Biuro Karier, Badanie losów zawodowych absolwentów UŚ

Transkrypt

1 1

2 UPGOW Uniwersytet Partnerem Gospodarki Opartej na Wiedzy Uniwersytet Śląski w Katowicach, ul. Bankowa 12, Katowice, Raport został opracowany w związku z realizacją Projektu UPGOW Uniwersytet Partnerem Gospodarki Opartej na Wiedzy, współfinansowanego przez Unię Europejska w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 2

3 Uniwersytet Śląski w Katowicach. Wszelkie prawa zastrzeżone. Wstęp Metodologia i organizacja badania Cele i założenia badania Techniczne aspekty badania Metoda i narzędzie badawcze Struktura próby badawczej Aktywność edukacyjna Aktywność zawodowa respondentów Wejście na rynek pracy Respondenci pracujący w organizacjach Respondenci niepracujący, poszukujący pracy Mobilność związana z pracą Respondenci pracujący w organizacjach - charakterystyka zatrudnienia Charakterystyka firm zatrudniających respondentów Firmy prowadzone przez respondentów Dochody respondentów Cele zawodowe respondentów Respondenci niepracujący, nieposzukujący pracy...61 Podsumowanie...64 Zakończenie...66 Kolory odnoszą się do różnych grup respondentów: Wszyscy respondenci Respondenci pracujący w organizacjach Respondenci prowadzący własną firmę Respondenci niepracujący, poszukujący pracy Respondenci niepracujący, nieposzukujący pracy 3

4 Wstęp Badaniom losów absolwentów Uniwersytetu Śląskiego, których wyniki przedstawiamy w niniejszej publikacji, przyświeca myśl o ogromnym znaczeniu tychże badań dla kształtowania programów nauczania i kierunków studiów. Nie możemy już sobie dzisiaj wyobrazić, że programy kształcenia oferowane przez wyższą uczelnię nie stanowią odpowiedzi na potrzeby społeczne, szczególnie na wymagania rynku pracy. W tym duchu znowelizowana ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym nakłada obecnie na szkoły wyższe obowiązek prowadzenia badań losów zawodowych absolwentów. Nasz Uniwersytet już od dziesięciu lat przygląda się sytuacji swoich absolwentów początkowo w ramach projektu Absolwent najlepszym promotorem Uniwersytetu, a obecnie poprzez badania przeprowadzane przez Biuro Karier. Zgromadziliśmy już spore doświadczenie oraz wypracowaliśmy własną metodologię badań, gwarantującą rzetelność wyników. Trudno przecenić znaczenie badań losów zawodowych absolwentów dla rozwoju Uczelni. Przede wszystkim ich wyniki wskazują na praktyczny wymiar wykształcenia, uzyskiwanego na Uniwersytecie. Ponadto dają możliwość wyciągania wniosków i wprowadzania takich modyfikacji w programach, aby były one lepiej dostosowane do potrzeb szybko zmieniającego się rynku pracy. Wyniki badań losów absolwentów mają znaczenie także dla studentów i kandydatów na studia dzięki tym badaniom osoby podejmujące decyzję o wyborze kierunku studiów będą mogły ją odnieść zarówno do swoich preferencji i zainteresowań oraz poziomu trudności wybieranych programów, jak i do perspektyw zawodowych w kontekście pożądanego wykształcenia. Stojąc wobec wyzwań globalizacji, wielokulturowości oraz innowacyjności, czujemy, iż sprostamy im, jeżeli będziemy świadomie i konsekwentnie strzec adekwatności wykształcenia i posiadanych przez studentów kompetencji wobec potrzeb społecznych i gospodarczych naszego regionu oraz kraju. Środowisko Uniwersytetu, jego pracownicy i studenci, dostosują się do nowych wymagań oraz wyzwań szeroko rozumianego otoczenia międzynarodowego, europejskiego oraz rynku edukacyjnego w Polsce. W praktyce oznacza to zmiany w programach i metodach nauczania, sposobach uprawiania nauki, a także metodach zarządzania uczelnią. Widzimy, iż oprócz doskonałej kondycji kształcenia i wysokiej jakości prowadzonych badań, coraz ważniejsza staje się współpraca z otoczeniem w postaci komercjalizacji wyników pracy naukowej naszych uczonych. Wyniki badań przeprowadzanych wśród absolwentów na temat ich kariery zawodowej pokazują nam, jak ważne jest kształtowanie u studentów (a także u pracowników) postawy przedsiębiorczości. Rozumiana w szerokim, psychologicznym sensie postawa ta oznacza podejmowanie działań proaktywnych, inicjowanie zmian, stwarzanie warunków do realizacji przedsięwzięć, z towarzyszącymi okolicznościami psychologicznymi: silną motywacją, nastawieniem na przyszłość, wizją planowanych i wprowadzanych zmian, podnoszeniem poczucia własnej wartości i kształtowaniem pozycji w społeczeństwie. 4

