Przyjazne dla środowiska katalizatory redukcji tlenku azotu otrzymane z surowców naturalnych
|
|
- Przybysław Matusiak
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Przyjazne dla środowiska katalizatory redukcji tlenku azotu otrzymane z surowców naturalnych Wiesława ĆWIKŁA-BUNDYRA - Wydział Chemii, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin Prosimy cytować jako: CHEMIK 2012, 66, 6, Wstęp Negatywne dla środowiska skutki wynikające z rozwoju produkcji i wzrostu konsumpcji wciąż rosną. Należy zatem dążyć do zniesienia powiązań pomiędzy wzrostem gospodarczym a szkodliwymi dla środowiska skutkami konsumpcji oraz wykorzystaniem zasobów naturalnych. Jednym z sektorów gospodarki najsilniej oddziałujących na środowisko jest spalanie paliw kopalnych i towarzyszące temu efekty uboczne, np. powstawanie tlenków azotu, które są szkodliwymi zanieczyszczeniami i ich usuwanie jest wymagane przez prawo środowiskowe. Głównym źródłem tlenków azotu jest spalanie paliw kopalnych, takich jak węgiel w elektrowniach albo ropa naftowa w silnikach pojazdów i samolotów. Gazy spalinowe zawierają produkty niecałkowitego spalania oraz tlenki azotu. Wśród nich, monotlenek (NO) stanowi 95% emisji wszystkich tlenków azotu. Podstawowym problemem katalizy środowiskowej jest usuwanie NO z gazów wylotowych zawierających tlen ze stacjonarnych i mobilnych źródeł emisji. Spalanie paliw w silnikach samochodów, elektrowniach, fabrykach kwasu azotowego oraz piecach do spalania odpadów jest głównym źródłem tych gazów. Sposobem obniżenia emisji NO x do atmosfery jest metoda selektywnej katalitycznej redukcji, która jest z powodzeniem stosowana w krajach zachodnich w przemysłowych oczyszczalniach gazów [1 3]. Obecnie prowadzi się badania w celu uzyskania jak najlepszych katalizatorów, będących w stanie zredukować tlenki azotu do czystego azotu i wody. Szczególnie obiecujące są układy zeolitowe dotowane jonami metali przejściowych, zwłaszcza kobaltem. Badania właściwości takich układów i ich oddziaływania z zaadsorbowanymi molekułami typu NO, CH 4, NO 2, H 2 O prowadzi się w celu poznania czynników wpływających na ich aktywność katalityczną, a w konsekwencji poprawę ich jakości. Zeolity jako materiały, które można modyfikować zarówno pod względem powierzchni, jak i właściwości fizykochemicznych, stosowane są głównie jako wymieniacze jonowe, adsorbenty i katalizatory. Wysokokrzemowe zeolity zawierające metale przejściowe w swojej strukturze zapewniają wysoki stopień redukcji tlenku azotu. Aktywność zeolitów związana jest z zawartością glinu. Za zjawiska adsorpcyjne i procesy katalityczne odpowiedzialne są występujące w zeolitach centra kwasowe Brönsteda, których pozycja jest silnie związana z usytuowaniem w sieci glinu o koordynacji tetraedrycznej. Sieć przestrzenna zeolitu zawiera kanały i łączące się ze sobą komory. Ich wielkość zależy od strukturalnego ułożenia tetraedrów. Struktura zeolitów, zbudowana z pierścieniowych zespołów tetraedrów, posiada otwarte tunele, które nadają jej kształt sita molekularnego. Duże znaczenie przy wyborze kationów i cząsteczek mogących wejść do przestrzeni wewnątrz kanałów ma kształt i rozmiar kanałów. Kontrola warunków prowadzonych syntez umożliwia otrzymanie dużej liczby wysoce uporządkowanych struktur zeolitów. W celu usunięcia szkodliwych gazów wylotowych ze stacjonarnych źródeł emisji stosuje się dwie alternatywne metody: redukcję NO oraz bezpośredni katalityczny rozkład NO. SCR amoniakiem jest szeroko stosowana w celu oczyszczania gazów spalinowych emitowanych przez elektrownie i przemysłowe zakłady chemiczne. Zastąpienie amoniaku przez metan wydaje się być ekonomicznie atrakcyjniejsze i tańsze, ponieważ jest on całkowicie neutralny dla organizmów żywych. Chociaż należy do grupy gazów cieplarnianych, to może być reduktorem gazów wylotowych z urządzeń, w których używany jest jako paliwo bądź też powstaje w warunkach pracy urządzenia. Zeolity zawierające metale szlachetne lub metale przejściowe mogą być dobrymi katalizatorami w procesie SCR tlenków azotu metanem w obecności tlenu. Zeolity podstawione kobaltem katalizują reakcję selektywnej redukcji NO metanem w obecności wody [4 8]. Dodatek drugiego metalu, takiego jak Pd czy Pt, wpływa korzystnie na ich właściwości katalityczne i poprawia efektywność procesu redukcji [9 12]. Nie mniej jednak odporność w warunkach hydrotermalnych zarówno mono- jak i bimetalicznych katalizatorów zeolitowych pozostaje wciąż kluczowym zagadnieniem. Katalizatory kobaltowe naniesione na zeolity były przedmiotem licznych obserwacji naukowców [13 15]. Katalizatory Co-ferieryt z dodatkiem Pd odznaczały się wyższą aktywnością w temperaturze K niż dotowane Pt, Ir, la, In [16 18]. Zeolity wzbogacone samym kobaltem odznaczały się wysoką aktywnością w procesie redukcji NO i blisko 100% redukcją do azotu w temperaturze powyżej 673K [19 20]. Kontakty ferierytowe dotowane metalami przejściowymi pozwoliły uzyskać dużo niższy poziom konwersji NO i stopień utlenienia CH 4 w czasie całego testu katalitycznego NO-SCR [21, 22 24]. De Lucas i współautorzy [23] studiowali wpływ struktury zeolitów (mordenit, ferieryt i ZSM-5) na ich aktywność oraz trwałość form kobaltowych i palladowych [21 24]. Zaobserwowali oni, że katalizatory zawierające tlenki metali mniej zdyspergowane i zdealuminowane są czynnikiem decydującym o mniejszej aktywności uzyskanych kontaktów o strukturze mordentu, ferierytu czy ZSM-5. Praca ta stanowi dodatkowe spojrzenie na proces katalitycznej redukcji przy zastosowaniu naturalnego zeolitu wzbogaconego w kobalt i żelazo. Część eksperymentalna Wszystkie katalizatory otrzymano metodą wymiany jonowej. Zeolit amonowy (NH 4 Fer) poddano procesowi wymiany jonowej za pomocą roztworów soli metali o odpowiednim stężeniu. Wymianę + kationu NH 4 prowadzono z roztworów 0,11; 0,055; 0,027 i 0,014 M azotanowych soli Co +2 i Fe +2 przez 24 godziny, po czym odsączono. Otrzymane prekursory przemyto następnie wodą destylowaną, suszono i kalcynowano przez 1 godzinę w 723K w atmosferze powietrza. Następnie tabletkowano za pomocą wyciskarki i po rozbiciu przesiano przez sito o wielkości otworów 1-1,2 mm. Tak przygotowane próbki zadano do reaktora i redukowano w atmosferze wodoru w temperaturze 823K w ciągu godziny. Zawartość poszczególnych metali wprowadzonych do zeolitu oznaczono za pomocą spektrofotometru AAS, Spektr AA 800, po uprzedniej mineralizacji próbki za pomocą mineralizatora mikrofalowego Mars 5, w Laboratorium Analitycznym w Lublinie. Schemat aparatury do redukcji tlenków azotu metanem składał się z: części dozującej substraty, tj. tlenku azotu i metanu reaktora bezgradientowego z katalizatorem wraz z układem regulacji temperatury nr 6/2012 tom
