ANALIZY I PROGNOZY MAKROEKONOMICZNE

Transkrypt

1 ANALIZY I PROGNOZY MAKROEKONOMICZNE Katarzyna Piętka-Kosińska CASE Doradcy Sp. z o.o Warszawa,

2 Otoczenie gospodarcze Polski w 212 r. i 213 r. % Prognozy Komisji Europejskiej: dynamika realna PKB (%) 3 3,1,7,4 -,3 -, Świat UE-27 Niemcy Data prognozy XI 211 V 212 XI 212 V 213 1) W 212 r. kolejna fala kryzysu w UE. 2) Stopniowo pogarszające się prognozy na 212 i 213 r. dla świata (od II połowy 212 r.) i dla UE (przez cały 212 r.), w tym dla Niemiec na 213 r. 3) Wg najnowszej prognozy Komisji Europejskiej (V 213) w 213 r. oczekiwany wzrost gospodarki światowej na poziomie 3,%, unijnej -,1%, w tym niemieckiej,4%.

3 Prognozy dla Polski ,5 3 Dynamika realna PKB (%) 2,5 2 1,5 1,5 1,9* 1,1 1,9* 1,2 1,9* 1,2 1,9* 1,3 Data prognozy V 212 XI 212 V Komisja Europejska CASE-Doradcy IBnGR MFW * dane oficjalne GUS 1) Prognozy dla Polski na 212 i 213 r. również przez cały 212 i w I połowie 213 r. ulegały korektom w dół wg wszystkich badanych ośrodków prognostycznych. 2) Ostatecznie wzrost gospodarczy spowolnił w 212 r. do 1,9% (z 4,5% w 211 r.), a najświeższe prognozy (z V 213) sugerują wzrost PKB w 213 r. w przedziale 1,1% (KE) 1,3% (Międzynarodowy Fundusz Walutowy).

4 Sytuacja gospodarcza Polski w 212 r. PKB (strona popytowa (1)) 4,5 4,3 4,4 Dynamika realna (%, r/r) 4,9 3,5 % ,3 1,3, Konsumpcja prywatna Inwestycje Eksport Import PKB I II III IV I II III IV ) Słabnące z kwartału na kwartał tempo wzrostu gospodarczego w Polsce (,7% r/r w IV kw. 212; w cenach stałych). 2) W II poł. 212 r. spadek inwestycji i zerowa dynamika konsumpcji prywatnej; w całym 212 r. wzrost konsumpcji gospodarstw domowych jedynie o,8% (najniższy od 1995 r.).

5 Sytuacja gospodarcza Polski w 212 r. PKB (strona popytowa (2)) Dekompozycja wzrostu PKB (pkt. procentowe) pkt. proc Konsumpcja prywatna Inwestycje Zmiana zapasów Eksport netto Konsumpcja publiczna I II III IV I II III IV Uwaga: kolumny sumują się do dynamiki PKB 1) Wzrost gospodarczy w 212 r. (1,9%) osiągnięty prawie wyłącznie dzięki dodatniej kontrybucji handlu zagranicznego, odzwierciedlającej umiarkowany wzrost eksportu (blisko 3% realnie) i spadek importu.

6 Sytuacja gospodarcza Polski w 212 r. PKB (strona podażowa) Dynamika realna wartości dodanej w podziale na sektory (%, r/r) % 15 4,5 4,3 4,4 4,9 3,5 2,3 1,3, Przemysł Budownictwo Usługi rynkowe w tym, handel PKB I II III IV I II III IV ) Recesja w budownictwie od II połowy 212 r. 2) Słabnąca koniunktura w przemyśle z kwartału na kwartał. 3) Utrzymanie tempa wzrostu wartości dodanej z 211 r. jedynie w usługach rynkowych, za sprawą handlu detalicznego i sektora finansowego; jednoczesne pogorszenie tempa sprzedaży detalicznej i poprawa dynamiki wartości dodanej w handlu wskazuje na dostosowania firm po stronie kosztów.

