FORMY UCZESTNICTWA OBYWATELI W ŻYCIU PUBLICZNYM Partie polityczne

Transkrypt

1 Partie polityczne Partia polityczna dobrowolna organizacja, której głównym celem jest zdobycie lub utrzymanie władzy państwowej w celu realizacji swojego programu politycznego. Funkcje partii politycznych w państwie demokratycznym Pośredniczą między obywatelami a władzą państwową. Umożliwiają obywatelom udział we władzy lub wpływ na rządy. Wyrażają i uogólniają interesy, dążenia i postulaty społeczeństwa. Integrują jednostki i grupy społeczne o zbliżonych celach i aspiracjach politycznych. Kształtują opinię społeczną i postawy społeczne. Biorą udział w kształceniu politycznym społeczeństwa. Zdobywają i pozyskują zwolenników. Mobilizują społeczeństwo do udziału w wyborach. Tworzą i popularyzują swoje programy. Wyłaniają liderów politycznych. Rekrutują i selekcjonują kandydatów na listy wyborcze. Uczestniczą w wyborach. Partie rządzące obsadzają stanowiska państwowe, określają kierunki polityki państwa i realizują własne programy. Partie opozycyjne pełnią kontrolę nad polityką ugrupowań rządzących. Główne rodziny programowe partii politycznych PARTIE KOMUNISTYCZNE PARTIE AGRARNE (CHŁOPSKIE) PARTIE ETNICZNE I REGIONALNE PARTIE EKOLOGICZNE PARTIE LIBERALNE PARTIE KONSERWATYWNE PARTIE CHRZEŚCIJAŃSKO DEMOKRATYCZNE PARTIE SKRAJNIE PRAWICOWE

2 Tworzenie partii politycznej Tryb powoływania partii politycznej do życia oparty jest na zasadzie zgłoszenia do ewidencji partii politycznych prowadzonej przez Sąd Okręgowy w Warszawie. W zgłoszeniu powinno być zawarte określenie nazwy, skrótu nazwy oraz siedziba partii, a także imiona, nazwiska i adresy osób wchodzących w skład organów uprawnionych w statucie do reprezentowania partii na zewnątrz oraz do zaciągania zobowiązań majątkowych. Trzy osoby spośród tego kręgu dokonują zgłoszenia do ewidencji. Do zgłoszenia należy dołączyć statut partii oraz wykaz, zawierający nazwiska, imiona, adresy zamieszkania, numery ewidencyjne PESEL oraz własnoręczne podpisy popierających zgłoszenie co najmniej 1000 obywateli polskich, którzy ukończyli 18 lat i mają pełną zdolność do czynności prawnych. Z chwilą wpisania do ewidencji partia polityczna nabywa osobowość prawną i może korzystać z praw wynikających z ustaw. STATUT Statut partii politycznej w szczególności powinien zawierać: a) nazwę, skrót nazwy i siedzibę partii, b) sposób nabywania i utraty członkostwa, c) prawa i obowiązki członków, d) organy partii, w tym organy reprezentujące partię na zewnątrz oraz uprawnione do zaciągania zobowiązań majątkowych, kompetencje oraz czas trwania ich kadencji, e) tryb dokonywania wyboru organów partii i uzupełniania składów tych organów, f) sposób zaciągania zobowiązań majątkowych, uzyskiwania środków finansowych oraz tryb sporządzania i zatwierdzania informacji o działalności finansowej partii, g) zasady tworzenia i znoszenia terenowych jednostek organizacyjnych partii, h) zasady dokonywania zmian statutu, i) sposób rozwiązania się partii oraz tryb połączenia z inną partią lub innymi partiami.

3 Zasady członkostwa w partii politycznej Członkami partii politycznych mogą być obywatele Rzeczypospolitej Polskiej, którzy ukończyli 18 lat. Apartyjność, czyli bezwzględny zakaz członkostwa w partii politycznej dotyczy: funkcjonariuszy Inspekcji Celnej, funkcjonariuszy Służby Więziennej, funkcjonariuszy Straży Granicznej, funkcjonariuszy Urzędu Ochrony Państwa, Generalnego Inspektora ochrony danych osobowych, Kierownika oraz pracowników Krajowego Biura Wyborczego, policjantów, prokuratorów, Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej, Prezesa Narodowego Banku Polskiego, Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, wiceprezesów NIK, dyrektora generalnego, pracowników nadzorujących lub wykonujących czynności kontrolne, Przewodniczącego oraz etatowych członków samorządowego kolegium odwoławczego, Rzecznika Interesu Publicznego oraz jego dwóch zastępców, Rzecznika Praw Obywatelskich, sędziów sądów powszechnych, sędziów sądów wojskowych, sędziów Sądu Najwyższego, sędziów Trybunału Konstytucyjnego, strażaków Państwowej Straży Pożarnej, strażników straży gminnych, urzędników służby cywilnej, żołnierzy zawodowych. Wymóg zawieszenia członkostwa w partii na czas wykonywania określonej działalności, dotyczy: członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, żołnierzy w okresie odbywania czynnej służby wojskowej.

