Przeszłość jest w teraźniejszości i przyszłości. Genogram w terapii rodzin Prof. Dr hab. Irena Namysłowska. Streszczenie
|
|
- Henryk Madej
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Przeszłość jest w teraźniejszości i przyszłości. Genogram w terapii rodzin Prof. Dr hab. Irena Namysłowska Streszczenie Tło: w artykule przedstawione zostaną podstawy teoretyczne tworzenia genogramu w pracy z rodziną, zasady jego rysowania oraz znaczenie poznania przeszłości dla funkcjonowania każdego człowieka. Cel: Umiejętność posługiwania się genogramem może pomóc lekarzowi rodzinnemu poznać rodziny swoich pacjentów, zrozumieć przekazy z przeszłości, które mogą determinować aktualne funkcjonowanie rodziny, zarówno w zdrowiu jak i w chorobie, a czasami tłumaczyć niezrozumiałe zachowania pacjenta, impas terapeutyczny lub brak współpracy. Omówienie: Większość z nas ma potrzebę poznania i zrozumienia przeszłości naszej rodziny, intuicyjnie bowiem czujemy, że ma ona dla nas podstawowe znaczenie i że w pewnym stopniu determinuje kim jesteśmy. Narzędziem pozwalającym systematycznie zanalizować przeszłość rodziny jest genogram, który jest sposobem rysowania drzewa rodzinnego, pozwalającym uzyskać informacje o członkach rodziny i ich relacjach, co najmniej w zakresie trzech pokoleń. Zasady konstrukcji genogramu i jego interpretacji są ujednolicone, terapeuci rodzinni posługują się stałymi symbolami, które zostaną omówione w artykule. Wstęp Przekonanie o znaczeniu naszej przeszłości dla nas samych jest powszechnie obecne nie tylko wśród terapeutów rodzinnych, psychiatrów i psychologów, ale w literaturze i powszechnej świadomości. Większość z nas ma potrzebę poznania i zrozumienia przeszłości naszej rodziny, intuicyjnie bowiem czujemy, że ma ona dla nas podstawowe znaczenie i że w pewnym stopniu determinuje kim jesteśmy. Jak mówi jedna z autorek książki o znamiennym tytule Możesz wrócić do domu {ang. You can go home again ) zrozumienie historii własnej rodziny pozwala nam zmienić naszą przyszłość [1 ]. Wiemy też, że dziecko przychodzące na świat nie rozpoczyna swojej historii od początku, niejako wpisując się w matrycę poprzednich pokoleń rodziny. Niektórzy autorzy [2] podkreślają istnienie efektu projekcji kiedy to rodzice rzutują na nowo narodzone dziecko obraz siebie samych, ich
2 własnych rodziców, lub nawet ważnych postaci z rodziny. Niemowlę określane jest różnymi przymiotnikami, do których dołączana są określenia jest taka sama jak Babcia Stasia, wykapany dziadek. Cramer [2] pisze, że ważne jest aby odkryć jakie to duchy unoszą się nad kołyską dziecka. Wszyscy wiemy, że imiona nie są nam nadawane przypadkowo, zwykle wiążąc się z ważnymi osobami w bliższej lub dalszej rodzinie. Często nadanie dziecku imienia babki, która była uważana za niezwykle silna i dominującą kobietę, głowę rodu stanowi istotna delegację, zmuszającą dziewczynkę do podobnego funkcjonowania. Genogram - podstawy teoretyczne Genogram jest sposobem rysowania drzewa rodzinnego, pozwalającym uzyskać informacje o członkach rodziny i ich relacjach, co najmniej w zakresie trzech pokoleń. W pewnym sensie jest elaboracją drzewa genealogicznego, pogłębioną o relacje członków rodziny we wszystkich pokoleniach, specyficzne przekazy, delegacje itp. Mimo, że każdy z nas intuicyjnie rozumie i docenia wagę przekazów poprzednich pokoleń naszej rodziny, genogram jako metoda pracy z rodziną powstał dopiero w oparciu o założenia transgeneracyjnych kierunków terapii rodzin, a zwłaszcza teorii systemów rodzinnych Bowena [3 ], oraz kontekstualnej terapii rodzinnej Boszormenyi- Nagy [4 ]. Bowen, amerykański psychiatra, z wykształcenia psychoanalityk początkowo pracował z osobami chorymi na schizofrenię i ich rodzinami, proponując ich wspólną hospitalizację w oddziale psychiatrycznym w Narodowym Instytucie Zdrowia Psychicznego w USA.Wychodził z założenia, że schizofrenia jest wynikiem procesów zachodzących w rodzinie od najmniej trzech pokoleń. Później, swoje teorie dotyczące mechanizmów powstawania schizofrenii uogólnił na inne zaburzenia tworząc spójną teorię systemów rodzinnych. Jednym z podstawowych założeń tej teorii było to, że rodzina jest systemem, na który składają się jej członkowie, a zmiana jednego z elementów systemu pociąga za sobą zmianę innych, a więc całego systemu. Rodzinę określał jako system emocjonalno-relacyjny, element emocjonalny odnosił się do sił motywujących system do działania, a relacyjny do komunikacji, interakcji i relacji w systemie. Objawy emocjonalne i somatyczne są dla Bowena wyrazem dysfunkcji całego systemu rodzinnego. Bardzo ważnym pojęciem było pojęcie transmisji wielopokoleniowej, które oznacza przepływ procesów emocjonalnych w rodzinie z pokolenia na pokolenie, a zaburzenia w systemie rodzinnym postrzegane były jako wynik tego co działo się w poprzednich pokoleniach. Sam twórca teorii systemów rodzinnych na Kongresie Terapii Rodzin w Filadefii przedstawił własną podróż do przeszłości w postaci genogramu kilku pokoleń swojej rodziny. Wykład ten wywarł wielkie wrażenie na słuchaczach i rozpoczął erę genogramu jako ważnego narzędzia do opisu i rozumienia funkcjonowania rodziny.