2 chromatografu gazowego SRI Model 8610C do analizowania produktów reakcji. Badania kinetyczne przeprowadzone zostały w reaktorze bezgradientowym, przez który przepływał tlenek azotu (1500 ppm NO/He), metan (4000 ppm CH 4 /He) oraz wodór jako gaz chłodzący. Strumień gazów (NO + CH 4 ) kontrolowano przy użyciu regulatorów przepływu i doprowadzano do mieszalnika. Przed dokonaniem pomiarów badany katalizator redukowano wodorem, którego przepływ regulowano za pomocą manostatu i fleometru. Temperatura pracy reaktora sterowana była przy użyciu regulatora Trol-8120, połączonego z termoparą znajdującą się w przestrzeni reakcyjnej reaktora. Pomiary kinetyczne Stopień konwersji NO obliczono, ze wzoru: X NO = [(C 0 C NO no )/C0 ] 100% (1) no C 0 no stężenie NO na wejściu do reaktora [mol/dm3 ], C no stężenie NO na wyjściu z reaktora [mol/dm 3 ]. W analogiczny sposób obliczono stopień przemiany CH 4. Stopień konwersji NO do N 2 obliczono na postawie wzoru: X NOdoN2 = 2C N2 / C NO (2) C N2 stężenie N 2 na wyjściu z reaktora [mol/dm 3 ], C NO stężenie NO na wejściu do reaktora [mol/dm 3 ]. Szybkość reakcji obliczono dla następującego równania, stosowanego dla reaktora bezgradientowego: r = ((C 0 - C )/ NO no C0 ) F / w [mol/g h] (3) NO C 0 NO stężenie NO na wejściu do reaktora [mol/dm3 ],C NO stężenie NO na wyjściu z reaktora [mol/dm 3 ], F szybkość objętościowa przepływu [mol/h], w - masa katalizatora [g]. Pomiar szybkości reakcji przeprowadzono w przedziale temperatur K przy trzech różnych obciążeniach. Ustalono odpowiednie przepływy gazów w celu uzyskania odpowiedniego składu mieszaniny reakcyjnej (Tab. 1.) NO w He, mol/s Ustalone przepływy gazów reakcyjnych Wskazania przepływomierza NO CH 4 w He, mol/s Wskazania Tablica 1 przepływomierza CH 4 Temperatura detektora Temperatura kolumny Temperatura dozownika Rodzaj gazu nośnego Przepływ gazu nośnego Rodzaj kolumny Warunki pracy chromatografu 366K 305K 343K He 10 cm 3 /min silica żel Tablica 2 Podczas badań próbkę katalizatora umieszczono w reaktorze bezgradientowym. Przed dokonaniem pomiaru badane katalizatory redukowano przy przepływie wodoru 0,2 mol/h w odpowiedniej temperaturze. Następnie ogrzewano próbkę w strumieniu wodoru do temperatury żądanej, w której były wykonywane wszystkie pomiary, według następującego schematu: a) zamiana wodoru na mieszaninę reakcyjną NO/CH 4 b) ustalenie odpowiedniego przepływu gazów reakcyjnych c) dozowanie mieszaniny reakcyjnej NO/CH 4 do chromatografu d) wykonanie pomiarów szybkości reakcji. Niezmienna w czasie aktywność katalizatorów spowodowała konieczność zastosowania techniki ekstrapolacji szybkości reakcji w funkcji stopnia przereagowania dla określonego czasu reakcji dla zachowania warunków porównywalności w obrębie serii katalizatorów. Dla porównania aktywności katalizatorów w badanej reakcji wykonano pomiary izotermiczne metodą izo-x. Z otrzymanych wykresów odczytano wartości szybkości reakcji dla poszczególnych katalizatorów w przedziale temperatur K dla stopnia = konwersji X NO 75%. Zastosowanie techniki ekstrapolacji szybkości reakcji w funkcji stopnia przereagowania umożliwiło uzyskanie warunków porównywalności w obrębie badanej serii katalizatorów. Jako przykład podano wykres izo-x dla katalizatora Co2-Fer w temperaturze 823 K (Rys. 1). na wykres r = f(x) naniesiono wartości r obliczone na podstawie pomiarów wykonanych w danej temperaturze i dla danego stopnia przereagowania dodatkowo naniesiono punkt r = 0 dla X = 100% (szybkość reakcji dla równowagowego stopnia przereagowania X = 100% w tym zakresie temperatur wynosi 0) punkty połączono prostą a następnie z tak powstałej linii łamanej odczytano wartość r dla X = 75%. 34, ,0 8, , ,2 4, , ,2 2, Dla danej temperatury przy stacjonarnym przebiegu procesu oznaczono skład gazów na wlocie i wylocie z reaktora. Znając początkowe stężenia substratów i końcowe stężenia produktów reakcji obliczono stopień konwersji reagentów oraz szybkość reakcji. Analizę produktów gazowych reakcji wykonano za pomocą chromatografu gazowego SRI Model 8610C zintegrowanego z komputerem PC. Warunki pracy chromatografu przedstawia Tablica 2. Rys. 1. Zależność szybkości reakcji od stopnia konwersji tlenku azotu dla katalizatora zeolitowego modyfikowanego kobaltem dla trzech różnych obciążeń 602 nr 6/2012 tom 66
3 Przedstawienie i omówienie wyników badań W Tablicy 3 przedstawiono charakterystykę fizykochemiczną badanych katalizatorów ferierytowych. Właściwości fizykochemiczne badanych zeolitów Tablica 3 Zeolit Co1-Fer Stosunek Si/Al % wag. metalu Stopień modyfikacji, % Co Fe Co Fe 2, Co2-Fer 1, Co3-Fer 0, Co4-Fer 0, Co5-Fer 0, Fe1-Fer - 3,07-72 Fe2-Fer 8,8-1,62-38 Fe3-Fer - 0, Fe4-Fer - 0, Fe5-Fer - 0,234-5 Do struktury ferierytu wprowadzono różne ilości metalu. Procent wagowy kobaltu zawiera się w granicach od 0,29 do 2,83%, natomiast żelaza od 0,234 do 3,07%. Stopień modyfikacji zeolitu po wymianie kationu NH 4 + na kationy Co 2+ wynosi od 8 do 66%, natomiast na kationy Fe 2+ od 5 do 72%. Powierzchnia BET amonowej postaci ferierytu wynosi 320,4 m 2 /g. Ponieważ kontakty z metalem otrzymano poprzez wprowadzenie kationu metalu w strukturę ferierytu drogą wymiany jonów, można przyjąć, że zmiany jej będą niewielkie w stosunku do powierzchni zeolitu wyjściowego. Stąd nie oznaczano całkowitej powierzchni BET próbek żelazowych i kobaltowych. Testowane katalizatory przedstawiono w kontekście wpływu dwóch różnych parametrów, tj. temperatury procesu i zawartości procentowej wprowadzonego metalu. Testy przeprowadzono w trzech temperaturach w miarę niskich, tak by można było zastosować katalizator zeolitowy. Temperatura procesu ma wyraźny wpływ zarówno na stopień konwersji jak i sam przebieg procesu redukcji. Kationy Co 2+ podstawione do struktury sieci ferierytu w temperaturze 823K pozwalają uzyskać wysoki stopień konwersji NO, około 70% dla próbki Co1Fer. Katalizator Co5-Fer, o najniższej zawartości kobaltu, osiąga najniższy stopień konwersji -46%. Ze wzrostem temperatury więcej tlenku azotu ulega konwersji, chociaż pożądana 100% konwersja do N 2 nie zostaje osiągnięta. Wyniki pomiarów w korelacji stopnia przereagowania NO i temperatury procesu przedstawiono na Rysunkach 2 i 3. Rys. 3. Wpływ temperatury na stopień konwersji NO dla katalizatorów Fe-Fer Dla katalizatorów Fe-Fer stopień konwersji NO wzrasta do temperatury 623K, następnie powyżej tej temperatury nieznacznie maleje. Kation żelaza podstawiony do struktury sieci ferierytu w temperaturze 623K pozwala uzyskać duży stopień konwersji NO, 64% dla Fe1-Fer. Katalizator Fe5-Fer osiąga najniższy stopień konwersji NO w badanym przedziale temperatur, tj %. Dla wszystkich kontaktów Co-Fer korzystna jest temperatura wyższa tzn. największą konwersję uzyskano w zakresie temperatur K. Dla katalizatorów Fe-Fer najkorzystniejszą temperaturą, dla której uzyskano najwyższy stopień konwersji, jest temperatura 623K. O zdolności katalitycznej kontaktu decyduje przede wszystkim skład gazów poreakcyjnych. W reakcji redukcji NO istotne jest, czy proces ten jest selektywny do pożądanych produktów obojętnych dla atmosfery, tzn. N 2 i H 2 O. Zawartość azotu w uzyskanych gazach poreakcyjnych, w zależności od temperatury procesu, przedstawiono na Rysunkach 4, 5. Rys. 4. Konwersja NO do azotu dla badanych katalizatorów kobaltowych Rys. 2. Wpływ temperatury na stopień konwersji NO dla katalizatorów Co-Fer Rys. 5. Konwersja NO do azotu dla badanych katalizatorów żelazowych nr 6/2012 tom
