Mowa. a ewolucja inteligencji. Dorota Badowska I rok MISMaP: biotech + psych

Transkrypt

1 Mowa a ewolucja inteligencji Dorota Badowska I rok MISMaP: biotech + psych

2 Copyright statement This presentation has been prepared for the meeting of the Students Neurobiology Club at the Warsaw University, thus for a non-profit activity. Pictures included, modified to various degree, have been copied from the Internet and literature without indicating the original source, which is frequently difficult to trace. Whoever finds his/her rights violated, is kindly requested to notify the author (neuro87@o2.pl); the questioned picture will be immediately withdrawn. Unlimited use of these slides in teaching is welcomed provided that the users take full responsibility for it. 2

3 Inteligencja czym jest? Słownik PWN: «zdolność rozumienia, uczenia się oraz wykorzystywania posiadanej wiedzy i umiejętności w sytuacjach nowych» Pamięć Planowanie i Przewidywanie Odkrywanie reguł Kreatywność Szybkie kojarzenie i reakcja (np. cięte riposty) Manipulowanie kilkoma wyobraŝeniami myślowymi równocześnie 3

4 Inteligencja c.d. Rozumiana jako myślenie symboliczne Przejawy: symbole ozdabianie ciała obrządki sztuka kultura metafory mowa i pismo 4

5 Korzyści z inteligencji Wszechstronność Większa powierzchnia kory mózgu u wszystkoŝernych Częste zmiany środowiska zmuszają do szukania róŝnorodnych pokarmów i wytworzenia róŝnorodnych adaptacji 5

6 Inteligencja kiedy początki? Człowiek współczesny anatomicznie 195 tys. lat temu Rewolucja behawioralna 40 tys. lat temu (nowe, zaawansowane narzędzia) Pojedyncze przebłyski geniuszu znacznie wcześniej (koraliki - 75 tys. lat) -195 tys. H. sapiens -40 tys. rewolucja behawioralna 6

7 Inteligencja zmiana funkcji MoŜliwości anatomiczne do symbolicznego myślenia od początku istnienia Homo sapiens Od 195 tys. lat brak nowych struktur mózgu (badania wykopanych czaszek) Darwin: zmiana funkcji przy braku zmian anatomicznych Inteligencja to zmiana o charakterze funkcjonalnym, nie anatomicznym!!! 7

8 Inteligencja emergencja? Wg jednej z teorii: mutacja zmiany funkcjonalne sieci neuronowych nagle mowa i myślenie abstrakcyjne Emergencja - powstawanie jakościowo nowych form i zachowań z oddziaływania między prostszymi elementami Np. myślenie wynika z interakcji między wieloma neuronami choć Ŝaden neuron nie myśli sam z siebie 8

9 Egzaptacja a adaptacja Czy zmiana funkcji ( inteligencja) to adaptacja? Adaptacja przystosowanie, cecha słuŝąca do pełnienia określonej funkcji Egzaptacja cecha, która zmieniła pierwotną funkcję (np. pióra ptaków pierwotnie do izolacji termicznej) Inteligencja rozwinęła się przy okazji rozwoju mowy 9

10 Początek mowy W epoce lodowcowej tys. lat temu Mowa charakterystyczna dla Homo sapiens -195 tys. H. sapiens - 40 tys. rewolucja behawioralna Epoka lodowcowa Mowa 10

11 Język złoŝony z fonemów Małpy wydają ok. 30 rodzajów dźwięków Człowiek uŝywa ok. 30 fonemów i łączy je w sekwencje: sylaby w słowa słowa w zdania Wymaga: Myślenia symbolicznego (nadajemy znaczenia fonemom) Biegłości (gramatyka) 11

12 Sekwencje ludzkie hobby Sylaby układane w słowa Ludzka pasja do układania sekwencji? Inne przykłady: dźwięki w melodie kroki w taniec działania w procedury ( ruch) SZTUKA 12

13 Sztuka jako adaptacja? Hipoteza robienia kariery (np. dzieci Jimi`ego Hendrixa) Nieadaptacyjny efekt uboczny rozwoju mowy (sztuka to sztuczne pobudzanie zmysłów, wraŝenie obfitości zasobów) 13

