Owodnia powstaje z fałdów ektodermy tworzących się ponad przednią częścią przedłużenia głowowego. Płyn owodniowy, który wypełnia przestrzeń między

Transkrypt

1 Rozwój zarodka kury Jajo zostaje zapłodnione w pierwszym odcinku jajowodu, czyli w lejku. W czasie przesuwania się jaja przez jajowód, które trwa ok. 24 h, następuje podział tarczki zarodkowej. W momencie zniesienia jaja proces bruzdowania przypomina stadium blastuli w bruzdowaniu całkowitym. Na tarczce zarodkowej różnicują się dwa listki zarodkowe: ektoderma i endoderma. Dalszy rozwój zarodka następuje wtedy, gdy jajo włożymy do inkubatora lub siedzi na nim kwoka. Rozwój tarczki zarodkowej jest bardzo szybki i po dobie inkubacji, jej średnica wynosi ok. 12 mm, z polem jasnym w środku i polem ciemnym na zewnątrz tarczki. W pierwszej dobie inkubacji tworzy się smuga pierwotna, która jest zaczątkiem struny grzbietowej. Przez wpuklenie się komórek powierzchniowej warstwy tarczki zarodkowej między ektodermą a endodermą powstaje bruzda, a z jej rozrastających się komórek tworzy się trzeci listek zarodkowy - mezoderma. Zróżnicowane komórki ektodermy uczestniczą w wytworzeniu skóry, układu nerwowego, narządów zmysłu oraz owodni i kosmówki. Z komórek endodermy tworzy się układ pokarmowy, oddechowy, część gruczołów wydzielania wewnętrznego oraz omoczni i woreczka żółtkowego. Komórki mezodermy tworzą natomiast większą część układu krwionośnego, mięśniowego i kostnego, narządów płciowych oraz wszystkich czterech błon płodowych. W drugiej dobie inkubacji zaczynają wykształcać się błony płodowe: owodnia, kosmówka, pęcherzyk żółtkowy i omocznia.

2 Owodnia powstaje z fałdów ektodermy tworzących się ponad przednią częścią przedłużenia głowowego. Płyn owodniowy, który wypełnia przestrzeń między zarodkiem a owodnią chroni zarodek przed wysychaniem i wstrząsami. W płynie tym są substancje odżywcze, takie jak: fruktoza, tłuszcz, a także enzymy ułatwiające rozpuszczanie złuszczonego nabłonka zarodka.

3 Od jedenastej doby inkubacji do owodni przenika białko. Przed kłuciem płyn owodni wysycha i błona przylega bezpośrednio do zarodka. Kosmówka powstaje z zewnętrznej części fałdu głowowego i okrywa cały zarodek, pęcherzyk żółtkowy, a w późniejszym okresie także całą omocznię. Od zewnątrz zbudowana jest z ektodermy, która bezpośrednio styka się z białkiem, z którego pobiera składniki odżywcze. Omocznia powstaje przez uwypuklenie tylnej części jelita do pozazarodkowej jamy ciała. Rozrastając się, wsuwa się pomiędzy kosmówkę i pęcherzyk żółtkowy, zrasta z kosmówką, tworząc błonę zwaną kosmówką omoczniową. Bierze ona udział w oddychaniu zarodka, pobierając tlen z powietrza przechodzącego przez pory w skorupie, a wydala dwutlenek węgla. Omocznia spełnia rolę narządu oddechowego od szóstej doby inkubacji. Pęcherzyk żółtkowy z licznymi naczyniami krwionośnymi otacza żółtko. Zarodek korzysta ze składników odżywczych w żółtku, które za pomocą enzymów są rozkładane na substancje przyswajalne i przechodzą do naczyń krwionośnych, a następnie do zarodka. Niewykorzystane w czasie rozwoju zarodka żółtko razem z pęcherzykiem żółtkowym zostaje wciągnięte do jelita zarodka przed jego wykluciem. Naczynia krwionośne pęcherzyka łączą się z układem krwionośnym zarodka przez żyły skrzydłowe. Warunki inkubacji Wyniki lęgu zależą nie tylko od jakości jaj wylęgowych, ale także od warunków inkubacji. W czasie inkubacji jaj w aparacie wylęgowym należy zapewnić właściwą temperaturę, wilgotność, wymianę powietrza oraz obracanie jaj. Parametry te nieznacznie się różnią w zależności od gatunku drobiu i okresu inkubacji. Temperatura w największym stopniu wpływa na prawidłowy rozwój zarodka. Rozwój zarodka zostaje całkowicie zahamowany w temperaturze 20 C, jest to tzw. zero fizjologiczne. Jeżeli w czasie inkubacji wystąpi awaria w inkubatorze, temperaturę w aparacie należy obniżyć poniżej zera fizjologicznego. Przerwa taka nie może trwać więcej niż kilka godzin, a w czasie całej inkubacji nie powinna przekraczać 24 h. Temperatura 42 C to