3 Inny terapeuta rodzinny Boszormenyi-Nagy [4 ], twórca kontekstualnej terapii rodziny stworzył rodzaj terapii, opartej o założenie, że zdarzenia z przeszłości często, nawet odległejnadal rzutują na aktualną rzeczywistość rodzinną poprzez niewidzialne lojalności (ang. invisible loyalities ). Uważał on także, że istnieje swoista rodzinna, wielopokoleniowa książka rachunkowa. Aby zrozumieć jakiś objaw należy do niej zajrzeć, ponieważ długi zaciągnięte przez członków rodziny w poprzednich pokoleniach muszą kiedyś być spłacone, nawet po wielu latach, w następnych pokoleniach. Tego wymaga zasada sprawiedliwości.także, nie przeżyta żałoba w jednym pokoleniu może zostać przeżyta w następnym w postaci depresji jednego z członków rodziny [5, 6 ]. Prace tych dwu teoretyków i praktyków terapii rodzinnej niezwykle silnie zaciążyły na zrozumieniu funkcjonowania rodziny i docenianiu dziedzictwa poprzednich pokoleń i stały się podstawą dla rozwoju terapii rodzinnej transgeneracyjnej, której istotnym narzędziem jest genogram. Jej współczesnymi przedstawicielkami są Carter i Mc.Goldrick [7 ]a w Europie Steirlin [8, 9] oraz twórca ustawień rodzinnych Hellinger [10]. Nie ma jednak kierunku terapii rodzin, który w mniej lub bardziej wyrażony sposób nie zajmowałby się analiza przekazów transgeneracyjnych, delegacji rodzinnych, mitów. i sekretów, szkieletów w szafie które żadnej rodzinie nie są obce. Różne szkoły terapii rodzin posługują się genogramem w różny sposób. Na przykład w strukturalnej terapii rodzin [11] jest używany bardziej jako mapa rodziny,na którą nanoszone są elementy struktury rodzin i koalicje, zaś w kontekstualnej terapii rodzinnej [4] genogram służy identyfikacji różnych wielopokoleniowych lojalności i dziedzictwa (ang.legacy ), które oznacza system oczekiwań przenoszonych z pokolenia na pokolenie. Hartman [12] z kolei, traktuje genogram jako mapę ekosystemu rodzinnego, na której zaznaczane są w dynamiczny sposób zasoby i energia zyskiwane z otoczenia społecznego rodziny. Warto też podkreślić, że genogram nie jest testem oceniającym rodzinę, choć doczekał się komputerowych, w miarę ujednoliconych wersji, jest narzędziem pozwalającym zrozumieć przeszłość kilku pokoleń rodziny, przekazem wzorców rodzinnych, których analiza, na równi z analizą mitów rodzinnych, sekretów, delegacji i tajemnic przekazywanych z pokolenia na pokolenie, pozwala zrozumieć teraźniejszość, a także przewidzieć przyszłość rodziny oraz zrozumieć jak rodzina wychodzi z kryzysu [13 ] Im więcej wiemy o przeszłości naszej rodziny, tym więcej wiemy o nas samych, tym więcej mamy swobody w decydowaniu o własnym życiu, a nawet najbardziej bolesne doświadczenia, które były udziałem różnych pokoleń naszej rodziny, takie jak samobójstwo, więzienie, alkoholizm stają się także częścią naszego ja. Ich znajomość pozwala nam przestać
4 pasywnie reagować na zdarzenia rodzinne, rozumieć powtarzalność wzorców relacji,odczytać nasze w nich miejsce. Tak więc znajomość przeszłości naszej rodziny wyswobadza nas i pozwala bardziej aktywnie planować własne życie i własną przyszłość. Od przeszłości rodziny nie można uciec, choć byśmy podejmowali wiele wysiłków aby tak się stało, powtarzające się wzorce relacji będą także decydować o tych, jakie tworzymy we własnej rodzinie, a mity i przekazy rodzinne będą aktywnie wpływać na nasze postrzeganie świata. Na przykład, powtarzające się z pokolenia na pokolenie przekonanie, że świat jest zagrażający, a ludziom nie można ufać, uwarunkowane zresztą realnymi faktami bardzo wiele lat temu, może istotnie wpływać na naszą własną wizje świata,. bardziej niż nasze rzeczywiste doświadczenia. Jeśli bowiem istnieje taki przekaz, nieświadomie będziemy tak selekcjonować informacje o świecie, aby potwierdzić rodzinny mit. Inny mit, przekazywany z pokolenia na pokolenie, że kobiety są słabe, może powodować, że nasze postrzeganie siebie jako kobiety będzie zgodne z tym mitem, a nie z rzeczywistą naszą siłą, której w ogóle możemy nie dostrzegać. Konstrukcja genogramu Konstruowanie genogramu składa się z trzech elementów: rysowanie drzewa rodzinnego, zbieranie informacji nanoszenie relacji rodzinnych Rysowanie drzewa rodzinnego odbywa się wedle powszechnie przyjętych symboli, które przedstawimy poniżej [6 ]. Symbole w genogramie Zbieranie informacji poprzedza rysowanie genogramu, a równocześnie także mu towarzyszy. Powinniśmy posiadać informacje na temat płci, dat urodzenia i śmierci, wykształcenia, zawodu, miejsca zamieszkania wszystkich członków trzech pokoleń rodziny. Równie ważne są choroby poszczególnych osób, uzależnienia i wszystkie krytyczne zdarzenia życiowe. Na stworzone drzewo genealogiczne rodziny nanosimy relacje panujące pomiędzy poszczególnymi członkami rodziny, starając się w miarę dokładnie określić ich charakter i prześledzić na ile powtarzają się one w kolejnych generacjach rodziny, a przede wszystkim jaki mają wpływ na naszą rodzinę, lub na nasz własny, indywidualny problem. Zwracamy uwagę na wszystkie informacje, a nie tylko na informacje dotyczące problematyki psychologicznej, np. notujemy w genogramie wszystkie somatyczne choroby członków rodziny. W konstrukcji genogramu ważne są oczywiście znane nam fakty, jednak równie ważny jest brak informacji, może on wskazywać na istotne problemy rodzinne np. tajemnice dotyczące okoliczności śmierci członka
5 rodziny, lub pobytu w więzieniu. Np. może się zdarzyć, że konstruujący genogram zna datę urodzin dziecka, ale nie wie on nim nic więcej, a równocześnie posiada dane na temat innych dzieci. Może to np. oznaczać, że to właśnie dziecko zostało oddane do domu dziecka, co stanowi tajemnicę rodzinną. Już samo zestawienie dat może także wskazywać na to, że dziecko było dzieckiem pozamałżeńskim lub adoptowanym. Interpretacja genogramu Jest wiele obszarów historii i funkcjonowania rodziny, które uwzględniamy w interpretacji genogramu. Pierwsza część to interpretacja faktów, które tworzą drzewo rodzinne. Pytamy, kto pełnił jaką rolę w rodzinie, kto decydował o imionach i jakie miały one znaczenie w rodzinie. Np. wnuczka może zostać nazwana imieniem babki, która wedle rodziny była niezwykle silną osobowością, głową rodziny. Dla wnuczki może to oznaczać delegacje do tej samej roli. Warto też zwrócić uwagę, czy ktoś w rodzinie został nazwany imieniem zmarłej osoby, czy istnieje zbieżność pomiędzy różnymi zdarzeniami rodzinnymi np. czy poważne choroby następują po przypadkach śmierci w rodzinie i tak dalej. Inny ważny obszar to historie rodzinne, mity i tajemnice. Często mity rodzinne ilustrują jakieś powiedzenia stale powtarzające się w rodzinie i przekazywane z pokolenia na pokolenie np. nie można wierzyć mężczyznom. Najczęściej realne fakty leżą u podstaw wielu mitów. Np. powtarzające się tragiczne śmierci mężczyzn w rodzinie mogą stać się podstawę mitu rodzinnego o niezależności kobiet, którą