5 Wyzwanie przedsiębiorczości, stojące przed studentami i pracownikami każdej uczelni, jest stosunkowo nowe i do tej pory nie kładliśmy na nie tak wielkiego nacisku, jak czynimy to dzisiaj. Obecnie mamy przeświadczenie, iż w dydaktyce akademickiej powinno się uwzględnić psychologiczne czynniki głębokie, takie jak: wartości, postawy, kompetencje. Naszym celem jest wychowywanie do samodzielności i odwagi, pobudzanie proaktywności, kształtowanie wzorów społecznych w tym wzorów dobrej pracy. Kolejne znaczące zadanie Uniwersytetu to promowanie kreatywności i postaw proinnowacyjnych, bowiem w nadchodzących latach sukces cywilizacyjny i gospodarczy naszego kraju, w stopniu daleko większym niż w przeszłości, zależeć będzie właśnie od tych charakterystyk polskiej nauki i gospodarki. Z naszych badań wynika, że zdecydowana większość ankietowanych absolwentów pracuje, z czego się bardzo cieszymy. Respondenci swoje losy zawodowe wiązali ze zdobytym wykształceniem, ale dodatkowo wskazywali na fakt, że o atrakcyjności zatrudnienia decydują w stopniu większym niż zdobyte wykształcenie - takie jego cechy, jak dobra atmosfera w pracy i możliwość rozwoju kompetencji zawodowych. Kształtowanie już na studiach umiejętności współpracy w zespołach, postaw otwartych na zdobywanie nowych doświadczeń i akceptację innowacji jest więc konieczne nie tylko dla sprostania nowym wyzwaniom cywilizacyjnym, ale także dla kreowania przyjaznych i sprzyjających rozwojowi pracowników warunków zatrudnienia we współczesnych organizacjach. prof. dr hab. Barbara Kożusznik Prorektor ds. Studenckich, Promocji i Współpracy z Zagranicą, Kierownik Katedry Psychologii Pracy i Organizacji, Wydział Pedagogiki i Psychologii Uniwersytetu Śląskiego 5

