Co nowego w NASK. Szanowni PaÒstwo! Zapraszam do lektury

Transkrypt

1 W numerze: Archiwalia w Internecie... 4 O Internecie, sieciach korporacyjnych i jakoúci... 6 Studium przypadku ñ obs uga biura podrûøy... 9 Bezpieczna infrastruktura ñ koordynacja dzia aò w skali kraju ICANN ñ najbliøsza przysz oúê W przygotowaniu do 10-lecia sieci WARMAN...14 Znaki narodowe w nazwach domen...16 Ochrona oznaczeò odrûøniajπcych w Internecie ñ zalecenia WIPO ProtokÛ LDAP Elektroniczny urzπd, internetowy obywatel... 22

2 Co nowego w NASK Szanowni PaÒstwo! W nowym numerze ÑBiuletynu NASKî chcia abym zwrûciê uwagí PaÒstwa na kilka waønych dla nas wydarzeò. Przede wszystkim zmiana adresu. Od 22 kwietnia pracujemy we w asnej siedzibie przy ulicy Wπwozowej 18 ( Warszawa). Telefony pozosta y bez zmian, nowy numer faksu do sekretariatu NASK (22) By a to najwiíksza operacja w dziejach naszych przeprowadzek. Na dachu budynku na rogu Wπwozowej i KEN, w ktûrym teraz dzia amy, zamontowano dwa wielkie loga NASK-u. OperacjÍ tí úledzi nasz fotoreporter. Z oúliwi twierdzπ, øe znaki te sπ tak duøe, aby by y widoczne z przelatujπcych nad nami boeing'ûw. Nie dementujemy... Przeprowadzka zbieg a sií z innym waønym dla nas momentem (i mamy nadziejí, øe jest on znaczπcy dla ca ej internetowej Polski). Jest nim inauguracja nowej strony internetowej Polska.pl ( Kierownikiem i g Ûwnym pomys odawcπ tego projektu jest Marek Marzec, ktûry dzieli sií z nami swoimi refleksjami po roku pracy nad nowπ wersjπ serwisu. Otwarcie ÑPolskiej Stronyî po πczyliúmy z prezentacjπ wspûlnego projektu NASK i ArchiwÛw PaÒstwowych ñ internetowego dzia u ÑSkarby archiwûw polskichî. Dzia ten obejmie ponad sto najcenniejszych dokumentûw przechowywanych w centralnych archiwach PaÒstwa. Z czasem ma szansí rozwinπê sií w miejsce, ktûre umoøliwi poznanie najwaøniejszych archiwaliûw, dotychczas dostípnych tylko dla wybranego grona odbiorcûw. O projekcie tym i umowie zawartej pomiídzy NASK a Naczelnym Dyrektorem ArchiwÛw PaÒstwowych w biuletynie pisze mec. Maria ZiÛ kowska, koordynujπca pracami Zespo u Prawnego NASK. Ponadto zachícam PaÒstwa do zapoznania sií z wywiadem na temat oferty us ugowej NASK, ktûrego udzieli nam kierownik Zespo u Sprzedaøy, Piotr Weso owski. W biuletynie piszemy takøe o bardzo waønej konferencji zwo anej z inicjatywy CERT Polska i NASK, poúwiíconej koordynacji dzia aò zmierzajπcych do ochrony infrastruktury teleinformatycznej, niezwykle istotnej dla funkcjonowania PaÒstwa. O idei i rozwoju sieci WARMAN (co trwa juø blisko 10 lat) pisze zastípca dyrektora NASK ds. akademickich, Maria TrπmpczyÒska. O przysz oúci ICANN, organizacji, ktûra zajmuje sií koordynacjπ funkcjonowania Internetu, mûwi artyku Artura Piechockiego z Zespo u Prawnego NASK. O znakach narodowych w nazwach domen pisze Andrzej Bartosiewicz, kierujπcy w NASK Dzia em Domen. I jak zwykle ñ mimo letniego sezonu ñ znajdπ PaÒstwo w tym numerze solidnπ porcjí ca kiem powaønych artyku Ûw napisanych przez wspû pracujπcych z nami ekspertûw. O ochronie oznaczeò w Internecie pisze dr Wojciech W odarczyk z KUL, o protokole LDAP ñ Jerzy Øenkiewicz z UMK, a o wykorzystaniu nowoczesnych úrodkûw Inauguracja serwisu Polska.pl Rozmowy z dziennikarzami teleinformatycznych we wzajemnych kontaktach w adzy i obywateli ñ Tomasz Kulisiewicz, doradca Polskiej Izby Informatyki i Telekomunikacji. Zapraszam do lektury 2

3 Co nowego w NASK 13 maja w siedzibie Archiwum G Ûwnego Akt Dawnych w uroczystym otwarciu strony internetowej Polska.pl i polskich zasobûw archiwalnych w Internecie wziíli udzia przedstawiciele Kancelarii Prezesa Rady MinistrÛw, Kancelarii Prezydenta, Komitetu BadaÒ Naukowych, Ministerstwa Edukacji i Sportu, Ministerstwa Kultury oraz Ministerstwa Infrastruktury. Byli teø licznie reprezentowani przedstawiciele úrodowisk zwiπzanych z kulturπ i naukπ, m.in. Biblioteki Narodowej, Biblioteki Sejmu, Muzeum Narodowego i Zamku KrÛlewskiego, Muzeum Wojska Polskiego, Muzeum Niepodleg oúci, w adze Uniwersytetu Warszawskiego i Polsko- -JapoÒskiej Wyøszej Szko y Technik Komputerowych. Marek Marzec Kierownik Zespo u Utrzymania i Rozwoju ÑPolska.plî Za oøenia by y ambitne: nowoczesny, sprawnie zarzπdzany, wydajny, skalowalny, rozwojowy serwis internetowy. W sukurs przysz a nowoczesna technologia oraz wiedza i doúwiadczenie w zakresie zarzπdzania projektami informatycznymi. Polska.pl jest z oøonym przedsiíwziíciem. Z jednej strony to klasyczny projekt informatyczny, z drugiej jednak szereg dzia aò realizowanych na polu dziennikarsko-redakcyjnym. Dbamy o to, by prûcz materia Ûw w asnych Polska.pl publikowa a takøe treúci pochodzπce od uøytkownikûw czy instytucji spoza NASK. ZakoÒczyliúmy pierwszy etap prac nad stronπ Polska.pl. Uruchomiliúmy jej nowπ wersjí i zaprezentowaliúmy jπ naszym uøytkownikom. To dopiero poczπtek. Przed nami kolejne zadania realizujπce jej ideí, czyli nieustanny rozwûj. DziÍkujÍ wszystkim, ktûrzy od 1993 roku wspû tworzyli pierwszπ Polskπ StronÍ Domowπ, tym, dziíki ktûrym realizacja tego przedsiíwziícia by a moøliwa oraz wszystkim osobom zaangaøowanym w jego realizacjí. * * * W dniach 8-9 czerwca w Warszawie rusza II Parada InternautÛw, organizowana przez Polskie Bractwo KawalerÛw Gutenberga, GminÍ Warszawa Centrum i Zarzπd miasta sto ecznego Warszawy. Jednym z organizatorûw i wy πcznym dostawcπ Internetu dla ca ej imprezy jest NASK. Oficjalnego otwarcia imprezy i wioski internetowej na Placu Zamkowym w sobotí 8 czerwca o godz dokona Prezydent Warszawy Wojciech Kozak. W wiosce internetowej obok stoisk wielu wystawcûw czekajπ na zwiedzajπcych liczne atrakcje, m.in. kawiarnia internetowa, przedstawienia teatralne, czaty na øywo ze znanymi osobami, pokazy wojskowych gier strategicznych, prezentacje ambasad, uczelni i galerii internetowych. BÍdzie teø stoisko NASK, do ktûrego juø teraz serdecznie zapraszamy! Sama parada przejdzie Traktem KrÛlewskim od Placu Zamkowego do Agrykoli. Poczπtek w sobotí o godz Na Agrykoli czekaê bídzie na sympatykûw Parady jeszcze jedna niespodzianka: koncert i zabawa techno do bia- ego rana. * * * NASK jest G Ûwnym Oficjalnym Sponsorem konferencji ÑMiasta w Internecieî, odbywajπcej sií w dniach czerwca w Zakopanem. To najwiíksze w Polsce i najstarsze w krajach Europy årodkowowschodniej forum promocji idei spo- eczeòstwa informacyjnego, elektronicznej demokracji (e-democracy) i w adzy (e-government). Celem konferencji jest budzenie zainteresowania zastosowaniami nowoczesnych technologii informacyjnych i komunikacyjnych (ICT), sieci teleinformatycznych, us ug telekomunikacyjnych oraz narzídzi publikacji w Internecie przez úrodowisko administracji publicznej oraz pracownikûw sektora komunalnego. Patronat nad konferencjπ objπ Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, ktûry wyrazi gotowoúê udzia u w dyskusji na temat eeurope oraz europejskich inicjatyw na rzecz e-integracji. W dyskusji tej weümie udzia m.in. Robert Verrue ñ dyrektor generalny DG INFSO oraz Micha Kleiber ñ przewodniczπcy KBN i minister nauki rzπdu RP. * * * NASK bierze udzia w VII Øeglarskich Mistrzostwach Polski Branøy Teleinformatycznej ñ IT Cup, ktûre odbywajπ sií w dniach czerwca br. na Jeziorze Miko ajskim. Honorowy patronat nad zawodami objπ prezes Polskiego Zwiπzku Øeglarskiego, minister skarbu Wies aw Kaczmarek. Regaty rozegrane zostanπ na odziach klasy Omega-OstrÛda (wszystkie jednakowe o takim samym rytmie regatowym) zgodnie z przepisami regatowymi i postanowieniami Polskiego Zwiπzku Øeglarskiego. NASK wystawia do regat dwie za ogi. Biuletyn informacyjny Naukowej i Akademickiej Sieci Komputerowej Redakcja: Maria Baranowska Projekt i przygotowanie do druku: Pracownia Graficzna Dπbrowa ZdjÍcia: Krzysztof Stanisz i ze zbiorûw redaktora Redakcja zastrzega sobie prawo do skrûtûw i opracowania tekstûw. NASK ul. Wπwozowa 18, Warszawa tel. (22) faks (22) contact@nask.pl 3