można osiągnąć przede wszystkim poprzez wykształcenie. Taki mit może niesłychanie silnie determinować życie kobiet w rodzinie i tworzyć delegację do wykształcenia. Z kolei, większość, jeśli nie wszystkie rodziny mają swoje tajemnice. Te najtrudniejsze to fakty samobójstw, przestępstw, zwłaszcza poważnych, wiezienia, ostatnio infekcji HIV. W jednej z rodzin, ojciec ukrył przed dziećmi fakt samobójstwa ich matki, dzieci zaś wzrastały w przekonaniu, że matka zmarła z rozpaczy, ponieważ ojciec zamierzał się rozwieść i drugi raz ożenić mimo, że jego nowy związek zaistniał sporo czasu po śmierci matki. Nic też dziwnego, że cała trójka dzieci nienawidziła swoją macochę, która nie mogła zrozumieć dlaczego nie może z dziećmi nawiązać kontaktu. Zdarzyło się kilkakrotnie, że dopiero wtrakcie tworzenia mapy rodziny, podczas sesji terapii rodzinnej jakiś sekret rodzinny zostawał ujawniony. Rodzice potrafią np. ukrywać przed dziećmi rozwód, tłumacząc wyprowadzenie się rodzica szczególnymi wymaganiami pracy. Pytamy więc członków rodziny jakich obszarów życia rodzinnego dotyczą
6 sekrety np. pieniędzy, niewyjaśnionych śmierci, zachowań seksualnych, w jaki sposób są utrzymywane w tajemnicy i jaki mają wpływ na życie rodziny. Inny obszar to komunikacja i więzy rodzinne. Istotne, jaki typ więzów dominuje i najczęściej powtarza się w rodzinie. Czasami zdarza się, że w każdym pokoleniu rodziny dominuje jeden typ więzów pomiędzy członkami rodziny np. bardzo silne, symbiotyczne więzy, a w innych rodzinach często powtarzają się konfliktowe relacje. Podobnie, rodziny cechują powtarzające się sposoby komunikowania się. Pytamy więc o zasady komunikowania się i ich podtrzymywanie, tematy taboo, powtarzanie się trójkątów rodzinnych w kolejnych pokoleniach np. trójkąta matka-ojciec- teściowa. Staramy się także ustalić wzorce separacyjne w rodzinie. Czasami wystarczy popatrzeć na daty małżeństw, aby zrozumieć jakie wzorce separacyjne powtarzały się w rodzinie. Jeżeli małżeństwa zdarzały się zwykle po 35 roku życia, sądzić można, że istniały duże trudności separacyjne. Interesuje nas także kto był delegowany w rodzinie do opiekowania się rodzicami.- np. najmłodsze dziecko (zwykle dziewczyna) nie zawierało związku małżeńskiego po to aby pozostać ze starzejącymi się rodzicami. Innym niezwykle ważnym obszarem genogramu jest problem strat w rodzinie. Pytamy jak członkowie rodziny reagowali na śmierć, staramy się prześledzić czy sposób reakcji powtarzał się z pokolenia na pokolenia np. łzy, rozpacz, czy wycofanie i zamkniecie się w sobie. Interesuje nas także czy okoliczności śmierci były otwarcie omawiane, czy towarzyszyła im jakaś tajemnica, czy wszyscy członkowie rodziny spotykali się na pogrzebie, czy kogoś z tej uroczystości wykluczano, czy śmierć jednego z członków rodziny coś zasadniczo zmieniła, a jeśli tak to jak. Ważne jest jak długo trwała żałoba, jak była przeżywana. Znane są nam rodziny, w których po tragicznej śmierci jednego z dorastających dzieci przez wiele lat utrzymywał się rytuał spędzania soboty na cmentarzu i próby rezygnacji z niego innych dzieci wywoływały gniew rodziców i oskarżenie o nielojalność. Podobny rytuał powtórzył się w następnym pokoleniu rodziny. Inną ważną częścią genogramu są relacje pomiędzy rodzeństwem, czy powtarza się wzorzec dotyczący pozycji w rodzinie pierwszego i ostatniego dziecka, jakich interakcji pomiędzy rodzeństwem oczekiwano, jakie najczęściej się powtarzały w kolejnych pokoleniach. Ostatnim, istotnym obszarem genogramu są relacje małżeńskie. Ważnym jest, aby się dowiedzieć, jak poznawali się przyszli partnerzy, jak długo trwało narzeczeństwo, czy powtarzał się podobny typ kłopotów w związku
7 małżeńskim, czy zdarzały się rozwody, czy raczej panowała w rodzinach przekonanie, że nawet najbardziej nieudane małżeństwo nie może zostać przerwane. W tym zakresie zadziwia powtarzanie się tych samych wzorców w kilku pokoleniach rodziny, małżeństwa są albo szczęśliwe albo nieszczęśliwe, mężowie byli izolujący się lub agresywni a żony zazdrosne lub cierpiące w milczeniu. Są rodziny, a których w kilku pokoleniach nie ma rozwodów i zdrad oraz inne, w których w każdym pokoleniu sa zdrady lub pozamałżeńskie związki zakończone urodzeniem się nieślubnych dzieci. To powtarzanie się wzorców relacji rodzinnych, zdarzeń itp., w które intuicyjnie wierzymy staje się zaskakująco jasne dzięki genogramowi. Konstruowanie genogramu ma duże znaczenie dla zrozumienia tego, co dzieje się w rodzinie. Jest on także wręcz obowiązkową częścią szkolenia terapeutów rodzinnych. Tylko stanowiąc ilustrację wykładanych teorii. Także dzięki analizie przekazów transgeneracyjnych własnej rodziny, terapeuci mogą zrozumieć ich siłę i znaczenie dla teraźniejszości rodziny. Z kolei Schilson, Braun i Hudson [14] zauważyli, że jeśli genogram jest stosowany (choćby w skróconej i uproszczonej formie) w ogólnej praktyce lekarskiej, pacjenci czuli, że poprawia się ich relacja z lekarzami, którzy stają się znacznie bardziej empatyczni. Lekarze zaś twierdzili, że znacznie lepiej rozumieli swoich pacjentów i ich rodziny i bardziej wnikliwie analizowali skierowanie rodziny po pomoc psychologa lub psychiatry. Ograniczenia genogramu Pomimo dużej popularności genogramu w procesie uczenia i praktyce terapii rodziny oraz choć w mniejszym stopniu w ogólnym kształceniu medycznym istnieją ograniczenia w ich stosowaniu. De Maria, Weeks i Hof [15] wyróżniają pięć zasadniczych grup tych ograniczeń. Po pierwsze, genogramy mają tendencje do bycia statycznymi i odzwierciedlają dany moment terapii rodziny, a więc także interakcji terapeuta- rodzina. Po drugie, liczba danych jest często przytłaczająca, trudno je selekcjonować, mimo iż ostatnio powstały programy komputerowe służące do konstrukcji genogramu. Po trzecie, na kształt genogramu rodziny ma wpływ kto udziela nam podstawowych danych, oraz interakcja pomiędzy terapeutą i pacjentem lub pacjentką. Po czwarte, genogram dostarcza nam prawdy historycznej a nie narracyjnej, a wiemy, że ta może być równie ważna [16]. Np. pacjent zapytany o małżeństwo rodziców przed jego urodzeniem, może odpowiedzieć, że ojciec odszedł, kiedy miał kilka miesięcy nie zna więc prawdy historycznej. Jednak opowieść jak sobie wyobraża ten okres jest równie ważna dla niego samego, jeśli nawet nie ważniejsza od tego jak było naprawdę. I wreszcie, sama graficzna konstrukcja genogramu nie jest prosta, nie ma całkowitej zgodności co do jego symboli, mimo, że w dużej mierze są on standardowe Z tym ostatnim ograniczeniem genogramu trudno się zgodzić, ponieważ w miarę