6 1. Metodologia i organizacja badania 1.1. Cele i założenia badania Druga edycja Badania losów zawodowych absolwentów Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach została skierowana do absolwentów roku akademickiego 2008/2009. Byli to absolwenci wszystkich kierunków studiów I, II stopnia i jednolitych studiów magisterskich, zarówno studiów stacjonarnych jak i niestacjonarnych. Celem badania było uzyskanie odpowiedzi na pytanie jak absolwenci Uniwersytetu Śląskiego radzą sobie na rynku pracy w kontekście zdobytego wykształcenia, a także z uwzględnieniem charakterystyk ich aktywności edukacyjnej i zawodowej. W obszarze zainteresowania znalazły się również firmy zatrudniające absolwentów. W przypadku osób nieposiadających pracy skupiono się na powodach tego stanu rzeczy, a także na sposobach jej poszukiwania. Badanie miało pozwolić na zarysowanie ogólnej sylwetki absolwenta UŚ w następujących wymiarach: umiejętności niezbędne na rynku pracy, mobilności przestrzennej i zawodowej, aspiracji finansowych i celów kariery zawodowej. Z zagadnieniami dotyczącymi sytuacji zawodowej wiąże się nieodzownie problematyka oczekiwań pracodawców wobec kandydatów do pracy. W związku z tym postanowiono uzyskać również informacje na temat oczekiwań, jakie pracodawcy stawiali absolwentom w procesie rekrutacji Techniczne aspekty badania Respondenci wypełniali ankietę między 1 lutym a 31 marca 2011 roku poprzez specjalnie do tego celu zaprojektowany internetowy serwis badań ankietowych. Na adresy respondentów, zgromadzone na podstawie deklaracji udziału w badaniu, którą wypełniali kończąc studia, wysłane zostało zaproszenie do udziału w badaniu zawierające link prowadzący do ankiety. Mogła być ona wypełniana w dowolnym momencie, czas potrzebny do jej ukończenia został oszacowany na 5 do 7 minut Metoda i narzędzie badawcze Badanie losów zawodowych absolwentów przeprowadzono techniką sondażową z wykorzystaniem internetowego kwestionariusza ankiety. Do celu realizacji badania w 2009 roku zaprojektowano narzędzie badawcze w postaci kwestionariusza ankiety (patrz załączniki). Po pierwszej edycji badania wprowadzono w nim niezbędne zmiany. W efekcie składał się on z pięciu części. Część pierwsza była skierowana do wszystkich absolwentów zawierała pytania o płeć, wiek, wielkość obecnego miejsca zamieszkania, niepełnosprawność, ukończony wydział i kierunek studiów 6

7 wraz z trybem i rodzajem studiów, a także pytania dotyczące wiedzy na temat kluczowych obszarów związanych z poszukiwaniem pracy, dotychczasowej ścieżki edukacji, mobilności przestrzennej i zawodowej, preferencji dotyczących miejsca pracy oraz aktualnego statusu zawodowego. Część druga skierowana została tylko do osób pracujących w organizacjach. Skupiono się w niej na charakterystyce procesu poszukiwania pracy, liczbie dotychczasowych i obecnych miejsc pracy, wymaganiach pracodawców, charakterystyce firm zatrudniających respondentów i warunkach ich zatrudnienia, celach zawodowych, a także zadowoleniu z pracy i zarobków. Na część trzecią złożyły się pytania skierowane do respondentów prowadzących własną działalność gospodarczą. Obok pytań o charakterystykę firm przez nich prowadzonych zapytano ich również o powody jej założenia, cele kariery, poziom zarobków i zadowolenie, jakie towarzyszy ich osiąganiu oraz mobilność zawodową i przestrzenną. Absolwentów niepracujących, poszukujących pracy dotyczyła czwarta część ankiety. Tutaj w centrum uwagi znalazły się sposoby poszukiwania pracy, ich cele zawodowe oraz preferencje dotyczące przyszłego zatrudnienia. Absolwenci niepracujący i nieposzukujący pracy udzielali odpowiedzi na pytania zawarte w piątej części ankiety. Pytano ich o powody nieposzukiwania pracy, przewidywany moment podjęcia pracy, cele zawodowe oraz fakt posiadania (lub nie) pracy po studiach. Pytania zawarte w kwestionariuszu w większości były pytaniami zamkniętymi z odpowiedziami do wyboru. Tam gdzie było to uzasadnione odwoływano się do formuły pytania półotwartego pozostawiającego respondentom, obok klasycznej kafeterii, możliwość sformułowania własnej odpowiedzi. W kwestionariuszu umieszczono również pytania-skale odwołujące się do pięciostopniowej skali ocen (1 minimalny poziom, 5 maksymalny poziom danej cechy). Do respondentów, obok treści pytań, skierowano również instrukcje odnośnie liczby możliwych do udzielenia odpowiedzi. 7