4 Archiwalia w Internecie Maria Ziółkowska W marcu 2002 roku Naczelny Dyrektor ArchiwÛw PaÒstwowych i Naukowa i Akademicka SieÊ Komputerowa zawar y umowí, na podstawie ktûrej NASK umieszcza w serwisie Polska.pl ( reprodukcje wybranych dokumentûw archiwalnych przechowywanych w polskich archiwach paòstwowych. Obie strony uzna y, øe publikacja materia Ûw archiwalnych w Internecie ma istotne znaczenie dla nauki, edukacji spo ecznej, poznania i rozwoju kultury narodowej oraz pog Íbienia toøsamoúci narodowej i europejskiej PolakÛw. Naczelny Dyrektor ArchiwÛw PaÒstwowych jest centralnym organem administracji rzπdowej w sprawach paòstwowego zasobu archiwalnego koordynujπcym dzia alnoúê archiwalnπ na terenie PaÒstwa oraz sprawujπcym nadzûr nad przechowywaniem i udostípnianiem materia Ûw archiwalnych. NASK posiada wy πczne prawa do strony internetowej oraz do adresu internetowego Ñpolska.plî. DostÍp do informacji publikowanych na tej stronie jest dla wszystkich uøytkownikûw Internetu nieodp atny. NASK uzna, øe zamieszczenie na stronie jedynie krûtkiej historii Polski jest niewystarczajπce i øe dla uøytkownikûw Internetu bídzie bardzo atrakcyjne umieszczenie na tej stronie reprodukcji najbardziej cennych materia Ûw archiwalnych, majπcych znaczenie jako ürûd o informacji o wartoúci historycznej o dzia alnoúci Maria ZiÛ kowska PaÒstwa Polskiego. ZaznaczyÊ naleøy, øe strona naleøy do najczíúciej odwiedzanych polskich stron WWW. Istotnym teø jest, øe stroní tí utrzymuje NASK z w asnych úrodkûw finansowych oraz to, øe nie zamieszcza na niej øadnych odp atnych informacji ani reklam. WiÍkszoúÊ ze 115 dokumentûw, ktûre zostanπ zaprezentowane w Internecie, pochodzi ze zbiorûw centralnego archiwum PaÒstwa ñ Archiwum G Ûwnego Akt Dawnych. 36 dokumentûw archiwalnych zosta o udostípnionych przez drugie centralne archiwum PaÒstwa ñ Archiwum Akt Nowych. Dokonujπc wyboru materia Ûw archiwalnych do zaprezentowania ich w powszechnie dostípnym Internecie, strony umowy uzna y, øe powinny to byê dokumenty: odnoszπce sií do najwaøniejszych zdarzeò z historii Polski, atrakcyjne wizualnie, takie dokumenty, ktûrych stan zachowania pozwala na odczytanie ich na ekranie komputera. Strony umowy za oøy y, øe kaødy z prezentowanych dokumentûw bídzie zawiera opis zdarzenia historycznego, ktûrego dokument dotyczy, w wiíkszoúci wypadkûw bídzie zmieszczona treúê dokumentu w jízyku, w ktûrym dokument zosta sporzπdzony oraz zostanie do πczone t umaczenie na jízyk polski. Za oøono, øe opis dokumentu powinien byê wykonany tak, aby by zrozumia y dla licealisty. Strony uzna y, øe wiedza w spo eczeòstwie o zasobach archiwûw polskich jest doúê skromna, nieporûwnywalnie ma a wobec wiedzy np. o zasobach muzeûw polskich. Najatrakcyjniejsze archiwalia sπ przechowywane w archiwach centralnych, ktûre majπ swoje siedziby w Warszawie. Archiwalia sπ przechowywane w warunkach specjalnych, wymagajπ odpowiedniego klimatu: temperatury, wilgotnoúci, braku dostípu úwiat a. Nie sπ umieszczane w sta ych ekspozycjach, z rzadka jedynie sπ prezentowane na krûtkoterminowych wystawach. G Ûwna wiedza o wyglπdzie niektûrych dokumentûw archiwalnych pochodzi z podrícznikûw historii, ktûre jednak nie zamieszczajπ tekstûw tych dokumentûw. Umieszczenie reprodukcji archiwaliûw w Internecie pozwoli na ich oglπdanie codzienne przez kaødego uøytkownika Internetu - bez wzglídu na to, w jakim miejscu úwiata sií znajduje. Dochodzi zatem do najszerszej obecnie popularyzacji archiwaliûw polskich. Ma to znaczenie nie tylko dla edukacji m odego pokolenia, ktûre jest najczístszym prywatnym uøytkownikiem Internetu, ale takøe dla edukacji powszechnej. Ma to znaczenie szczegûlne dla PolakÛw za granicπ. 4

5 Podpisanie umowy Opracowujπc tekst umowy miídzy Naczelnym Dyrektorem ArchiwÛw PaÒstwowych a NASK, naleøa o uwzglídniê, øe generalnie archiwalia nie sπ chronione prawem autorskim, poniewaø znakomita ich wiíkszoúê nie jest utworami w rozumieniu ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Wszystkie archiwalia, ktûre zosta y wybrane do umieszczenia w postaci cyfrowych reprodukcji w Internecie, sπ dokumentami publicznymi, najczíúciej zosta y wytworzone przez w adze PaÒstwa lub osoby publiczne. Øaden z tych dokumentûw nie posiada cech utworu w rozumieniu prawa autorskiego. Archiwalia stanowiπ w asnoúê Skarbu PaÒstwa, ktûry jest reprezentowany przez Naczelnego Dyrektora ArchiwÛw PaÒstwowych. NiezbÍdnym zatem by o wyraøenie przez Naczelnego Dyrektora ArchiwÛw PaÒstwowych zgody na ich udostípnienie. Ze wskazanych archiwaliûw zosta y wykonane reprodukcje, ktûre w formie cyfrowej zosta y umieszczone na stronie Reprodukcje majπ cechy utworûw Pamiπtkowe zdjície po podpisaniu umowy w rozumieniu prawa autorskiego. A zatem umieszczone na stronie WWW sπ chronione prawem autorskim. Prawa te przys ugujπ archiwom paòstwowym, ktûre wykona y reprodukcje. Jak wspomnia am, wszystkie archiwalia znajdujπce sií na stronie majπ za πczone opisy oraz w niektûrych wypadkach t umaczenie na jízyk polski. ZarÛwno opisy jak i t umaczenia korzystajπ z ochrony autorsko-prawnej, typowej dla utworûw. NASK zobowiπza sií, øe przekazane reprodukcje archiwaliûw zostanπ wykorzystane jedynie w celu umieszczenia ich w katalogu ÑSkarby archiwûw polskichî strony W katalogu tym zosta a umieszczona klauzula stanowiπca, øe wszystkie reprodukcje materia Ûw archiwalnych sπ umieszczone za zgodπ Naczelnego Dyrektora ArchiwÛw PaÒstwowych oraz øe zosta y wykonane przez archiwa paòstwowe lub podmioty wymienione pod prezentowanymi reprodukcjami. Reprodukcje, opisy i t umaczenia sπ chronione prawem autorskim. NASK nie ma prawa wykorzystania reprodukcji oraz opisûw i t umaczeò w celach innych niø okreúlone umowπ. Strony umowy zobowiπza y sií do wzajemnego sygnalizowania o ewentualnych naruszeniach praw autorskich. 5

6 Internet Umieszczone na stronie archiwalia sπ istotnie dokumentami wielkiej wagi i wielkiej urody. WyrÛøniÍ w tym miejscu - ze wzglídu na wartoúê historycznπ i piíkno: II PokÛj ToruÒski ñ dokument z 55 pieczíciami, Przywilej Radomski z 1505 roku (zwany Konstytucjπ nihil novi), UniÍ Lubelskπ z 1 lipca 1569 roku, KonfederacjÍ Warszawskπ z 1573 roku - dokument z przytwierdzonymi 206 pieczíciami w miskach woskowych, KonstytucjÍ 3 Maja, Uchwa Í Sejmu z 25 stycznia 1831 roku o detronizacji cara Miko aja jako krûla Polski. Wymienione dokumenty sπ juø do studiowania w Internecie. Zapowiadamy bardzo ciekawe dokumenty ze zbiorûw Archiwum Akt Nowych, a mianowicie Akt przekazania w adzy przez RadÍ Regencyjnπ w ríce Naczelnego DowÛdcy Wojsk Polskich JÛzefa Pi sudskiego, plakat polski z okresu wojny 1920 roku ÑHej kto Polak na bagnetyî, projekt Konstytucji PRL uchwalonej w 1952 roku w jízyku rosyjskim z odrícznymi poprawkami JÛzefa Stalina czy listí osûb internowanych w Bia o Íce z 1982 roku. Zamierzeniem stron umowy jest umieszczenie na stronie internetowej reprodukcji ponad 100 dokumentûw. Dokumenty te bídπ udostípnione w ca oúci. Zatem, Konstytucja 3 Maja jest zaprezentowana kompletnie, moøna przeczytaê ca y jej tekst i obejrzeê wszystkie szczegû y. Moøna podziwiaê jej dobry stan zachowania. Prezentacja archiwaliûw w Internecie jest pierwszym tego typu przedsiíwziíciem w Polsce. Otwiera drzwi archiwûw polskich ogromnej liczbie uøytkownikûw. Sπ to drzwi wirtualne. Internetowe ich otwarcie pozwala na obejrzenie z bliska tego, co dotychczas by o chronione ze wzglídu na nik oúê materii, na ktûrej znakomite, a takøe przykre treúci zosta y spisane. Prezentowane dokumenty dajπ wyobraøenie o wielkoúci naszej przesz oúci, naszej kulturze oraz naszym ñ od wiekûw ñ úwietnym miejscu w Europie. Wyraøam nadziejí, øe wspû praca Naczelnego Dyrektora ArchiwÛw PaÒstwowych i NASK bídzie trwa a i øe jej efektem bídzie prawdziwa, systemowa edukacja internetowa w dziedzinie historii. Nie ma wπtpliwoúci co do tego, øe wspû pracπ tπ budujemy wyedukowane spo eczeòstwo informacyjne. Mec. Maria ZiÛ kowska jest radcπ prawnym i koordynatorem Zespo u Prawnego w NASK O Internecie, sieciach korporacyjnych i jakości rozmowa z kierownikiem Zespołu Sprzedaży w NASK Piotrem Wesołowskim Porozmawiajmy o ofercie NASK w dziedzinie πcznoúci internetowej, us ug zwiπzanych z transmisjπ danych i budowπ sieci korporacyjnych. G Ûwnym dπøeniem NASK jest dostarczanie optymalnych rozwiπzaò teleinformatycznych dopasowanych do wymagaò i specyfiki dzia alnoúci poszczegûlnych klientûw, do ich aktywnoúci na rûønych polach ñ biznesu, nauki czy administracji. Rzeczywiúcie, naszπ dewizπ jest rozpoznanie potrzeb klienta i dopasowanie do nich naszych us ug. Dzieje sií tak od pierwszego kontaktu z klientem, kiedy staramy sií zrozumieê jego potrzeby w sferze us ug teleinformatycznych, zwiπzane z dostípem do Internetu, transmisjπ danych etc. Do kaødego przypadku podchodzimy indywidualnie, analizujemy wymagania, przyglπdamy sií infrastrukturze, ktûrπ klient dysponuje ñ w rezultacie proponujemy konkretne dostosowane do potrzeb rozwiπzanie. Dla klienta najwaøniejsza jest korzyúê, jakπ uzyskuje ñ moøe to byê aplikacja, ktûra dzia a pomiídzy oddalonymi oddzia ami firmy, rozwiπzanie problemu komunikacji z centralπ znajdujπcπ sií za granicπ, czy teø w miarí prosty dostíp do Internetu. Obs ugujemy rûøne grupy klientûw reprezentujπcych z jednej strony biznes a z drugiej naukí, 6