7 Tempo wzrostu płac i zatrudnienia; bezrobocie 1) Przedsiębiorstwa w okresie spowolnienia gospodarczego przyjęły strategię przeczekania : wzrost płac na poziomie zbliżonym do inflacji, stagnacja w zatrudnieniu. 2) Mimo stagnacji w zatrudnieniu wzrost bezrobocia przyczyną duży napływ do rejestrów osób dotąd nieaktywnych zawodowo. Dopiero w ostatnich kilku miesiącach niewielki spadek liczby pracujących przyczynił się dodatkowo do dalszego wzrostu bezrobocia: w Polsce ogółem do poziomu 14,3% na koniec III 213 (wzrost o 1, pkt. proc. r/r), 3) Bezrobocie wg BAEL (odzwierciedlającego, m.in. efekt pracy w szarej strefie) również rośnie, chociaż nieznacznie wolniej i na niższym poziomie (11,3% w I kw. 213 r.) , 1,6 Stopa bezrobocia wg BAEL Stopa bezrobocia rejestrowanego 14,3 13,3 13,3 13,4 12,4 12,5 12,3 12,4 11,7 11,9 11,8 11,5 11,3 1,5 1 9,5 9,7 9,9 9,9 1,1 9,1 9,3 9,4 9,3 7 I II III IV I II III IV I II III IV I

8 Gospodarka Polski i Mazowsza - PKB PKB - Mazowsze (dynamika realna, %, lewa skala) PKB - PL (dynamika realna, %, lewa skala) Udział PKB Mazowsza w PKB kraju (%, prawa skala) ) Od 8 lat wzrost gospodarczy w woj. mazowieckim pozostaje wyższy niż w Polsce ogółem ( szacunki CASE-Doradcy). Łącznie w latach PKB Mazowsza wzrosło w cenach stałych o 68%, podczas gdy ogólnokrajowy jedynie o 46%. 2) Udział PKB mazowieckiego w PKB Polski zwiększył się w ostatnich 17 latach o połowę: z 16,7% w 1995 r. do 23,1% w 212 r. 3) Zależność ekonometryczna wskazuje, iż to zmiany tempa wzrostu PKB Mazowsza wyprzedzają zmiany tempa wzrostu PKB kraju, a nie na odwrót. 4) CASE-Doradcy szacuje, że w 212 r. realna dynamika PKB spowolniła na Mazowszu do 4,1% (wobec 1,9% w skali kraju).

9 Struktura PKB wg sektorów (w %, 21) MAZOWSZE POLSKA Usługi nierynkowe 11,2 Budownictwo 6,8 Przemysł 15,3 Rolnictwo 3,3 Usługi rynkowe 63,5 19,3 1,6 9,8 8,2 5,9 5, 3,7 1, Handel i naprawa Nauka i administrowanie Finansowa i ubezpieczeniowa Informacja i komunikacja Transport Obsługa rynku nieruchomości Kultura, rozrywka, pozostałe Zakwaterowanie i gastronomia Usługi nierynkowe 14,1 Budownictwo 8,1 Przemysł 24,1 Rolnictwo 3,7 Usługi rynkowe 5, 19,4 6,9 4,4 3,8 5,5 5,6 3,2 1,2 1) Na Mazowszu przemysł pełni znacznie mniejszą rolę niż w Polsce ogółem (udział w wartości dodanej ogółem 15% versus 24%); nie ma tu prawie wcale górnictwa, a wiele innych branż jest mniej rozwiniętych 2) W większym stopniu są natomiast rozwinięte usługi rynkowe (64% versus 5%), w tym sektor finansowo-ubezpieczeniowy, nauka i administrowanie oraz informacja i komunikacja.