4 Badane kontakty wykazują duże zdolności katalityczne będące wynikiem uzyskanej konwersji NO do N 2. Najbardziej skutecznym katalizatorem jest Co1-Fer, a najsłabszym katalizator Co5-Fer. W przypadku katalizatorów Fe-Fer selektywność procesu jest największa w temperaturze 623K. Katalizatory Fe-Fer wykazują podobnie jak katalizatory Co-Fer duże zdolności katalityczne. Najwyższe wyniki uzyskano dla katalizatorów o największej zawartości wprowadzonego metalu Fe1-Fer i Fe2-Fer. Drugim produktem reakcji jest CO 2, do którego utlenia się metan. Stopień przereagowania metanu jest również wyznacznikiem selektywności procesu. Zależność tą przedstawiają Rysunki 6 i 7. Podwyższenie temperatury reakcji spowodowało wzrost aktywności testowanych katalizatorów Co-Fer. Największą aktywnością charakteryzują się katalizatory kobaltowe zgodnie z następującym uszeregowaniem: Co1-Fer > Co2-Fer > Co3-Fer > Co4-Fer > Co5-Fer. W badanej serii katalizatorów żelazowych największą aktywnością charakteryzują się katalizatory Fe1-Fer i Fe2-Fer. Duży wpływ na stopień przereagowania tlenku azotu ma zawartość procentowa metalu wprowadzonego do sieci zeolitu. Wzrost zawartości procentowej metalu wpływa korzystnie zarówno na stopień konwersji NO do azotu, jak i szybkość procesu. Największy stopień konwersji tlenku azotu w temperaturze 823K osiągnięto dla katalizatora Co1-Fer o zawartości 2,83% kobaltu 70%. Katalizator Fe1-Fer o zawartości procentowej 3,07% żelaza w temperaturze 623K pozwala osiągnąć najwyższy stopień konwersji NO równy 64%. Dla porównania zdolności katalitycznych katalizatorów zawierających różne zawartości jonów metali w strukturze ferierytu wykonano zestawienie stopnia konwersji NO dla wszystkich katalizatorów w dwóch najkorzystniejszych temperaturach: 623 i 823 K (Rys. 10 i 11) Rys. 6. Stopień konwersji CH 4 w badanym przedziale temperatur dla katalizatorów Co-Fer Rys. 9. Zestawienie szybkości reakcji redukcji NO dla serii katalizatorów żelazowych Rys. 7. Stopień konwersji CH 4 w badanym przedziale temperatur dla katalizatorów Fe-Fer W przedziale temperatur K stopień konwersji metanu dla katalizatorów typu Co-Fer osiąga poziom bardzo wysoki, wynoszący 94-98%. Stopień konwersji metanu dla badanych katalizatorów Fe-Fer osiąga najwyższy poziom w temperaturze 623K 98%. Wartość szybkości reakcji redukcji tlenku azotu za pomocą metanu w temperaturach K dla badanych katalizatorów przedstawia Rysunek 8. Rys. 10. Zestawienie zbiorcze stopnia konwersji NO dla katalizatorów kobaltowych w 623 i 823K Rys. 8. Zestawienie szybkości reakcji redukcji NO dla serii katalizatorów kobaltowych Szybkość reakcji zależy od temperatury i rośnie wraz z jej wzrostem. W badanym przedziale temperatur największą szybkość uzyskano w górnych temperaturach badanego przedziału, tj K. Rys. 11. Zestawienie zbiorcze stopnia konwersji NO dla katalizatorów żelazowych w 623 i 823K Jak można zauważyć, najkorzystniejsze efekty w redukcji NO z udziałem metanu w temperaturze 823K pozwala uzyskać ferieryt 604 nr 6/2012 tom 66
5 modyfikowany jonami kobaltu, natomiast w temperaturze 623K korzystne wyniki uzyskują katalizatory typu Fe-Fer. Największy stopień przemiany NO zapewnia katalizator Co1-Fer w temperaturze 823K (70%). Katalizator Fe1-Fer uzyskuje najwyższy stopień przereagowania NO w temperaturze 623K (64%). Dyskusja wyników Przeprowadzone badania nad katalizatorami ferierytowymi podstawionymi metalami przejściowymi, tj. Co i Fe wykazały, że pomimo różnych obiektów można znaleźć wspólne zależności. Porównanie aktywności poszczególnych katalizatorów w celu określenia ich zdolności katalitycznych (aktywność i selektywność) dla procesu redukcji NO pozwoliło ustalić wzajemne korelacje pomiędzy właściwościami katalitycznymi użytych metali przejściowych, a fizykochemicznymi otrzymanego katalizatora. Właściwości fizykochemiczne kontaktu są uzależnione od warunków preparatyki, tj. stężenia i ph roztworu, czasu prowadzenia procesu wymiany oraz parametrów fizykochemicznych. Porównanie aktywności badanych katalizatorów pozwala zauważyć, że maksymalna szybkość reakcji występuje w przedziale temperatur K. Znaczące wartości stopnia konwersji NO do N 2 pojawiają się w temperaturze 623K. Katalizatory kobaltowe są bardziej selektywne do azotu niż żelazowe. Wyniki testów katalitycznych dowodzą, że kobaltowa forma ferierytu redukuje selektywnie NO do azotu w temperaturze 823K osiągając konwersję NO do N 2 na poziomie 57% w obecności metanu. Przy nieco niższej selektywności procesu redukcji tlenku azotu w obecności metanu, katalizatory typu Fe-Fer uzyskują najwyższy stopień przereagowania, osiągający poziom 64% w temperaturze 623K. Różnice w aktywności preparatów zależą od stopnia wymiany kationów, który charakteryzuje procent wprowadzonego metalu do sieci zeolitu, co dowodzi, że dla procesu redukcji NO metanem korzystne są duże stopnie modyfikacji ferierytu metalami przejściowymi. Wnioski Na podstawie przeprowadzonych badań można sformułować następujące wnioski: 1. Zastosowanie wymiany jonowej pozwala na wprowadzenie do sieci zeolitu kationów Co +2 i Fe +2, uzyskując różny stopień wymiany w zależności od warunków preparatyki Kontakty zeolitowe uzyskane po wprowadzeniu Co i Fe +2 pozwalają na uzyskanie 64-70% konwersji NO. 3. Redukcja tlenku azotu metanem do nietoksycznych produktów (N 2, H 2 O, CO 2 ) na testowanych katalizatorów przebiega w przedziale temperatur K. 4. Proces redukcji NO metanem z użyciem ferierytu przebiega z umiarkowaną wydajnością, ale znaczące wyniki uzyskuje się dopiero w temperaturze 823K dla kontaktów Co-Fer oraz 623K dla katalizatorów Fe-Fer. 5. Najkorzystniejsze wyniki procesu redukcji NO na kontaktach żelazowych uzyskano w temperaturze 623K. 6. Katalizatory Co-Fer i Fe-Fer wykazują znaczącą aktywność przy dużej zawartości procentowej metalu w sieci zeolitu. 7. Największy stopień przemiany NO zapewnia ferieryt modyfikowany jonami żelaza charakteryzujący się dużym stopniem wymiany. 8. Ferieryt ze względu na swoją unikatową strukturę i własności centrów kwasowych oraz właściwości molekularno-sitowe i jonowymienne może stanowić materiał do dokładniejszych badań nad usuwaniem zanieczyszczeń gazowych ze spalin. Literatura 1. Ren L., Zhang T., Tang J., Zhao J., Li N., Lin N.: Promotional effect of coloidal alumina on the activity on the In/HZSM-5 catalyst for the selective reduction of NO with methane. Appl. Catal. B 2003, 41, Gao X., Yu Q., Chen L.: Selective catalytic reduction of NO with methane. J. Natural Gas Chem. 2003, 12, Okumara K., Kusakabe T., Niwa M.: Durable and selective activity of Pd loaded on WO 3 /ZrO 2 for NO by CH 4 in the presence on water wapor. Appl. Catal. B 2003, 41, Chen H.Y, Sun Q., Wen B., Yeom Y.H., Weitz E., Sachtler W.M.H.: Reduction over zeolite-based catalysts of nitrogen oxides in emissions containing excess oxygen. Catal. Today 2004, 96, Gil B., Janas J., Włoch E., Olejniczak Z., Datka J., Sulikowski B.: The influence of the initial acidity oh HFER on the status of Co species and catalytic performance of CoFER and InCoFER in CH 4 -SCR-NO. Catal. Today 2008, 137, Resini C., Montanari T., Nappi L., Bagnasco G., Turco M., Busea G., Bregani F., Notaro M., Rocchini G.: Selective catalytic reduction of NOx by methane over Co-H-MFI and Co-H-FER zeolite catalysts: characterization and catalytic activity. J. Catal. 2003, 214, Armor J.N.: Catalytic reduction of nitrogen oxides with methane in the presence of excess oxygen: a review. Catal. Today 1995, 26, Ferriera A.P., Henriques C., Ribeiro M.F.: SCR of NO with methane over Co- HBEA and PdCo-HBEA catalysts: the promoting effect of steaming over bimetallic catalysts. Catal. today 2005, 107, Ferriera A.P., Capela S., Costa P. Da, Henriques C., Ribeiro M.F., Ramoa R.: CH 4 -SCR of NO over Co and Pd ferrierite catalysts: Effect of preoaration on catalytic performance. Catal. Today, 2007, 119, Lee T.J, Nam I.S., Ham S.W., Baek Y.S., Shin K.H.: Effect on Pd of the wather tolerance of Co-ferrierite catalysts for NO reduction by CH 4. Appl. Catal.B 2003, 4, Amiridis M.D., Zhang T., Farrauto R.J.: Selective catalytic reduction of nitric oxide by hydrocarbons. Appl. Catal. 1996, 10, Kubacka A, Janas J., Wołoch E., Sulikowski B.: Selective catalytic reduction of nitric oxide over zeolite catalysts in the presence of hydrocarbons and the excess of oxygen. Catal. Today 2005, 101, Traa Y., Burger B., Weitcamp J.: Zeolite-based materials for the selective catalytic reduction of NO x with hydrocarbons. Microporous and mezoporous materials 1999, 30, Cordoba L. F., Sachtler W.M.H., de Correa C.M.: NO reduction by CH 4 over of Pd/Co-sulfated zirconia catalysts. Appl. Catal. B 2005, 56, Gutierrez L.B., Boix A.V., Lombardo E.A., Fierro J.L.: Study of the Co-Pt synergism for the selective catalytic reduction of NOx with CH 4. Journal of Catal. 