4 temperatura letalna, w której zamierają wszystkie zarodki. Prawidłowy rozwój zarodka przebiega w temperaturze C. Optymalna wilgotność w aparacie powinna wynosić 50-60%, a w ostatniej fazie inkubacji 75-80%. Zbyt mała wilgotność powoduje nadmierne parowanie wody z jaja, żółtko gęstnieje i jest utrudnione pobieranie składników odżywczych. Gdy wilgotność jest zbyt wysoka, następuje rozwodnienie żółtka, co prowadzi do opóźnienia wylęgu i zamierania piskląt wskutek zachłyśnięcia się płynem owodni. Warunki inkubacji jaj różnych gatunków drobiu w aparacie wylęgowym Parametry Jaja kurze indycze kacze gęsie Komora lęgowa Okres rozwoju zarodka (dni) Temperatura ( C) 37,7-37,9 37,8-38,0 37,6-37,8 37,7-37,8 Wilgotność względna (%) Wymiana powietrza (m 3 dla 1000 zarodków) Wietrzenie w ciągu doby (min.) nie 1 5 x x 3 10 x 2* 20 x 2 Obracanie jaj co 3 h co 3 h co 3 h co 1-3 h Chłodzenie jaj nie nie 2 0 x 2 * 15 x 1** 30 x 2*** Zraszanie jaj nie nie 2 x* 2 x Zraszanie jaj (temp. wody w C) Komora klujnikowa Okres rozwoju zarodka (dni) Temperatura ( C) 37,7-37,9 37,2-37,6 37,3-37,5 37,5-37,6 Wilgotność względna (%) Wilgotność względna podczas kłucia Wymiana powietrza (m 3 dla 1000 zarodków) Wietrzenie w ciągu doby (min.) nie 1 5 x x x 2 Obracanie jaj nie nie nie nie Chłodzenie jaj (min.) nie nie nie nie Zraszanie jaj od początku kłucia nie nie 3 x nie Zraszanie jaj (temp. wody w C) * - od 16. do 23. dnia inkubacji ** - od 8. do 14. dnia inkubacji

5 *** - od 15. do 25. dnia inkubacji U drobiu wodnego stosuje się skrapianie jaj wodą o temperaturze ok. 32 C, po uprzednim ich schłodzeniu do tej temperatury. U gęsi zabieg ten przeprowadza się od 8. doby, a u kaczek od 16. doby inkubacji. Wymiana powietrza w inkubatorze powinna być taka, aby zapewnić zarodkom odpowiednią ilość tlenu oraz usunąć wydzielany dwutlenek węgla i inne gazy. Zarodek kurzy w czasie inkubacji zużywa ok. 4 I tlenu, a wydziela ok. 3,5 I dwutlenku węgla. Aby wymiana gazowa była prawidłowa, na 1000 zarodków w komorze lęgowej należy dostarczyć 10 m 3, a w klujniku 30 m 3 świeżego powietrza. Przy lęgach drobiu wodnego stosuje się okresowe schładzanie jaj, najczęściej 1-2 razy dziennie do temperatury C przez minut. Zabieg ten stosuje się tylko w komorze lęgowej. Obracanie jaj wykonuje się wyłącznie w komorze lęgowej i ma ono zapobiegać przywieraniu zarodka do błony obiałkowej oraz przylepianiu omoczni do żółtka. W komorze lęgowej jaja obracane są średnio co 3 h o kąt 45 w stosunku do poziomu lub o kąt 90 w stosunku do poprzedniego ułożenia. Biologiczna analiza lęgów Zadaniem biologicznej analizy lęgów jest ocena poszczególnych etapów rozwoju zarodka i określenie czynników, które wpłynęły na przebieg i wyniki lęgu. Ocena ta najczęściej polega na: prześwietlaniu jaj, ważeniu wybranej próby inkubowanych jaj, otwieraniu jaj z zamarłymi oraz niewyklutymi zarodkami, obserwacji kłucia, ocenie wylężonych piskląt i zapisywaniu wyników wylęgu. Prześwietlanie jaj ma na celu określenie rozwoju zarodka, odrzucenie jaj niezapłodnionych oraz z zamarłymi zarodkami. Terminy prześwietlania zależą od organizacji w zakładzie wylęgowym. W małych wylęgarniach na fermach zarodowych jaja są prześwietlane dwukrotnie między 5 a 7 dniem i przed przekładaniem jaj do wykluwacza, tj. w 18. albo 19. dniu inkubacji. W dużych zakładach wylęgowych jaja są prześwietlane jeden raz ok. 8. doby inkubacji. W 6. dobie inkubacji podczas prześwietlania jaja niezapłodnione są zupełnie przejrzyste, w jajach z zamarłymi zarodkami obserwuje się czerwone smugi, obręcze, które