7 Internet urzídy paòstwowe (np. Sejm i Senat RP) i wiele jednostek administracji publicznej. Rozwiπzania NASK sπ dostosowane do tak rûønorodnych odbiorcûw, a nadrzídnπ wartoúciπ sπ zawsze potrzeby klienta. Odbiorcy biznesowi, akademiccy, sektor administracji paòstwowej, rûøne branøe i rûøne potrzeby. Jak to sií przek ada na us ugi oferowane przez NASK? Naszπ grupπ docelowπ sπ klienci ze úrodowisk biznesowych i komercyjnych, do ich potrzeb dostosowujemy w pierwszym rzídzie parametry naszej sieci i dostípne w nich us ugi. Specjalnπ grupπ sπ operatorzy internetowi ñ wspû pracujemy z najwiíkszymi firmami ISP w Polsce, ktûre korzystajπ za naszym poúrednictwem z dostípu do Internetu, tranzytu krajowego i miídzynarodowego. Z kolei klienci biznesowi to najczíúciej duøe firmy korzystajπce z us ug transmisji danych i sieci korporacyjnych oraz dostípu do Internetu. Nasze us ugi charakteryzujπ sií wysokπ jakoúciπ, bowiem z regu y s uøπ zaspokojeniu zaawansowanych potrzeb biznesowych oraz korzystnym stosunkiem jakoúci do ceny. Jakie us ugi internetowe dostípne sπ w ofercie NASK? Piotr Weso owski DostÍp do Internetu dla biznesu úwiadczymy w trzech klasach: Enterprise Internet Access (us uga skierowana do firm, ktûre wymagajπ niezawodnej πcznoúci o wysokiej jakoúci), Service Provider Internet Access (us uga ta skierowana jest do mniejszych ISP, dla duøych operatorûw w aúciwym wariantem jest wymiana ruchu przy uøyciu protoko u BGP) i Content Provider Internet Access (us uga dla dostawcûw treúci, portali, sklepûw internetowych). Kolejna grupa to dostíp do Internetu dla klientûw akademickich. W tym zakresie wspû pracujemy úciúle z ogûlnopolskπ sieciπ POL-34. Za jej poúrednictwem zapewniamy naszym klientom tranzyt do paneuropejskiej sieci GEANT. Z POL-34 πczymy sií z prídkoúciπ 155 Mb/s, w najbliøszym czasie przep ywnoúê ta wzroúnie do 622 Mb/s, a wyjúcie w úwiat zakoòczone w Poznaniu ma w obecnej chwili przep ywnoúê dwa razy 2,5 Gb/s. Tym co nas wyrûønia spoúrûd innych sieci miejskich w Polsce jest zapasowe po πczenie zagraniczne, dodatkowo uruchomione dla klientûw akademickich. Jest to πcze do skandynawskiej sieci akademickiej Nordunet o przep ywnoúci 12 Mb/s. Dla úrodowiska akademickiego mamy specjalny cennik dostosowany do moøliwoúci klientûw. Jest jeszcze trzeci typ dostípu do Internetu: dostíp dodzwaniany, tzw. dial-up, dla ma ych firm i klientûw indywidualnych. Dysponujemy punktami dostípowymi w kilku strefach numeracyjnych na terenie kraju, g Ûwnie w duøych miastach, jednakøe serwis jest najbardziej rozwiniíty w Warszawie. Oferujemy klientom zarûwno dostíp do Internetu, jak i miejsce na serwerach na skrzynki pocztowe i strony WWW. Jak moøna scharakteryzowaê us ugi NASK w zakresie budowy sieci korporacyjnych? Generalnie, jak juø wspomnia em, w naszej dzia alnoúci us ugowej skupiamy sií na klientach biznesowych ñ dla nich úwiadczymy us ugi, ktûre nazywamy korporacyjnymi, polegajπce na transmisji danych pomiídzy lokalizacjami klienta. Mamy w asnπ ogûlnopolskπ sieê Frame Relay, posiadamy sieê miejskπ w Warszawie wykorzystujπcπ zarûwno technologií Frame Relay jak i ATM. SieÊ korporacyjna jest niezbídnym narzídziem pracy w przypadku duøej firmy posiadajπcej kilka oddzia Ûw w Polsce. Takiej, w ktûrej zachodzi koniecznoúê wymiany danych pomiídzy centralπ a oddzia ami terenowymi o úciúle okreúlonych parametrach, takich np. jak przep ywnoúê. Zaznaczmy ñ wymiany zabezpieczonej w 100 procentach przed dostípem osûb z zewnπtrz, bowiem technologia Frame Relay gwarantuje zestawienie bezpiecznych, niewidocznych i niedostípnych z zewnπtrz sieci korporacyjnych, o wiele bezpieczniejszych niø coraz popularniejsze rozwiπzania IP VPN (to transmisja danych bezpoúrednio przez Internet). IP VPN jest technologiπ nowπ, toteø popyt na us ugi tego typu nie jest jeszcze duøy. W chwili obecnej IP VPN jest technologiπ promowanπ g Ûwnie przez producentûw sprzítu oraz operatorûw posiadajπcych wy πcznie sieê opartπ o IP (Internet Protocol). 7

8 Internet Co wyrûønia us ugi NASK na rynku teleinformatyki? Czasem spotykam sií z opiniπ, øe us ugi, ktûre úwiadczymy, sπ drogie ñ nies usznie, gdyø wynika to czísto z porûwnywania dwûch rûønych rzeczy. Weümy przyk ad dostípu do Internetu o przep ywnoúci 2 Mb/s. Mimo, øe w cennikach wielu dostawcûw znajdziemy informacjí o cenie takiego dostípu, naleøy pamiítaê, øe czísto us ugi te rûøniπ sií miídzy sobπ. Decydujπc sií na us ugí NASK mamy pewnoúê, øe na πczu 2 Mb/s moøna korzystaê z pe nej jego przep ywnoúci, a w przypadku oferty innej firmy moøe sií okazaê, øe mimo wykupienia 2 Mb/s maksymalny ruch moøliwy do uzyskania na πczu nie przekracza 128 kb/s. Dlaczego tak sií dzieje? Postaram sií wyjaúniê pokrûtce na czym polega problem. W uproszczeniu ruch internetowy klienta musi pokonaê nastípujπcπ drogí: przez πcze dostípowe do routera dostawcy, przez sieê szkieletowπ dostawcy oraz do wyjúcia z sieci i przez sieci innych operatorûw. Na kaødym z tych odcinkûw moøe nastπpiê ograniczenie dostípnego dla klienta pasma. Na πczu dostípowym dzieje sií tak wtedy, gdy do jednego portu routera do πczonych jest wielu klientûw, a suma wykupionych przez nich przep ywnoúci przekracza przep ywnoúê portu, np. do jednego portu 2 Mb/s pod πczonych jest 20 klientûw, kaødy po 2 Mb/s. Z kolei w sieci szkieletowej ograniczenia wystípujπ wtedy, gdy po πczenia pomiídzy wíz ami sieci majπ zbyt niskπ przep ywnoúê w stosunku do potrzeb. To samo dotyczy wyjúcia z sieci. Ostatnim elementem sπ sieci, przez ktûre ruch kierowany jest dalej w úwiat. Tutaj takøe wystípujπ znaczπce rûønice jakoúci zaleønie od operatora. W NASK-u klient jest pod πczany do w asnego portu w routerze i jeøeli kupuje od nas 2 Mb/s oznacza to, øe do tego routera 2 Mb/s naprawdí ma. Po πczenia pomiídzy routerami sieci szkieletowej sπ dostosowywane do realnych potrzeb, a πcza sπ stale monitorowane ñ jeøeli istnieje taka potrzeba ñ przep ywnoúê jest zwiíkszana. W sieci warszawskiej nie ma tego problemu, gdyø mamy w asne úwiat owody, πcza sπ w pe ni skalowalne, a przep ywnoúê moøe byê zwiíkszona z dnia na dzieò. WspÛ pracujemy wy πcznie z partnerami gwarantujπcymi najwyøsza jakoúê us ug, a na πczach do nich utrzymywane sπ znaczne rezerwy przep ywnoúci. Dodam, øe NASK dysponuje jednπ z najlepszych sieci w Polsce, gwarantujπcπ wysokπ jakoúê us ug. Mamy πcza krajowe i zagraniczne o wysokiej przep ywnoúci, siígajπcej do 155 Mb/s. Jak zatem porûwnaê us ugi NASK z tym co oferujπ inni operatorzy i co ma wybraê klient, ktûry nie ma zaawansowanych potrzeb Ñkorporacyjnychî? PorÛwnanie oferty NASK z innymi operatorami czísto jest trudne z przyczyn, o ktûrych wspomnia em przy okazji poprzedniego pytania. CzÍsto porûwnywane sπ rûøne us ugi. Tutaj trzeba sobie odpowiedzieê na pytanie, czego naprawdí klient potrzebuje ñ jeøeli rzeczywiúcie potrzebuje tylko dostípu do Internetu, ktûry bídzie s uøy niekoniecznie pracy, albo tylko do obs ugi poczty elektronicznej, do oglπdania stron internetowych, to byê moøe najtaòsze πcze wystarczy. Natomiast jeøeli chodzi o komunikacjí z centralπ firmy, klientami zagranicznymi, o zaawansowane us ugi, aplikacje, ktûre dzia ajπ w sieci ñ wtedy πcza NASK sπ jak najbardziej odpowiednie. Oferujemy us ugi korporacyjne i internetowe o gwarantowanych parametrach, co oznacza øe opûünienia, straty pakietûw, nie przekroczπ pewnego poziomu. Jest to typ umowy zwanej Service Level Agreement ñ SLA, ktûry w tej chwili jest intensywnie opracowywany. MyúlÍ, øe do koòca drugiego kwarta u tego roku umowy SLA bídπ juø wprowadzone. BÍdziemy wzorowaê sií na umowach zachodnich, analizujemy umowy, ktûre oferujπ inni operatorzy w Polsce i staramy sií zrobiê umowí, ktûra bídzie korzystniejsza dla klienta. A zatem NASK stawia na jakoúê? Naszym sta ym dπøeniem jest podnoszenie jakoúci úwiadczonych przez nas us ug. Przede wszystkim konsekwentnie rozbudowujemy i modernizujemy naszπ ogûlnopolskπ sieê, stale podnosimy szybkoúê i niezawodnoúê jej po πczeò ze úwiatem. Obecnie oferujemy πcznoúê miídzynarodowπ o przepustowoúci 155 Mbps i bídzie ona dalej zwiíkszana. Dodatkowo ogûlnopolska sieê NASK posiada bezpoúrednie po πczenia z innymi duøymi operatorami krajowymi, co pozwala na szybkπ wymianí ruchu miídzyoperatorskiego. Z kolei wspû praca NASK z globalnymi operatorami telekomunikacyjnymi Telia i Infonet zapewnia naszym klientom us ugi o zasiígu miídzynarodowym. Wszystkie nasze dzia ania pozwalajπ nam na dotrzymanie kroku úwiatowym standardom, a tym samym na oferowanie naszym klientom rozwiπzaò w pe ni dostosowanych do ich rosnπcych potrzeb i oczekiwaò. Za rozmowí dziíkujπ Maria Baranowska i Anna Maj 8

