Makroekonomia 1 Wykład 4: Pieniądz i ceny

Transkrypt

1 Makroekonomia 1 Wykład 4: Pieniądz i ceny Gabriela Grotkowska Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego

2 Plan wykładu Czym jest pieniądz? Historia pieniądza Skąd bierze się pieniądz w gospodarce? Podaż pieniądza w Polsce Pieniądz a ceny: ilościowa teoria pieniądza

3 Definicja a funkcje pieniądza Definicja pieniądza Funkcje pieniądza Wymiany (transakcyjna) Środka płatności Miernika wartości Tezauryzacji Jak wyżej w ujęciu międzynarodowym (tj. z udziałem innego pieniądza) 3

4 Aggaty pieniężne i płynność pieniądza M0 = baza monetarna Gotówka w obiegu Rezerwy banków komercyjnych (gotówka w bankach + depozyty banków komercyjnych w banku centralnym) M1 = pieniądz transakcyjny M2 M3 M. M0 + depozyty w pieniądzu krajowym i w walutach obcych znajdujące się w bankach komercyjnych M1+depozyty terminowe do 2 lat + depozyty pozostałe z terminem wypowiedzenia do 3 miesięcy M2+papiery dłużne z terminem wypowiedzenia do 2 lat włącznie

5 Zmiany ilości pieniądza w Polsce

6 Skąd dziś bierze się pieniądz? System bankowy: Bank centralny Banki komercyjne 6

7 Emisja pieniądza BANK CENTRALNY BANKI KOMERCYJNE RE D PUBLICZNOŚĆ POZABANKOWA M 1 D CU CU D 7

8 Bank centralny Funkcje banku centralnego Emisyjna: zasilanie gospodarki w pieniądz Polityka pieniężna: stabilizacja cen Oddziaływanie na wysokość stóp procentowych Oddziaływanie na poziom kursu walutowego Usługi bankowe na rzecz rządu Bank banków Niezależność banku centralnego 8

9 Banki komercyjne Funkcje banku komercyjnego zarządzanie depozytami udzielanie kdytów Rezerwy w banku komercyjnym zerwy obowiązkowe zerwy nadwyżkowe System banków 9

10 10 Pieniądz kdytowy Rola zerw ) (1... ) (1 ) (1 2 H H H H D H D 1 Rola pfencji do utrzymywania gotówki ) (1... ) (1 ) (1 2 H H H H D H D 1 gdzie: D CU MD 1 D RE

11 11 Całkowita podaż pieniądza H D 1 CU D M 1 D CU H H CU D M 1 ) 1 1 ( 1 H MM H M 1 1 MM 1

12 Zasoby pieniądza a poziom cen w gospodarce

13 Ilościowa teoria pieniądza; w wersji względnej M x V = P x Y Przy stałym V, podaż pieniądza determinuje wartość produkcji w gospodarce Y można uznać, iż w długim oksie jest stałe, gdyż jest determinowane przez zasób K i L Ilościowa teoria w wersji względnej M V P Y M V P Y 13

14 Podaż pieniądza a inflacja P Zdefiniujmy stopę inflacji: P Przy stałej prędkości obiegu pieniądza: M P Y M P Y Wówczas: M M Y Y 14

15 Wzrost podaży pieniądza a stopa inflacji, USA Figu 4.1 Historical Data on U.S. Inflation and Money Growth Mankiw: Macroeconomics, Sixth Edition Copyright 2007 by Worth Publishers 15

16 Figu 4.2 International Data on Inflation and Money Growth Mankiw: Macroeconomics, Sixth Edition Copyright 2007 by Worth Publishers

17 Inflacja w USA i wzrost podaży pieniądza, % W długim oksie stopa inflacji i stopa zmian podaży pieniądza poruszają się razem, zgodnie z przewidywaniami teorii (ale nie w krótkim oksie, gdy są kontrcykliczne!!) 12% Stopa wzrostu M2 9% 6% 3% 0% Stopa inflacji