2001, 199, Kaucky D., Vondrova A., Dedecek J., Wichterlowa B.: Activity of Co ion sites ZSM-5, ferrierite and mordenite in selective catalytic reduction of NO with methane. Journal of Catal. 2000, 194, Wang X., Zhang T., Sun X., Guan W., Liang D., Lin L.: Enhanced activity of an In-Fe 2 O 3 /HZSM-5 catalyst for NO reduction with methane. Appl. Catal. B 2000, 24, Guterrez L., Boix A., Petunchi J.: Effect on Pt on the water resistance of Cozeolites upon the SCR of Nox with CH 4. Catal. Today 1999, 54, De Lucas A., Valverde J.L., Dorado F., Romero A., Asencio I.: Influence of the ion exchanged metal (Cu, Co, Ni and Mn) on the selective catalytic reduction of NOx over mordenite and ZSM-5. Journal of Molecular Catal. A: Chemical 2005, 225, Ogura M., Kage S., Shimojo T., Oba J., Hayashi M., Matsukata M.: Co Cation Effects on Activity and Stability of Isolated Pd(II) Cations in Zeolite Matrices for Selective Catalytic Reduction of Nitric Oxide with Methane. Journal of Catalysis 2002, 211, Kubacka A., Janas J., Sulikowski B.: In/Co-ferrierite: A highly active catalyst for the CH 4 SCR NO process under presence of steam. Applied Catal B: Environmental 2006, 69, Labhsetwar N., Minamino H., Mukherjee M., Mitsuhashi T., Rayalu S., Dhakad M., Haneda H., Subrt J., Devotta S.: Journal of Molecular Catalysis A. Chemical 2007, 261, De Lucas A., Valverde J.L., Dorado F., Romero A., Asencio I.: Influence of the ion exchanged metal (Cu, Co, Ni and Mn) on the selective catalytic reduction of NOx over mordenite and ZSM-5. Journal of Molecular Catal. A: Chemical 2005, 225, Pieterse J.A.Z., Van den Brink R.W., Booneveld S., De Bruijn F.A.: Influence of zeolite structure on the activity and durability of Pd-Co zeolite catalysts in the reduction of NO with methane. Appl. Catal. B: Environ. 2003, 46, Wiesława Ćwikła-Bundyra absolwentka Uniwersytetu Marii Curie- Skłodowskiej w Lublinie w 1989 roku. Uzyskała dyplom doktora w 2003 roku w dziedzinie chemii fizycznej na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Członek Polskiego Towarzystwa Chemicznego i Polskiego Klubu Katalizy (od 1994). Jej głównym obszarem zainteresowania jest kataliza środowiskowa. Opublikowała ponad 40 prac naukowych. nr 6/2012 tom
57 Zjazd PTChem i SITPChem Częstochowa, Promotowany miedzią niklowy katalizator do uwodornienia benzenu
57 Zjazd PTChem i SITPChem Częstochowa, 14-18.09.2014 Promotowany miedzią niklowy katalizator do uwodornienia benzenu Kamila Michalska Kazimierz Stołecki Tadeusz Borowiecki Uwodornienie benzenu do cykloheksanu
Bardziej szczegółowoPAWEŁ PRZEMYSŁAW BOROŃ
AN INFLUENCE OF SPECIATION OF TRANSITION METAL SPECIES INTRODUCED INTO ZEOLITES ON THEIR CATALYTIC ACTIVITY IN THE PROCESSES OF NITROGEN OXIDES CONVERSION PAWEŁ PRZEMYSŁAW BOROŃ PROMOTORZY: Dr hab. Lucjan
Bardziej szczegółowoSZYBKOŚĆ REAKCJI CHEMICZNYCH. RÓWNOWAGA CHEMICZNA
SZYBKOŚĆ REAKCJI CHEMICZNYCH. RÓWNOWAGA CHEMICZNA Zadania dla studentów ze skryptu,,obliczenia z chemii ogólnej Wydawnictwa Uniwersytetu Gdańskiego 1. Reakcja między substancjami A i B zachodzi według
Bardziej szczegółowoKatalityczne spalanie jako metoda oczyszczania gazów przemysłowych Instrukcja wykonania ćwiczenia nr 18
Katalityczne spalanie jako metoda oczyszczania gazów przemysłowych Instrukcja wykonania ćwiczenia nr 18 Celem ćwiczenia jest przedstawienie reakcji katalitycznego utleniania węglowodorów jako wysoce wydajnej
Bardziej szczegółowoOTMAR VOGT, JAN OGONOWSKI *, BARBARA LITAWA. Streszczenie
OTMAR VOGT, JAN OGONOWSKI *, BARBARA LITAWA WPŁYW WŁAŚCIWOŚCI KWASOWO-ZASADOWYCH I REDUKOWALNOŚCI KATALIZATORÓW Bi Si O MODYFIKOWANYCH WYBRANYMI JONAMI METALI NA ICH AKTYWNOŚĆ W PROCESIE OCM CO 2 THE INFLUENCE
Bardziej szczegółowoZagadnienia do pracy klasowej: Kinetyka, równowaga, termochemia, chemia roztworów wodnych
Zagadnienia do pracy klasowej: Kinetyka, równowaga, termochemia, chemia roztworów wodnych 1. Równanie kinetyczne, szybkość reakcji, rząd i cząsteczkowość reakcji. Zmiana szybkości reakcji na skutek zmiany
Bardziej szczegółowoWOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII... DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW - rok szkolny 2011/2012 eliminacje wojewódzkie
ŁÓDZKIE CENTRUM DOSKONALENIA NAUCZYCIELI I KSZTAŁCENIA PRAKTYCZNEGO kod Uzyskane punkty..... WOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII... DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW - rok szkolny 2011/2012 eliminacje wojewódzkie
Bardziej szczegółowoBADANIA KINETYKI REDUKCJI TLENKÓW AZOTU WĘGLOWODORAMI NA KOKSIE AKTYWNYM MODYFIKOWANYM KOBALTEM
Węgiel aktywny w ochronie środowiska i przemyśle (26) KRZYSZTOF JASTRZĄB, JÓZEF SZARAWARA Politechnika Śląska, Wydział Chemiczny, ul. B. Krzywoustego 6, 44- Gliwice BADANIA KINETYKI REDUKCJI TLENKÓW AZOTU
Bardziej szczegółowoWPŁYW SPOSOBU PREPARATYKI NA AKTYWNOŚĆ UKŁADÓW La Mg O. THE EFFECT OF PREPARATION OF La Mg O CATALYSTS ON THEIR ACTIVITY
OTMAR VOGT *, JAN OGONOWSKI *, BARBARA LITAWA WPŁYW SPOSOBU PREPARATYKI NA AKTYWNOŚĆ UKŁADÓW La Mg O THE EFFECT OF PREPARATION OF La Mg O CATALYSTS ON THEIR ACTIVITY Streszczenie Abstract Badano wpływ
Bardziej szczegółowoRzeszów, 27 listopada, 2012 r.
Rzeszów, 27 listopada, 2012 r. OPINIA o całokształcie dorobku naukowego dr inż. Marii MADEJ- LACHOWSKIEJ ze szczególnym uwzględnieniem rozprawy habilitacyjnej pt. Reforming metanolu parą wodną termodynamika,
Bardziej szczegółowoĆwiczenie 26 KATALITYCZNE ODWODNIENIE HEPTANOLU
Ćwiczenie 26 KATALITYCZNE ODWODNIENIE HEPTANOLU Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest zapoznanie z procesem heterogenicznej katalizy oraz z metodami określania parametrów kinetycznych procesu takich jak:
Bardziej szczegółowoTECHNOLOGIA CHEMICZNA JAKO NAUKA STOSOWANA GENEZA NOWEGO PROCESU TECHNOLOGICZNEGO CHEMICZNA KONCEPCJA PROCESU
PODSTAWY TECHNOLOGII OGÓŁNEJ wykład 1 TECHNOLOGIA CHEMICZNA JAKO NAUKA STOSOWANA GENEZA NOWEGO PROCESU TECHNOLOGICZNEGO CHEMICZNA KONCEPCJA PROCESU Technologia chemiczna - definicja Technologia chemiczna
Bardziej szczegółowo1. Określ, w którą stronę przesunie się równowaga reakcji syntezy pary wodnej z pierwiastków przy zwiększeniu objętości zbiornika reakcyjnego:
1. Określ, w którą stronę przesunie się równowaga reakcji syntezy pary wodnej z pierwiastków przy zwiększeniu objętości zbiornika reakcyjnego: 2. Określ w którą stronę przesunie się równowaga reakcji rozkładu
Bardziej szczegółowo4. ODAZOTOWANIE SPALIN
4. DAZTWANIE SPALIN 4.1. Pochodzenie tlenków azotu w spalinach 4.2. Metody ograniczenia emisji tlenków azotu systematyka metod 4.3. Techniki ograniczania emisji tlenków azotu 4.4. Analiza porównawcza 1
Bardziej szczegółowoĆwiczenie 12 KATALITYCZNE ODWODORNIENIE HEPTANU
Ćwiczenie 12 KATALITYCZNE ODWODORNIENIE HEPTANU Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest zapoznanie z procesem heterogenicznej katalizy oraz z metodami określania parametrów procesu takich jak: stopień przemiany,
Bardziej szczegółowoa) 1 mol b) 0,5 mola c) 1,7 mola d) potrzebna jest znajomość objętości zbiornika, aby można było przeprowadzić obliczenia
1. Oblicz wartość stałej równowagi reakcji: 2HI H 2 + I 2 w temperaturze 600K, jeśli wiesz, że stężenia reagentów w stanie równowagi wynosiły: [HI]=0,2 mol/dm 3 ; [H 2 ]=0,02 mol/dm 3 ; [I 2 ]=0,024 mol/dm
Bardziej szczegółowoOdwracalność przemiany chemicznej
Odwracalność przemiany chemicznej Na ogół wszystkie reakcje chemiczne są odwracalne, tzn. z danych substratów tworzą się produkty, a jednocześnie produkty reakcji ulegają rozkładowi na substraty. Fakt
Bardziej szczegółowoZn + S ZnS Utleniacz:... Reduktor:...