9 Internet Studium przypadku obsługa biura podróży Nasza wspû praca z jednym z najwiíkszych w Europie biur podrûøy rozpoczí a sií z momentem pojawienia sií tego biura w Polsce. Na poczπtku zaproponowaliúmy klientowi po πczenie punktûw sprzedaøy w naszym kraju z centralnym systemem rezerwacji znajdujπcym sií za granicπ poprzez dodzwaniany dostíp do Internetu przez sieê NASK. Dodatkowo w sieci NASK umieszczony zosta serwer kierujπcy zapytania agentûw korzystajπcych z dostípu do Internetu u innych operatorûw przez zagraniczne πcza NASK. W pûüniejszym etapie wspû praca nabra a szerszego wymiaru. Obecnie, obok rozwiπzania opisanego wyøej, punkty sprzedaøy, bídπce w asnoúciπ biura podrûøy, po πczone sπ z systemem zagranicznym przez πcza sta e do ogûlnokrajowej sieci NASK. Zapewniliúmy kompleksowπ obs ugí klienta, oferujπc dostawí niezbídnego do pod πczenia sprzítu oraz instalujπc i konfigurujπc po πczenie do Internetu. Oddaliúmy do dyspozycji klienta funkcjonujπce pod πczenie do Internetu, za pomocπ ktûrego zestawiane jest po πczenie IP VPN z centralπ znajdujπcπ sií za granicπ. W tej chwili do sieci NASK pod πczonych jest na sta e kilkanaúcie biur klienta znajdujπcych sií w ca ej Polsce. Liczba ta roúnie wraz z powiíkszaniem sií zasiígu sieci sprzedaøy. NASK zajmuje sií takøe hostingiem serwera klienta s uøπcego przyspieszeniu komunikacji z centralπ. Dodatkowo zapewniamy ñ wspûlnie z naszym partnerem Teliπ ñ bezpoúrednie po πczenie siedziby klienta w Polsce z centralπ zagranicznπ przez sieê Frame Relay, ktûra zapewnia gwarantowane pasmo pomiídzy tymi lokalizacjami przy znacznie niøszej cenie niø rozwiπzanie polegajπce na dzierøawie πcza dedykowanego. Po πczenie przez sieê Frame Relay o gwarantowanym na ca ej d ugoúci paúmie umoøliwia p ynne funkcjonowanie m.in. oprogramowania s uøπcego do zarzπdzania firmπ. Klient πczπcy swoje oddzia y przez sieê NASK zyskuje znaczne korzyúci. Nasza sieê zbudowana jest w taki sposûb, øe awaria jednego z jej punktûw nie powoduje przerw w funkcjonowaniu systemu klienta. SieÊ jest monitorowana 24 godziny na dobí, 7 dni w tygodniu, przez ca y rok. Umoøliwia to szybkπ reakcjí na kaøde zdarzenie majπce wp yw na jakoúê us ug. OgÛlnokrajowa sieê NASK zapewnia gwarancje dostípnoúci na poziomie minimum 99,5 % rocznie. W naszej sieci ogûlnokrajowej zapewniamy us ugi transmisji danych polegajπce na dostípie do Internetu oraz budowie wydzielonych sieci prywatnych VPN w oparciu o technologie IP (Internet Protocol) oraz Frame Relay. Zapewniamy takøe niezawodne πcza zagraniczne we wspû pracy z naszymi partnerami Teliπ i Infonetem. 9

10 Bezpieczna infrastruktura Bezpieczna infrastruktura koordynacja działań w skali kraju Podsumowanie konferencji IT.FORUM BEZPIECZNA INFRASTRUKTURA zorganizowanej z inicjatywy CERT Polska i NASK Maria Baranowska Czy polskie sieci teleinformatyczne sπ odpowiednio zabezpieczone przed atakiem cyberterrorystûw? Czy korzystajπc z Internetu moøemy mieê pewnoúê, øe hakerzy nie zaw adnπ naszymi danymi? Jak sií przed tym chroniê w skali PaÒstwa? To temat konferencji zorganizowanej 18 kwietnia br. z inicjatywy CERT Polska, NASK, ÑPCkurieraî i ÑTele.net forumî, poúwiíconej ochronie kluczowych systemûw IT i koordynacji tych dzia aò w skali kraju. Za bezpieczeòstwo systemûw teleinformatycznych w polskiej administracji paòstwowej oraz innych dzia ach gospodarki ñ telekomunikacji, energetyce, bankowoúci i ubezpieczeniach ñ odpowiadajπ rûøne zespo y i struktury. Ich dzia alnoúê wymaga úcis ej wspû pracy i koordynacji w skali kraju, wspûlnych standardûw i wzorcûw dzia ania, akceptowanych i przestrzeganych przez zainteresowane strony. Z inicjatywπ stworzenia platformy wspû pracy pomiídzy resortami i instytucjami odpowiedzialnymi za bezpieczeòstwo kluczowych systemûw teleinformatycznych wystπpi CERT Polska i taki by g Ûwny cel konferencji IT.FORUM ñ BEZPIECZNA INFRASTRUKTURA. Konferencja zosta a zorganizowana pod patronatem podsekretarza stanu w Ministerstwie Infrastruktury Krzysztofa Hellera. Otwierajπc konferencjí minister Heller przypomnia, øe uchwalony przez Sejm program budowy spo eczeòstwa informacyjnego epolska nie moøe wejúê w øycie bez po oøenia szczegûlnego nacisku na rozwiπzanie kwestii krajowego bezpieczeòstwa teleinformatycznego. Zgodnie z zapisami programu obowiπzkiem paòstwa jest zorganizowanie sprawnych s uøb chroniπcych obywateli przed atakami i przestípstwami dokonywanymi z wykorzystaniem infrastruktury teleinformatycznej. Rzπd zobowiπza sií do opracowania programu zabezpieczenia krajowych sieci, rozpoczπ teø wdraøanie zaleceò NATO i UE. Muszπ powstaê s uøby, ktûre bídπ umia y reagowaê, zabezpieczaê i informowaê o zagroøeniach krytycznej infrastruktury paòstwa. Informowanie jest rûwnie waøne jak czynnoúci techniczno-organizacyjne: w programie epolska jest zapis o niezbídnej edukacji i przygotowaniu spo eczeòstwa do øycia w úwiecie systemûw teleinformatycznych. W dyskusji panelowej (prowadzonej przez organizatorûw), stanowiπcej g Ûwnπ czíúê konferencji grono reprezentantûw s uøb paòstwowych (m.in. UOP, Policji, KBN, NBP, ZUS), ekspertûw (PIIT, PTI) i dostawcûw produktûw (Cisco, 10