8 2. Struktura próby badawczej W rozdziale tym zawarto podstawowe informacje na temat struktury grupy badawczej w zestawieniu z liczbami dotyczącymi zbiorowości generalnej, którą stanowili absolwenci UŚ studiów I, II stopnia i jednolitych studiów magisterskich z roku akademickiego 2008/2009. Wyniki badania nie są reprezentatywne, a więc możliwość wnioskowania na temat całej zbiorowości absolwentów tego rocznika jest ograniczona. W badaniu udział wzięło 674 respondentów w tym 77% kobiet i 23% mężczyzn (patrz tabela 1). Najliczniejsza grupą była grupa wiekowa od 25 do 29 lat (patrz tabela 2). Co czwarty respondent mieszkał w mieście tys., natomiast, co piąty w mieście tys. (patrz tabela 4), były to najliczniejsze grupy. W badaniu uczestniczyło również 11 respondentów posiadających orzeczenie o stopniu niepełnosprawności (patrz tabela 3). Płeć liczba resp. % resp. absolwenci 2008/2009 % abs. Kobieta % % Mężczyzna % % Ogółem % % Tabela 1 Wiek liczba resp. % resp. absolwenci 2008/2009 % abs. do 24 lat % % od 25 do 29 lat % % powyżej 29 lat 36 5% % Ogółem % % Tabela 2 Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności liczba resp. % resp. absolwenci 2008/2009 % abs. tak 11 2% 124 1% nie % % Ogółem % % Tabela 3 8

9 Wielkość miejsca zamieszkania liczba resp. % resp. wieś 64 9,5% miasto poniżej 5 tys. 8 1,2% miasto od 5 tys. do 10 tys. 21 3,1% miasto powyżej 10 tys. do 20 tys. 42 6,2% miasto powyżej 20 tys. do 50 tys. 67 9,9% miasto powyżej 50 tys. do 100 tys ,3% miasto powyżej 100 tys. do 200 tys ,3% miasto powyżej 200 tys. do 500 tys ,5% miasto powyżej 500 tys. 54 8,0% Ogółem % Tabela 4 W badaniu najliczniejszą grupę stanowili absolwenci Wydziałów Filologicznego (23%) oraz Pedagogiki i Psychologii (21%) patrz tabela 5. W związku z powyższym kierunkami posiadającymi największą reprezentację w próbie badawczej były pedagogika (17,5%) i filologie nowożytne (13,4%) patrz tabela 6. Wydział liczba resp. % resp. absolwenci 2008/2009 % abs. resp./abs. Wydział Artystyczny 31 4,6% 183 2,2% 16,9% Wydział Biologii i Ochrony Środowiska 44 6,5% 531 6,3% 8,3% Wydział Etnologii i Nauk o Edukacji 13 1,9% 653 7,8% 2,0% Wydział Filologiczny ,4% ,3% 7,4% Wydział Informatyki i Nauki o Materiałach 13 1,9% 271 3,2% 4,8% Wydział Matematyki, Fizyki i Chemii 62 9,2% 291 3,5% 21,3% Wydział Nauk o Ziemi 45 6,7% 396 4,7% 11,4% Wydział Nauk Społecznych 68 10,1% ,1% 4,0% Wydział Pedagogiki i Psychologii ,6% ,5% 14,4% Wydział Prawa i Administracji 36 5,3% ,6% 3,7% Wydział Radia i Telewizji im. K. Kieślowskiego 16 2,4% 115 1,4% 13,9% Wydział Teologiczny 21 3,1% 59 0,7% 35,6% Szkoła Zarządzania 26 3,9% 78 0,9% 33,3% Międzywydziałowe Indywidualne Studia Humanistyczne 1 0,1% 34 0,4% 2,9% Międzynarodowa Szkoła Nauk Politycznych 1 0,1% 23 0,3% 4,3% Kolegium Języka Biznesu 0 0,0% 1 0,01% 0,0% Ogółem % % 8,0% Tabela 5 9

