Pojęcie doktryny politycznej

Transkrypt

1 Pojęcie doktryny politycznej Doktryna (łac. doctrina nauczanie, nauka, wiedza) jest to zbiór twierdzeń, poglądów czy przekonań z określonej dziedziny, w tym wypadku polityki, odnoszących się do różnych aspektów życia społecznego. Pojęcie to funkcjonuje w znaczeniu węższym i szerszym

2 W węższym doktryna to wyodrębniony zakres problemów dotyczących określonej ideologii, np. doktryna polityczna czy ekonomiczna. W szerszym znaczeniu doktryna jest synonimem ideologii, np. doktryna konserwatywna.

3 Doktryna zawiera praktyczne i teoretyczne wskazówki dotyczące sposobów realizacji jej założeń w określonych warunkach. Twórcy doktryny i politycy wcielający ją w życie muszą brać pod uwagę zarówno czynniki zewnętrzne, jak i wewnętrzne, m.in. stopień poparcia społecznego. Doktryna powinna też określać granice kompromisu w konfrontacji z innymi doktrynami.

4 Doktryna polityczna Poglądy na życie społeczeństwa Środki służące do osiągnięcia celów Cele i kierunki działania Sposoby działania

5 W naukach społecznych przyjmuje się, że doktryna stanowi konkretyzację ideologii, gdyż określa sposoby działania i środki służące do osiągnięcia celów, które zakłada ideologia. Ideologia zostaje zatem zweryfikowana przez praktykę życia polityczne po przekształceniu się w doktrynę. Doktryna przenosi ideologię na poziom praktyczny czyli programu politycznego i działalności politycznej. Na bazie jednej ideologii może powstać wiele doktryn rzadziej zdarza się, że jedna doktryna nawiązuje do kilku ideologii.

6 Funkcje doktryny politycznej Walka o władzę polityczną Integracja członków partii Legitymizacja władzy politycznej Propaganda i agitacja

7 Klasyfikacja doktryn politycznych W politologii przyjmuje się najczęściej cztery kryteria klasyfikacji doktryn politycznych. Współczesne kryteria podziału doktryn są złożone. Często zdarza się, że w obrębie jednej partii występują podziały na tle doktrynalnym w odniesieniu do konkretnych problemów, np. program gospodarczy może mieć charakter lewicowy, a system wartości prawicowy. Tego rodzaju podziały wewnątrzpartyjne są charakterystyczne m.in. dla polskiej sceny politycznej. Przeciętny obywatel w większym stopniu interesuje się programem politycznym danej partii niż jego doktryną.

8 Doktryny reakcyjne cechuje dążenie do przywrócenia starego porządku politycznospołecznego lub do utrzymania takiej organizacji politycznej społeczeństwa, która powszechnie uważana jest za przestarzałą. Współczesne doktryny reakcyjne pojawiają się głównie w państwach środkowo-wschodniej Europy. Ich zwolennicy propagują hasła powrotu do ustroju realnego socjalizmu.

9 Doktryny konserwatywne (zachowawcze) mają za cel zachowanie istniejących stosunków polityczno-społecznych; odwołują się do doświadczeń przeszłości, są niechętne wszelkim zmianom. Doktryny konserwatywne występują we wszystkich ruchach i partiach, np. konserwatyści w PZPR pod koniec lat 80 sprzeciwiali się dialogowi z opozycją polityczną.

10 Doktryny reformistyczne zawierają postulaty stopniowych zmian, gdyż ich zwolennicy są przekonani o nieuchronności ich wprowadzania. Historycznymi przykładami takich doktryn były reformizm i rewizjonizm, które rozwijały się w opozycji do rewolucyjnego ruchu robotniczego. Na przykład w Polsce zwolennicy reform pod koniec lat 80 uzyskali przewagę w PZPR i doprowadzili do dialogu z opozycją.