Zadanie: 1 Spaliny wydostające się z rur wydechowych samochodów zawierają znaczne ilości tlenku węgla(ii) i tlenku azotu(ii). Gazy te są bardzo toksyczne i dlatego w aktualnie produkowanych samochodach
Bardziej szczegółowoWOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW - rok szkolny 2011/2012 eliminacje rejonowe
kod ŁÓDZKIE CENTRUM DOSKONALENIA NAUCZYCIELI I KSZTAŁCENIA PRAKTYCZNEGO Uzyskane punkty.. WOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW - rok szkolny 2011/2012 eliminacje rejonowe Zadanie
Bardziej szczegółowoZadanie 1. [ 3 pkt.] Uzupełnij zdania, wpisując brakującą informację z odpowiednimi jednostkami.
Zadanie 1. [ 3 pkt.] Uzupełnij zdania, wpisując brakującą informację z odpowiednimi jednostkami. I. Gęstość propanu w warunkach normalnych wynosi II. Jeżeli stężenie procentowe nasyconego roztworu pewnej
Bardziej szczegółowoKryteria oceniania z chemii kl VII
Kryteria oceniania z chemii kl VII Ocena dopuszczająca -stosuje zasady BHP w pracowni -nazywa sprzęt laboratoryjny i szkło oraz określa ich przeznaczenie -opisuje właściwości substancji używanych na co
Bardziej szczegółowoZESZYTY NAUKOWE INSTYTUTU POJAZDÓW 1(97)/2014
ZESZYTY NAUKOWE INSTYTUTU POJAZDÓW 1(97)/2014 Władysław Mitianiec 1 MODELOWANIE I SYMULACJA REDUKCJI NO X W SELEKTYWNYM REAKTORZE KATALITYCZNYM l. Wstęp Jednymi z najbardziej szkodliwych składników spalin
Bardziej szczegółowoVIII Podkarpacki Konkurs Chemiczny 2015/2016
III Podkarpacki Konkurs Chemiczny 015/016 ETAP I 1.11.015 r. Godz. 10.00-1.00 Uwaga! Masy molowe pierwiastków podano na końcu zestawu. Zadanie 1 (10 pkt) 1. Kierunek której reakcji nie zmieni się pod wpływem
Bardziej szczegółowoKuratorium Oświaty w Lublinie
Kuratorium Oświaty w Lublinie KOD UCZNIA ZESTAW ZADAŃ KONKURSOWYCH Z CHEMII DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW ROK SZKOLNY 2015/2016 ETAP WOJEWÓDZKI Instrukcja dla ucznia 1. Zestaw konkursowy zawiera 12 zadań. 2. Przed
Bardziej szczegółowo1. Zaproponuj doświadczenie pozwalające oszacować szybkość reakcji hydrolizy octanu etylu w środowisku obojętnym
1. Zaproponuj doświadczenie pozwalające oszacować szybkość reakcji hydrolizy octanu etylu w środowisku obojętnym 2. W pewnej chwili szybkość powstawania produktu C w reakcji: 2A + B 4C wynosiła 6 [mol/dm
Bardziej szczegółowoWYDZIAŁ CHEMICZNY POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ KATEDRA TECHNOLOGII CHEMICZNEJ. Laboratorium LABORATORIUM Z TECHNOLOGII CHEMICZNEJ
WYDZIAŁ CHEMICZNY POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ KATEDRA TECHNOLOGII CHEMICZNEJ Laboratorium LABORATORIUM Z TECHNOLOGII CHEMICZNEJ Instrukcja do ćwiczenia pt. PROCES WYTWARZANIA WODORU Prowadzący: dr inż. Bogdan
Bardziej szczegółowoKatalityczny proces metanizacji tlenku węgla
WYDZIAŁ CHEMICZNY POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ Katedra Technologii Chemicznej TECHNOLOGIA CHEMICZNA - LABORATORIUM 6 semestr 1 stopnia studiów Instrukcja do ćwiczenia pt.: Katalityczny proces metanizacji
Bardziej szczegółowo... imię i nazwisko,nazwa szkoły, miasto
Zadanie 1. (3 pkt) Aspirynę czyli kwas acetylosalicylowy można otrzymać w reakcji kwasu salicylowego z bezwodnikiem kwasu etanowego (octowego). a. Zapisz równanie reakcji, o której mowa w informacji wstępnej
Bardziej szczegółowoODWODORNIENIE IZOBUTANU DO IZOBUTENU W OBECNOŚCI DITLENKU WĘGLA NA KATALIZATORZE WANADOWYM NANIESIONYM NA WĘGIEL AKTYWNY
JAN OGONOWSKI, ELŻBIETA SKRZYŃSKA ODWODORNIENIE IZOBUTANU DO IZOBUTENU W OBECNOŚCI DITLENKU WĘGLA NA KATALIZATORZE WANADOWYM NANIESIONYM NA WĘGIEL AKTYWNY DEHYDROGENATION OF ISOBUTANE TO ISOBUTENE IN THE
Bardziej szczegółowob) Podaj liczbę moli chloru cząsteczkowego, która całkowicie przereaguje z jednym molem glinu.
Informacja do zadań 1 i 2 Chlorek glinu otrzymuje się w reakcji glinu z chlorowodorem lub działając chlorem na glin. Związek ten tworzy kryształy, rozpuszczalne w wodzie zakwaszonej kwasem solnym. Z roztworów
Bardziej szczegółowo2.1. Charakterystyka badanego sorbentu oraz ekstrahentów
BADANIA PROCESU SORPCJI JONÓW ZŁOTA(III), PLATYNY(IV) I PALLADU(II) Z ROZTWORÓW CHLORKOWYCH ORAZ MIESZANINY JONÓW NA SORBENCIE DOWEX OPTIPORE L493 IMPREGNOWANYM CYANEXEM 31 Grzegorz Wójcik, Zbigniew Hubicki,
Bardziej szczegółowoVI Podkarpacki Konkurs Chemiczny 2013/2014
VI Podkarpacki Konkurs Chemiczny 01/01 ETAP I 1.11.01 r. Godz. 10.00-1.00 KOPKCh Uwaga! Masy molowe pierwiastków podano na końcu zestawu. Zadanie 1 1. Znając liczbę masową pierwiastka można określić liczbę:
Bardziej szczegółowoPL B1. Instytut Chemii Przemysłowej im. Prof. Ignacego Mościckiego,Warszawa,PL BUP 10/03
RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 196901 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 350700 (51) Int.Cl. C07C 15/24 (2006.01) C07C 2/54 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (22)
Bardziej szczegółowoKATALITYCZNE ODWODORNIENIE HEPTANU
Zakład Technologii Chemicznej Pracownia z Technologii Chemicznej Ćwiczenie 12 KATALITYCZNE ODWODORNIENIE HEPTANU WARSZAWA 2012 Prowadzi dr inż. Jadwiga Skupińska Ćwiczenie 12 KATALITYCZNE ODWODORNIENIE
Bardziej szczegółowoWOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW - rok szkolny 2016/2017 eliminacje rejonowe
kod ŁÓDZKIE CENTRUM DOSKONALENIA NAUCZYCIELI I KSZTAŁCENIA PRAKTYCZNEGO Uzyskane punkty.. WOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW - rok szkolny 2016/2017 eliminacje rejonowe Zadanie
Bardziej szczegółowoWYDZIAŁ CHEMICZNY POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ KATEDRA TECHNOLOGII CHEMICZNEJ. Laboratorium PODSTAWY TECHNOLOGII CHEMICZNEJ
WYDZIAŁ CHMICZNY POLITCHNIKI WARSZAWSKIJ KATDRA TCHNOLOGII CHMICZNJ Laboratorium PODSTAWY TCHNOLOGII CHMICZNJ Instrukcja do ćwiczenia pt. OCZYSZCZANI POWITRZA Z LOTNYCH ZWIĄZKÓW ORGANICZNYCH Prowadzący:
Bardziej szczegółowoKatalityczny proces metanizacji tlenku węgla
WYDZIAŁ CHEMICZNY POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ Katedra Technologii Chemicznej TECHNOLOGIA CHEMICZNA - LABORATORIUM 6 semestr 1 stopnia studiów Instrukcja do ćwiczenia pt.: Katalityczny proces metanizacji
Bardziej szczegółowoMetan z procesów Power to Gas - ekologiczne paliwo do zasilania silników spalinowych.