8 wzrastania jego popularności graficzne symbole uległy znacznemu ujednoliceniu. Genogramy są standardową częścią pracy polskich terapeutów rodzinnych, są też obowiązkowym fragmentem szkolenia własnego we wszystkich atestowanych przez Polskie Towarzystwo Psychiatryczne kursach psychoterapii. Niestety, w żadnym stopniu nie są częścią kształcenia medycznego, zwłaszcza lekarzy rodzinnych. Sądzić można, że stosowane nawet w uproszczonej, skróconej formie mogą stanowić ważne źródło informacji o rodzinie i ułatwiać rozumienie jej funkcjonowania, a jest ona przecież jedną z trzech stron w trójkącie terapeutycznym: pacjent lekarz rodzinny - rodzina. Słowa klucze: genogram (genogram ), terapia rodzin (family therapy ), medycyna rodzinna (family medicine ) Piśmiennictwo 1. Mc.Goldrick M. You can go home again. W. W. Norton & Company: New York, London, Cramer B. Pierwsze dwa lata. Co się dzieje między matką, ojcem i dzieckiem. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne: Gdańsk, Bowen M. The use of family theory in clinical practice. Comprehensive Psychiatry, 1966, 7, Boszormeny-Nagy I. Foundations of contextual therapy: Collected papers of Iv an Boszormenyi-Nagy. Brunner/ Mazel: New York, Barbaro de B, Namysłowska I. Terapia rodzinna W: Psychiatria(red). Bilikiewicz A, Pużyński S, Rybakowski J, Wciórka J. Urban & Partner, Wrocław, 2003: Namysłowska I. Terapia rodzin. Wydawnictwo Instytutu Psychiatrii i Neurologii:Warszawa, Carter B, McGoldrick M. The changing life cycle. A Framework for family therapy. Second edition. Allyn and Bacon: Boston, London, Sydney, Toronto, Stierlin H. Separeting parents and adolescents. Individuation in the family. J. Aronson: New York, London, Stierlin H. Delegation und familie. Suhrkamp: Frankfurt am Main, Weber G. Terapia systemowa Berta Hellingera. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne:Gdańsk, Minuchin S. Families and Family Therapy. Harvard University Press: Harvard, Hartman A. Secrecy in adoption W. W. Norton: New York, 1993
9 13. Namysłowska I. Kryzys rodzinny i powrót do równowagi. Psychoterapia, 2001, 1, 116, Schilson E., Braun K., Hudson A. Use of genograms in family medicine: A family physician, family therapist collaboration. Family System Medicine, 1993, 11, De Maria R., Weeks G., Hof L. Focused Genograms. Brunner/Mazel.:Philadelphia, London, White M, Epston D. Narrative means to therapeutic ends. W. W. Norton and Co: New York, Warszawski Ośrodek Psychoterapii i Psychiatrii Misją Ośrodka to organizacja i dostarczanie bezpiecznych i komfortowych warunków do zmiany i rozwoju. WOPiP jest miejscem stosującym różnorodne koncepcje leczenia i pomagania, czerpiące z osiągnięć różnych szkół psychoterapii. Kluczem do poruszania się po bogatym świecie podejść terapeutycznych, jest odpowiednia diagnoza oferowana po serii konsultacji z wysokokwalifikowanymi specjalistami. Dowiedz się więcej: Zadzwoń: lub Napisz: biuro@osrodekpsychoterapii.org
SYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU
SYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu/ moduł (w języku polskim) Systemowa terapia rodzin./ Moduł 104..: Wybrane zagadnienia z psychoterapii. 2. Nazwa przedmiotu w języku angielskim Systemic family
Bardziej szczegółowoPRZEWODNIK DYDAKTYCZNY I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA KIERUNKU LEKARSKIM ROK AKADEMICKI 2016/2017
PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA KIERUNKU LEKARSKIM ROK AKADEMICKI 2016/2017 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Problemy psychiatryczne w pytaniach i odpowiedziach 2. NAZWA JEDNOSTKI
Bardziej szczegółowoTerapia rodzin a terapia par
Psychoterapia 3 (142) 2007 strony: 37 42 Irena Namysłowska, Anna Siewierska Terapia rodzin a terapia par family and marriage therapy Klinika Psychiatrii Dzieci i Młodzieży IPiN Kierownik: prof. dr hab.
Bardziej szczegółowoPROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Psychiatria w pytaniach i odpowiedziach. 2. NAZWA JEDNOSTKI (jednostek
Bardziej szczegółowoPROGRAM SZKOLENIA: PSYCHOSPOŁECZNE UWARUNKOWANIA ROZWOJU DZIECI I MŁODZIEZY PSYCHOLOGIA ROZWOJOWA, KSZTAŁTOWANIE SIĘ OSOBOWOŚCI
PROGRAM SZKOLENIA: PSYCHOSPOŁECZNE UWARUNKOWANIA ROZWOJU DZIECI I MŁODZIEZY Tematy szkolenia PSYCHOLOGIA ROZWOJOWA, KSZTAŁTOWANIE SIĘ OSOBOWOŚCI Wykład 2 godz. - Podejście do rozwoju psychicznego w kontekście
Bardziej szczegółowoPROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW II ROKU STUDIÓW
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW II ROKU STUDIÓW 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Psychologia lekarska 2. NAZWA JEDNOSTKI
Bardziej szczegółowoKrakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Karta przedmiotu. obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 2014/2015
Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego Karta przedmiotu obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 014/015 WydziałPrawa, Administracji i Stosunków Międzynarodowych
Bardziej szczegółowoPielęgniarstwo Pierwszego stopnia Praktyczny. Znajomość zagadnień z zakresu anatomii, fizjologii, psychologii, farmakologii.
Nazwa jednostki prowadzącej kierunek: Nazwa kierunku: Poziom kształcenia: Profil kształcenia: Moduły wprowadzające/wymagania wstępne: Nazwa modułu / przedmiotu (przedmiot lub grupa przedmiotów) Osoby prowadzące:
Bardziej szczegółowoPROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH Z PSYCHOLOGII KLINICZNEJ 1
Załącznik nr 1 do Uchwały nr 164 A/09 Senatu WUM z dnia 30 listopada 2009 r. PROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH Z PSYCHOLOGII KLINICZNEJ 1 I. ZAŁOŻENIA ORGANIZACYJNO-PROGRAMOWE ZAKRES WIEDZY TEORETYCZNEJ 1.
Bardziej szczegółowoPROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Podstawy komunikacji z pacjentem 2. NAZWA JEDNOSTKI (jednostek
Bardziej szczegółowoTrudne rozmowy z rodziną o stanie pacjenta z podejrzeniem śmierci pnia mózgu
Trudne rozmowy z rodziną o stanie pacjenta z podejrzeniem śmierci pnia mózgu Na sposobie rozmowy o krytycznym, nie rokującym żadnej poprawy stanie pacjenta z jego rodziną odciska swoje piętno nasz osobisty
Bardziej szczegółowoLiczba godzin Punkty ECTS Sposób zaliczenia. ćwiczenia 12 zaliczenie z oceną
Wydział: Psychologia Nazwa kierunku kształcenia: Psychologia Rodzaj przedmiotu: specjalnościowy Opiekun: prof. dr hab. Mieczysław Plopa Poziom studiów (I lub II stopnia): Jednolite magisterskie Tryb studiów:
Bardziej szczegółowoZagadnienia na egzamin dyplomowy obowiązujące studentów kończących studia w roku akad. 2016/2017 Kierunek psychologia studia jednolite magisterskie
1 Rozwód jako przeżycie 01 Potrafi opisać psychologiczne konsekwencje Psychologiczne problemy rodzin traumatyczne rozwodu dla małżonków oraz osób z ich rozwodzących się najbliższego otoczenia społecznego.
Bardziej szczegółowoI nforma cje ogólne. - zaliczenie
Załącznik Nr do Uchwały Nr S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Nazwa modułu Podstawy zdrowia psychicznego r.a. 208-209 cykl 206-209 Rodzaj modułu/przedmiotu Obowiązkowy Wydział PUM Kierunek
Bardziej szczegółowoSkąd się biorą emocje? Dlaczego w konkretnej sytuacji czujemy się tak, a nie inaczej?
