Kierunek psychodynamiczny

Transkrypt

1 Kierunek psychodynamiczny

2 KIERUNEK PSYCHODYNAMICZNY PSYCHOANALIZA ZYMGUNTA FREUDA

3 Kierunek psychodynamiczny Podejście to zawdzięczamy wiedeńskiemu lekarzowi specjalizującemu się w neurologii Zygmuntowi Freudowi ( ). Zgodnie z opracowanym przez niego podejściem psychodynamicznym zachowanie człowieka motywowane jest przez potężne siły wewnętrzne. Założenie to jest wspólne dla wszystkich teorii psychodynamicznych (Freud miał bowiem kontynuatorów swojej idei).

4 Zygmunt Freud Każde zachowanie jest umotywowane, nie wyznacza go przypadek ani doraźne zdarzenia. Według teorii Freuda rdzeniem osobowości są zdarzenia zachodzące w psychice człowieka (często nieświadome), które motywują go do działania.

5 Cztery podstawowe pojęcia determinizm psychiczny wczesne doświadczenia popędy i instynkty procesy nieświadome

6 Determinizm psychiczny To założenie, że wszystkie reakcje umysłowe i zachowania zdeterminowane są wcześniejszymi doświadczeniami człowieka. Żadne objawy nie są przypadkowe, lecz powiązane z ważnymi wydarzeniami życiowymi.

7 Jak Freud doszedł do postawienia tej tezy? W końcu XIX wieku rozpoznawano w Europie wiele przypadków histerii Freud zwrócił uwagę, że konkretny objaw fizyczny zdaje się mieć związek z zapomnianym wcześniej zdarzeniem z życia pacjenta. Np. histeryczna ślepota mogła mieć związek z jakimś zdarzeniem, którego świadkiem była dana osoba. Poza tym objawy mogą dawać wtórny zysk pacjentowi, na przykład czyniąc go bezradnym, zapewniając opiekę i współczucie innych.

8 Wczesne doświadczenia pochodzące szczególnie z okresu wczesnego dzieciństwa, czyli początkowych faz rozwoju psychoseksualnego, mają najgłębszy wpływ na ukształtowanie osobowości i zachowań dorosłych.

9 Rozwój psychoseksualny 1) Stadium oralne 1 rok życia, potrzeby dziecka skupione na ustach, wargach, na języku; Fiksacja wyraża się alkoholizmem czy żarłocznością.

10 Rozwój psychoseksualny 2) Stadium analne 2-3 rok życia, energia libido jest w okolicach odbytu. Duże znaczenie ma rozpoczęcie treningu czystości. Fiksacja może powodować np. rozwinięcie się osobowości nadmiernie zwracającą uwagę na czystość (wydalanie) lub upartej, kontrolującej i obsesyjnej (przy wstrzymywaniu).

11 Rozwój psychoseksualny 3) Stadium falliczne 4-6 rok życia, zainteresowania skoncentrowane na problematyce seksualnej, penis budzi zainteresowania u dzieci obojga płci W stadium tym pojawia się kompleks Edypa i Elektry.

12 Rozwój psychoseksualny Kompleks Edypa to zafascynowanie chłopca mamą, traktowanie ojca jak rywala i strach przed jego reakcją. Kompleks Elektry to ten sam problem w relacji ojciec - córka.

13 Rozwój psychoseksualny 4) Stadium latencji 6 11,13 r.ż okres utajony Libido ulega osłabieniu i nie koncentruje się w szczególności na żadnym obszarze ciała. Obserwowany jest rozwój ego (sprawność intelektualna i społeczna).

14 Rozwój psychoseksualny 5) Stadium genitalne od okresu dorastania (od ok. 13 r.ż) pojawia się zainteresowanie seksualną przyjemnością. Wcześniejsze popędy łączą się w zintegrowany zestaw dorosłych seksualnych postaw i uczuć.

15 Podstawowe popędy Eros Tanatos

16 Eros to siła motoryczna związana z impulsami seksualnymi i zachowaniem gatunku. W tym ujęciu ludzkie pragnienia seksualne obejmowały nie tylko impulsy do podejmowania aktów seksualnych, ale także wszystkie inne próby poszukiwania przyjemności lub fizycznego kontaktu z ludźmi.

17 Libido Źródło energii impulsów seksualnych nazywał Freud libido (energia psychiczna popychająca ludzi do wszelkiego typu przyjemności zmysłowych). Według Freuda popęd seksualny działa od urodzenia.

18 Tanatos Do stworzenia tego pojęcia skłoniły Freuda obserwacje pacjentów, którzy doznali tragicznych przeżyć w czasie I wojny światowej. Tanatos był negatywną siłą popychającą ludzi do zachowań agresywnych i destrukcyjnych. Impuls ten jest przejawem skłonności wszystkich żywych istot do podporządkowania się prawom powrotu do stanu materii nieożywionej.

19 Procesy nieświadome Uznawane za główny determinant ludzkich myśli i działań. Zachowanie może być motywowane popędami, z których nie zdajemy sobie sprawy. Znaczenie objawów nerwicowych, snów, pomyłek w mowie i czynach, odnaleźć można w nieświadomości.