10 Dochody ludności Mazowsza versus całego społeczeństwa 1) Mazowiecki konsument jest relatywnie bogaty - średni dochód do dyspozycji na mieszkańca jest tu o blisko 5% wyższy niż przeciętnie w kraju. 2) Na Mazowszu popyt konsumpcyjny gospodarstw domowych w większym stopniu zależy od sytuacji na rynku pracy, w tym wzrostu wynagrodzeń, niż od bardziej stabilnych dochodów, jakimi są renty i emerytury. DOCHODY NA MAZOWSZU (212) DOCHODY W POLSCE (212) 48% 4% wynagrodzenia (s.przedsiębiorstw) 25% renty i emerytury 56% 19% 13% dochody pozostałe

11 Mazowiecki rynek pracy versus ogólnokrajowy (1) Średnie wynagrodzenie PL (zł, prawa skala) Średnie wynagrodzenie Mazowsze (zł, prawa skala) Wzrost śr.wynagrodzenia - PL (% zm., lewa skala) Wzrost śr.wynagrodzenia - Mazowsze (% zm., lewa skala) ) Średnie wynagrodzenie w województwie o 21% wyższe niż w skali kraju, ale od 29 r. wzrost nieco wolniejszy niż w Polsce ogółem. 2) Na Mazowszu relatywnie więcej osób pracuje: tzw. stopa zatrudnienia (relacja liczby pracujących do ogółu liczby osób 15-75) wyniosła w 212 r. średnio 55,4% versus 5,3% dla całej Polski.

12 Mazowiecki rynek pracy versus ogólnokrajowy (2) 3) Z tego powodu mniejsza jest stopa bezrobocia: na koniec 212 r. 1,8% versus 13,4%. Jest to jednak zasługa m.st. Warszawy (4,4% na koniec 212 r.) stopa bezrobocia w pozostałych podregionach (15,9%) jest wyższa niż ogólnokrajowa. 4) Od końca 211 r. utrzymuje się wzrost stopy bezrobocia również na Mazowszu, chociaż podobnie jak w Polsce ogółem przez większą część 212 r. przyczyną był napływ osób dotąd nieaktywnych zawodowo. Od IV kw. 212 r. bezrobocie rośnie również z powodu spadku liczby osób pracujących (do poziomu 11,6% w III 213, a więc wzrost o 1,1 pkt. proc. r/r) ,6 14,8 14,7 13,8 11,8 Stopa bezrobocia rejestrowanego (w % na koniec roku) 13,4 11,4 12,1 12,4 12,5 9,5 1,8 8,97 8,97 9,7 9,8 7, Mazowsze Polska

13 Gospodarka Polski i Mazowsza - dane miesięczne: przemysł Dynamika realna produkcji sprzedanej przemysłu (r/r, %) PL MAZ ) Pogorszenie koniunktury w przemyśle w 212 r. i na początku 213 r. zarówno w Polsce ogółem, jak i na Mazowszu, chociaż dynamika realna produkcji sprzedanej w województwie nieco korzystniejsza (w całym 212 r. odpowiednio 1,4% i,9%); w I kw. 213 r. na Mazowszu tempo wzrostu na tym samym poziomie (1,5% r/r), podczas gdy w skali kraju dalsze pogorszenie wyników (-2,% r/r). 2) Rola przemysłu w gospodarce województwa znacznie mniejsza niż w skali kraju (udział w wartości dodanej ogółem na poziomie odpowiednio 15% wobec 21%), więc pogorszenie koniunktury w tym sektorze przełożyło się na osłabienie PKB w mniejszym stopniu.

14 Gospodarka Polski i Mazowsza - dane miesięczne: budownictwo Dynamika nominalna produkcji sprzedanej budowlano-montażowej (r/r, %) PL MAZ MAZ trend 12-miesięczny ) Od połowy 212 r. sektor budowlany w recesji (zarówno w województwie, jak i w Polsce ogółem). 2) Przyczyną spadek budowy budynków (mieszkalnych spadek nowych projektów, oraz niemieszkalnych osłabienie inwestycji firm) oraz zakończenie wielu projektów infrastrukturalnych związanych z EURO ) Jednakże w województwie popyt na usługi inżynierii lądowej i wodnej nadal silny w 212 r. (relatywnie większy udział firm mazowieckich w projektach infrastrukturalnych?). Ale już w I kw. 213 r. na Mazowszu znaczne osłabienie popytu na usługi również w tym segmencie rynku budowlanego.