CBT Depresji Skąd się biorą emocje? Dlaczego w konkretnej sytuacji czujemy się tak, a nie inaczej? Terapia poznawczo-behawioralna Epiktet z Hierapolis : Nie niepokoją nas rzeczy, ale nasze mniemania o
Bardziej szczegółowoPRZEDMIOT: PSYCHOLOGIA KLINICZNA I PSYCHOTERAPIA
PRZEDMIOT: PSYCHOLOGIA KLINICZNA I PSYCHOTERAPIA I. Informacje ogólne Jednostka organizacyjna Nazwa przedmiotu Kod przedmiotu Język wykładowy Rodzaj modułu kształcenia (obowiązkowy/fakultatywny) Poziom
Bardziej szczegółowoRola psychologa w podmiotach leczniczych
Rola psychologa w podmiotach leczniczych Podstawowym celem działań podmiotów leczniczych było i jest zdrowie pacjentów. Ponieważ jednak zdrowie według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) to stan cechujący
Bardziej szczegółowoOPIS PRZEDMIOTU / MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS)
Studia stacjonarne OPIS PRZEDMIOTU / MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) 1. Nazwa przedmiotu / modułu w języku polskim Diagnoza i terapia rodziny 2. Nazwa przedmiotu / modułu w języku angielskim Diagnosis and
Bardziej szczegółowoŻałoba i strata. Paulina Wróbel Instytut Psychologii UJ
Żałoba i strata Paulina Wróbel Instytut Psychologii UJ Żałoba Proces psychologicznej, społecznej i somatycznej reakcji, będącej odpowiedzią na utratę i jej konsekwencje. Spełnia prawie wszystkie kryteria
Bardziej szczegółowoZAŚWIADCZENIE PSYCHOLOGA
Pieczątka zakładu opieki zdrowotnej Zaświadczenie wydaje psycholog dla osoby upośledzonej umysłowo ubiegającej się o skierowanie do domu pomocy społecznej (dla dzieci od 3 roku życia zaświadczenie wystawia
Bardziej szczegółowotryb niestacjonarny 62 godziny
MODUŁ praktyczny do bloku zajęć specjalizacyjnych - opis tryb niestacjonarny 62 godziny Nazwa modułu Warunki uczestnictwa Systemowa terapia par i rodzin teoria i praktyka kliniczna Zainteresowanie tematem
Bardziej szczegółowoPROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW II ROKU STUDIÓW
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW II ROKU STUDIÓW 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Psychologia lekarska 2. NAZWA JEDNOSTKI
Bardziej szczegółowoSYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU
SYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu/ moduł (w języku polskim) Wprowadzenie do terapii rodzin./ Moduł 104..: Wybrane zagadnienia z psychoterapii. 2. Nazwa przedmiotu w języku angielskim Introduction
Bardziej szczegółowoPROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2016/2017 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW II ROKU STUDIÓW
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2016/2017 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW II ROKU STUDIÓW 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Psychologia lekarska 2. NAZWA JEDNOSTKI
Bardziej szczegółowoEfekty kształcenia Dla kierunku studiów PSYCHOLOGIA jednolite studia magisterskie profil ogólnoakademicki
Załącznik nr 7 Efekty kształcenia Dla kierunku studiów PSYCHOLOGIA jednolite studia magisterskie profil ogólnoakademicki Umiejscowienie kierunku w obszarze kształcenia Psychologię jako kierunek studiów
Bardziej szczegółowoOŚRODEK WSPARCIA DLA OSÓB
OŚRODEK WSPARCIA DLA OSÓB Z ZABURZENIAMI PSYCHICZNYMI 1 2 Środowiskowy Dom Sampomocy Integracja w Bytomiu Jesteśmy dziennym ośrodkiem wsparcia, działającym na terenie Bytomia, przeznaczonym dla osób dorosłych
Bardziej szczegółowoADRESACI SZKOLEŃ : ORGANIZACJA SZKOLEŃ: 24 h ( 4 zjazdy x 6 h) 2 ZJAZDY (2-dniowe: piątek/ sobota) I PROPOZYCJA. 1 ZJAZD (piątek/ sobota)
Ośrodek Rozwoju Edukacji Niepubliczny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Koninie wpisany w rejestr ewidencji Marszałka Województwa Wielkopolskiego Nr DE.III.1.5471.54/3/2014 działający przy Stowarzyszeniu
Bardziej szczegółowoSzkolenie Praca z rodziną w ujęciu systemowym
Szkolenie Praca z rodziną w ujęciu systemowym Ramowy program szkolenia Praca z rodziną w ujęciu systemowym Część 1 Dzień 1 11.06.2008 Wyjazd z ul. Dawida / Joanitów (autokar oznaczony tablicą Dolnośląski
Bardziej szczegółowoPsychologia WF-PS. Studia drugiego stopnia Profil ogólnoakademicki Studia stacjonarne, niestacjonarne Magister
Załącznik nr 4 do Uchwały nr 34/2012 Senatu UKSW z dnia 26 kwietnia 2012 r. 1. Dokumentacja dotycząca opisu efektów kształcenia dla programu kształcenia dla kierunku psychologia dla jednolitych studiów
Bardziej szczegółowoWYNIKI BADANIA ILOŚCIOWEGO DOTYCZĄCEGO DEPRESJI DLA
WYNIKI BADANIA ILOŚCIOWEGO DOTYCZĄCEGO DEPRESJI DLA SPIS TREŚCI 1. Informacje o badaniu 2. Charakterystyka respondentów 3. Doświadczenia z depresją 4. Stopień poinformowania o depresji 5. Wiedza i wyobrażenia
Bardziej szczegółowoKrakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Karta przedmiotu. obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 2012/2013
Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego Karta przedmiotu obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 2012/2013 Wydział Psychologii i Nauk Humanistycznych Kierunek studiów:
Bardziej szczegółowoSzanse i ryzyka Psycholog - Edna Palm
Rodzeństwo dzieci niepełnosprawnych Szanse i ryzyka Psycholog - Edna Palm Tłumaczenie: Psycholog - Dorota Fedorowska (Fundacja EDUCO) Czynniki obciążające rodziny posiadające niepełnosprawne dziecko Obciążenie
Bardziej szczegółowoPsychologia a wyzwania współczesnej medycyny - przedmiot fakultatywny
Psychologia a wyzwania współczesnej medycyny - przedmiot fakultatywny - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Psychologia a wyzwania współczesnej medycyny - przedmiot fakultatywny Kod przedmiotu
Bardziej szczegółowoJak rozmawiać z rodziną po stracie osoby bliskiej? szkolenie dla lekarzy i personelu medycznego
Jak rozmawiać z rodziną po stracie osoby bliskiej? szkolenie dla lekarzy i personelu medycznego Cele szkolenia Celem szkolenia jest przedstawienie lekarzom i personelowi medycznemu technik właściwej komunikacji
Bardziej szczegółowoOPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA
Załącznik nr 9 do Zarządzenia Rektora ATH Nr 514/2011/2012z dnia 14 grudnia 2011 r. Druk DNiSS nr PK_IIIF OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA NAZWA PRZEDMIOTU/MODUŁU KSZTAŁCENIA: Pielęgniarstwo specjalistyczne - Psychiatria
Bardziej szczegółowo1. Metryczka. Załącznik nr 2 do procedury opracowywania i okresowego przeglądu programów kształcenia. II Wydział Lekarski, I Wydział Lekarski, WNoZ
1. Metryczka Nazwa Wydziału: Program (Kierunek studiów, poziom i profil, forma studiów np.: Zdrowie publiczne I stopnia profil praktyczny, studia stacjonarne): Rok akademicki: 2018/2019 Nazwa modułu/ przedmiotu:
Bardziej szczegółowoI. Okazywanie szacunku innym ludziom, docenianie ich wysiłku i pracy, przyjęcie
PODSTAWA PROGRAMOWA PRZEDMIOTU WYCHOWANIE DO ŻYCIA W RODZINIE III etap edukacyjny: gimnazjum Cele kształcenia wymagania ogólne I. Okazywanie szacunku innym ludziom, docenianie ich wysiłku i pracy, przyjęcie
Bardziej szczegółowoPRZEDMIOT: PSYCHIATRIA
PRZEDMIOT: PSYCHIATRIA I. Informacje ogólne Jednostka organizacyjna Nazwa przedmiotu Kod przedmiotu Język wykładowy Rodzaj przedmiotu kształcenia (obowiązkowy/fakultatywny) Poziom modułu kształcenia (np.