11 Bezpieczna infrastruktura Clico, ISS, RSA, Symantec, Signet) zastanawia o sií nad praktycznπ realizacjπ tych zadaò. Przedstawiciele firm biorπcych udzia w konferencji zadeklarowali wspû prací przy budowie ogûlnokrajowego systemu bezpieczeòstwa. Zanim to nastπpi o dyrektor techniczny NASK i pe nomocnik ds. CERT Polska Krzysztof Silicki przedstawi podstawowe przyk ady definicji krytycznej infrastruktury paòstwa (KIP) pochodzπce z krajûw, gdzie dzia ajπ juø skoordynowane systemy jej ochrony. Np. w Wielkiej Brytanii KIP to te czíúci infrastruktury kraju, ktûrych ciπg oúê dzia ania jest na tyle waøna dla funkcjonowania paòstwa, øe jej utrata, przerwy w dzia aniu czy znaczπce obniøenie jakoúci dzia ania mogπ spowodowaê powaøne konsekwencje ekonomiczne lub spo eczne, zagraøajπce øyciu i funkcjonowaniu spo eczeòstwa. Kluczowe systemy KIP to w wersji brytyjskiej telekomunikacja, sektor finansowy, wodociπgi i kanalizacja, energia, transport, s uøba zdrowia, kluczowe oúrodki rzπdowe oraz s uøby wczesnego reagowania. O dzia aniu brytyjskiego rzπdowego zespo u ochrony infrastruktury teleinformatycznej UNIRAS mûwi na konferencji jego reprezentant David Parker. Dyr. Silicki podkreúli, øe zadaniem instytucji takich jak CERT Polska jest uúwiadomienie oficjalnym czynnikom w paòstwie, øe KIP w Polsce powinna byê chroniona. Ponadto poza kluczowymi systemami IT, telekomunikacji czy infrastruktury fizycznej paòstwa powstajπ obecnie pierwsze krajowe systemy teleinformatyczne, takie jak Pesel-Net, system PaÒstwowej Komisji Wyborczej, epoltax czy system ZUS, ktûre rûwnieø wymagajπ skoordynowanej ochrony. Obserwowane trendy úwiatowe nie pozostawiajπ co do tego øadnych wπtpliwoúci. Stosowane sπ coraz groüniejsze narzídzia i metody atakûw na systemy teleinformatyczne i tysiπce komputerûw na úwiecie, ataki na us ugi, serwery, routery, systemy DNS, serwisy WWW. OprÛcz dzia aò, ktûre w naszym kraju na bieøπco prowadzi m.in. CERT Polska, konieczne jest opracowanie planûw ochrony elementûw infrastruktury majπcej strategiczne znaczenie dla paòstwa i obywateli, a takøe wejúcie w úcis π wspû prací Statystyka atakûw na strony WWW (ürûd o: CERT Polska) miídzynarodowπ i wymianí informacji pomiídzy organizacjami rzπdowymi odpowiedzialnymi za bezpieczeòstwo teleinformatyczne (zalecanπ do natychmiastowej realizacji w rezolucji Rady Europy na temat bezpieczeòstwa IT z 28 stycznia 2002 r.) Waønym momentem konferencji by a prezentacja projektu krajowego oúrodka koordynujπcego dzia ania UOP, Policji, CERT Polska i innych instytucji, ktûrych dzia alnoúê wiπøe sií bezpoúrednio z funkcjonowaniem krytycznej infrastruktury paòstwa, przygotowanego przez dyrektora Roberta KoúlÍ z Biura BezpieczeÒstwa πcznoúci i Informatyki UOP. Zgodnie z wytycznymi NATO naleøy stworzyê trzystopniowπ strukturí z centrum koordynacyjnym na jej szczycie (BBi UOP), zespo em reagowania (CERT Polska) w jej úrodkowej czíúci i podmiotami chroniπcymi Incydenty sieciowe ñ statystyka CERT Polska 11

12 Bezpieczna infrastruktura 12 poszczegûlne zasoby (operatorzy, banki) na dole. Tak zorganizowana struktura obok funkcji reagowania i ostrzegania, bídzie takøe organizowaê szkolenia, opracowywaê narzídzia i testowaê produkty informatyczne. W dyskusji panelowej projekt ten spotka sií z poparciem wiíkszoúci przedstawicieli s uøb paòstwowych takich jak Policja, NBP, ZUS, obecnych na konferencji, a firmy ñ partnerzy konferencji ñ zadeklarowa y wspû prací przy budowie ogûlnokrajowego systemu bezpieczeòstwa. Np. ISS jest gotûw dzieliê sií wszystkimi informacjami i nieodp atnie úwiadczyê us ugi na rzecz oúrodka rzπdowego, tak jak czyni to w Niemczech i W. Brytanii. W dyskusji zwracano uwagí na koniecznoúê opracowania regu prawnych ustalajπcych obowiπzki poszczegûlnych instytucji, bowiem ñ jak stwierdzi wiceprezes PTI Wies aw PaluszyÒski ñ urzídy w praktyce robiπ tylko to, do czego zobowiπzujπ je przepisy i na co zgodnie z prawem mogπ wydatkowaê úrodki finansowe. David Parker z UNIRAS przestrzega jednak, øe tworzenie prawa dotyczπcego bezpieczeòstwa informatycznego jest procesem d ugim i skomplikowanym, wobec czego namawia do szybkich, wspûlnych dzia aò, w czym popar go dyrektor NASK Maciej Koz owski, przywo ujπc przyk ad Internetu, ktûry rozwinπ sií bez ustawy. Dr hab. Andrzej Adamski z UMK podkreúla z kolei znaczenie kreowania i stosowania tzw. ÑmiÍkkiego prawaî, czyli dobrych praktyk dobrowolnie uzgadnianych i przestrzeganych przez poszczegûlne firmy czy instytucje. Jest to sposûb na nadrobienie zaleg oúci i unikniície z udzenia, øe wszystko moøna uregulowaê w trybie ustawy czy ømudnych procesûw legislacyjnych. Dr Adamski przypomnia losy amerykaòskiego Computer Security Act z koòca lat 80., ktûry szybko sta sií martwπ literπ prawa, poniewaø nie nadπøa za postípem technologicznym. Waønym uzupe nieniem tej dyskusji by g os radcy w departamencie informatyzacji Ministerstwa FinansÛw Miros awa Zmyúlonego, ktûry mûwi o tym, øe w Polsce systemy IT i ich bezpieczeòstwo sπ przedmiotem wielu aktûw prawnych, w tym przede wszystkim ustawy o ochronie danych osobowych. Problem w tym, øe przepisy nakazujπce zabezpieczenie danych nie formu ujπ øadnych standardûw, a wiele urzídûw opûünia sií w dostosowaniu do wymagaò ustawy. Polityka zabezpieczeò nie jest unormowana jednolicie dla wszystkich urzídûw, nie ma teø spûjnego systemu autoryzacji i identyfikacji uøytkownikûw rzπdowych systemûw informatycznych. W podsumowaniu konferencji dyr. Silicki podkreúli, øe w Polsce istnieje juø wiele systemûw, w ktûrych zak Ûcenie dzia alnoúci mog oby odbiê sií w negatywny sposûb na funkcjonowaniu paòstwa i bezpieczeòstwa polskich obywateli. Paradoksalnie, pewne opûünienia w informatyzacji kraju grajπ na naszπ korzyúê. Wiele systemûw jest dopiero w stadium budowy lub modernizacji, a to najw aúciwszy moment na zaprojektowanie skoordynowanego krajowego systemu bezpieczeòstwa. Tego momentu nie wolno nam przeoczyê. W trakcie konferencji: min. Krzysztof Heller i dyr. Krzysztof Silicki CERT (Computer Emergency Response Team) Polska jest zespo em powo anym do reagowania na zdarzenia naruszajπce bezpieczeòstwo w sieci Internet. CERT Polska od poczπtku dzia a w ramach struktur Naukowej i Akademickiej Sieci Komputerowej NASK. ZespÛ istnieje od 1996 roku (do koòca roku 2000 pod nazwπ CERT NASK). Od 1997 roku jest cz onkiem FIRST (Forum of Incidents Response and Security Teams). W ramach tej organizacji wspû pracuje z podobnymi zespo ami na ca ym úwiecie. CERT Polska prowadzi wortal tematyczny poúwiícony zagadnieniom bezpieczeòstwa sieci pod adresem

13 Domeny ICANN najbliższa przyszłość W dniach marca mia o miejsce w Akkrze, stolicy Ghany, spotkanie ICANN (Internet Corporation for Assigned Names and Numbers), organizacji, ktûra zajmuje sií koordynacjπ funkcjonowania Internetu, ze szczegûlnym uwzglídnieniem funkcjonowania systemu tzw. serwerûw-root, na ktûrych opiera sií dzia anie Internetu oraz nazw domen internetowych. W spotkaniu uczestniczy Artur Piechocki z Dzia u Prawnego NASK. Oto jego relacja. G Ûwnym tematem spotkania by a dyskusja propozycji CEO ICANN dr Stuarta Lynna w zakresie zmiany struktury ICANN. Zgodnie z zaprezentowanymi kierunkami zmian ICANN mia oby w wiíkszym stopniu zaangaøowaê zarûwno prywatnych uøytkownikûw Internetu, jak i publicznych, w postaci rzπdûw poszczegûlnych krajûw. Obecna struktura ICANN polega przede wszystkim na zaangaøowaniu sektora prywatnego, zarûwno przedsiíbiorcûw, jak i zwyk ych uøytkownikûw Internetu. Struktura ta niestety nie sprawdzi a sií. Brak stabilnoúci ICANN oraz rzeczywistego udzia u uøytkownikûw Internetu w koordynowaniu dzia aò wewnπtrz struktury Internetu spowodowa koniecznoúê zaangaøowania rzπdûw poszczegûlnych krajûw do koordynowania wszelkich dzia aò zwiπzanych z Internetem, a zatem realizacjí popularnej ostatnio idei tzw. partnerstwa prywatno ñ publicznego. Wiπøe sií to Artur Piechocki z ca kowitπ zmianπ dotychczasowej struktury ICANN. Propozycja Lynna zak ada powstanie Rady DyrektorÛw, ktûra, odmiennie niø ma to miejsce obecnie, bídzie sk adaê sií z osûb reprezentujπcych rzπdy (obecnie istnieje tylko GAC ñ Rzπdowy Komitet Doradczy przy ICANN), cz onkûw ex officio (urzídnicy ICANN) oraz cz onkûw wybieranych z poszczegûlnych grup interesûw (m.in. reprezentujπcych krajowych rejestratorûw domen internetowych). Aktywne zaangaøowanie rzπdûw w proces zarzπdzania Internetem spowoduje znaczne ograniczenie idei demokracji internetowej, ktûra leøa a u podstaw powstania Internetu. Artur Piechocki Okaza o sií jednak, iø jest to idea utopijna, przynajmniej na obecnym etapie rozwoju Internetu. Rzeczywiste zaangaøowanie rzπdûw w strukturí ICANN nie jest jednak jeszcze oczywiste, albowiem cz onkostwo w ICANN i wspûlne zarzπdzanie Internetem wiπøπ sií z koniecznoúciπ poniesienia kosztûw funkcjonowania ICANN, ktûre zgodnie z wyliczeniem Lynna powinny wynosiê w najbliøszym roku oko o 10 milionûw dolarûw. Rzπdy, jak wiadomo, nie sπ zainteresowane finansowaniem ICANN, stπd sukces projektu przedstawionego przez prezesa ICANN moøe okazaê sií wπtpliwy. Propozycja S. Lynna spotka a sií z rûønymi reakcjami ze strony úwiatowej spo ecznoúci internetowej, pojawi o sií siedem alternatywnych wersji reformy ICANN (w tym m.in. przygotowane przez MiÍdzynarodowπ UniÍ Telekomunikacyjnπ oraz stowarzyszenia krajowych rejestratorûw domen internetowych). Po spotkaniu ICANN w Ghanie wydaje sií, iø obecnie najistotniejszym zadaniem bídzie dok adne okreúlenie oczekiwaò w stosunku do ICANN, w szczegûlnoúci ze strony krajowych rejestratorûw domen internetowych. Temat ten zdominowa spotkanie grupy roboczej CENTR (Europejskie Stowarzyszenie Narodowych RejestratorÛw Domen Internetowych) we Frankfurcie 9 kwietnia. Cz onkowie CENTR wyrazili przekonanie o koniecznoúci powstania organizacji (ICANN lub innej), ktûrej podstawowym zadaniem bídzie koordynacja techniczna funkcjonowania Internetu, a w szczegûlnoúci systemu domen internetowych (DNS), a nie prowadzenie polityki i zarzπdzanie Internetem. Od organizacji koordynujπcej technicznπ stroní funkcjonowania DNS powinno wymagaê sií zapewnienia naleøytej obs ugi root-serwerûw oraz realizacji funkcji bazy IANA (Internet Assigned Numbers Authority), polegajπcej przede wszystkim na utrzymywaniu wpisûw w bazie danych dotyczπcych poszczegûlnych rejestratorûw krajowych. ICANN powinno pozostaê w obecnej formie jako organizacja w aúciwa dla funkcjonowania domen gtld (generic Top-Level Domain Names), natomiast realizacjí polityki dotyczπcej cctld (country code Top-Level Domain Names) 13