6 powstały z rozpadu naczyń krwionośnych. W jajach z zarodkami żywymi na kulach żółtkowych są widoczne naczynia krwionośne o charakterystycznym układzie pająka. Kontrolne ważenie próby inkubowanych jaj (jest to zwykle kilka tac z jajami z różnych miejsc komory lęgowej) pozwala określić ubytki w czasie inkubacji, które wskazują, czy temperatura i wilgotność w aparacie były prawidłowe. Ważenie kontrolne należy przeprowadzać co 3, a przynajmniej co 6 dni. Przy prawidłowych parametrach inkubacji jaja w ciągu doby powinny tracić od 0,65 do 0,70% swej masy początkowej. Masa pisklęcia bezpośrednio po wylęgu wynosi od 64 do 67% masy jaja wylęgowego. Jeżeli ubytki masy jaja są za małe, świadczy to o zbyt wysokiej wilgotności i niskiej temperaturze, a gdy są za duże - o niskiej wilgotności i zbyt wysokiej temperaturze. Otwieranie jaj z zamarłymi i niewyklutymi zarodkami umożliwia określenie czasu i przyczyn zamierania zarodków. Wykonuje się również sekcję padłych piskląt tuż po wylęgu. W okresie inkubacji można wyróżnić cztery okresy nasilonej śmiertelności zarodków: pierwsze dwa dni inkubacji, kiedy wykształca się pole naczyniowe; w 6-7 dniu inkubacji, gdy funkcje oddechowe przejmuje omocznia; zmiany położenia zarodka w jaju z poprzecznego na podłużny i umiejscowienie dzioba pod prawym skrzydłem w kierunku komory powietrznej; przed wylęgiem (19-20 dzień), kiedy zarodek zaczyna oddychać płucami. Dokładna obserwacja inkubacji jaj i kłucia pozwala na określene błędów w technice lęgów. Zamieralność zarodków w pierwszych dniach inkubacji może być spowodowana wadami jaja wylęgowego, błędami podczas zbioru, transportu i przechowywania, a w późniejszym okresie inkubacji czynnikiem decydującym są błędy w technice lęgu. Prawdopodobne przyczyny zamierania zarodków podczas lęgu przedstawiono w tabeli. Prawdopodobne przyczyny zamierania zarodków podczas lęgu Objawy Nie rozwinięta tarczka zarodkowa ( czyste jaja") Przyczyny jaja niezapłodnione złe warunki magazynowania zła dezynfekcja (nadmierne gazowanie)

7 Wylewy naczyniowe ( krwawy pierścień") Zamarłe zarodki przed 10. dniem inkubacji Przedwczesne kłucie Opóźniony wylęg Zamarły zarodek ma dziób oddalony od komory lęgowej Zamarły zarodek w klujniku ma dziób w komorze powietrznej Zamarłe pisklęta przed nakłuciem skorupy Deformacja ciała zarodka Niewyklute pisklęta zlepione białkiem wady genetyczne choroby w stadzie reprodukcyjnym długo magazynowane jaja zbyt niska lub wysoka temperatura w komorze lęgowej choroby w stadzie reprodukcyjnym zbyt niska lub wysoka temperatura zła wentylacja niewłaściwe obracanie jaj zbyt wysoka temperatura w okresie lęgu zbyt duża wilgotność w okresie lęgu temperatura lub wilgotność odwrotnie jak wyżej zbyt duże jaja wylęgowe zbyt wysoka temperatura -10 dzień lęgu zbyt duża wilgotność po 19 dniu lęgu zbyt wysoka temperatura w dniu zbyt wysoka wilgotność w dniu letalne geny w stadzie reprodukcyjnym choroby w stadzie reprodukcyjnym niewłaściwe obracanie jaj do 10 doby inkubacji zła wentylacja wysoka temperatura podczas lęgu mała wilgotność w dobie inkubacji złe warunki środowiskowe stada reprodukcyjnego niewłaściwe obracanie jaj zbyt późno przełożone jaja do klujnika zbyt wysoka temperatura w dniu lęgu zbyt wysoka wilgotność w dniu lęgu

