymagania programowe na poszczególne oceny Wymagania programowe na poszczególne oceny VII. Węgiel i jego związki z wodorem Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra [1] [1 + 2] [1 + 2 + 3] [1 + 2 + 3 + 4] podaje kryteria

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z CHEMII. klasa III G. rok szkolny 2017/2018. zgodne z podstawą programową z dnia 27 sierpnia 2012r.

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z CHEMII. klasa III G. rok szkolny 2017/2018. zgodne z podstawą programową z dnia 27 sierpnia 2012r. WYMAGANIA EDUKACYJNE Z CHEMII klasa III G rok szkolny 2017/2018 zgodne z podstawą programową z dnia 27 sierpnia 2012r. I. Węgiel i jego związki z wodorem Ocena dopuszczająca [1] Ocena dostateczna [1 +

Bardziej szczegółowo

VII. Węgiel i jego związki z wodorem

VII. Węgiel i jego związki z wodorem Ocena dopuszczająca podaje kryteria podziału chemii na organiczną i nieorganiczną określa, czym zajmuje się chemia organiczna definiuje pojęcie węglowodory wymienia naturalne źródła stosuje zasady BHP

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Metoda VSEPR. Reguły określania struktury cząsteczek. Ustalanie struktury przestrzennej

Spis treści. Metoda VSEPR. Reguły określania struktury cząsteczek. Ustalanie struktury przestrzennej Spis treści 1 Metoda VSEPR 2 Reguły określania struktury cząsteczek 3 Ustalanie struktury przestrzennej 4 Typy geometrii cząsteczek przykłady 41 Przykład 1 określanie struktury BCl 3 42 Przykład 2 określanie

Bardziej szczegółowo

MATERIAŁY POMOCNICZE 1 GDYBY MATURA 2002 BYŁA DZISIAJ CHEMIA ZESTAW EGZAMINACYJNY PIERWSZY ARKUSZ EGZAMINACYJNY I

MATERIAŁY POMOCNICZE 1 GDYBY MATURA 2002 BYŁA DZISIAJ CHEMIA ZESTAW EGZAMINACYJNY PIERWSZY ARKUSZ EGZAMINACYJNY I MATERIAŁY POMOCNICZE 1 GDYBY MATURA 00 BYŁA DZISIAJ OKRĘ GOWA K O M I S J A EGZAMINACYJNA w KRAKOWIE CHEMIA ZESTAW EGZAMINACYJNY PIERWSZY Informacje ARKUSZ EGZAMINACYJNY I 1. Przy każdym zadaniu podano

Bardziej szczegółowo

Pochodne węglowodorów, w cząsteczkach których jeden atom H jest zastąpiony grupą hydroksylową (- OH ).

Pochodne węglowodorów, w cząsteczkach których jeden atom H jest zastąpiony grupą hydroksylową (- OH ). Cz. XXII - Alkohole monohydroksylowe Pochodne węglowodorów, w cząsteczkach których jeden atom jest zastąpiony grupą hydroksylową (- ). 1. Klasyfikacja alkoholi monohydroksylowych i rodzaje izomerii, rzędowość

Bardziej szczegółowo

B I O T E. p e n t a n d e k a n

B I O T E. p e n t a n d e k a n CnHn+ Węglowodory o łańcuchu prostym: B I O T E C H N O L EMIA O G ORGANICZNA I A Nomenklatura n nazwa n nazwa n nazwa n nazwa metan dodekan 9 nonakozan 90 NONAKONTAN etan tridekan 0 TRIAKONTAN 00 H E

Bardziej szczegółowo

Kryteria oceniania z chemii kl VII

Kryteria oceniania z chemii kl VII Kryteria oceniania z chemii kl VII Ocena dopuszczająca -stosuje zasady BHP w pracowni -nazywa sprzęt laboratoryjny i szkło oraz określa ich przeznaczenie -opisuje właściwości substancji używanych na co

Bardziej szczegółowo

Materiał powtórzeniowy do sprawdzianu - halogenowęglowodory + przykładowe zadania z rozwiązaniami

Materiał powtórzeniowy do sprawdzianu - halogenowęglowodory + przykładowe zadania z rozwiązaniami Materiał powtórzeniowy do sprawdzianu - halogenowęglowodory + przykładowe zadania z rozwiązaniami I. Otrzymywanie halogenowęglowodorów 1. Reakcje halogenacji (substytucji rodnikowej halogenów (Cl, ) na

Bardziej szczegółowo

RJC. Wiązania Chemiczne & Slides 1 to 39

RJC. Wiązania Chemiczne & Slides 1 to 39 Wiązania Chemiczne & Struktura Cząsteczki Teoria Orbitali & ybrydyzacja Slides 1 to 39 Układ okresowy pierwiastków Siły występujące w cząsteczce związku organicznego Atomy w cząsteczce związku organicznego

Bardziej szczegółowo

Zakres materiału do sprawdzianu - alkeny, alkiny i areny + przykładowe zadania

Zakres materiału do sprawdzianu - alkeny, alkiny i areny + przykładowe zadania Zakres materiału do sprawdzianu - alkeny, alkiny i areny + przykładowe zadania I. Węglowodory nienasycone 1. Alkeny - węglowodory nienasycone w cząsteczkach których między atomami węgla występuje jedno

Bardziej szczegółowo

7-9. Stereoizomeria. izomery. konstytucyjne różne szkielety węglowe, różne grupy funkcyjne różne położenia gr. funkcyjnych

7-9. Stereoizomeria. izomery. konstytucyjne różne szkielety węglowe, różne grupy funkcyjne różne położenia gr. funkcyjnych 7-9. Stereoizomeria izomery konstytucyjne różne szkielety węglowe, różne grupy funkcyjne różne położenia gr. funkcyjnych stereoizomery zbudowane z takich samych atomów atomy połączone w takiej samej sekwencji

Bardziej szczegółowo

Węglowodory nienasycone

Węglowodory nienasycone AUTORZY SKRYPTU Szymon Michalski OPIEKUN MERYTORYCZNY mgr Adam Makówka Węglowodory nienasycone Alkeny Spis treści: 1.Określenie i wzór ogólny alkenów 2.Szereg homologiczny alkenów 3.Nazewnictwo alkenów

Bardziej szczegółowo

Plan wynikowy do serii Chemia Nowej Ery - klasa 3

Plan wynikowy do serii Chemia Nowej Ery - klasa 3 Plan wynikowy do serii Chemia Nowej Ery - klasa 3 Na podstawie Programu nauczania chemii w gimnazjum autorstwa Teresy Kulawik i Marii Litwin oraz Wymagań programowych na poszczególne oceny przygotowanych

Bardziej szczegółowo

WĘGLOWODORY. Uczeń: Przykłady wymagań nadobowiązkowych Uczeń:

WĘGLOWODORY. Uczeń: Przykłady wymagań nadobowiązkowych Uczeń: WĘGLOWODORY Wymagania na ocenę dopuszczającą dostateczną dobrą bardzo dobrą pisze wzory sumaryczne, zna nazwy czterech początkowych węglowodorów nasyconych; zna pojęcie: szereg homologiczny; zna ogólny

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne niezbędne do otrzymania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z chemii dla klasy VIII

Wymagania edukacyjne niezbędne do otrzymania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z chemii dla klasy VIII Wymagania edukacyjne niezbędne do otrzymania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z chemii dla klasy VIII Temat 1.Wzory i nazwy kwasów. dopuszczająca - zna zasady bezpiecznego posługiwania

Bardziej szczegółowo