14 WARMAN powinno pozostawiê sií lokalnym spo ecznoúciom internetowym. Powinny one rozstrzygaê kwestií tzw. re-delegation, czyli zmiany krajowego rejestratora domen internetowych. Re-delegation dotyczπce krajowego rejestratora domen internetowych naleøy oprzeê na przepisach prawa lokalnego, a nie na normach prawa amerykaòskiego, ktûremu podlega ICANN. Krajowy rejestrator powinien odpowiadaê za funkcjonowanie, stabilnoúê oraz bezpieczeòstwo zarzπdzanego przez niego cctld. Prawid owa realizacja zadaò krajowego rejestratora domen internetowych wymaga umownego uregulowania stosunkûw z ICANN, a w szczegûlnoúci odpowiedzialnoúci ICANN oraz wynagrodzenia za wykonywane úwiadczenia. Kolejnym etapem na drodze ku reformie koordynacji i zarzπdzania Internetem bídzie spotkanie ICANN w Bukareszcie zaplanowane na koniec czerwca 2002 roku. W przygotowaniu do 10-lecia sieci WARMAN Maria Trąmpczyńska We wrzeúniu 2001 roku obchodziliúmy 10-lecie Internetu w Polsce i jak zwykle w takich momentach by czas na wspomnienia, refleksje, podsumowanie dotychczasowych osiπgniíê. Powsta a wûwczas d uga lista nazwisk osûb, dziíki ktûrym by o to moøliwe. Najbardziej zaangaøowane w tworzenie Internetu by o úrodowisko naukowe i akademickie. Do tego úrodowiska by y teø kierowane pierwsze úrodki finansowe na tworzenie miejskich sieci komputerowych powszechnie nazywanych MAN-ami oraz oúrodkûw komputerûw duøej mocy tzw. KDM-Ûw. årodowiska naukowe i akademickie GdaÒska, Krakowa i Warszawy jako pierwsze otrzyma y w grudniu 1992 roku úrodki na budowí sieci MAN i KDM. W Warszawie úrodki skierowano na Uniwersytet Warszawski, gdzie od 31 maja 1991 roku dzia a ZespÛ Koordynacyjny Naukowej i Akademickiej Sieci Komputerowej. Nad liczπcym 5 osûb zespo em kierownictwo objπ úp. profesor Tomasz Hofmokl. To ten zespû rozpoczπ budowí w Warszawie Miejskiej Sieci Komputerowej WARMAN. Na pierwsze zebranie dotyczπce budowy WARMAN-a zaproszeni zostali przedstawiciele wyøszych uczelni, jednostek naukowych, administracji paòstwowej. By w tym gronie rûwnieø ksiπdz, przedstawiciel seminarium duchownego. Uczestniczy am w tym spotkaniu, wûwczas jako przedstawiciel Szko y G Ûwnej Gospodarstwa Wiejskiego. Nie wiedzia am wûwczas, øe po wielu latach rozpoczní prací w NASK. Maria TrπmpczyÒska Atmosfera spotkania jest bardzo gorπca, wszyscy marzπ o stworzeniu w Warszawie najnowoczeúniejszej sieci komputerowej. W budowí sieci úwiat owodowej w πczajπ sií przedstawiciele wielu jednostek administracji paòstwowej. Na zwyk π mapí samochodowπ Warszawy nanoszone sπ regiony, w ktûrych w pierwszym etapie bídzie budowana sieê úwiat owodowa. Z grona uczestnikûw spotkania zostajπ wybrani przedstawiciele, ktûrzy majπ zorientowaê sií, jakie jednostki naukowe i akademickie naleøy przy πczyê do projektowanej sieci WARMAN. WchodzÍ do tego zespo u jako przedstawiciel regionu po udniowego obejmujπcego MokotÛw, S uøew, UrsynÛw. Szybko powstajπ listy jednostek, ktûre w poszczegûlnych regionach zostanπ do πczone do projektowanej sieci. Na mapí Warszawy nanoszone sπ 14

15 WARMAN πcza úwiat owodowe dzierøawione od firm oraz jednostek administracji rzπdowej. RÛwnolegle trwajπ prace nad lokalizacjπ pierwszych wíz Ûw sieci. Najwaøniejsze z nich zostajπ umieszczone na terenie wyøszych uczelni: Uniwersytetu Warszawskiego, Politechniki Warszawskiej i SGGW. RÛwnolegle z budowπ infrastruktury úwiat owodowej prowadzone by y prace nad wyborem technologii, ktûra powinna byê zastosowana w nowoczesnej sieci miejskiej. WybÛr pad na eksperymentalnπ ale najbardziej zaawansowanπ technologií ATM (Asynchronous Transfer Mode). Zainteresowanie úrodowiska naukowego i akademickiego Warszawy powstajπcπ pierwszπ miejskπ sieciπ komputerowπ by o ogromne. W kwietniu 1993 roku przedstawiciele Uniwersytetu Warszawskiego, PAN, Akademii Medycznej, SGGW, SGH oraz Politechniki Warszawskiej podpisujπ jednolity tekst porozumienia placûwek naukowo-badawczych i uczelni warszawskich w sprawie uczestnictwa w budowie i korzystaniu z Miejskiej Sieci Komputerowej w Warszawie WARMAN oraz KomputerÛw Duøej Mocy (KDM). Rok 1993 przynosi jeszcze jednπ waønπ zmianí. Zgodnie z decyzjπ przewodniczπcego Komitetu BadaÒ Naukowych w grudniu 1993 roku ZespÛ Koordynacyjny Naukowej i Akademickiej Sieci Komputerowej zosta przekszta cony w jednostkí badawczo-rozwojowπ o nazwie Naukowa i Akademicka SieÊ Komputerowa NASK. Budowa sieci WARMAN by a jednym z etapûw realizowanego w latach programu rozwoju infrastruktury informatycznej dla nauki, dofinansowywanego przez Komitet BadaÒ Naukowych. W tym okresie w Polsce powstajπ 22 sieci miejskie oraz 5 centrûw KDM. RÛwnolegle z budowπ MAN-Ûw i KDM-Ûw trwajπ prace nad udostípnieniem úrodowisku naukowo-akademickiemu Polski dostípu do úwiatowych zasobûw internetowych. Kolejne miesiπce i lata przynoszπ sta y rozwûj sieci i uruchamianie πczy o coraz wiíkszych przepustowoúciach. Rozpoczyna sií wspû praca pomiídzy rûønymi oúrodkami naukowo-badawczymi oraz poszczegûlnymi MAN-ami i KDM-ami. Prowadzi ona do powstania w czerwcu 1997 roku sieci szerokopasmowej POL-34, majπcej na celu stworzenie rozleg ej, bardzo nowoczesnej sieci komputerowej, ktûra zostanie w πczona do europejskiej sieci naukowej. Operatorem tej sieci decyzjπ KBN zosta o PoznaÒskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe (PCSS). W marcu 1999 roku zostaje podpisane przez czíúê jednostek wiodπcych MAN i KDM ÑPorozumienie o dostípie do wspûlnego kana u πcznoúci z europejskπ sieciπ naukowπ TEN-155 o przepustowoúci 34 Mb/sî. W grudniu 2000 roku w Kazimierzu Dolnym zosta a podpisana przez wszystkie jednostki wiodπce MAN i KDM ÑUmowa ramowaî, wyraøajπca wolí wspû dzia ania w zakresie utrzymania i rozwoju sieci szerokopasmowej, dostípu do wspûlnych zasobûw oraz rozwoju us ug i aplikacji multimedialnych. Dla úrodowiska naukowo-akademickiego rozpoczyna sií okres realizacji nowego programu dofinansowywanego przez KBN pod nazwπ PIONIER. W 2001 roku zostaje podpisane przez wszystkie MAN-y i KDM-y ÑPorozumienieî dotyczπce budowy OgÛlnopolskiej Sieci Optycznej PIONIER. Realizacja tej sieci rozpoczyna sií Realizacja Warszawskiej Sieci Korporacyjnej 15