Bardziej szczegółowoHARMONOGRAM SZKOLENIA: styczeń grudzień 2021
HARMONOGRAM SZKOLENIA: styczeń 2018 - grudzień 2021 Terapia systemowa rodzin i par z elementami terapii psychodynamicznej I rok szkolenia (rok 2018) Liczba Miesiąc Prowadzący Tematy Typ zajęć godzin Data
Bardziej szczegółowoSzkolny Ośrodek Psychoterapii
Szkolny Ośrodek Psychoterapii Kiedy zgłosić się na psychoterapię? Gdy czujesz, że wszystko idzie nie tak jak chcesz i nie potrafisz tego zmienić. Podstawowym wskaźnikiem tego, że powinniśmy rozważyć psychoterapię
Bardziej szczegółowoPsychoterapeutyczne podstawy przeciwdziałania bezdomności - doświadczenia i działania na podstawie autorskiego programu IPRO (Integratywny Plan
Psychoterapeutyczne podstawy przeciwdziałania bezdomności - doświadczenia i działania na podstawie autorskiego programu IPRO (Integratywny Plan Rozwoju Osobistego 2007) Uzasadnienie dla psychoterapii w
Bardziej szczegółowoZnaczenie wartości w budowaniu więzi w rodzinie
Znaczenie wartości w budowaniu więzi w rodzinie Zofia Kończewska-Murdzek Maria Murdzek-Wierzbicka Jan Wierzbicki Psychologia jako nauka opisująca i wyjaśniająca ludzkie zachowanie oraz jego podmiotowe
Bardziej szczegółowoPacjent z chorobą nowotworową zwykle NIE JEST pacjentem psychosomatycznym.
Pacjent z chorobą nowotworową zwykle NIE JEST pacjentem psychosomatycznym. Problemy: 1. zagrożenie dla narcystycznej integralności 2. poczucie utraty kontroli 3. zależnośd 4. lęk przed opuszczeniem 5.
Bardziej szczegółowoDzieci też przeżywają żałobę. Jak wspierać rodzinę po stracie? Milena Pacuda Anna Sokołowska
Dzieci też przeżywają żałobę. Jak wspierać rodzinę po stracie? Milena Pacuda Anna Sokołowska Podstawy teoretyczne Jak kształtuje się pojęcie śmierci u dzieci? Dzieci w wieku do 4 lat: do 2 roku życia poczucie
Bardziej szczegółowoLGBT- wprowadzenie.
LGBT- wprowadzenie www.magdalenalabedz.pl L- LESBIJKI kobiety homoseksualne kobiety, które kochają kobiety G- GEJE mężczyźni homoseksualni mężczyźni, których pociągają mężczyźni B- biseksualne kobiety
Bardziej szczegółowoZAŚWIADCZENIE LEKARSKIE O stanie zdrowia osoby ubiegającej się o skierowanie do Domu Pomocy Społecznej
ZAŚWIADCZE LEKARSKIE O stanie zdrowia osoby ubiegającej się o skierowanie do Domu Pomocy Społecznej Osobie wymagającej całodobowej opieki z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności, niemogącej samodzielnie
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 6 do Uchwały nr 18/2012/2013 Senatu Akademickiego Ignatianum dnia 21 maja 2013 r.
Specjalności w ramach studiów na kierunku psychologia studia jednolite magisterskie Program kształcenia przewiduje dwie specjalności do wyboru przez studentów począwszy od 6 semestru (3 roku studiów).
Bardziej szczegółowoHARMONOGRAM SZKOLENIA: styczeń grudzień 2021
HARMONOGRAM SZKOLENIA: styczeń 2018 - grudzień 2021 Terapia systemowa rodzin i par z elementami terapii psychodynamicznej I rok szkolenia (rok 2018) Liczba Miesiąc Prowadzący Tematy Typ zajęć godzin Data
Bardziej szczegółowoCHARAKTERYSTYKA DRUGIEGO STOPNIA POLSKIEJ RAMY KWALIFIKACJI DLA KIERUNKU: NAUKI O RODZINIE
CHARAKTERYSTYKA DRUGIEGO STOPNIA POLSKIEJ RAMY KWALIFIKACJI DLA KIERUNKU: NAUKI O RODZINIE STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA (POZIOM 6) PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI Objaśnienie oznaczeń: P6S kod składnika opisu kwalifikacji
Bardziej szczegółowoWIEDZA. Zna reguły uruchamiania niespecyficznych i specyficznych oddziaływań leczących.
Załącznik nr 7 do zarządzenia nr 12 Rektora UJ z 15 lutego 2012 r. Opis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych Nazwa studiów: Podstawy Psychoterapii Typ studiów: doskonalące Symbol Efekty
Bardziej szczegółowoS YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Psychologia kliniczna
S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Kod modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Nazwa modułu Psychologia kliniczna Obowiązkowy Lekarsko-Stomatologiczny
Bardziej szczegółowoEfekty kształcenia. Kierunek Ratownictwo Medyczne
Efekty kształcenia Kierunek Ratownictwo Medyczne Tabela odniesień efektów kształcenia dla kierunku studiów ratownictwo medyczne, studia pierwszego stopnia, profil praktyczny do obszarowych efektów kształcenia
Bardziej szczegółowoUzależnienie od słodyczy
Uzależnienie od słodyczy NA PRZYKŁADZIE WŁASNYM AUTORKI ARTYKUŁU Uzależnienia behawioralne - z czym to się je? Założę się, że każdy z nas zna ze swojego bliższego bądź dalszego otoczenia przykład osoby
Bardziej szczegółowoSPRAWOZDANIE KOŃCOWE. z wykonania zadania publicznego. w okresie od 01.02 do 31.12
SPRAWOZDANIE KOŃCOWE z wykonania zadania publicznego Terapia i rehabilitacja osób uzależnionych od alkoholu i członków ich rodzin z terenu Gminy Andrychów (tytuł zadania publicznego) w okresie od 01.02
Bardziej szczegółowoPROGRAM NAUCZANIA SPECJALNOŚCI WYBRANEJ NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2017/2018 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW VI ROKU STUDIÓW
PROGRAM NAUCZANIA SPECJALNOŚCI WYBRANEJ NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2017/2018 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW VI ROKU STUDIÓW 1. SPECJALNOŚĆ WYBRANA: 2. NAZWA JEDNOSTKI (jednostek ) realizującej
Bardziej szczegółowoOPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA
Załącznik nr 9 do Zarządzenia Rektora ATH Nr 514/2011/2012z dnia 14 grudnia 2011 r. Druk DNiSS nr PK_IIIF OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA NAZWA PRZEDMIOTU/MODUŁU KSZTAŁCENIA:. Podstawy Kod przedmiotu: 104 Rodzaj
Bardziej szczegółowoSylabus na rok 2014/2015
Sylabus na rok 204/205 () Nazwa przedmiotu Psychologia (2) Nazwa jednostki prowadzącej Wydział Medyczny przedmiot (3) Kod przedmiotu (4) Studia Kierunek studiów Poziom kształcenia Forma studiów Położnictwo
Bardziej szczegółowoPsychologia starzenia się - opis przedmiotu
Psychologia starzenia się - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Psychologia starzenia się Kod przedmiotu 14.4-WL-WF-PSS Wydział Wydział Lekarski i Nauk o Zdrowiu Kierunek Wychowanie fizyczne
Bardziej szczegółowomnw.org.pl/orientujsie
mnw.org.pl/orientujsie Jesteśmy razem, kochamy się. Oczywiście, że o tym mówimy! Ale nie zawsze jest to łatwe. agata i marianna Określenie bycie w szafie nie brzmi specjalnie groźnie, ale potrafi być naprawdę
Bardziej szczegółowoChoroby somatyczne, izolacja społeczna, utrata partnera czy nadużywanie leków to główne przyczyny częstego występowania depresji u osób starszych