11 Doktryny rewolucyjne ich zwolennicy głoszą konieczność przeprowadzenia zmian na drodze rewolucji, którą uznali za podstawowy środek obalenia i likwidacji danego ustroju polityczno-społecznego. Współcześnie zalicza się do nich m.in. doktryny wywodzące się z islamskiej doktryny religijnej, np. afgańskich talibów.

12 Programy polityczne Konkretyzacją doktryny politycznej jest program polityczny podstawowa forma wyrażająca zasady doktryny. Program polityczny dostosowuje doktrynę do aktualnej sytuacji polityczno - społecznej oraz stanowi zbiór propozycji konkretnych działań w określonym czasie i na określonym terytorium. Programy polityczne powstają najczęściej w konkretnej sytuacji politycznej np. w związku ze zbliżającymi się wyborami. W sensie formalnym program polityczny jest dokumentem zawierającym opis celów i działań.

13 Podstawowe założenia doktryny lub ideologii Cele maksymalne i cele minimalne w rozwiązywaniu problemów politycznych i społecznych Program polityczny Wizja rzeczywistości politycznej związana z systemem przyjętych wartości Tryb postępowania w konkretnej rzeczywistości politycznej Argumentacja wyjaśniająca przyjęte zasady i metody postępowania

14 Programy polityczne są tworzone przede wszystkim przez partie polityczne oraz ruchy polityczne i społeczne. Mogą zawierać elementy zaczerpnięte z jednej ideologii czy doktryny lub z kilku z nich. Cechą charakterystyczną większości współczesnych programów politycznych jest to, że przyswoiły doktrynę ekonomiczną liberałów. Ze względu na pokrewieństwo programu z określoną ideologią wyróżnia się programy z myślą konserwatywną, liberalną, chadecką (chrześcijańsko-demokratyczną) i socjaldemokratyczną.

15 Problemy poruszane w programach politycznych pod względem treści można podzielić na dotyczące: ustroju politycznego państwa, m.in. Organizacji władzy państwowej, praw i wolności obywatelskich, gospodarki, m.in. form własności, systemu podatkowego, stosunków międzynarodowych m.in. kierunków polityki zagranicznej, przynależności do organizacji międzynarodowych, problemów społecznych, m.in. walki z bezrobociem, przestępczości.

16 Partie polityczne Partia polityczna to dobrowolna organizacja polityczna zrzeszająca grupę ludzi. Organizacja ta posiada statut, który określa jej strukturę organizacyjną, formy działania, relacje między członkami ( poziome i pionowe) oraz zasady dyscypliny partyjnej. Ze statutu wynikają również funkcje partii.

17 Jej celem jest uzyskanie poparcia wyborczego, które umożliwi zdobycie lub utrzymanie władzy oraz realizowanie określonego programu. Partia polityczna formułuje określone strategie, m.in. wyborcze, programowe, koalicyjne, organizacyjne w celu zrealizowania założonych celów. Partia posiada nazwę, która z reguły odwołuje się do jej koncepcji programowych.

18 Na rozwój partii politycznych wpłynęły: rozwój kapitalizmu, demokratyzacja prawa wyborczego od połowy XIX w. rządy poszczególnych państw zaczęły znosić różne ograniczenia prawa wyborczego, np. cenzus majątkowy, co spowodowało, że do aktywnej polityki mogły się włączyć i włączały różne grupy społeczne, rozwój parlamentaryzmu tworzenie instytucji parlamentarnych stworzyło warunki dla działania partii politycznych. Obywatele, którzy otrzymali prawa polityczne, uzyskali wpływ na politykę państwa właśnie poprzez tworzenie partii politycznych oraz działalność w nich. Partie polityczne stały się organami pośredniczącymi między obywatelami a władzą. Partie polityczne musiały wytworzyć jednolitą linię politycznego działania, co dało początek powstaniu programów partii politycznych.