XXXII Konferencja - Zagadnienia surowców energetycznych i energii w energetyce krajowej Sektor paliw i energii wobec nowych wyzwań Metan z procesów Power to Gas - ekologiczne paliwo do zasilania silników
Bardziej szczegółowoPlan i kartoteka testu sprawdzającego wiadomości i umiejętności uczniów
Plan i kartoteka testu sprawdzającego wiadomości i umiejętności uczniów Dział: Reakcje chemiczne. Podstawy obliczeń chemicznych. Kl. I LO Nr programu DKOS-4015-33-02 Nr zad. Sprawdzane wiadomości iumiejętności
Bardziej szczegółowoPOLITECHNIKA WROCŁAWSKA INSTYTUT TECHNOLOGII NIEORGANICZNEJ I NAWOZÓW MINERALNYCH. Ćwiczenie nr 6. Adam Pawełczyk
POLITECHNIKA WROCŁAWSKA INSTYTUT TECHNOLOGII NIEORGANICZNEJ I NAWOZÓW MINERALNYCH Ćwiczenie nr 6 Adam Pawełczyk Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych USUWANIE SUBSTANCJI POŻYWKOWYCH ZE ŚCIEKÓW PRZEMYSŁOWYCH
Bardziej szczegółowo8. MANGANOMETRIA. 8. Manganometria
8. MANGANOMETRIA 5 8. Manganometria 8.1. Oblicz ile gramów KMnO 4 zawiera 5 dm 3 roztworu o stężeniu 0,0285 mol dm 3. Odp. 22,5207 g 8.2. W jakiej objętości 0,0205 molowego roztworu KMnO 4 znajduje się
Bardziej szczegółowoZadanie 2. (1 pkt) Uzupełnij tabelę, wpisując wzory sumaryczne tlenków w odpowiednie kolumny. CrO CO 2 Fe 2 O 3 BaO SO 3 NO Cu 2 O
Test maturalny Chemia ogólna i nieorganiczna Zadanie 1. (1 pkt) Uzupełnij zdania. Pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 16 znajduje się w.... grupie i. okresie układu okresowego pierwiastków chemicznych,
Bardziej szczegółowoInżynieria procesów przetwórstwa węgla, zima 15/16
Inżynieria procesów przetwórstwa węgla, zima 15/16 Ćwiczenia 1 7.10.2015 1. Załóżmy, że balon ma kształt sfery o promieniu 3m. a. Jaka ilość wodoru potrzebna jest do jego wypełnienia, aby na poziomie morza
Bardziej szczegółowoChemia nieorganiczna Zadanie Poziom: podstawowy
Zadanie 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 (Nazwisko i imię) Punkty Razem pkt % Chemia nieorganiczna Zadanie 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 Poziom: podstawowy Punkty Zadanie 1. (1 pkt.) W podanym
Bardziej szczegółowoCZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA SZYBKOŚĆ REAKCJI CHEMICZNYCH. ILOŚCIOWE ZBADANIE SZYBKOŚCI ROZPADU NADTLENKU WODORU.
CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA SZYBKOŚĆ REAKCJI CHEMICZNYCH. ILOŚCIOWE ZBADANIE SZYBKOŚCI ROZPADU NADTLENKU WODORU. Projekt zrealizowany w ramach Mazowieckiego programu stypendialnego dla uczniów szczególnie uzdolnionych
Bardziej szczegółowoMETODY PRZYGOTOWANIA PRÓBEK DO POMIARU STOSUNKÓW IZOTOPOWYCH PIERWIASTKÓW LEKKICH. Spektrometry IRMS akceptują tylko próbki w postaci gazowej!
METODY PRZYGOTOWANIA PRÓBEK DO POMIARU STOSUNKÓW IZOTOPOWYCH PIERWIASTKÓW LEKKICH Spektrometry IRMS akceptują tylko próbki w postaci gazowej! Stąd konieczność opracowania metod przeprowadzania próbek innych
Bardziej szczegółowoWykład z Chemii Ogólnej i Nieorganicznej
Wykład z Chemii Ogólnej i Nieorganicznej Część 5 ELEMENTY STATYKI CHEMICZNEJ Katedra i Zakład Chemii Fizycznej Collegium Medicum w Bydgoszczy Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Prof. dr hab. n.chem.
Bardziej szczegółowoimię i nazwisko, nazwa szkoły, miejscowość Zadania I etapu Konkursu Chemicznego Trzech Wydziałów PŁ V edycja
Zadanie 1 (2 pkt.) Zmieszano 80 cm 3 roztworu CH3COOH o stężeniu 5% wag. i gęstości 1,006 g/cm 3 oraz 70 cm 3 roztworu CH3COOK o stężeniu 0,5 mol/dm 3. Obliczyć ph powstałego roztworu. Jak zmieni się ph
Bardziej szczegółowoOFERTA TEMATÓW PROJEKTÓW DYPLOMOWYCH (MAGISTERSKICH) do zrealizowania w Katedrze INŻYNIERII CHEMICZNEJ I PROCESOWEJ
OFERTA TEMATÓW PROJEKTÓW DYPLOMOWYCH (MAGISTERSKICH) do zrealizowania w Katedrze INŻYNIERII CHEMICZNEJ I PROCESOWEJ Badania kinetyki utleniania wybranych grup związków organicznych podczas procesów oczyszczania
Bardziej szczegółowoZADANIE 1 W temperaturze 700 K gazowa mieszanina dwutlenku węgla i wodoru reaguje z wytworzeniem pary wodnej i tlenku węgla. Stała równowagi reakcji
ZADANIE 1 W temperaturze 700 K gazowa mieszanina dwutlenku węgla i wodoru reaguje z wytworzeniem pary wodnej i tlenku węgla. Stała równowagi reakcji w tej temperaturze wynosi K p = 0,11. Reaktor został
Bardziej szczegółowoRoztwory elekreolitów
Imię i nazwisko:... Roztwory elekreolitów Zadanie 1. (2pkt) W teorii Brönsteda sprzężoną parą kwas-zasada nazywa się układ złożony z kwasu oraz zasady, która powstaje z tego kwasu przez odłączenie protonu.
Bardziej szczegółowo1. Stechiometria 1.1. Obliczenia składu substancji na podstawie wzoru
1. Stechiometria 1.1. Obliczenia składu substancji na podstawie wzoru Wzór związku chemicznego podaje jakościowy jego skład z jakich pierwiastków jest zbudowany oraz liczbę atomów poszczególnych pierwiastków
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA PROGRAMOWE Z CHEMII DLA KLASY II. Ocena Semestr I Semestr II
WYMAGANIA PROGRAMOWE Z CHEMII DLA KLASY II Ocena Semestr I Semestr II Wymagania konieczne( ocena dopuszczająca ) - zna treść prawa zachowania masy i prawa stałości składu związku chemicznego - potrafi
Bardziej szczegółowoĆwiczenie IX KATALITYCZNY ROZKŁAD WODY UTLENIONEJ
Wprowadzenie Ćwiczenie IX KATALITYCZNY ROZKŁAD WODY UTLENIONEJ opracowanie: Barbara Stypuła Celem ćwiczenia jest poznanie roli katalizatora w procesach chemicznych oraz prostego sposobu wyznaczenia wpływu
Bardziej szczegółowoFascynujący świat chemii
Opracowanie pochodzi ze strony www.materiaienergia.pisz.pl Zeskakuj telefonem kod QR i odwiedź nas w Internecie Fascynujący świat chemii Szybkość reakcji chemicznych i katalizatory Wstęp Celem prowadzenia
Bardziej szczegółowoKonkurs Chemiczny dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych rok szkolny 2013/2014
ŁÓDZKIE CENTRUM DOSKONALENIA NAUCZYCIELI I KSZTAŁCENIA PRAKTYCZNEGO Konkurs Chemiczny dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych rok szkolny 2013/2014 Imię i nazwisko uczestnika Szkoła Klasa Nauczyciel Imię
Bardziej szczegółowoa) jeżeli przedstawiona reakcja jest reakcją egzotermiczną, to jej prawidłowy przebieg jest przedstawiony na wykresie za pomocą linii...