16 Domeny we wrzeúniu 2001 roku, decyzjπ KBN o przyznaniu pierwszej dotacji na jej realizacjí, a operatorem tej sieci zostaje PCSS w Poznaniu. Rok 2002 przynosi dla úrodowiska naukowo-akademickiego bardzo duøe zmiany. DostÍp do úwiatowych zasobûw internetowych odbywa sií juø poprzez πcza o przepustowoúciach 2.5 Gb/s do sieci europejskiej G ANT, z moøliwoúciπ zwiíkszenia w miarí potrzeb do 10 Gb/s. Rozpoczyna sií budowa OgÛlnopolskiej Sieci Optycznej PIONIER. Jako pierwszy zostaje odebrany odcinek úwiat owodowy pomiídzy Bia ymstokiem i Warszawπ. Ca oúê prac nad budowπ sieci optycznej, zgodnie z planami inwestycyjnymi, ma byê zakoòczona w 2003 roku. Okres zbyt d ugi, aby czekaê. Dlatego teø w marcu 2002 roku zostaje podpisana umowa z Telekomunikacjπ Kolejowπ PKP na dzierøawí kana Ûw cyfrowych o przep ywnoúciach 34, 155, 622 Mb/s oraz kana Ûw optycznych i w Ûkien úwiat owodowych w relacjach zapewniajπcych po πczenie wszystkich jednostek wiodπcych na terenie Polski. Juø wkrûtce ca e úrodowisko naukowo-akademickie bídzie mog o korzystaê z akademickiej sieci szerokopasmowej o przep ywnoúci do 622 Mb/s. Napisanie krûtkiej notatki o tym, co zosta o zrobione, nie oddaje natomiast atmosfery tworzenia, ktûrπ by o i na szczíúcie jest poch oniíte úrodowisko naukowe i akademickie, reprezentowane przez swoich przedstawicieli z jednostek wiodπcych poszczegûlnych miast. Moøna juø teraz powiedzieê, øe sií uda o, øe przedstawiciele jednostek wiodπcych, ktûre podpisa y porozumienie o wspû pracy i wspûlnej budowie sieci optycznej, sprawdzi y sií doskonale. Naleøy jednak zauwaøyê, øe nie zawsze by o atwo i niejednokrotnie konieczny by kompromis. Maria TrπmpczyÒska jest zastípcπ dyrektora NASK ds. akademickich Znaki narodowe w nazwach domen Obecnie moøna rejestrowaê nazwy domenowe sk adajπce sií jedynie z zestawu znakûw zwanego LDH czyli litery od a do z (bez znakûw narodowych), cyfry oraz znaku Ñ-î. W krajach, w ktûrych obowiπzuje alfabet aciòski, takie ograniczenia nie sπ duøym problemem. Dla krajûw azjatyckich i arabskich te ograniczenia sπ jednak bardzo dotkliwe. RozpoczÍte wiíc zosta y w ramach ICANN oraz IETF prace nad wprowadzeniem do nazw domen znakûw narodowych. Problem wydawa oby sií atwy do rozwiπzania okazuje sií jednak doúê skomplikowany. Podstawowe za oøenia, jakie zosta y przyjíte, to pozostawienie obecnie dostípnego zestawu znakûw jako podstawy zapisu nazwy domenowej w DNS oraz przyjície sposobu reprezentacji znakûw z punktu widzenia klienta (standard kodowania), ktûry wspiera by wszystkie oficjalnie istniejπce jízyki na úwiecie. Aby spe niê pierwsze z opisanych za oøeò domeny zawierajπce znaki narodowe by yby t umaczone z postaci przyjaznej dla uøytkownika (ze znakami narodowymi np. ÑPolacyNieGÍsi.plî) do postaci akceptowalnej przez DNS (bq--ah7xb73p75wp6yp7mp7xt73o75u76zp7m4m 76477ne.pl) za pomocπ specjalnego algorytmu (np. RACE, DUDE, AMC-ACE-Z). Uøytkownik wpisywa by w przeglπdarce bπdü programie pocztowym nazwí zawierajπcπ 16 Intertelekom 2002 Andrzej Bartosiewicz

17 Forum ekspertów znaki narodowe, a aplikacja dokonywa aby t umaczenia i znalezienia odpowiadajπcej strony. Takie rozwiπzanie pozwoli na zachowanie zgodnoúci z systemem DNS wszystkich obecnie dzia ajπcych aplikacji internetowych (np. aktualne programy pocztowe). W DNS kaøda domena ze znakami narodowymi wyglπda aby podobnie jak pokazana kilka linijek wyøej, tj. zawiera aby prefiks w postaci dwûch liter oznaczajπcych typ algorytmu, w jaki zosta a przekodowana (np. bq, zq), dwa myúlniki oraz ciπg znakûw bídπcy t umaczeniem nazwy czytelnej dla uøytkownika. Przyk adowo domena Ñπ.plî mog aby mieê postaê bq--aecq.pl bπdü zq--2da.pl Drugie z za oøeò - o wiele trudniejsze - jest przedmiotem g Ûwnych prac w IETF. Zaproponowany i najbardziej popularny standard kodowania znakûw narodowych ñ UNICODE nie rozwiπzuje jednak problemûw krajûw azjatyckich (g Ûwnie Chin, Korei, Japonii), w ktûrych taki sam znak ma kilka znaczeò w zaleønoúci od jízyka, w ktûrym jest uøywany (dochodzi problem np. wersji tradycyjnej i uproszczonej tego samego jízyka np. chiòskiego). Pomimo øe standard UNICODE z punktu widzenia jízyka polskiego jest zupe nie wystarczajπcy, musimy poczekaê na globalne rozwiπzania, ktûre uwzglídniπ interesy wszystkich zainteresowanych krajûw. Na poczπtku 2002 roku przeprowadziliúmy w NASK testy w zakresie rejestracji i utrzymania domen ze znakami narodowymi (Ñπ.plî i ÑpolacyniegÍsi.plî). Niestety, do czasu wsparcia standardu stworzonego w ramach IETF przez producentûw oprogramowania (g Ûwnie Microsoft i Netscape) domen takich nie bídziemy mogli zobaczyê w naszych przeglπdarkach. Moøna juø natomiast p aciê za rejestracjí domeny w NASK kartπ kredytowπ. Autor jest kierownikiem Dzia u Domen NASK Ochrona oznaczeń odróżniających w Internecie zalecenia WIPO W toku Trzydziestej SzÛstej Serii PosiedzeÒ ZgromadzeÒ PaÒstw Cz onkowskich åwiatowej Organizacji W asnoúci Intelektualnej (WIPO), ktûra odby a sií w dniach 24 wrzeúnia ñ 3 paüdziernika 2001 roku, na wspûlnej sesji Zgromadzenia Zwiπzku Paryskiego oraz Zgromadzenia OgÛlnego WIPO przyjíto szereg zasad, majπcych na celu u atwienie paòstwom cz onkowskim stosowania praw wewnítrznych dla rozwiπzywania problemûw prawnych w zakresie uøywania w Internecie takich oznaczeò odrûøniajπcych, jak oznaczenia przedsiíbiorstw, oznaczenia geograficzne, tytu y prasowe, znaki towarowe itp. Poniewaø Polska jest paòstwem cz onkowskim WIPO, ustanowione zasady powinny byê brane pod uwagí takøe w toku stosowania prawa wewnítrznego przez polskie podmioty, w szczegûlnoúci sπdy i Urzπd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej. (Zob. publikacjí Nr 843[E] na serwerze Przedmiotowe zasady sπ zbiorem regu (wytycznych, dyrektyw), ktûry ma formí wspûlnego zalecenia wymie- Wojciech Włodarczyk nionych zgromadzeò. Oficjalna nazwa zalecenia brzmi: Joint Recommendation Concerning Provisions on the Protection of Marks, and other Industrial Property Rights in Signs, on the Internet (dalej: Zalecenie). Analogiczne zbiory zasad przyjíto juø wczeúniej w sprawie przepisûw o ochronie znakûw towarowych powszechnie znanych oraz w sprawie licencji na znaki towarowe. WspÛlne zalecenia stanowiπ tzw. Ñakty prawa miíkkiegoî (soft law instruments). Oznacza to, øe nie majπ one charakteru traktatu prawno-miídzynarodowego, lecz sπ jedynie zbiorem postanowieò (zasad) rekomendowanych paòstwom cz onkowskim do przyjícia w toku stosowania ich praw wewnítrznych. Regulacja zawarta w Zaleceniu dotyczy trzech obszarûw zagadnieò. Po pierwsze okreúla, kiedy uøywanie oznaczenia w Internecie moøe byê uwaøane za uøywanie w danym paòstwie cz onkowskim. Po drugie, wskazuje na sposoby rozwik ania kolizji praw do uøywania oznaczeò odrûøniajπcych w Internecie. Po trzecie, ustanawia wytyczne odnoúnie do zakresu stosowania úrodkûw ochrony w przypadku naruszenia takich praw. Wszystkie normowane w Zaleceniu zagadnienia stanowiπ najbardziej kontrowersyjne kwestie prawne, ktûre 17

18 Forum ekspertów stwarza uøywanie oznaczeò odrûøniajπcych w Internecie. Ich rozwiπzanie jest nadzwyczaj istotne dla praktyki prawa. W ramach pierwszego zagadnienia Zalecenie przewiduje regu Í, øe uøywanie oznaczenia w Internecie powinno byê uwaøane za uøywanie oznaczenia w danym paòstwie cz onkowskim tylko wûwczas, gdy ma ono gospodarczy skutek w tym paòstwie. RÛwnoczeúnie okreúla przyk adowy katalog okolicznoúci, ktûre mogπ byê uwzglídniane ñ jako relewantne ñ w toku ustalania, czy uøywanie oznaczenia ma gospodarczy skutek w danym paòstwie cz onkowskim. skuteczne przy ocenie, czy zosta y spe nione wymogi dla nabycia lub trwania prawa do oznaczenia. Oczywiúcie, zasadí takπ stosowaê naleøy tylko wûwczas, gdy nabycie prawa lub jego trwanie w prawie wewnítrznym paòstwa cz onkowskiego jest uzaleønione w jakikolwiek sposûb od tego, czy oznaczenie by o lub jest uøywane w tym paòstwie. Z przedmiotowπ regu π powiπzana jest ponadto wytyczna zalecajπca, aby jedynie uøywanie oznaczenia w Internecie, ktûre dokonywane jest w danym paòstwie cz onkowskim, podlega o ewentualnej kwalifikacji w ramach prawa Intertelekom 2002 ZaakcentowaÊ naleøy, øe katalog ten nie ma charakteru listy zamkniítej, a zatem nie wylicza przedmiotowych okolicznoúci w sposûb wyczerpujπcy. Obowiπzuje zasada, øe pod uwagí powinny byê brane wszelkie okolicznoúci, o ile majπ one znaczenie w rozpatrywanym stanie faktycznym. W úcis ym zwiπzku z regu π wskazujπcπ, kiedy uøywanie oznaczenia w Internecie moøe byê uwaøane za dokonywane w danym paòstwie cz onkowskim, pozostaje wytyczna zalecajπca uznawanie takiego uøywania oznaczenia za wewnítrznego tego paòstwa jako zachowanie naruszajπce prawo do oznaczenia lub czyn nieuczciwej konkurencji. Nie powinno nigdy zatem byê tak kwalifikowane uøywanie oznaczenia w Internecie, ktûre nie ma skutku gospodarczego w tym paòstwie. ZauwaøyÊ naleøy, øe pojície uøywania oznaczenia, ktûrym pos uøono sií w Zaleceniu, obejmuje zasadniczo wszelkie akty uøywania, jakie umoøliwiajπ nowoczesne technologie w Internecie. 18