10 liczba resp. % resp. Kierunek studiów absolwenci 2008/2009 % abs. resp./abs. Administracja 5 0,7% 524 6,3% 1,0% Biologia 12 1,8% 158 1,9% 7,6% Biotechnologia 23 3,4% 204 2,4% 11,3% Chemia 8 1,2% 61 0,7% 13,1% Edukacja artystyczna w zakresie sztuki muzycznej 7 1,0% 80 1,0% 8,8% Edukacja artystyczna w zakresie sztuk plastycznych 22 3,3% 74 0,9% 29,7% Edukacja techniczno-informatyczna 3 0,4% 98 1,2% 3,1% Etnologia 4 0,6% 66 0,8% 6,1% Filologia 90 13,4% ,0% 6,0% Filologia polska 33 4,9% 373 4,5% 8,8% Filozofia 4 0,6% 132 1,6% 3,0% Fizyka 17 2,5% 98 1,2% 17,3% Fizyka medyczna 9 1,3% 9 0,1% 100,0% Geografia 27 4,0% 279 3,3% 9,7% Geologia 19 2,8% 117 1,4% 16,2% Grafika 2 0,3% 12 0,1% 16,7% Historia 9 1,3% 210 2,5% 4,3% Informacja naukowa i bibliotekoznawstwo 19 2,8% 154 1,8% 12,3% Informatyka 16 2,4% 211 2,5% 7,6% Instrumentalistyka 0 0,0% 5 0,1% 0,0% Kulturoznawstwo 14 2,1% 103 1,2% 13,6% Matematyka 23 3,4% 85 1,0% 27,1% Ochrona Środowiska 9 1,3% 168 2,0% 5,4% Organizacja produkcji filmowej i telewizyjnej 16 2,4% 95 1,1% 16,8% Pedagogika ,5% ,5% 8,6% Politologia 19 2,8% 671 8,0% 2,8% Prawo 30 4,5% 183 2,2% 16,4% Psychologia 32 4,7% 441 5,3% 7,3% Realizacja obrazu filmowego, telewizyjnego i 0 0,0% 13 0,2% 0,0% Reżyseria 0 0,0% 5 0,1% 0,0% Socjologia 38 5,6% 695 8,3% 5,5% Teologia 20 3,0% 59 0,7% 33,9% Wychowanie muzyczne 0 0,0% 4 0,0% 0,0% Wychowanie plastyczne 0 0,0% 8 0,1% 0,0% Zarządzanie 26 3,9% 78 0,9% 33,3% Ogółem % % 8,1% Tabela 6 10

11 Większość, bo aż 67% respondentów stanowili absolwenci studiów stacjonarnych (patrz tabela 7). Najwięcej uczestników badania (40%) było absolwentami jednolitych studiów magisterskich, następnie studiów I stopnia (31%) oraz II stopnia (29%) patrz tabela 8. Tryb studiów liczba resp. % resp. absolwenci 2008/2009 % abs. stacjonarne % % niestacjonarne % % Ogółem % % Tabela 7 Rodzaj studiów liczba resp. % resp. absolwenci 2008/2009 % abs. I stopnia % % II stopnia % % magisterskie jednolite % % Ogółem % % Tabela 8 11

12 3. Aktywność edukacyjna Dla większości respondentów studia ukończone w roku akademickim 2008/2009 były jedynymi ukończonymi studiami (patrz rysunek 1). Pozostali respondenci ukończyli jeszcze jakieś studia, najczęściej były to studia podyplomowe (43%), studia I stopnia (41%) patrz rysunek 2. Jednocześnie prawie połowa respondentów w momencie badania kontynuowała naukę, większość z nich na studiach II stopnia 52%, a 26% na studiach podyplomowych (patrz rysunek 3 i 4). Studia ukończone do momentu realizacji badania Rodzaj studiów ukończonych do momentu realizacji badania 26% 43% 41% 74% 8% 9% tak nie Rysunek 1 I stopnia II stopnia jednolite magisterskie podyplomowe Rysunek 2 Studia w momencie badania Rodzaj aktualnych studiów 0,3% 5,3% 52% 48% 25,8% 14,7% 51,6% 2,3% tak nie Rysunek 3 I stopnia II stopnia jednolite magisterskie III stopnia podyplomowe MBA Rysunek 4 12