4 Zakazy dotyczące funkcjonowania partii politycznych Partie polityczne nie mogą: wykonywać zadań zastrzeżonych w przepisach prawa dla organów władzy publicznej, zastępować organów władzy publicznej w wykonywaniu ich zadań, posiadać jednostek organizacyjnych w zakładach pracy. Zakazane jest istnienie partii politycznych odwołujących się w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu, faszyzmu i komunizmu, a także tych, których program lub działalność zakłada lub dopuszcza nienawiść rasową i narodowościową, stosowanie przemocy w celu zdobycia władzy lub wpływu na politykę państwa albo przewiduje utajnienie struktur lub członkostwa. Ustawa o partiach politycznych stanowi, że partia podlega likwidacji wskutek: a) rozwiązania mocą własnej uchwały uprawnionego statutowego organu partii, b) postanowienia sądu o wykreśleniu wpisu partii z ewidencji. Postanowienie o wykreśleniu wpisu partii z ewidencji sąd wydaje z następujących przyczyn: 1) w przypadku niespełnienia przez partię obowiązku zawiadomienia sądu o: zmianie statutu partii, zmianie adresu siedziby partii, zmianach w składzie organów uprawnionych do reprezentowania partii na zewnątrz oraz do zaciągania zobowiązań finansowych w terminie 14 dni od dokonania tych zmian; sąd wzywa wtedy właściwy organ partii do złożenia odpowiednich wyjaśnień w wyznaczonym przez siebie terminie, nie krótszym niż 3 miesiące; w razie bezskutecznego upływu tego terminu sąd wydaje postanowienie o wykreśleniu partii z ewidencji; 2) jeżeli partia wprowadzi do statutu zmiany, w wyniku których jej struktury i zasady działania nie będą zgodne z zasadami demokracji oraz jeżeli nie zostanie zapewniona jawność tych struktur, powoływanie organów partii w drodze wyborów i podejmowanie uchwał większością głosów; sąd może wtedy wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o zbadanie zgodności z Konstytucją celów lub zasad działania partii; orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o sprzeczności tych celów lub zasad skutkuje postanowieniem sądu o wykreśleniu partii z ewidencji; 3) w przypadku niezłożenia przez partię w terminie do 31 marca każdego roku sprawozdania o źródłach pozyskania środków finansowych przez partię i Fundusz Wyborczy oraz o wydatkach poniesionych ze środków Funduszu Wyborczego w poprzednim roku kalendarzowym; PKW występuje do sądu z wnioskiem o wykreślenie wpisu tej partii z ewidencji; sąd po przeprowadzeniu rozprawy wydaje postanowienie o wykreśleniu wpisu partii z ewidencji; 4) jeżeli Trybunał Konstytucyjny na wniosek uprawnionego podmiotu wyda orzeczenie o sprzeczności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznej, sąd wydaje niezwłocznie postanowienie o wykreśleniu wpisu partii z ewidencji.

5 Ustawa z dnia 27 czerwca 1997r. o partiach politycznych (fragmenty) Rozdział 1. Przepisy ogólne Art Partia polityczna jest dobrowolną organizacją, występującą pod określoną nazwą, stawiającą sobie za cel udział w życiu publicznym poprzez wywieranie metodami demokratycznymi wpływu na kształtowanie polityki państwa lub sprawowanie władzy publicznej. Art Członkami partii politycznych mogą być obywatele Rzeczypospolitej Polskiej, którzy ukończyli 18 lat. 2. Zakaz przynależności do partii politycznych określają odrębne ustawy. Art. 3. Partia polityczna opiera swoją działalność na pracy społecznej członków, do prowadzenia swych spraw może zatrudniać pracowników. Art. 4. Organy władzy publicznej są obowiązane do równego traktowania partii politycznych. Art. 5. Partiom politycznym zapewnia się dostęp do publicznej radiofonii i telewizji na zasadach określonych w odrębnych ustawach. Art. 7. Partia polityczna nie może posiadać jednostek organizacyjnych w zakładach pracy. Rozdział 2. Struktura i zasady działania partii politycznych Art. 8. Partie polityczne kształtują swoje struktury oraz zasady działania zgodnie z zasadami demokracji, w szczególności przez zapewnienie jawności tych struktur, powoływania organów partii w drodze wyborów i podejmowania uchwał większością głosów. Art Statut partii politycznej określa jej cele, strukturę i zasady działania, a w szczególności: 1) nazwę, skrót nazwy i siedzibę partii, 2) sposób nabywania i utraty członkostwa, 3) prawa i obowiązki członków, 4) organy partii, w tym organy reprezentujące partię na zewnątrz oraz uprawnione do zaciągania zobowiązań majątkowych, ich kompetencje oraz czas trwania ich kadencji, 5) tryb dokonywania wyboru organów partii i uzupełniania składów tych organów, 6) sposób zaciągania zobowiązań majątkowych, uzyskiwania środków finansowych oraz tryb sporządzania i zatwierdzania informacji o działalności finansowej partii, 7) zasady tworzenia i znoszenia terenowych jednostek organizacyjnych partii, 8) zasady dokonywania zmian statutu, 9) sposób rozwiązania się partii oraz tryb połączenia z inną partią lub innymi partiami. 2. Statut partii politycznej uchwala zgromadzenie ogólne członków partii lub zgromadzenie ich demokratycznie wybranych przedstawicieli. Art. 10. Członek partii politycznej ma prawo do wystąpienia z niej.