1. Spośród podanych reakcji wybierz reakcję egzoenergetyczną: a) Redukcja tlenku miedzi (II) wodorem b) Otrzymywanie tlenu przez rozkład chloranu (V) potasu c) Otrzymywanie wapna palonego w procesie prażenia
Bardziej szczegółowoTEST PRZYROSTU KOMPETENCJI Z CHEMII DLA KLAS II
TEST PRZYROSTU KOMPETENCJI Z CHEMII DLA KLAS II Czas trwania testu 120 minut Informacje 1. Proszę sprawdzić czy arkusz zawiera 10 stron. Ewentualny brak należy zgłosić nauczycielowi. 2. Proszę rozwiązać
Bardziej szczegółowoSZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCENIANIA Z CHEMII DLA KLASY II GIMNAZJUM Nauczyciel Katarzyna Kurczab
SZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCENIANIA Z CHEMII DLA KLASY II GIMNAZJUM Nauczyciel Katarzyna Kurczab CZĄSTECZKA I RÓWNANIE REKCJI CHEMICZNEJ potrafi powiedzieć co to jest: wiązanie chemiczne, wiązanie jonowe, wiązanie
Bardziej szczegółowoZa poprawną metodę Za poprawne obliczenia wraz z podaniem zmiany ph
Zadanie 1 ( pkt.) Zmieszano 80 cm roztworu CHCH o stężeniu 5% wag. i gęstości 1,006 g/cm oraz 70 cm roztworu CHCK o stężeniu 0,5 mol/dm. bliczyć ph powstałego roztworu. Jak zmieni się ph roztworu po wprowadzeniu
Bardziej szczegółowoX / \ Y Y Y Z / \ W W ... imię i nazwisko,nazwa szkoły, miasto
Zadanie 1. (3 pkt) Nadtlenek litu (Li 2 O 2 ) jest ciałem stałym, występującym w temperaturze pokojowej w postaci białych kryształów. Stosowany jest w oczyszczaczach powietrza, gdzie ważna jest waga użytego
Bardziej szczegółowoKatalityczne spalanie jako metoda oczyszczania gazów przemysłowych Instrukcja wykonania ćwiczenia nr 18
Katalityczne spalanie jako metoda oczyszczania gazów przemysłowych Instrukcja wykonania ćwiczenia nr 18 Celem ćwiczenia jest przedstawienie reakcji katalitycznego utleniania węglowodorów jako wysoce wydajnej
Bardziej szczegółowoX Konkurs Chemii Nieorganicznej i Ogólnej rok szkolny 2011/12
ŁÓDZKIE CENTRUM DOSKONALENIA NAUCZYCIELI I KSZTAŁCENIA PRAKTYCZNEGO X Konkurs Chemii Nieorganicznej i Ogólnej rok szkolny 2011/12 Imię i nazwisko Szkoła Klasa Nauczyciel Uzyskane punkty Zadanie 1. (10
Bardziej szczegółowodo przetargu na Wykonanie pomiarów gwarancyjnych instalacji katalitycznego odazotowania spalin na bloku nr 5 5 (dalej Ogłoszenie Ogłoszenie )
MODYFIKACJA NR 2 TREŚCI OGŁOSZENIA do przetargu na Wykonanie pomiarów gwarancyjnych instalacji katalitycznego odazotowania spalin na bloku nr 5 5 (dalej Ogłoszenie Ogłoszenie ) 1. Zamawiający dokonał modyfikacji
Bardziej szczegółowoZESZYTY NAUKOWE INSTYTUTU POJAZDÓW 1(87)/2012
ZESZYTY NAUKOWE INSTYTUTU POJAZDÓW 1(87)/2012 Wojciech Kamela 1, Stanisław Kruczyński 2, Piotr Orliński 3, Marcin K. Wojs 4 OCENA WPŁYWU ŁADUNKU PLATYNY NA REDUKCJĘ NO X W REAKTORZE Pt/Al 2 O 3 l. Wstęp
Bardziej szczegółowoWOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW - rok szkolny 2016/2017 eliminacje wojewódzkie
kod ŁÓDZKIE CENTRUM DOSKONALENIA NAUCZYCIELI I KSZTAŁCENIA PRAKTYCZNEGO Uzyskane punkty.. WOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW - rok szkolny 2016/2017 eliminacje wojewódzkie Zadanie
Bardziej szczegółowoLaboratorium z Konwersji Energii. Ogniwo Paliwowe PEM
Laboratorium z Konwersji Energii Ogniwo Paliwowe PEM 1.0 WSTĘP Ogniwo paliwowe typu PEM (ang. PEM FC) Ogniwa paliwowe są urządzeniami elektro chemicznymi, stanowiącymi przełom w dziedzinie źródeł energii,
Bardziej szczegółowo7. Obliczenia zapisane w brudnopisie nie bgd4 oceniane. 4. Zadanta czytaj uwazrue i ze zrozumieniem.
Kuratorium O6wiaty w Lublinie Imie i nazwisko ucznia Pelna nazwa szkoly Liczba punkt6w ZESTAW ZADAN KONKURSU CHEMICZNEGO DLA UCZNIoW GIMNAZIUM ROK SZKOLNY 201il20r8 ETAPTRZECI Instrukcja dla ucznia 1.
Bardziej szczegółowoWOJEWÓDZKI KONKURS CHEMICZNY DLA UCZNIÓW GIMNAZJUM W ROKU SZKOLNYM 2016/2017 STOPIEŃ REJONOWY 18 STYCZNIA 2017 R.
Kod ucznia Liczba punktów WOJEWÓDZKI KONKURS CHEMICZNY DLA UCZNIÓW GIMNAZJUM W ROKU SZKOLNYM 2016/2017 18 STYCZNIA 2017 R. 1. Test konkursowy zawiera 18 zadań. Są to zadania zamknięte i otwarte. Na ich
Bardziej szczegółowoKONKURS CHEMICZNY ROK PRZED MATURĄ
Wydział Chemii UMCS Polskie Towarzystwo Chemiczne Doradca metodyczny ds. nauczania chemii KONKURS CHEMICZNY ROK PRZED MATURĄ ROK SZKOLNY 2006/2007 ETAP SZKOLNY Numer kodowy Suma punktów Podpisy Komisji:
Bardziej szczegółowoĆwiczenie 1: Wyznaczanie warunków odporności, korozji i pasywności metali
Ćwiczenie 1: Wyznaczanie warunków odporności, korozji i pasywności metali Wymagane wiadomości Podstawy korozji elektrochemicznej, wykresy E-pH. Wprowadzenie Główną przyczyną zniszczeń materiałów metalicznych
Bardziej szczegółowoInstrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych
UNIWERSYTET GDAŃSKI WYDZIAŁ CHEMII Pracownia studencka Katedra Analizy Środowiska Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych Ćwiczenie nr 3 OZNACZANIE CHLORKÓW METODĄ SPEKTROFOTOMETRYCZNĄ Z TIOCYJANIANEM RTĘCI(II)
Bardziej szczegółowoWpływ składu mieszanki gazu syntetycznego zasilającego silnik o zapłonie iskrowym na toksyczność spalin
Wpływ składu mieszanki gazu syntetycznego zasilającego silnik o zapłonie iskrowym na toksyczność spalin Anna Janicka, Ewelina Kot, Maria Skrętowicz, Radosław Włostowski, Maciej Zawiślak Wydział Mechaniczny
Bardziej szczegółowoCHEMIA. Wymagania szczegółowe. Wymagania ogólne
CHEMIA Wymagania ogólne Wymagania szczegółowe Uczeń: zapisuje konfiguracje elektronowe atomów pierwiastków do Z = 36 i jonów o podanym ładunku, uwzględniając rozmieszczenie elektronów na podpowłokach [
Bardziej szczegółowoCHEMIA klasa 1 Wymagania programowe na poszczególne oceny do Programu nauczania chemii w gimnazjum. Chemia Nowej Ery.
CHEMIA klasa 1 Wymagania programowe na poszczególne oceny do Programu nauczania chemii w gimnazjum. Chemia Nowej Ery. Dział - Substancje i ich przemiany WYMAGANIA PODSTAWOWE stosuje zasady bezpieczeństwa
Bardziej szczegółowoCHEMIA I GIMNAZJUM WYMAGANIA PODSTAWOWE
WYMAGANIA PODSTAWOWE wskazuje w środowisku substancje chemiczne nazywa sprzęt i szkło laboratoryjne opisuje podstawowe właściwości substancji będących głównymi składnikami stosowanych na co dzień produktów
Bardziej szczegółowoUNIWERSYTET JAGIELLOŃSKI W KRAKOWIE
UNIWERSYE JAGIELLOŃSKI W KRAKOWIE AUOREFERA Selective catalytic ammonia oxidation into nitrogen and water vapour in the presence of multicomponent oxide systems doped with noble metals MAGDALENA JABŁOŃSKA
Bardziej szczegółowoI. Substancje i ich przemiany
NaCoBeZU z chemii dla klasy 1 I. Substancje i ich przemiany 1. Pracownia chemiczna podstawowe szkło i sprzęt laboratoryjny. Przepisy BHP i regulamin pracowni chemicznej zaliczam chemię do nauk przyrodniczych
Bardziej szczegółowoKONKURS CHEMICZNY DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW. Eliminacje rejonowe II stopień
POUFNE Pieczątka szkoły 28 stycznia 2016 r. Kod ucznia (wypełnia uczeń) Imię i nazwisko (wypełnia komisja) Czas pracy 90 minut KONKURS CHEMICZNY DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW ROK SZKOLNY 2015/2016 Eliminacje rejonowe
Bardziej szczegółowoProjektowanie Biznesu Ekologicznego Wykład 2 Adriana Zaleska-Medynska Katedra Technologii Środowiska, p. G202
Projektowanie Biznesu Ekologicznego Wykład 2 Adriana Zaleska-Medynska Katedra Technologii Środowiska, p. G202 Wykład 2 1. Jak przejść od pomysłu do przemysłu? 2. Projekt procesowy: koncepcja chemiczna
Bardziej szczegółowo2. Podczas spalania 2 objętości pewnego gazu z 4 objętościami H 2 otrzymano 1 objętość N 2 i 4 objętości H 2O. Jaki gaz uległ spalaniu?