18 Dlaczego inflacja jest zła? Typowe nieporozumienie: inflacja powoduje spadek faktycznej wartości nabywczej wynagrodzeń To jest prawda, ale tylko w krótkim oksie, gdy nominalne wynagrodzenia są stałe (umowy o pracę) Podejście klasyczne: zmiana poziomu cen to tylko zmiana jednostek pomiaru (por. denominacja) A zatem, czy inflacja jest problemem społecznym? 18

19 Przeciętne zarobki za godzinę pracy, USA $20 $18 $16 $14 $12 $10 $8 $6 CPI (prawa skala) $4 Płaca nominalna $2 Płaca w cenach z 2007 r. $

20 Gdy inflacja jest spodziewana Koszt zdartych zelówek czyli koszty związane z częstszymi wycieczkami do banku w celu podejmowania mniejszych sum gotówki oraz koszty z poszukiwaniem towarów, któ zdrożały mniej niż śdnio (wzrost kosztów uzyskania informacji) Koszty zmiany menu koszty zmiany cen (katalogi, menu itp.) Koszty ustawicznych zmian struktury produkcji (wywołanych nierównomiernymi zmianami cen czynników produkcji i cen wyrobów gotowych) Problem nierównego opodatkowania (np. opodatkowanie nominalnych zysków z kapitału) Trudności w porównywaniu wartości z różnych oksów --> trudności w długooksowym planowaniu finansowym spadek inwestycji i osłabienie wzrostu

21 A gdy się jej nie spodziewamy, dodatkowo Redystrybucja siły nabywczej Długooksowe kontrakty mogą oparte być nie o indeksację, ale o oczekiwania dot. inflacji Kiedy faktyczna inflacja okazuje się być inna niż oczekiwana, niektórzy zyskują, ale kosztem innych: Kiedy π > π e, wówczas zyskują pożyczkobiorcy Kiedy π < π e, wówczas zyskują pożyczkodawcy Gdy często π π e wzrost niepewności 21

22 Korzyści z inflacji? Jedna korzyść Płace nominalne faktycznie spadają rzadko utrudnia to działanie mechanizmu rynkowego na rynku pracy Inflacja powoduje, że płacom alnym łatwiej jest zrównoważyć rynek pracy, nawet bez obniżki płac nominalnych Czyli umiarkowana inflacja poprawia funkcjonowanie rynku pracy 22

23 Hiperinflacja Hiperinflacja w Niemczech, rok 1923 Kobieta pali banknotami w pie; w tamtych czasach banknoty paliły się dłużej niż dwno, któ można było za nie kupić 23

24 Studium przypadku polska polityka pieniężna 2012 Od 1998 r. strategia bezpośdniego celu inflacyjnego RPP okśla cel inflacyjny i dostosowuje do niego poziom podstawowych stóp procentowych NBP Od 2004 r. ciągły cel inflacyjny 2,5% z dopuszczalnym przedziałem wahań +/- 1 punkt procentowy 24

25 Studium przypadku polska polityka pieniężna Instrumenty Okślenie stóp procentowych NBP Refencyjnej (podstawowej) dla operacji otwartego rynku Lombardowej wyznaczającej górny pułap wzrostu stóp procentowych w operacjach overnight Stopa depozytowa wyznaczającej dolny pułap wzrostu stóp procentowych w operacjach overnight Operacje otwartego rynku - dokonywane z inicjatywy NBP z bankami komercyjnymi, obejmują: Operacje podstawowe, gularne co 7 dni, kupno-sprzedaż bonów pieniężnych NBP po stopie fencyjnej Operacje dostrajające interwencyjne, krótkoterminowe Absorbujące emisję bonów pieniężnych (dodatkowa sprzedaż bonów -verse po) Zasilające (przedterminowy wykup bonów pieniężnych (po) Strukturalne - warunkowa i bezwarunkowa sprzedaż lub kupno papierów wartościowych (głównie obligacji) lub dewiz, Rezerwa obowiązkowa (od r. stopa zerwy obowiązkowej = 3,5% dla wszystkich rodzajów depozytów; od r. pomniejszana o równowartość 500 tys. euro; od oprocentowana) 25