6 Rozdział 3. Ewidencja partii politycznych Art. 11. Partię polityczną zgłasza się do ewidencji partii politycznych (...) prowadzonej przez Sąd Okręgowy w Warszawie (...). 2. Zgłoszenie powinno zawierać nazwę, skrót nazwy i określenie adresu siedziby partii politycznej oraz imiona, nazwiska i adresy osób wchodzących w skład organów uprawnionych w statucie do reprezentowania partii na zewnątrz oraz do zaciągania zobowiązań majątkowych. Do zgłoszenia można załączyć wzorzec symbolu graficznego partii politycznej. 3. Do zgłoszenia należy załączyć: 1) statut partii politycznej, 2) wykaz zawierający imiona, nazwiska, adresy zamieszkania, numery ewidencyjne PESEL i własnoręczne podpisy popierających zgłoszenie co najmniej 1000 obywateli polskich, którzy ukończyli 18 lat i mają pełną zdolność do czynności prawnych (...) 5. Nazwa, skrót nazwy i symbol graficzny partii politycznej powinny odróżniać się wyraźnie od nazw, skrótów nazw i symboli graficznych partii już istniejących. Art Sąd dokonuje wpisu partii politycznej do ewidencji niezwłocznie, jeżeli zgłoszenie jest zgodne z przepisami prawa. Art W razie powstania wątpliwości co do zgodności z Konstytucją celów lub zasad działania partii politycznej określonych w statucie, zgodnie z art. 9 ust. 1, lub w programie partii Sąd zawiesza postępowanie (...) i występuje do trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o zbadanie zgodności celów partii politycznej z Konstytucją. 3. Jeżeli Trybunał Konstytucyjny wyda orzeczenie o sprzeczności celów partii politycznej z Konstytucją, Sąd odmawia wpisu partii do ewidencji. Art. 16. Partia polityczna nabywa osobowość prawną z chwilą wpisania do ewidencji. Art Ewidencja wraz z tekstami statutów partii politycznych jest jawna. Rozdział 4. Finanse partii politycznych Art Majątek partii politycznej powstaje ze składek członkowskich, darowizn, spadków, zapisów, dochodów z majątku, ze zbiórek publicznych, a także dochodów z działalności gospodarczej. 2. Partie polityczne mogą prowadzić działalność gospodarczą wyłącznie w formie spółdzielni lub udziału w spółkach, z wyjątkiem spółek z udziałem Skarbu Państwa, innych państwowych lub komunalnych osób prawnych lub podmiotów zagranicznych. Art Partiom politycznym nie mogą być przekazywane środki pieniężne, a także rzeczy ruchome i zbywalne prawa majątkowe, pochodzące: 1) z budżetu państwa, z wyjątkiem dotacji, o których mowa w art. 28, 2) od Skarbu Państwa i innych państwowych osób prawnych, 3) od jednostek samorządu terytorialnego, związków komunalnych i innych komunalnych osób prawnych oraz sejmików samorządowych, 4) od państwowych jednostek organizacyjnych, a także podmiotów gospodarczych z udziałem Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego, związków komunalnych i innych komunalnych osób prawnych, 5) od podmiotów korzystających z dotacji Skarbu Państwa (...). 2. Partia polityczna nie może korzystać z jakiegokolwiek wsparcia rzeczowego i pomocy finansowej od osób zagranicznych w rozumieniu Prawa dewizowego i osób prawnych z udziałem podmiotów zagranicznych. Art Partia polityczna, która uczestniczyła w ostatnio zarządzonych wyborach do Sejmu i Senatu, ma prawo do otrzymania dotacji z budżetu państwa w trybie i na zasadach określonych w niniejszej ustawie.

7 Rozdział 5. Postępowanie w sprawie stwierdzenia sprzeczności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych Art. 42. Rozpoznawanie spraw o stwierdzenie sprzeczności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych należy do właściwości Trybunału Konstytucyjnego. Art Jeżeli Trybunał Konstytucyjny wyda orzeczenie o sprzeczności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznej, Sąd wydaje niezwłocznie postanowienie o wykreśleniu wpisu partii z ewidencji. Rozdział 6. Likwidacja partii politycznej Art. 45. Partia polityczna podlega likwidacji wskutek: 1) rozwiązania mocą uchwały uprawnionego statutowego organu partii, 2) postanowienia Sądu o wykreśleniu wpisu partii z ewidencji (...)