19 W historycznym procesie ich kształtowania można wyróżnić cztery etapy: Etap koterii arystokratycznych (XVII-XVIII w.) Koterie arystokratyczny były to ugrupowania kierowane przez wpływowe rody. Celem koterii było zdobycie władzy przez przedstawicieli tych rodów. Przykładem była Familia Czartoryskich w Polsce. Posiadała ona program, jednak jej zasadniczym celem nie było wcielenie go w życie, lecz zdobycie władzy.

20 Etap klubów politycznych (II połowa XVII-XIX w.) Kluby polityczne były to ugrupowania skupiające zwolenników określonego programu politycznego. Miały one już struktury organizacyjne, ale prawo wyborcze, oparte na cenzusie wyborczym, powodowało, że te struktury nie były rozbudowane. Centrum klubów stanowili członkowie zasiadający w parlamencie. Partie te nie posiadały struktury terytorialnej.

21 Etap partii masowych (od połowy XIX w.) Partie masowe pojawiły się wraz z demokratyzacją prawa wyborczego w drugiej połowie XIX w. Przełomem było pojawienie się partii robotniczych, które posiadały program, przywódców oraz szeregowych członków. Partie te były ponadto związane z organizacjami społecznymi, np. ze związkami zawodowymi.

22 Etap partii wyborczych (od końca XX w.) Osłabienie tradycyjnych podziałów klasowych oraz przemiany świadomości społecznej wpłynęły na zmianę sposoby działania partii masowych. Największe z nich przyjęły model partii wyborczej czyli partii, która zabiega o poparcie szerokich kręgów wyborców, a nie tylko określonych grup społecznych. W partiach tych wzrasta rola ekspertów i liderów partyjnych, a ich program ma coraz bardziej centrowy i pragmatyczny charakter.

23 Organizacja partii politycznej Wszystkie partie polityczne charakteryzują się formalną organizacją, która określa model członkostwa i strukturę wewnętrzną. We współczesnych partiach politycznych przeważają dwa rodzaje członkostwa bezpośrednie i pośrednie. Członkostwo bezpośrednie polega na wstąpieniu jednostek do lokalnej struktury organizacyjnej, natomiast członkostwo pośrednie na przystąpieniu całej organizacji społecznej wraz z jej członkami do struktury partyjnej, w związku z czym stają się oni pośrednio członkami partii.

24 Struktura wewnętrzna partii politycznych kształtuje się podczas jej historycznego rozwoju. Współczesne partie polityczne mają stałe organy i charakteryzują się strukturą hierarchiczną. Relacja pomiędzy poszczególnymi organami opierają się raczej na więzi pionowej organy lokalne są podporządkowane organowi nadrzędnemu. Czasami występuje więź pozioma, polegająca na organizacyjnym powiązaniu struktur partyjnych tego samego stopnia.

25 Struktura członkostwa w partii politycznej ELITA AKTYWIŚCI CZŁONKOWIE

26 Wybór władz Przywództwo Partia demokratyczna władze wybierane są przez członków i poddane ich kontroli przywództwo kolegialne (kongres, zjazd, zarząd) Partia totalitarna zasada mianowania władz model wodzostwa(kierownictw o jednoosobowe) Podejmowanie decyzji zdecentralizowane instytucja centralna Charakterystyka partii demokratycznej i totalitarnej

27 Funkcje partii politycznej Funkcje partii politycznej wiążą się z zadaniami, które wypełnia partia polityczna w systemie politycznym państwa. Obecnie partia pośredniczy między obywatelami a władzą państwową. obywatele partia polityczna pośrednictwo władza państwowa

28 W państwach demokratycznych partia polityczna umożliwia obywatelom udział we władzy lub wpływ na nią, natomiast w państwach niedemokratycznych jest instrumentem służącym podporządkowaniu społeczeństwa władzy państwa.

29 Cechą charakterystyczną współczesnych partii politycznych jest niski stopień uczestnictwa szeregowych członków partii w wypracowaniu jej programu. Obowiązki członków partii politycznej z reguły ograniczają się do płacenia składek i popierania partii w wyborach. Także rola organów kolegialnych sprowadza się w zasadzie do zatwierdzania decyzji władzy partii przez aklamację. Obserwuje się również niewielki stopień rotacji na etatowych partyjnych stanowiskach urzędniczych.