Choroby somatyczne, izolacja społeczna, utrata partnera czy nadużywanie leków to główne przyczyny częstego występowania depresji u osób starszych 23 lutego, przypada obchodzony po raz szósty, ogólnopolski
Bardziej szczegółowo"50+ w Europie" Badanie Zdrowia, Starzenia się, i Przechodzenia na Emeryturę w Europie
Uniwersytet Warszawski Numer seryjny kwestionariusza: 2910001 Nr ID gospodarstwa domowego 2 9 0 6 2 0 0 Nr ID osoby Data wywiadu: Nr ID ankietera: Imię respondenta: "50+ w Europie" Badanie Zdrowia, Starzenia,
Bardziej szczegółowoEFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW NAUK O RODZINIE STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA - PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI
EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW NAUK O RODZINIE STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA - PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI Umiejscowienie kierunku w obszarach kształcenia Kierunek studiów nauki o rodzinie należy do obszarów
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA NA OCENY Z HISTORII W GIMNAZJUM
WYMAGANIA NA OCENY Z HISTORII W GIMNAZJUM Ocenę dopuszczającą(2)otrzymuje uczeń, który opanował wiadomości i umiejętności na poziomie wymagań koniecznych, a jego działania mają charakter przede wszystkim
Bardziej szczegółowoSYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU
SYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu/ moduł (w języku polskim) Pierwszy kontakt z klientem - wywiad kliniczny./ Moduł 103.: Psychoterapia między teorią a praktyką 2. Nazwa przedmiotu w języku angielskim
Bardziej szczegółowoPsychologia - opis przedmiotu
Psychologia - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Psychologia Kod przedmiotu 14.4-WP-PielP-CHOL-Sk-S14_pNadGenUY423 Wydział Wydział Lekarski i Nauk o Zdrowiu Kierunek Pielęgniarstwo Profil
Bardziej szczegółowoZAŚWIADCZENIE LEKARSKIE
Załącznik nr Wypełnia lekarz publicznego zakładu opieki zdrowotnej ZAŚWIADCZENIE LEKARSKIE 1. Imię i nazwisko osoby ubiegającej się o skierowanie do domu pomocy społecznej... 2. Wiek... 3. Jest osobą przewlekle
Bardziej szczegółowoS YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne
S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Kod modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Forma studiów Rok studiów Nazwa modułu Dobre praktyki w psychologii
Bardziej szczegółowoPaństwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu. Karta przedmiotu. obowiązuje w roku akademickim 2012/2013
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu Instytut Zdrowia Karta przedmiotu obowiązuje w roku akademickim 2012/2013 Kierunek studiów: Pielęgniarstwo Profil: Praktyczny Forma studiów: Stacjonarne Kod
Bardziej szczegółowoSPECJALISTYCZNE PRAKTYKI PSYCHOLOGICZNE
SPECJALISTYCZNE PRAKTYKI PSYCHOLOGICZNE Specjalistyczne praktyki psychologiczne to praktyki psychologiczne pogłębione o specjalistyczne szkolenie ułatwiające wejście do zawodu psychologa i psychoterapeuty.
Bardziej szczegółowoSYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU. Zjawiska w psychoterapii./ Moduł 103.: Psychoterapia między teorią a praktyką.
SYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu/ moduł (w języku polskim) Zjawiska w psychoterapii./ Moduł 103.: Psychoterapia między teorią a praktyką. 2. Nazwa przedmiotu w języku angielskim Phenomena in
Bardziej szczegółowoKULTURA JAKO ZMIENNA WEWNĘTRZNA. związek efektywności i kultury organizacyjnej
KULTURA JAKO ZMIENNA NIEZALEŻNA - narodowe style zarządzania - podobieństwa i różnice w sposobie zarządzania w różnych krajach związek efektywności i kultury narodowej Oprac. na podst. Smircich (1983).
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia... w sprawie ramowego programu nauczania w zakresie psychoterapii. (Dz. U...r.)
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia... w sprawie ramowego programu nauczania w zakresie psychoterapii (Dz. U....r.) Na podstawie art. 8 pkt 2 ustawy z dnia o niektórych zawodach medycznych (Dz. U.
Bardziej szczegółowoSYLABUS/ OPIS PRZEDMIOTU. Instytut Psychologii/Uniwersytet Medyczny, Katedra i Klinika Psychiatrii 4. Kod przedmiotu/modułu
1. Nazwa przedmiotu w języku polskim SYLABUS/ OPIS PRZEDMIOTU Psychopatologia - aspekt medyczny 2. Nazwa przedmiotu w języku angielskim Psychopathology - medical perspective 3. Jednostka prowadząca przedmiot
Bardziej szczegółowoPRZEMOC W BLISKICH ZWIĄZKACH JAKO KRYZYS L I L I A N A K R Z Y W I C K A
PRZEMOC W BLISKICH ZWIĄZKACH JAKO KRYZYS L I L I A N A K R Z Y W I C K A PRZEMOC W RÓŻNYCH PARADYGMATACH Przemoc kotwiczy się w naszych umysłach Lokuje się w pamięci emocji poprzez utrwalanie urazu Rozpatrujemy
Bardziej szczegółowoEFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW NAUKI O RODZINIE prowadzonego na Wydziale Studiów nad Rodziną UKSW STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA
EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW NAUKI O RODZINIE prowadzonego na Wydziale Studiów nad Rodziną UKSW Nazwa kierunku studiów i kod programu Poziom kształcenia Profil kształcenia Forma studiów Tytuł
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 2 do procedury opracowywania i okresowego przeglądu programów kształcenia. Prof. Krzysztof Owczarek. III rok. zimowy + letni.
1. Metryczka Nazwa Wydziału: Program kształcenia (Kierunek studiów, poziom i profil kształcenia, forma studiów np.: Zdrowie publiczne I stopnia profil praktyczny, studia stacjonarne): Rok akademicki: 2015/16
Bardziej szczegółowoDr A. Wołpiuk- Ochocińska. Dr A. Wołpiuk- Ochocińska
(1) Nazwa przedmiotu Psychologia stosowana (2) Nazwa jednostki prowadzącej przedmiot Wydział Medyczny Instytut Położnictwa i Ratownictwa Medycznego Katedra: Położnictwa (3) Kod przedmiotu - () Studia Kierunek
Bardziej szczegółowoPROGRAM LECZENIA W OŚRODKU PSYCHOTERAPII UZALEŻNIEŃ I WSPÓŁUZALEŻNIENIA KCTU
PROGRAM LECZENIA W OŚRODKU PSYCHOTERAPII UZALEŻNIEŃ I WSPÓŁUZALEŻNIENIA KCTU PROCES DIAGNOSTYCZNY I KONSULTACJA SPECJALISTY PSYCHOTERAPII/TERAPII UZALEŻNIEŃ > wstępna diagnoza nozologiczna > analiza kontekstu
Bardziej szczegółowoSYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU. Wydział Nauk Historycznych i Pedagogicznych, Instytut Psychologii, Zakład Psychologii Rozwoju. 4. Kod przedmiotu/modułu
SYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu/ moduł (w języku polskim) Metody badania rodziny./ Moduł 150..: Psychologia Rodziny 2. Nazwa przedmiotu w języku angielskim Methods of the family diagnosis 3.