8 W trakcie lęgu zapisujemy wszystkie dane i na tej podstawie przeprowadzana jest ocena lęgu. liczba jaj zapłodnionych % zapłodnienia = x 100 liczba jaj nałożonych liczba zdrowych piskląt % wylęgu z jaj zapłod. = x 100 liczba jaj zapłodnionych liczba zdrowych piskląt % wylęgu z jaj nałożonych = x 100 liczba jaj nałożonych Przyjmuje się, że: jaj nie zapłodnionych nie powinno być więcej niż 5%, jaj z zarodkami zamarłymi nie więcej niż 10%, piskląt słabych i kalek nie więcej niż 1-2%. Postępowanie z pisklętami po wylęgu Pisklęta z aparatu wylęgowego wyjmujemy jak najszybciej, gdy tylko obeschną i wykonujemy staranne brakowanie. Do chowu przeznacza się pisklęta silne, normalnie rozwinięte z zagojoną pępowiną. Puch powinien być suchy, gęsty, bez przyschniętych resztek białka lub skorupy. Zdrowe pisklę położone na grzbiecie szybko wstaje na nogi. Wszystkie pisklęta chore, kalekie i słabe, z niewciągniętym pęcherzykiem żółtkowym oraz niezagojoną pępowiną brakujemy. W wypadku prowadzenia lęgów indywidualnych w stadach zarodowych pisklęta w momencie wyjmowania są znaczone znaczkami pisklęcymi. Numery znaczków są zapisywane w książce kontroli lęgów i kontroli wychowu. W intensywnym systemie produkcji jaj konsumpcyjnych koguty są zbędne, dlatego też podczas wyjmowania piskląt z wykluwacza rozdzielamy je na kurki i kogutki. Wczesna

9 likwidacja kogutków obniża koszty produkcji. Rozdzielanie płci, czyli tzw. seksowanie, przeprowadza się w zakładzie wylęgowym. Płeć możemy rozpoznać na podstawie różnic w budowie narządów rozrodczych metodą japońską lub endoskopową. Metoda japońska pozwala określić płeć na podstawie różnic w wyglądzie wynicowanego steku lub rozsunięcia fałd steku u kurek i kogutków. Kogutki na stronie brzusznej kloaki, między fałdami śluzówki mają błyszczący wyrostek wielkości główki od szpilki, natomiast u kurek w tym samym miejscu może również występować wyrostek, ale jest on mniejszy, bardziej szpiczasty, miękki, nieco jaśniejszy i mniej połyskujący. Metoda endoskopowa polega na włożeniu sondy endoskopu przez stek do jelita grubego i znalezieniu wizjerem zarysu jąder lub lewego jajnika. Obecnie w produkcji intensywnej płeć piskląt rozróżnia się na podstawie barwy puchu lub tempa opierzania; jest to autoseksing. Wykorzystuje się w tym celu cechy warunkowane przez geny sprzężone z płcią. Schemat takiego kojarzenia jest następujący: rasy New Hampshire ( ) x Sussex ( ) genotypy ss S - gamety s s S -- potomstwo Ss jasny puch Ss jasny puch s - brunatnawy puch s - brunatnawy puch Kogut przekazuje córkom barwę złocistą, kura - synom barwę srebrzystą. Koguty z takiego kojarzenia mają jasny puch, a kurki brunatnawy. Metoda ta jest tania, prosta, dokładna i szybka, stosowana przede wszystkim u kur typu nieśnego. W zakładzie wylęgowym pisklęta są również szczepione zgodnie z przyjętym programem szczepień.