15 Gospodarka Polski i Mazowsza - dane miesięczne: handel detal. Dynamika nominalna sprzedaży detalicznej r/r, %) 2 PL MAZ ) Pod koniec 212 r. wyraźne osłabienie popytu konsumpcyjnego w XII 212 r. spadek sprzedaży detalicznej w Polsce ogółem i na Mazowszu (o 3% r/r) wobec wzrostu w I 212 o 12-14% r/r. W I kw. 213 r. stagnacja sprzedaży detalicznej w Polsce wobec dalszego spadku w województwie (o ponad 3% r/r). 2) Pomimo spowolnienia dynamiki dochodów, w 212 r. utrzymywał się dość silny popyt na niektóre dobra trwałego użytku. Wysoka dynamika sprzedaży mebli i sprzętu RTV/AGD, zwłaszcza na Mazowszu (wzrost o 26% wobec 18% w skali kraju) efekt EURO 212 oraz dużej liczby mieszkań oddanych do użytku. Na Mazowszu dodatkowo dość silny popyt także na odzież i obuwie (wzrost sprzedaży o 11%).

16 -5 WWUK Nastroje dotyczące okresu prognozy (1) Zmiana r/r (prawa skala) Wskaźnik WWUK (lewa skala) ) Wyprzedzający wskaźnik ufności konsumenckiej GUS na najbliższe 12 miesięcy (WWUK) jest mocno ujemny (przewaga ocen negatywnych nad pozytywnymi rzędu 35 pkt. proc.). Od III 213 wskaźnik rośnie pod wpływem czynników sezonowych, ale co istotniejsze pogarszanie się wskaźnika w ujęciu r/r stopniowo wygasa. Na razie sugeruje to stagnację popytu konsumpcyjnego.

17 Nastroje dotyczące okresu prognozy (2) WPSE zmiana r/r (lewa skala) wskaźnik WPSE (prawa skala) I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II ) Wskaźnik NBP dotyczący prognoz sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstw (WPSE) na II kw. 213 r. uległ sezonowej poprawie; w porównaniu z II kw. 212 wskaźnik nadal jest mniej korzystny, a więc nie ma przełomu w kształtowaniu się nastrojów wśród przedsiębiorstw. 3) Wskaźniki branżowe GUS wskazują na względny optymizm: wszystkie wskaźniki dotyczące prognoz 12-miesięcznych są korzystniejsze, niż wskazania bieżące. Z tego wynika, że badane podmioty oczekują poprawy koniunktury w II połowie 213 roku.

18 Wpływ analiz i prognoz na mazowieckich przedsiębiorców trendy ogólnokrajowe (1) 1) Postępujące spowolnienie gospodarcze na Mazowszu, ale przede wszystkim w pozostałych województwach oznacza słabszy lub malejący popyt na towary i usługi firm mazowieckich. Spowolnienie jest zawsze okazją do restrukturyzacji, która daje potencjał rozwojowy w okresie ożywienia. Chociaż średnia wydajność pracy na Mazowszu ogółem, jak też w poszczególnych sektorach jest wyższa niż średnie krajowe (w 21 r. o 31% ogółem, w tym o 27% w przemyśle, o 3% w budownictwie, o 14% w usługach rynkowych), wymaga dalszego wydajność w krajach UE-15 jest wciąż zdecydowanie wyższa. 1) Poprawa na rynku pracy nie nastąpi wcześniej niż w 214 r. To zaś oznacza, że do tego czasu dochody z pracy będą rosły bardzo wolno, a wraz z nimi popyt gospodarstw domowych. Podmioty gospodarcze na Mazowszu, jak w całym kraju, muszą uwzględnić wolniej rosnący popyt na towary i usługi konsumpcyjne. Dotyczyć to będzie produkcji dóbr konsumpcyjnych, handlu oraz usług dla ludności.