30 Funkcje partii politycznych w państwie demokratycznym prowadzą działania zmierzające do zdobycia i utrzymania zwolenników rozpowszechniają światopogląd zgodny z wartościami uznawanymi przez partię mobilizują społeczeństwo do udziału w wyborach funkcja kształtowania opinii społecznej w państwie niedemokratycznym kontrolują opinię publiczną kontrolują formy aktywności społecznej tworzą platformę wyborczą tworzą program dokonują selekcji kandydatów na listy wyborcze wyłaniają przywódców uczestniczą w wyborach realizują własny program obsadzają stanowiska państwowe określają kierunki polityki państwa kontrolują władzę państwową funkcja wyborcza funkcje rządzenia wybory nie stanowią płaszczyzny rekrutacji elit politycznych partie wspierają monopol autorytarnej władzy elit zastępują instytucje władzy państwowej

31 Programy współczesnych partii politycznych są podobne ze względu na ich uniwersalność, pragmatyzm i umiarkowany charakter zawartych w nich treści. Cechą partii politycznej, która koncentruje się na procesie wyborczym i osiągnięciu sukcesu wyborczego, jest brak konkretyzacji programu. Zamiast jego konkretyzacji partie te zwykle formułują kilka haseł wyborczych. Ich programy są uniwersalne.

32 Uniwersalność programów partyjnych wynika z tego, że każda partia polityczna chce, aby jej program dotyczył wszystkich istotnych dziedzin życia społecznego. Pragmatyzm przejawia się w tym, że następuje obniżenie poziomu ideologizacji programu jego twórcy pomijają ideologię lub ograniczają ją do minimum. Współczesne partie polityczne, w związku z tym że reprezentują różne grupy społeczne, muszą w swoich programach uwzględniać ich interesy. Nie walczą zatem o interesy ściśle określonych klas i warstw społecznych.

33 Ideologię bardziej eksponują partie chadeckie, ekologiczne i komunistyczne, natomiast klasycznym przykładem pragmatyzmu są programy polityczne partii USA Partii Demokratycznej i Partii Republikanów. Punktem wyjścia dla działań politycznych jest program partii politycznej. Ponieważ program dotyczy członków partii, różnych warstw społecznych i grup interesu, musi być umiarkowany, aby pogodzić niejednokrotnie sprzeczne ze sobą interesy.

34 Kryteria podziału i typy partii politycznych struktury organizacyjne Partie honoracjorów ugrupowania luźne, nietrwałe, kierowane przez przywódców niezawodnych. Takie były partie w XIX w., obecnie takie są partie działające na poziomie lokalnym Partie masowej integracji duża liczba członków; dążą do zdobycia poparcia wszystkich grup społecznych Partie kadrowe silnie zorganizowane, kierowane centralnie; duża liczba członków. Wewnętrzna aktywność partyjna jest minimalizowana ze względu na hierarchiczną strukturę (partie komunistyczne i faszystowskie)

35 pochodzenie członków Partie klasowe reprezentują interesy jednej klasy społecznej. W XIX w. I pierwszej połowie XX w. Takimi partiami były partie komunistyczne i liberalne. Wraz z rozwojem kapitalizmu i powstaniem państwa dobrobytu straciły na znaczeniu. Obecnie partiami klasowymi są partie komunistyczne Partie ludowe skupiają członków różnych warstw społecznych. Są to duże partie chrześcijańsko demokratyczne. Często stanowią podstawę do tworzenia rządu sposób wypełniania funkcji Partie patronażu głównym celem jest wybór swoich przywódców na kierownicze stanowiska w państwie, np. w USA Partia Demokratów i Partia Republikanów Partie światopoglądowe głównym celem jest zrealizowanie idei politycznych, które mieszczą się w określonym światopoglądzie i mają podstawę albo klasową albo religijną