Bardziej szczegółowoprof. dr hab. P. Pawłowski (wykład) dr n. med. Z. Foryś (wykład) dr n. med. Z. Foryś (zajęcia praktyczne)
1. Nazwa jednostki Wydział Zdrowia i Nauk Medycznych 2. Kierunek Pielęgniarstwo Kod przedmiotu 3. Imię i nazwisko osoby /osób prowadzącej moduł 4. Nazwa modułu: 5. Poziom kształcenia 6. Forma studiów Psychiatria
Bardziej szczegółowoZjazd I sesja wyjazdowa trening interpersonalny 57 h. Zjazd II sesja wyjazdowa trening intrapsychiczny 58 h
S t r o n a 1 Studiium Psychoterapiiii Uzalleżniień Harmonogram szkolleniia edycjja 2013/2014 II SEMESTR Zjazd I sesja wyjazdowa trening interpersonalny 57 h Zjazd II sesja wyjazdowa trening intrapsychiczny
Bardziej szczegółowoGenealogia w pigułce. Warsztaty z budowania drzewa genealogicznego
Genealogia w pigułce Warsztaty z budowania drzewa genealogicznego GENEALOGIA Jedna z nauk pomocniczych historii, zajmująca się badaniem więzi rodzinnych między ludźmi na bazie zachodzącego między nimi
Bardziej szczegółowoTrudności wychowawcze rodzin zastępczych - dzieci i młodzież z zachowaniami agresywnymi. Diagnoza i praca terapeutyczna. ODWOŁANE
Trudności wychowawcze rodzin zastępczych - dzieci i młodzież z zachowaniami agresywnymi. Diagnoza i praca terapeutyczna. ODWOŁANE Terminy Liczba dni Czas trwania 27.01.2018 1 09:00-16:-00 Szkolenie jest
Bardziej szczegółowoSYLABUS. DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA (skrajne daty) Psychoterapia i komunikacja interpersonalna
SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA 2017-2022 (skrajne daty) 1.1. PODSTAWOWE INFORMACJE O PRZEDMIOCIE/MODULE Nazwa przedmiotu/ modułu Kod przedmiotu/ modułu* Wydział (nazwa jednostki prowadzącej kierunek)
Bardziej szczegółowoRodzice dzieci z ASD Radości i rozterki
Rodzice dzieci z ASD Radości i rozterki O D M I E N N O Ś Ć W F U N K C J O N O WA N I U R O D Z I N Y D Z I E C K A Z E S P E K T R U M A U T Y Z M U O D R O D Z I N P O S I A D A J Ą C Y C H Z D R O
Bardziej szczegółowoPodkowiańska Wyższa Szkoła Medyczna im. Z. i J. Łyko Syllabus przedmiotowy 2017/ /22 r.
Podkowiańska Wyższa Szkoła Medyczna im. Z. i J. Łyko Syllabus przedmiotowy 2017/18 20121/22 r. Wydział Fizjoterapii Kierunek studiów Fizjoterapia Specjalność ----------- Forma studiów Stacjonarne Stopień
Bardziej szczegółowoEFEKTY KSZTAŁCENIA KIERUNEK EKONOMIA
EFEKTY KSZTAŁCENIA KIERUNEK EKONOMIA Kierunek Ekonomia Studia I stopnia Efekty kształcenia: Kierunek: Ekonomia Poziom kształcenia: Studia I stopnia Uczelnia: Uczelnia Łazarskiego w Warszawie Profil: Ogólnoakademicki
Bardziej szczegółoworodzica można usłyszeć słynne zdanie:,,moje dziecko działa mi na nerwy!.
Gdy agresja wybucha Agresja zaczyna się, gdy zostaje zablokowany spokojny przepływ interakcji między ludźmi i jedna ze stron nagle traci poczucie bycia wartością dla drugiej. Może przy tym chodzić o jakiś
Bardziej szczegółowoSpis treści. Przede wszystkim, sprawmy, by nasi pacjenci czuli
Spis treści Autorzy rozdziałów Przedmowa (Nino Dazzi) Wprowadzenie XIII XV XXIII Rozdział I Przede wszystkim, sprawmy, by nasi pacjenci czuli się bezpiecznie 1 Płacz po szczęśliwym zakończeniu 1 pianto
Bardziej szczegółowoSYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA: Wydział Medyczny, Uniwersytet Rzeszowski
Załącznik nr 4 do Uchwały Senatu nr 430/01/2015 SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA: 2018-2024 1.1. PODSTAWOWE INFORMACJE O PRZEDMIOCIE/MODULE Nazwa przedmiotu/ modułu Kod przedmiotu/ modułu* Wydział (nazwa
Bardziej szczegółowoZmiana myślenia, zmiana praktyki, zmiana systemu. Mateusz Biernat r Wieliczka
Zmiana myślenia, zmiana praktyki, zmiana systemu Mateusz Biernat 25.09.2018r Wieliczka Owo uczucie, które opisuje narasta w nim kiełkuje, początkowo nie może rozpoznać o co lub o kogo chodzi. Uważa, że
Bardziej szczegółowoDEPRESJA ASPEKT PSYCHOTERAPEUTYCZNY MGR EWA KOZIATEK. Członek Sekcji Naukowej Psychoterapii Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego WZLP Olsztyn
DEPRESJA ASPEKT PSYCHOTERAPEUTYCZNY MGR EWA KOZIATEK Członek Sekcji Naukowej Psychoterapii Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego WZLP Olsztyn PSYCHOTERAPIA Wywodzi się z greckich określeń: psyche (dusza)
Bardziej szczegółowoDrama i Psychodrama - podstawowe pojęcia. Copyright by Danuta Anna Michałowska
Drama i Psychodrama - podstawowe pojęcia 1 psychodrama psyche + drama = "działanie duszy", metoda diagnozy i terapii, polegająca na improwizowanym odgrywaniu przez pacjenta w sytuacji terapeutycznej pewnych
Bardziej szczegółowoDostrzegalne zmiany u pacjenta na tym etapie terapii winny manifestować się tym, że pacjent :
CARE BROK sp. z o.o Szkoła Specjalistów Psychoterapii Uzależnień i Instruktorów Terapii Uzależnień O7-306 Brok ul. Warszawska 25 tel.: 793 607 437 lub 603 801 442 mail.: care@brok.edu.pl www.brok.edu.pl
Bardziej szczegółowoGMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE na lata 2011-2013
Załącznik Nr 1 do Uchwały Nr IV/14/11 Rady Gminy Turek z dnia 23 lutego 2011 r. GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE na lata 2011-2013 WSTĘP Rodzina jest podstawową i niezastąpioną grupą,
Bardziej szczegółowoPaństwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu. Karta przedmiotu. obowiązuje studentów rozpoczynających studia w roku akademickim 2011/2012
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu Karta przedmiotu Instytut Pedagogiczny obowiązuje studentów rozpoczynających studia w roku akademickim 011/01 Kierunek studiów: Pedagogika Profil: Ogólnoakademicki
Bardziej szczegółowoPaństwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu. Karta przedmiotu. obowiązuje studentów rozpoczynających studia w roku akademickim 2010/2011
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu Karta przedmiotu Instytut Pedagogiczny obowiązuje studentów rozpoczynających studia w roku akademickim 010/011 Kierunek studiów: Pedagogika Profil: Ogólnoakademicki
Bardziej szczegółowoPsychologia miłości, małżeństwa i rodziny Kod przedmiotu
Psychologia miłości, małżeństwa i rodziny - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Psychologia miłości, małżeństwa i rodziny Kod przedmiotu 14.4-WP-SP-ES-PMMR Wydział Kierunek Wydział Pedagogiki,
Bardziej szczegółowopieczątka zakładu opieki zdrowotnej lub praktyki lekarskiej Miejscowość i data...
pieczątka zakładu opieki zdrowotnej lub praktyki lekarskiej Miejscowość i data... Zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia osoby ubiegającej się o skierowanie do domu pomocy społecznej osobie wymagającej
Bardziej szczegółowomnw.org.pl/orientujsie
mnw.org.pl/orientujsie Jeżeli dziecko czuje się bezpieczne, kochane i jest szczęśliwe, to jest to, co tworzy dom, co tworzy rodzinę. kamila i beata Bardzo często, gdy mówi się o osobach LGBT+, pojawia
Bardziej szczegółowo