20 Pomyłka freudowska zdarza się wówczas, gdy nieakceptowane przez nas impulsy wewnętrzne domagają się wyrazu i wtedy nasza mowa czy zachowanie zdradza nieuświadomione pragnienie. Dla przykładu, spóźnianie się na spotkanie z jakąś osobą może nie być przypadkowe, lecz być wyrazem naszych prawdziwych uczuć. Gospodarz zaś do niepożądanego gościa może omyłkowo powiedzieć Tak się martwię, że cię widzę.

21 Id Ego Struktura osobowości Superego

22 ID to prymitywna, nieświadoma część osobowości, która rządzi się zasadą przyjemności pogonią za gratyfikacją, przyjemnością fizyczną, emocjonalną i seksualną, której należy doświadczyć, nie dbając o konsekwencje. Id działa irracjonalnie, na zasadzie impulsu.

23 SUPEREGO kieruje się z kolei zasadą moralności, nalega na czynienie tego, co właściwe. Jest magazynem wartości jednostki, zawiera wyuczone społecznie postawy moralne. Odpowiada ono pojęciu sumienia, to wewnętrzny system zakazów i nakazów, który rozwija się w miarę, jak dziecko przyswaja wartości i normy od rodziców i innych dorosłych, które mówią o społecznie pożądanych i niepożądanych działaniach.

24 EGO jest częścią osobowości, która jest najbardziej zakorzeniona w rzeczywistości i rządzi się zasadą realizmu. Jest ono arbitrem między toczącymi ciągłą walkę id i superego ( rozsądza konflikt impulsów id i wymagań superego). Reprezentuje osobiste poglądy człowieka na rzeczywistość. Wybiera działania, które zaspokoją impulsy id bez niepożądanych konsekwencji, ponieważ przedkłada racjonalne wybory ponad wymagania przyjemności.

25 Mechanizmy obronne Czasem jednak w miarę, jak ciśnienie ze strony id i superego rośnie strukturze ego trudno jest wypracować optymalny kompromis. Nieraz kompromis ten wymaga nałożenia ograniczeń na Id.

26 Mechanizmy obronne osobowości (mechanizmy obrony ego)... to nieświadome, nawykowe sposoby zachowania, obniżające przykre napięcie emocjonalne, najczęściej lękowe, i ułatwiające utrzymanie dobrej samooceny Najważniejsze mechanizmy obronne to: Racjonalizacja Wyparcie Tłumienie Projekcja Kompensacja Nadkompensacja Sublimacja Fantazjowanie Reakcje upozorowane

27 Mechanizmy obronne Racjonalizacja polega na dobieraniu racjonalnego, ale pozornie tylko słusznego wytłumaczenia dla własnego postępowania, którego prawdziwą przyczynę chcemy ukryć przed sobą. Np. piję alkohol, bo to dobre dla nerek Wyparcie polega na usuwaniu ze świadomości (w sposób bezwiedny) myśli, które jasno uświadomione musiałyby wzbudzić lęk lub poczucie winy. np. osoba która doznała traumatycznych przeżyć może nie pamiętać zdarzenia

28 Mechanizmy obronne Tłumienie mechanizm podobny do wyparcia, jest jednak procesem częściowo uświadamianej kontroli własnego działania. np. myśli takie, jak życzenie bliskiej osobie czegoś złego, choć mogą przemknąć przez głowę, lecz są natychmiast tłumione i ulegają odrzuceniu jako niezgodne z normami naszej kultury. Projekcja to przypisywanie innym własnych niekorzystnych cech są one rzutowane na zewnątrz. Na przykład osoba, która jest wybuchowa i opryskliwa, czym zraża sobie otoczenie, może uważać, że to nie ona, ale inni ludzie mają trudny charakter.

29 Mechanizmy obronne Sublimacja umożliwia częściowe i zastępcze zaspokojenie dążenia, którego motywy nie są aprobowane. Według psychoanalizy sublimacji ulegać może m.in. popęd seksualny - w twórczości literackiej czy malarskiej. Fantazjowanie zaspokajanie w wyobraźni niespełnionych pragnień lub przeżywanie w myślach sukcesów, które w życiu nie zostały osiągnięte. Są to marzenia na jawie, które pokonują wszelkie przeszkody i podają śmiałe rozwiązania trudności.

30 Mechanizmy obronne Reakcje upozorowane występują, gdy człowiek narzuca sobie zachowanie sprzeczne z silną tendencją, jaka u niego występuje, ale której właśnie stara się przeciwstawić. Jeśli więc człowiek boi się, na zewnątrz może przyjmować postawę odważną, na przekór swoim obawom. Redukuje to w pewnej mierze lęk, ale nie usuwa jego źródła.

31 Teorie postfreudowskie Niektórzy kontynuatorzy teorii Freuda zachowali wiele z pojęć przez niego stworzonych, ale znaczna ich część wprowadziła poważne zmiany do jego obrazu osobowości.