19 Wpływ analiz i prognoz na mazowieckich przedsiębiorców trendy ogólnokrajowe (2) 3) Pomimo prognoz spadku inwestycji w 213 r. (wg CASE i KE) lub niskiego ich wzrostu (wg IBnGR) skala środków unijnych do wykorzystania w 213 r. powinna być zbliżona do 212 r. Świadczy o tym wartość podpisanych umów z beneficjentami na wydatki jeszcze nie poniesione (34% środków) oraz spore sumy jeszcze nie rozdysponowane (15%). Z analizy struktury wzrostu produkcji budowlano-montażowej w ostatnich miesiącach wynika, że wojewódzkie firmy z opóźnieniem doznały spadku popytu na swoje usługi przy budowie obiektów inżynierii wodnej i lądowej. To zaś może świadczyć, że w relatywnie większym stopniu korzystają z wdrażania infrastrukturalnych projektów unijnych. Prognoza utrzymania w 213 r. skali napływu środków unijnych do polskiej gospodarki na poziomie z 212 r. może się zatem okazać bardzo korzystna dla mazowieckich firm budowlanych. 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% Wykorzystanie środków unijnych (w % przyznanych kwot; w nawiasach - mld PLN 46,9% 42,6% 43,% (72,6) (27,3) (29,3) 36,7% (61,4) 14,4% (9,5) 16,4% 26,3) 58,6% (29,1) 55,5% (1,4( 28,% (13,9) 22,4% 22,1% 13,4% (,6) (,6) (6,7) 44,4% (5,6) 5,3% (7,5) 5,3% (,7) 22,% (,7) 54.9% (1,8) 23.1% (,8) 59.4% (65,6) 26.9% (31,5) 13.7% (15,4) % Innowacyjna gospodarka Infrastruktura i środowisko Kapitał ludzki Pomoc techniczna Rozwój Polski Wschodniej EWT i EISP Regionalne Wydatkowane Podpisane niezrealizowane Nierozdysponowane

20 Wpływ analiz i prognoz na mazowieckich przedsiębiorców trendy światowe 1) W nieco lepszej sytuacji mogą się znaleźć przedsiębiorstwa kierujące znaczną część swojej produkcji na eksport. Co prawda, dla UE prognozowana jest dalsza stagnacja wzrostu gospodarczego w 213 r., ale już w 214 r. oczekiwane jest jego ożywienie. Poza tym, polskie firmy, dostarczając komponentów do produkcji w krajach UE, zyskują pośrednio na koniunkturze w innych obszarach gospodarczych. Dotyczy to zwłaszcza niemieckiego eksportu do Chin. A prognozy dla Chin, po niewielkim spowolnieniu wzrostu gospodarczego w 212 r. (7,8%) są nadal bardzo korzystne (wg KE 8,% i 8,1% w latach ). Polskie firmy skutecznie wykorzystują dobrą koniunkturę w krajach Europy Centralno-Wschodniej i krajach rozwijających się. Zagrożenie umocnieniem się kursu złotego powyżej poziomu gwarantującego opłacalność eksportu (3,85 PLN/EUR) w perspektywie najbliższych 2 lat jest bardzo małe. 2) Generalnie jednak eksport odgrywa relatywnie niewielką rolę w przychodach mazowieckich przedsiębiorstw (15% versus 2% bez sektora finansowego), wiec słaba koniunktura w UE w 213 r. oraz jej poprawa w 214 r. ma ograniczony wpływ na tempo wzrostu całej gospodarki województwa nie powinno wywołać wyraźnego osłabienia wzrostu, chociaż oczywiście pojedyncze firmy mogą odczuwać z tego powodu problemy finansowe. 3) Stabilny i słabszy od gwarantującego opłacalność eksportu kurs walutowy tworzy margines na dostosowywanie cen towarów w walutach obcych i zapewnia stabilne przychody z eksportu. Istnienie znacznego ryzyka walutowego (ze względu na duży napływ w ostatnim czasie kapitału portfelowego do Polski) zagraża dużymi wahaniami kursu, w tym deprecjacji podwyższającej koszty importu i obsługi zagranicznego zadłużenia, ale dającymi wyższe przychody z eksportu.