14 Muzyka i taniec - sekwencje Ściśle związane z mową Leibniz: Przyjemność jaką czerpiemy z muzyki pochodzi z liczenia, ale z liczenia nieświadomego. Muzyka jest niczym innym jak nieuświadomioną arytmetyką Poprzez grę i taniec ćwiczymy układanie sekwencji, układanie ciągów ruchów 14

15 Związek mowy i ruchu? Tworzenie ciągów sprawność mózgu wspólna dla języka i planowania ruchów? Trzeba zaplanować zdanie Wspólne mechanizmy neuronalne i wspólny rozwój tych umiejętności? Poprzez grę i taniec ćwiczymy układanie sekwencji, a więc mowę i planowanie (np. szybkich ruchów) (sztuka taniec i gra jako egzaptacja) 15

16 Planowanie ruchów Programowanie szybkich ruchów: np. chwila myślenia przed napisaniem długiego słowa na klawiaturze Ruchy ust planowane (artykulacja); mówienie poprawia sprawność manualną (planowanie ruchów) Planowanie ruchów planowanie inteligencja 16

17 Planowanie w mózgu Koordynacja w jądrach podstawy i móŝdŝku ALE ustalanie nowych sekwencji w korze przedruchowej i przedczołowej Ośr. Broca w ich sąsiedztwie 17

18 Ośrodki mowy w mózgu Zwykle LH Ośr. Broca ruchowy mowy graniczy z korą ruchową Ośr. Wernickego czuciowy mowy Połączone pęczkiem łukowatym Styk ciemieniowoskroniowo-potyliczny związek z myśleniem 18

19 B.Sadowski Biologiczne Mechanizmy Zachowań Ludzi i Zwierząt 19

20 Afazja dowodem Jednostronne uszkodzenie mózgu (LH) trzeba więcej czasu do oceny kolejności bodźców słuchowych i wzrokowych Dowód związku mowy z koordynacją i sekwencjami 20

21 Mowa a motoryka - dowody Pacjenci z afazją mają trudności z sekwencją ruchów dłoni i ramienia (apraksja) Wg badań obszar zawiadujący mową odpowiedzialny teŝ za słyszenie sekwencji dźwięków i za sekwencje ruchów ust i twarzy? (artykulacja) Ośrodek mowy ma wiele funkcji! 21

22 Mowa związana z motoryką Ośrodek mowy - wiele funkcji Wiele połączeń z innymi strukturami Rozwój ośr. mowy skorelowany z rozwojem kory premotorycznej (planowanie) i motorycznej (wykonywanie ruchów) Sprawniejsze układanie sekwencji i koordynacja ruchów I planowanie działań 22

23 Korzyści z sekwencji Właściwa kolejność ruchów i precyzja Kluczowe dla przeŝycia Układanie sekwencji stymuluje rozwój inteligencji Od myślenia konkretnego (obrazowo-ruchowego) do abstrakcyjnego (wyobraŝeniowo-pojęciowego) 23

24 Inteligencja czym jest? Słownik PWN: «zdolność rozumienia, uczenia się oraz wykorzystywania posiadanej wiedzy i umiejętności w sytuacjach nowych» Pamięć Planowanie i Przewidywanie Odkrywanie reguł Kreatywność Szybkie kojarzenie i reakcja (np. cięte riposty) Manipulowanie kilkoma wyobraŝeniami myślowymi równocześnie (teŝ słowami) 24

25 Wnioski Inteligencja zmiana o charakterze funkcjonalnym Dzięki mowie ćwiczyliśmy umiejętność planowania czyli inteligencję 25

26 Dziękuję za uwagę

27 Bibliografia Świat Nauki nr 1 (7)- wrzesień, październik 2006 Świt ludzkiej inteligencji, Dlaczego staliśmy się ludźmi, Kiedy człowiek nauczył się myśleć Jodzio Krzysztof Pamięć, mowa a mózg; podejście afazjologiczne 2003 Gdańsk Sadowski Bogdan - Biologiczne mechanizmy zachowań się ludzi i zwierząt PWN Sacks Oliver Człowiek, który pomylił swoją Ŝonę z kapeluszem 1985 Zysk i S-ka 27