32 Teorie postfreudowskie Ogólne zmiany, jakie wprowadzili postfreudyści to : 1) większy nacisk położony na funkcje ego wraz z mechanizmami obronnymi, rozwój jaźni, świadome procesy myślowe i doskonalenie osobowości, 2) większa rola przypisywana czynnikom społecznym w kształtowaniu osobowości, 3) mniejsza rola przypisywana libido, 4) rozszerzenie okresu rozwoju osobowości z dzieciństwa na całe życie.

33 Postfreudyści przedstawiciele neopsychoanalizy Anna Freud Melanie Klein Angielska szkoła psychoanalizy Karen Horney Erich Fromm Erick Erickson Carl Gustaw Jung Neopsychoanaliza Psychologia analityczna Alfred Adler Psychologia indywidualna

34 Anna Freud ( ) Zmodyfikowała technikę analityczną do analizy dzieci. pojęcie linii rozwojowej, (szersze do freudowskiej koncepcji rozwoju psychoseksualnego)

35 Melanie Klein ( ) Teoria relacji z obiektem terapia głębiej zaburzonych pacjentów (psychotycznych, depresyjnych) i dzieci

36 Erich Fromm ( ) Psychoanaliza kulturowa wpływ kultury na podświadomości i podświadomości na kulturę Książki Ucieczka od wolności Psychoanaliza a religia, O sztuce miłości, zdrowe społeczeństwo

37 Karen Horney Teoria leku podstawowego -kulturowych źródeł nerwicy Ważna praca Neurotyczna osobowość naszych czasów

38 Erik Erikson Teoria rozwoju psychospołecznego (kryzysy rozwojowe w cyklu życia) Ważna praca Dzieciństwo i społeczeństwo

39 Alfred Adler ( ) Teoria kompleksu niższości kompensowanego dążeniem do mocy Psychologia indywidualna Ważna praca Sens życia

40 Carl Gustaw Jung ( ) Psycholog i psychiatra szwajcarski kierownik kliniki psychiatrycznej w Zurychu Od 1907 r. zwolennik Freuda W 1911 r. zostaje pierwszym przewodniczącym Międzynarodowego Towarzystwa Psychoanalitycznego w 1913 r. zrywa z koncepcją Freuda.

41 Carl Gustaw Jung - ciekawostki Opisywał swoje dzieciństwo jako samotne i nieszczęśliwe Ojciec duchowny, matka cierpiała na zaburzenia emocjonalne Jung odwrócił się od świadomego świata rozumu, skupiając na świecie snów, fantazji na świecie swej nieświadomości Sam w wieku 38 lat doświadczył silnych problemów emocjonalnych Kierunek studiów objawił mu sen Pierwsze spotkanie z Freudem trwało 13 godzin Nie przejął od Freuda zwyczaju kładzenia pacjenta na kozetce siadali naprzeciw siebie Freud nazywał go dziedzicem i następcą tronu, uważając niegdyś na przybranego syna i spadkobiercę ruchu psychoanalitycznego (był prawie 20 lat starszy od Junga)

42 Koncepcja Junga psychologia analityczna Pojęcie nieświadomości zbiorowej i archetypu. Intro- i ekstrawersja

43 Nieświadomość zbiorowa Znajduje się poniżej nieświadomości indywidualnej Zawiera doświadczenia minionych pokoleń (gatunków ludzkich i przedludzkich) Doświadczenia te tworzą podłoże osobowości Nie pamiętamy tych doświadczeń i nie zdajemy sobie z nich sprawy

44 Archetypy Odziedziczone tendencje w obrębie nieświadomości zbiorowej, które predysponują osobę do zachowywania się podobnie jak przodkowie stawiający czoła podobnym sytuacjom bogowie nieświadomości dają o sobie znać w formie emocji związanych ze znaczącymi wydarzeniami życiowymi tj narodzinami, małżeństwem, śmiercią lub reakcjami na skrajne zagrożenie

45 Archetypy najczęściej spotykane Persona Anima Animus Cień Jażń

46 Persona Persona jest maską, którą przybiera każdy gdy wchodzi w kontakty z ludźmi (może być niezgodna z prawdziwa osobowością rola społeczna)

47 Anima i animus Anima kobiece cechy każdego mężczyzny Animus męskie cechy u kobiety Korzenie mają w prymitywnej przeszłości gatunku ludzkiego

48 Cień Zwierzęca cześć osobowości, nasze mroczne ja odziedziczone po niższych formach życia (zawiera niemoralne pragnienia i czynności)

49 Jaźń Najważniejszy archetyp, integruje wszystkie części nieświadomości, zapewnia stabilność osobowości Przypomina dążenie do samorealizacji (można ją osiągnąć dopiero w wieku 3-40 lat, w rozstrzygającym czasie przemiany osobowości) Freud znaczący czas dzieciństwa, Jung wiek średni

50 Intro- i ekstrawertyk Rozróżnił dwa podstawowe typy osobowości introwertyka i ekstrawertyka, tj. człowieka zwróconego ku własnemu wnętrzu i zwróconego ku światu zewnętrznemu. Te dwie postawy określają każdego, choć zwykle jedna jest silniejsza niż druga