36 stosunek do zasad konstytucyjnych państwa Partie antysystemowe są to partie opozycyjne, które zwalczają cały istniejący porządek polityczny. W latach były to partie komunistyczne i faszystowskie Partie lojalne wobec systemu są to partie działające legalnie w ramach istniejącego porządku konstytucyjnego

37 Typy i rodzaje partii politycznych Typy partii politycznych określa się na podstawie kryteriów które zostały przedstawione na poniższym schemacie: CENTRUM partie liberalne partie chadeckie partie socjaldemokratyczne LEWICA partie konserwatywne PRAWICA

38 Partie socjaldemokratyczne U podstaw programowych partii socjaldemokratycznych znalazł się model tzw. socjalizmu demokratycznego, który w dziedzinie polityki zakładał zachowanie pluralizmu politycznego, parlamentarnego systemu rządów oraz wolności i praw politycznych. W dziedzinie gospodarczej partie socjaldemokratyczne opowiadaj się za mieszaną gospodarką rynkową czyli za interwencjonizmem państwa oraz różnorodnymi formami własności. Państwo powinno być państwem dobrobytu z rozbudowanym programem socjalnym.

39 Partie liberalne W dziedzinie ekonomii partie liberalne opowiadają się za gospodarką rynkową i dążą do ograniczenia do minimum interwencyjnej roli państwa. Duże znaczenie przywiązują do indywidualnej przedsiębiorczości. W sferze politycznej natomiast na plan pierwszy wysuwają się hasła dotyczące zagwarantowania jednostkowych prawi i wolności obywatelskich

40 Partie chadeckie Partie chadeckie reprezentują model polityki społecznej i ekonomicznej, który jest określany jako społeczny kapitalizm. Polega on z jednej strony na stosowaniu zasad kapitalizmu związanych z gospodarką rynkową, a z drugiej na wprowadzeniu do nich zmian korzystnych ze względu na szeroko pojęty interes społeczny. Polityka społeczna zabezpiecza zatem interesy tych grup społecznych, które mogłyby nie udźwignąć kosztów działań mechanizmów gospodarki rynkowej.

41 Partie chadeckie w swoich programach podkreślają wagę tradycyjnych wartości, jak religia, rodzina i zasady moralne, W doktrynie chrześcijańsko-demokratycznej jednostka nie jest podstawowym elementem struktury społeczeństwa; jest nim rodzina a także stowarzyszenia społeczne. Elementem programu partii chadeckich jest zasada wspierania religii w życiu społecznym jako istotnego czynnika w rozwiązywaniu istotnych problemów moralnych.

42 Partie konserwatywne W dziedzinie politycznej partie konserwatywne opowiadają się za systemem parlamentarnym z silną władzą wykonawczą państwo powinno być sile wewnętrznie i zewnętrznie. W dziedzinie ekonomicznej konserwatyści są za zachowaniem wolnej gospodarki rynkowej. Zgodnie z ich programem interwencjonizm państwa powinien być ograniczony do minimum na rzecz wspierania indywidualnej przedsiębiorczości. W dziedzinie kulturowej zwolennicy i członkowie partii konserwatywnych odwołują się do tradycji i podkreślają rolę religii. PO II wojnie światowej w programach tych partii pojawiały się akcenty nacjonalistyczne.

43 Systemy partyjne System partyjny tworzą partie polityczne, między którymi zachodzą różnorodne relacje. Jest to również zespół norm i zasad na podstawie których partie te działają. System partyjny określa także powiązania między aparatem państwa a partiami politycznymi, gdyż legitymizuje władzę państwową poprzez wybór ekipy rządzącej.

44 Partie polityczne mają możliwość konfrontowania swoich programów politycznych system partyjny stanowi zatem płaszczyznę tworzenia kultury politycznej i wpływania na nią oraz kształtowania opinii publicznej.