1. Oblicz, ilu moli HCl należy użyć, aby poniższe związki przeprowadzić w sole: a) 0,2 mola KOH b) 3 mole NH 3 H 2O c) 0,2 mola Ca(OH) 2 d) 0,5 mola Al(OH) 3 2. Podczas spalania 2 objętości pewnego gazu
Bardziej szczegółowoPierwiastki bloku d. Zadanie 1.
Zadanie 1. Zapisz równania reakcji tlenków chromu (II), (III), (VI) z kwasem solnym i zasadą sodową lub zaznacz, że reakcja nie zachodzi. Określ charakter chemiczny tlenków. Charakter chemiczny tlenków:
Bardziej szczegółowoBeata Mendak fakultety z chemii II tura PYTANIA Z KLASY PIERWSZEJ
Beata Mendak fakultety z chemii II tura Test rozwiązywany na zajęciach wymaga powtórzenia stężenia procentowego i rozpuszczalności. Podaję również pytania do naszej zaplanowanej wcześniej MEGA POWTÓRKI
Bardziej szczegółowoKONKURS CHEMICZNY DLA UCZNIÓW GIMNAZJUM ROK SZKOLNY 2018/2019 ETAP REJONOWY
Wpisuje uczeń po otrzymaniu zadań Kod ucznia Wpisać po rozkodowaniu pracy Imię Nazwisko Czas pracy: 90 minut Nazwa szkoły KONKURS CHEMICZNY DLA UCZNIÓW GIMNAZJUM ROK SZKOLNY 2018/2019 ETAP REJONOWY Uzyskane
Bardziej szczegółowoKONKURS CHEMICZNY DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW
POUFNE Pieczątka szkoły 16 styczeń 2010 r. Kod ucznia Wpisuje uczeń po otrzymaniu zadań Imię Wpisać po rozkodowaniu pracy Czas pracy 90 minut Nazwisko KONKURS CHEMICZNY DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW ROK SZKOLNY
Bardziej szczegółowoChemia. 3. Która z wymienionych substancji jest pierwiastkiem? A Powietrze. B Dwutlenek węgla. C Tlen. D Tlenek magnezu.
Chemia Zestaw I 1. Na lekcjach chemii badano właściwości: żelaza, węgla, cukru, miedzi i magnezu. Który z zestawów badanych substancji zawiera tylko niemetale? A Węgiel, siarka, tlen. B Węgiel, magnez,
Bardziej szczegółowo1. Podstawowe prawa i pojęcia chemiczne
1. PODSTAWOWE PRAWA I POJĘCIA CHEMICZNE 5 1. Podstawowe prawa i pojęcia chemiczne 1.1. Wyraź w gramach masę: a. jednego atomu żelaza, b. jednej cząsteczki kwasu siarkowego. Odp. 9,3 10 23 g; 1,6 10 22
Bardziej szczegółowoKonkurs przedmiotowy z chemii dla uczniów dotychczasowych gimnazjów. 07 marca 2019 r. zawody III stopnia (wojewódzkie) Schemat punktowania zadań
Konkurs przedmiotowy z chemii dla uczniów dotychczasowych gimnazjów 07 marca 2019 r. zawody III stopnia (wojewódzkie) Schemat punktowania zadań Maksymalna liczba punktów 40. 90% 36 pkt. Uwaga! 1. Wszystkie
Bardziej szczegółowoCel główny: Uczeń posiada umiejętność czytania tekstów kultury ze zrozumieniem
Hospitacja diagnozująca Źródła informacji chemicznej Cel główny: Uczeń posiada umiejętność czytania tekstów kultury ze zrozumieniem Opracowała: mgr Lilla Zmuda Matyja Arkusz Hospitacji Diagnozującej nr
Bardziej szczegółowoCOMPARATIVE ANALYSIS OF REMOVAL OF NO X IN THE PRESENCE OF HYDROCARBONS ON OXIDES BASED CATALYSTS IN THE EXHAUST GAS OF DIESEL ENGINE
Journal of KONES Internal ombustion Engines 2 No. 3 4 ISSN 1231 45 OMPRTIVE NLYSIS OF REMOVL OF NO X IN THE PRESENE OF HYDRORONS ON OXIDES SED TLYSTS IN THE EXHUST GS OF DIESEL ENGINE Stanisław Kruczyński,
Bardziej szczegółowoZESZYTY NAUKOWE INSTYTUTU POJAZDÓW 1(87)/2012
ZESZYTY NAUKOWE INSTYTUTU POJAZDÓW 1(87)/2012 Wojciech Kamela 1 Stanisław Kruczyński 2 PORÓWNANIE WŁAŚCIWOŚCI KATALITYCZNYCH TLENKOWYCH I PLATYNOWYCH REAKTORÓW SYSTEMU NH 3 -SCR l. Wstęp Największy problem
Bardziej szczegółowoWymagania przedmiotowe do podstawy programowej - chemia klasa 7
Wymagania przedmiotowe do podstawy programowej - chemia klasa 7 I. Substancje i ich właściwości opisuje cechy mieszanin jednorodnych i niejednorodnych, klasyfikuje pierwiastki na metale i niemetale, posługuje
Bardziej szczegółowoKonkurs chemiczny - gimnazjum. 2018/2019. Etap rejonowy MODEL ODPOWIEDZI I SCHEMAT PUNKTOWANIA ZADAŃ ETAPU REJONOWEGO KONKURSU CHEMICZNEGO
MODEL ODPOWIEDZI I SCHEMAT PUNKTOWANIA ZADAŃ ETAPU REJONOWEGO KONKURSU CHEMICZNEGO Zadania zamknięte: 1 pkt poprawnie zaznaczona odpowiedź 0 pkt błędnie zaznaczona odpowiedź Zad. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Odp.
Bardziej szczegółowoKonkurs przedmiotowy z chemii dla uczniów dotychczasowych gimnazjów 24 stycznia 2018 r. zawody II stopnia (rejonowe)
Konkurs przedmiotowy z chemii dla uczniów dotychczasowych gimnazjów 24 stycznia 2018 r. zawody II stopnia (rejonowe) Kod ucznia Suma punktów Witamy Cię na drugim etapie konkursu chemicznego. Podczas konkursu
Bardziej szczegółowoChemia - laboratorium
Chemia - laboratorium Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska Studia stacjonarne, Rok I, Semestr zimowy 01/1 Dr hab. inż. Tomasz Brylewski e-mail: brylew@agh.edu.pl tel. 1-617-59 Katedra Fizykochemii
Bardziej szczegółowoNazwy pierwiastków: ...
Zadanie 1. [ 3 pkt.] Na podstawie podanych informacji ustal nazwy pierwiastków X, Y, Z i zapisz je we wskazanych miejscach. I. Atom pierwiastka X w reakcjach chemicznych może tworzyć jon zawierający 20
Bardziej szczegółowoXV Wojewódzki Konkurs z Chemii
XV Wojewódzki Konkurs z Chemii dla uczniów dotychczasowych gimnazjów oraz klas dotychczasowych gimnazjów prowadzonych w szkołach innego typu województwa świętokrzyskiego II Etap powiatowy 16 styczeń 2018
Bardziej szczegółowoElektrochemia - szereg elektrochemiczny metali. Zadania
Elektrochemia - szereg elektrochemiczny metali Zadania Czym jest szereg elektrochemiczny metali? Szereg elektrochemiczny metali jest to zestawienie metali według wzrastających potencjałów normalnych. Wartości
Bardziej szczegółowoABSORPCYJNE OCZYSZCZANIE GAZÓW ODLOTOWYCH Z TLENKÓW AZOTU Instrukcja wykonania ćwiczenia 23
ABSORPCYJNE OCZYSZCZANIE GAZÓW ODLOTOWYCH Z TLENKÓW AZOTU Instrukcja wykonania ćwiczenia 23 1. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z metodą absorpcyjnego usuwania tlenków azotu z gazów odlotowych.
Bardziej szczegółowo