26 Studium przypadku polska polityka pieniężna Instrumenty cd. Operacje depozytowo-kdytowe NBP udziela bankom jednodniowego kdytu lombardowego pod zastaw skarbowych papierów wartościowych NBP przyjmuje jednodniowe depozyty (na koniec dnia) oprocentowane według stopy zmiennej ustalanej przez RPP (stopy depozytowej) Kdyty nieoprocentowane udzielane w ciągu dnia operacyjnego pod zastaw papierów wartościowych akceptowanych prze NBP w złotych (kdyt techniczny) i w euro (intraday cdit) Polityka kursowa Od r. kurs złotego jest płynny, ale NBP zastrzega sobie prawo do interwencji, o ile uzna je za konieczne do alizacji celu inflacyjnego Przed wejściem do stfy Euro (2 lata) rynkowy kurs złotego będzie utrzymywany wobec euro w przedziale dopuszczalnych wahań w stosunku do ustalonego kursu centralnego Swapy walutowe w celu utrzymania płynności wymiany przez banki komercyjne kupno sprzedaż walut obcych na rynku kasowym i jednoczesna sprzedaż- kupno w ramach transakcji terminowej o okślonej dacie 26

27 Uwarunkowania polityki pieniężnej (główne), brane pod uwagę przez NBP w 2012 Uwarunkowania wewnętrzne Zmiany cen Oczekiwania zmiany cen (inflacyjne) Dynamika PKB Akcja kdytowa banków Inwestycje Stan finansów publicznych (głównie deficyt i zadłużenie., zmiany opodatkowania VAT) Uwarunkowania zewnętrzne Koniunktura, inflacja światowa (głównie kraje UE, USA, Japonia) Kryzys finansów publicznych w państwach europejskich Stopy procentowe banków centralnych j.w. Obroty handlu zagranicznego, bilans płatniczy, konkuncyjność cen w eksporcie 27

28 Podaż pieniądza w Polsce WYSZCZEGÓLNIENIE Stan na Struktura w mln zł w % A. PODAŻ PIENIĄDZA (M3) ,8 100,0% 1. Pieniądz gotówkowy w obiegu (poza kasami banków) ,6 11,6% 2. Depozyty i inne zobowiązania ,3 86,4% 2.1. Gospodarstwa domowe ,6 54,2% 2.2. Niemonetarne instytucje finansowe ,3 4,6% 2.3. Przedsiębiorstwa ,7 23,0% 2.4. Instytucje niekomercyjne działające na rzecz gospodarstw ,8 1,7% domowych 2.5. Instytucje samorządowe ,6 2,6% 2.6. Fundusze ubezpieczeń społecznych 1 946,4 0,2% 3. Pozostałe składniki M ,9 2,0% B. Aktywa zagraniczne netto w mln zł ,7 15,9% w mln EUR (2) ,3 3,6% C. Aktywa krajowe netto ,1 84,1% 1. Należności ,7 99,9% 1.1. Gospodarstwa domowe ,1 60,9% 1.2. Niemonetarne instytucje finansowe ,3 3,2% 1.3. Przedsiębiorstwa ,1 29,6% 1.4. Instytucje niekomercyjne działające na rzecz 4 177,3 0,5% gospodarstw domowych 1.5. Instytucje samorządowe ,1 5,6% 1.6. Fundusze ubezpieczeń społecznych 843,7 0,1% 2. Zadłużenie netto instytucji rządowych szczebla centralnego ,2 13,8% 3. Saldo pozostałych pozycji netto ,9-29,7%

29 Polski pieniądz Wyszczególnienie Oks Ceny a Stopa procentowa b Wymienialność Kurs walutowy c Relacja dochodów d złoty II RP złoty okupacyjny złoty powojenny złoty PRL ,6 13 ograniczona 0, , , ,7-15 złoty przed denominacją wewnętrzna 8,6-4 złoty po denominacji ,5 20 pełna 3,7 12 a) zmiany roczne cen żywności w % b) stopa kdytowa, śdnia w oksie c) alne zmiany roczne w % d) zmiany lacji dochodów na osobę w Polsce i Europie Zachodniej w pkt. proc. źródło: Grzegorz Wójtowicz 29

30 Dziękuję