45 legitymizowan ie władzy państwowej Funkcje systemu partyjnego Wyłanianie ekipy rządzącej płaszczyzna tworzenia się kultury politycznej i wpływu na nią Możliwość konfrontacji partii politycznych Możliwość kształtowania opinii publicznej

46 System jednopartyjny (monopartyjny) Istnieje w niedemokratycznych reżimach politycznych, wykluczających istnienie mechanizmów rywalizacji politycznej. W praktyce politycznej jest to zakaz istnienia innych partii politycznych oprócz rządzącej. System jednopartyjny jest charakterystyczny dla państw totalitarnych (faszystowskich i komunistycznych

47 System dwupartyjny Oznacza taki układ, w którym podział władzy dokonuje się tylko pomiędzy dwoma ugrupowaniami politycznymi lewicowym (centrolewicowym) i prawicowym (centroprawicowym). O systemie dwupartyjnym mówi się, gdy dwa ugrupowania kontrolują łącznie 90% mandatów w parlamencie. Nie ma natomiast znaczenia liczba partii biorących udział w wyborach. Systemy dwupartyjne określa się niekiedy mianem systemów równowagi. Sprzyjają one wyłanianiu trwałych rządów i tym samym zapewniają polityczną stabilność państwa. System dwupartyjny funkcjonuje m.in. w USA.

48 System dwuipółpartyjny System ten oznacza taki typ rywalizacji politycznej, w którym obok dwóch wielkich partii występuje trzecia, zdolna do zdobycia do 20% mandatów. Najważniejszą cechą systemu dwuipółpartyjnego jest to, że żadne z dwóch wielkich ugrupowań nie jest w stanie uzyskać bezwzględnej większości mandatów, czyli rządzić samodzielnie poprzez jednopartyjny gabinet większościowy. Dzięki rywalizacji w ramach systemu dwuipółpartyjnego powstają stabilne większościowe gabinety koalicyjne. Obecnie taki system panuje m.in. w Austrii.

49 System wielopartyjny W tym system funkcjonuje kilka partii mających szanse uczestnictwa we władzy. Podstawowym wyróżnikiem systemu wielopartyjnego jest liczba partii, bez względu na ich siłę polityczną; jego cechą charakterystyczną jest nietrwałość gabinetów koalicyjnych. System ten istnieje m.in. w Polsce i we Włoszech w systemie tym wyróżnia się:

50 System kooperacji partii wszystkie partie współpracują ze sobą. Partie do wyborów przystępują osobno, rywalizują ze sobą, ale po wyborach podejmują współpracę. Efektem jest brak odpowiedzialności rządu przed parlamentem

51 System dwublokowy walka o władzę toczy się między dwoma blokami partii politycznych. Po wyborach rządzi ten z bloków, który ma zdecydowaną przewagę w parlamencie. Skutkiem jest stabilność rządu i znaczne osłabienie kontroli parlamentu nad rządem

52 System rozbicia wielopartyjnego brak jest partii politycznej, która ma większość parlamentarną, konieczne staje się więc tworzenie koalicji. Stan taki może zagrażać stabilizacji systemu parlamentarnego.

53 Różne rozumienie pojęcia polityka Politykę traktuje się jako sztukę rządzenia państwem, obejmującą organizację i kierowanie sprawami określonej zbiorowości. W literaturze spotkać można wiele różnych koncepcji i definicji polityki.