21 Inflacja i stopy procentowe NBP (w %) 5,25 5, 4,75 4,5 4,25 4, 3,75 3,5 3,25 3, 2,75 2,5 2,25 2, 1,75 1,5 1,25 1,,75,5,25, Stopa refinansowa NBP WIBOR 3M CPI ) Przez większą część roku inflacja (CPI) pozostawała wysoka jeszcze w IV kw. 212 na średnim poziomie 3% r/r; w ślad za słabnącym popytem i umacniającym się złotym, a także sprzyjającymi tendencjami podażowymi (słabnąca dynamika cen żywności, taniejąca ropa, spadek cen gazu) inflacja zmalała w V 213 do,5% r/r (znacznie poniżej celu inflacyjnego). 2) W reakcji na malejącą inflację RPP od XI 212 obniżyła stopy procentowe NBP łącznie o 2 pkt. bazowych (do poziomu 2,75% w VI 213). Nadal realna stopa refinansowa dość wysoka (ponad 2%).

22 Bilans opinii oficerów kredytowych (pkt. proc.): ujemny wskaźnik oznacza tendencję do zaostrzania kryteriów Polityka kredytowa banków (1) 4 Kryteria udzielania kredytów (pkt. proc.) I II III IV I II III IV Duże przeds.-kred.krótkoterminowe Duże przeds.-kred.długoterminowe Małe i średnie przeds.-kred.krótkoterminowe Małe i średnie przeds.-kred.długoterminowe 1) Spadek oprocentowania kredytu (w wyniku cięć stóp procentowych NBP) był jedynym elementem zwiększania dostępności kredytów dla przedsiębiorstw. 2) W 212 r., zwłaszcza w II połowie, banki zaostrzały kryteria i pozostałe warunki udzielania kredytów przedsiębiorstwom, bez względu na wielkość firm czy wartość kredytu. Jednak powszechność takiej polityki kredytowej była mniejsza niż w trakcie I fali kryzysu (28/29)

23 Polityka kredytowa banków (2) Bilans opinii oficerów kredytowych (pkt. proc.): ujemny wskaźnik oznacza tendencję do zaostrzania kryteriów Warunki kredytowania przedsiębiorstw I II III IV I II III IV Marża kredytowa Koszty pozaodsetkowe Maksymalna kwota kredytu Wymagane zabezpieczenia Maksymalny okres kredytowania

24 4,5 4,3 4,1 3,9 3,7 3,5 3,3 3,1 2,9 2,7 2,5 I II III IV I II III IV I II III IV I Kurs walutowy PLN/EUR PLN/USD PLN/CHF 1) Od VIII 212 kurs złotego do euro pozostaje stabilny (4,1-4,2 PLN/EUR). Jednocześnie do I 213 pozostawał silniejszy niż przed rokiem. Nadal kurs ten jest bardziej korzystny (tj. słabszy) niż kurs deklarowany przez eksporterów jako minimalny, gwarantujący opłacalność eksportu (3,85 PLN/EUR). 2) Z powodu osłabienia dolara amerykańskiego i franka szwajcarskiego w stosunku do euro, złoty zyskał nieco w stosunku do tych dwóch walut. 3) Do tej pory duży napływ kapitału zagranicznego był stymulowany dysparytetem stóp procentowych pomiędzy Polską i strefą euro (największym w II połowie 212: 4, pkt. proc.). Po ostatnich cięciach stóp NBP dysparytet spadł do 2,25 pkt. proc., co może zmniejszyć zainteresowanie obcego kapitału polskimi papierami skarbowymi i doprowadzić do osłabienia złotego.

25 Dziękuję za uwagę