19 Forum ekspertów W ramach drugiego z regulowanych zagadnieò, prezentowane Zalecenie przewiduje procedurí zawiadamiania o naruszeniu prawa do oznaczenia. Ustanawia ono regu Í rekomendujπcπ, aby uprawniony do uøywania oznaczenia w danym paòstwie cz onkowskim ponosi odpowiedzialnoúê za uøywanie naruszajπcego cudze prawo oznaczenia w Internecie ze skutkiem gospodarczym w innym paòstwie cz onkowskim tylko wtedy, jeøeli wczeúniej zosta zawiadomiony o dokonanym naruszeniu. Przedmiotowa wytyczna dotyczy jedynie tych naruszycieli, ktûrzy nie dzia ajπ w z ej wierze oraz podali dane umoøliwiajπce kontakt. Przedstawionπ regu Í uzupe nia dyrektywa wskazujπca, øe naruszyciel po takim zawiadomieniu nie powinien ponosiê odpowiedzialnoúci wûwczas, gdy poinformuje zawiadamiajπcego o przys ugujπcym mu prawie do uøywania oznaczenia, ujawni szczegû owe dane o tym prawie i podejmie odpowiednie úrodki, ktûre wyeliminujπ zachodzπcy w paòstwie zawiadamiajπcego gospodarczy skutek uøywania oznaczenia w Internecie lub naruszenie. Zalecenie dodatkowo okreúla ogûlne wytyczne, ktûre powinny byê brane pod uwagí przy ustalaniu, czy wystípuje w danym stanie faktycznym z a wiara naruszyciela. W ramach regulacji trzeciego zagadnienia Zalecenie ustanawia dyrektywí rekomendujπcπ stosowanie proporcjonalnych úrodkûw ochrony, przewidzianych w prawie wewnítrznym paòstwa cz onkowskiego na wypadek naruszenia prawa do oznaczenia lub dokonania czynu nieuczciwej konkurencji. Takie úrodki zatem, jak nakaz zaniechania naruszenia lub nakaz zap aty odszkodowania, powinny byê stosowane proporcjonalnie do skutku gospodarczego, ktûry wywo a o w tym paòstwie uøywanie oznaczenia w Internecie. Z przedmiotowπ dyrektywπ powiπzana jest zasada wskazujπca na koniecznoúê takiego stosowania wymienionych úrodkûw ochrony, aby zrûwnowaøyê interesy i prawa zaangaøowane w rozpatrywanπ sprawí. Podmiot jπ rozstrzygajπcy powinien ponadto rozpatrzyê wszelkie relewantne okolicznoúci. U podstaw opisanych regu leøy za oøenie, øe jakiekolwiek úrodki ochrony, przewidziane w prawie wewnítrznym paòstwa cz onkowskiego na wypadek naruszenia prawa do oznaczenia lub dokonania czynu nieuczciwej konkurencji ñ co do zasady ñ nie powinny byê stosowane w sytuacji uøywania oznaczenia w Internecie w dobrej wierze. PodkreúliÊ naleøy, øe Zalecenie ma zastosowanie do wszelkich oznaczeò odrûøniajπcych, ktûrych ochrona jest przewidziana w wewnítrznym prawie w asnoúci przemys owej paòstwa cz onkowskiego. Nie dotyczy zatem jedynie znakûw towarowych. Z drugiej strony, nie moøe byê wπtpliwoúci ñ pomimo iø nie ma w tym wzglídzie wyraünego rozstrzygniícia ñ øe Zalecenie odnosi sií tylko do takich oznaczeò, ktûre majπ charakter w aúnie oznaczeò odrûøniajπcych w rozumieniu w asnoúci przemys owej. Cel zawartych w nim regu, ich racja i kontekst w pe ni uzasadniajπ takie stanowisko. OkolicznoúÊ, øe pos ugujπ sií one konsekwentnie pojíciem oznaczeò bez jakichkolwiek dodatkûw, wskazujπcych na typ tych oznaczeò, nie moøe wiíc prowadziê do poglπdu przeciwnego. ZwrÛciÊ trzeba ponadto uwagí, øe Zalecenie odnosi sií do przedmiotowych oznaczeò niezaleønie od tego, czy podlegajπ one rejestracji, czy teø nie. KwestiÍ tí Zalecenie przesπdza jednoznacznym postanowieniem. Autor jest doktorem nauk prawnych, adiunktem w Katedrze Prawa Administracyjnego i Nauki Administracji KUL Intertelekom

20 Forum ekspertów Protokół LDAP AP LDAP (Lightweight Access Directory Protocol) staje sií obecnie bardzo popularnym protoko em obs ugujπcym us ugi katalogowe. Wywodzi sií w prostej linii z X.500. Pe ni w poczπtkowej fazie funkcjí protoko u komunikacyjnego klient-serwer dla uøytkownikûw korzystajπcych z zasobûw X.500. Z uwagi na doúê skomplikowanπ i rozleg π strukturí X.500, lekki i przejrzysty LDAP rozwinπ sií szybko jako uniwersalny mechanizm obs ugi zasobûw o charakterze katalogowym. W odrûønieniu od X.500, usytuowanego w siedmiowarstwowym modelu OSI, LDAP powiπzany jest ze standardem protoko u TCP/IP, co daje bezpoúredniπ moøliwoúê jego integracji z rûønymi aplikacjami sieciowymi Internetu. Kolejne wersje LDAP-u, jako zestaw rekomendacji katalogowych, by y opracowywane przez grupy robocze organizacji IETF (Internet Engineering Task Force) w postaci raportûw RFC. RÛwnieø niektûre duøe firmy telekomunikacyjne zaleca y LDAP jako πcznik do obs ugi wzajemnie po πczonych i skomplikowanych serwerûw katalogowych. Dalsze prace i rozwûj ukierunkowa y LDAP jako uniwersalny protokû dostípowy obs ugujπcy zasoby danych zgodnie ze strukturπ X.500. Jego bazy danych majπ postaê hierarchicznπ, zgodnπ z modelem informacyjnym i schematem nazewnictwa standardu X.500. W koòcu 1997 roku zatwierdzono 3 wersjí LDAP-u, ktûra sta a sií standardem katalogowym identyfikowanym z globalnπ us ugπ katalogowπ w Internecie. Prekursorem prac w Jerzy Øenkiewicz zakresie X.500 by oúrodek uniwersytecki w Londynie (UCL), a w zakresie protoko u LDAP uniwersytet w Michigan, ktûry m.in. udostípnia bezp atne implementacje oprogramowania w ramach projektu Open-LDAP. Początki usług katalogowych w Polsce Poczπtki us ug katalogowych w Polsce datujπ sií od 1992 r., kiedy w UMK uruchomiono serwer krajowy X.500, kilka miesiícy pûüniej uruchomiono serwery poziomu regionalnego w Warszawie, Poznaniu, Wroc awiu, Krakowie i Toruniu, a w kolejnych latach w odzi, GdaÒsku, Szczecinie, Zielonej GÛrze i Bydgoszczy. Intensywne prace badawczo-rozwojowe w zakresie us ug katalogowych by y prowadzone m.in. w UMK w Toruniu oraz w NASK w Warszawie, finansowane ze úrodkûw w asnych obu jednostek. RÛwnieø Komitet BadaÒ Naukowych dofinansowywa okresowo prace w zakresie aktualizacji akademickich baz informacyjno-adresowych. Od 1999 roku w niektûrych oúrodkach akademickich w Polsce podjíto prace testowo-implementacyjne w zakresie wykorzystania protoko u LDAP do obs ugi zasobûw sieciowych, uwierzytelniania uøytkownikûw sieciowych i autoryzacji dostípu do danych oraz wspû pracy z infrastrukturπ kluczy publicznych PKI. Wysi kiem kilku úrodowisk akademickich (NASK ñ Warszawa, WCSS Politechniki Wroc awskiej, PCSS Instytutu Chemii Bioorganicznej PAN, Uczelniane Centrum Informatyczne UMK ñ ToruÒ) zapoczπtkowano w 2001 r. prace celem wdroøenia protoko u LDAP w akademicko-naukowych sieciach komputerowych w Polsce, dofinansowane w postaci projektu celowego KBN. Zastosowania protokołu LDAP Jerzy Żenkiewicz ProtokÛ LDAP sta sií bardzo istotnym sk adnikiem oprogramowania poúredniczπcego (tzw. middleware) us ug katalogowych w aplikacjach sieciowych. årodowisko sieciowe wspomagane tym protoko em moøe dotyczyê rûønorodnych informacji i us ug, takich m.in. jak: , WWW, portale, dane osobowe, DNS, adresy grup dyskusyjnych, elementy sprzítowe, multimedia, systemy GRID. Zasoby katalogowe umoøliwiajπ przechowywanie uprawnieò dla szerokich potrzeb aplikacji sieciowych, jak zarzπdzanie zasobami sieciowymi i prawem dostípu uøytkownikûw, lokalizacja zasobûw i uøytkownikûw sieciowych, uwierzytelnianie i zabezpieczenie uøytkownikûw. Interesujπcym zastosowaniem protoko u LDAP jest szeroko pojíta problematyka bezpieczeòstwa systemûw, szczegûlnie w zakresie infrastruktury kluczy publicznych 20