54 Koncepcje polityki Definicja polityki 1. W ogólnym znaczeniu Samodzielna działalność kierownicza 2. Dyrektywno-organizatorska Sztuka dokonywania wyboru celów i podejmowania decyzji w skali państwowej oraz skutecznej ich realizacji 3. Politologiczna Zorganizowana działalność mająca na celu zdobycie i utrzymanie władzy 4. Socjologiczna Sfera realizacji potrzeb i interesów społecznych 5. Konsensualna Sztuka rozstrzygania konfliktów w drodze kompromisu 6. Konfliktowa Rozstrzyganie konfliktów w drodze walki 7. Koercyjna Sfera legalnego stosowania przymusu

55 W świetle przedstawionych definicji polityka obejmuje kilka podstawowych rodzajów zjawisk społecznych: Wyrażanie i realizację interesów podstawowych grup społecznych Stosunki polityczne związane z walką o władzę oraz jej sprawowaniem Działalność instytucji politycznych, przede wszystkim państwa i partii politycznych Świadomość polityczną Kulturę polityczną Opinię publiczną

56 Zdolność jednostek, grup, organizacji i instytucji do tworzenia polityki nazywamy podmiotowością polityczną. Wyraża się ona w samodzielnym uczestnictwie w życiu politycznym, zgodnie z własnymi interesami, w wywieraniu wpływu na zachowanie i położenie innych oraz w wywoływaniu zmian w stosunkach politycznych.

57 Polityka ujmowana przedmiotowo odnosi się do jej treści. Interesujemy się wówczas tym, czego ona dotyczy, i sfer, w których jest realizowana. Przedmiotem polityki może być działalność państwa i innych podmiotów politycznych obejmująca wszystkie dziedziny życia społeczeństwa. Może ona jednak obejmować tylko poszczególne jej sfery. Na tej podstawie wyodrębniły się w praktyce różne polityki szczegółowe, np. polityka wewnętrzna, polityka zagraniczna, polityka gospodarcza, polityka oświatowa, polityka kulturalna, polityka mieszkaniowa, polityka kadrowa.

58 Podstawowym przedmiotem polityki jest władza.

59 Przez władzę rozumie się możność podejmowania i realizowania decyzji niezależnie od woli ludzi, których dotyczy. Oznacza ona zatem zdolność wpływania na ludzi tak, aby zachowywali się w sposób pożądany i oczekiwany. Władza jest więc przywilejem panowania nad wolą i działaniem innych ludzi.

60 Kultura polityczna Do kultury politycznej zalicza się następujące elementy: Poznawcze, obejmujące zainteresowanie i wiedzę o polityce; Emocjonalne, wyrażające się w sposobie reagowania i oceniania polityki; Wartościujące, przejawiające się w przypisywaniu znaczenia poszczególnym sferom polityki i działaniom politycznym;

61 Normatywne, zawierające zasady działania podmiotów politycznych i stosunki między nimi; Wzory, modele i standardy uprawianej polityki; Cele, które realizuje polityka; Motywy uczestnictwa w polityce.

62 Amerykańscy uczeni Gabriel Abraham Almond (czyt. olmont), współtwórca pojęcia kultura polityczna oraz Sidney Verba wyodrębnili trzy typy kultur politycznych: 1) Zaściankową charakteryzuje ją małe zainteresowanie zagadnieniami politycznymi; 2) poddańczą jej uczestniczy wprawdzie wiedzę o istnieniu władzy centralnej, ale z różnych względów nie angażują się w działalność polityczną 3) Uczestniczącą obywatele dążą do uzyskania pełnej wiedzy o życiu politycznym i pragną w nim aktywnie uczestniczyć.

63 Ostatni typ kultury politycznej najbardziej odpowiada demokratycznym systemom ustrojowym. Powyższe trzy typy kultury politycznej są jedynie modelami; we współczesnych społeczeństwach występuje kultura polityczna typu mieszanego.

64 Kultura polityczna odgrywa ważną rolę w społeczeństwie: Daje obywatelowi poczucie tożsamości i przynależności do określonej wspólnoty politycznej i umożliwia mu świadomy udział w życiu politycznym; Integruje społeczeństwo na gruncie uznawanych wartości i celów politycznych Stymuluje rozwój demokratycznych mechanizmów życia politycznego Określa styl uprawiania polityki przez grupy rządzące oraz sprawowania kontroli społecznej nad ich działalnością Sprzyja eliminacji negatywnych zjawisk w sferze polityki.