13 Stypendium za wyniki w nauce w trakcie studiów w UŚ otrzymywało 45% respondentów (patrz rysunek 5), jednocześnie tylko co piąty badany deklarował, że czynnie uczestniczył w życiu Uczelni poprzez działalność w organizacjach studenckich, samorządzie studenckim, kołach naukowych, itd. (patrz rysunek 6). Jeszcze mniejszy odsetek respondentów, bo tylko 7%, brał udział w międzynarodowej wymianie studentów (patrz rysunek 7). Stypendium za wyniki w nauce Udział w życiu Uczelni 21% 45% 55% 79% tak nie nie Rysunek 5 Rysunek 6 tak Międzynarodowa wymiana studentów 7% 93% tak nie Rysunek 7 W trakcie studiów prawie połowa respondentów uczestniczyła w dodatkowych kursach/szkoleniach (patrz rysunek 8). Najczęściej były to kursy językowe (32%), następnie specjalistyczne związane z kierunkiem studiów (28%) patrz rysunek 9. Po zakończeniu studiów odsetek badanych, którzy rozwijali swoje umiejętności i wiedzę na szkoleniach/kursach był wyższy, bo ponad pięćdziesięcioprocentowy (patrz rysunek 10). Widać również, że na tym etapie mniejszą popularnością cieszyły się kursy językowe (21%), natomiast wzrosła liczba respondentów biorących 13

14 udział w specjalistycznych kursach związanych z kierunkiem studiów (32%) oraz specjalistycznych niezwiązanych z kierunkiem studiów (29%) patrz rysunek 11. Uczestnicy badania po zakończeniu studiów uczestniczyli więc w większym stopniu w kursach/szkoleniach specjalistycznych, okres studiów natomiast wiązał się częściej z przyswajaniem umiejętności interpersonalnych oraz umiejętności językowych. Kursy/szkolenia w trakcie studiów Rodzaje kursów/szkoleń w trakcie studiów 1% 47% 32% 28% 53% 19% 20% tak nie Rysunek 8 specjalistyczne związane z kierunkiem studiów specjalistyczne niezwiązane z kierunkiem studiów dotyczące umiejętności interpersonalnych językowe inne Rysunek 9 Kursy/szkolenia po studiach Rodzaje kursów/szkoleń po studiach 1% 48% 52% 17% 21% 32% 29% tak nie Rysunek 10 specjalistyczne związane z kierunkiem studiów specjalistyczne niezwiązane z kierunkiem studiów dotyczące umiejętności interpersonalnych językowe inne Rysunek 11 14

15 Udział respondentów w kursach/szkoleniach po zakończeniu studiów miał związek ze statusem respondentów na rynku pracy (patrz tabela 9). W grupie pracujących przeważały osoby, które podnosiły swoje kwalifikacje (58% pracujących w organizacjach i 52% prowadzących własną firmę). Z kolei niepracujący rzadziej uczestniczyli w takich kursach (40% poszukujących pracy i 33% nieposzukujący pracy). Warto jednak zauważyć, że odsetek respondentów nieposzukujących pracy i uczestniczących w takich kursach/szkoleniach, był relatywnie wysoki co trzeci respondent nieposzukujący pracy brał w nich udział mimo tego, że nie wynikało to z jego sytuacji zawodowej. Udział w kursach i szkoleniach po studiach Ogółem tak nie pracujący w organizacjach 58% 42% 471 prowadzący własną działalność 52% 48% 25 niepracujący, poszukujący pracy 40% 60% 129 niepracujący, nieposzukujący pracy 33% 67% 49 Ogółem Tabela 9 15

16 4. Aktywność zawodowa respondentów W przypadku zdecydowanej większości badanych studia wiązały się z podejmowaniem różnorakiej aktywność zawodowej. Najczęściej miała ona miejsce w Polsce (81%), za granicą pracowało 16% badanych (patrz rysunek 12). W porównaniu do I edycji badania odsetek pracujących na studiach nieznacznie wzrósł. Wówczas w Polsce pracowało 79%, natomiast za granicą 15% respondentów. Obecnie praca wykonywana w Polsce w 54% przypadków nie była jednak związana z kierunkiem ich studiów, wiązała się z nim natomiast w 34% przypadków (patrz rysunek 13). Poprzednio było to odpowiednio: 56% i 36%. Respondenci nieco rzadziej wykonywali więc w Polsce pracę związaną z kierunkiem studiów. Z kolei praca wykonywana za granicą częściej niż przed rokiem wiązała się z nim (8% w roku ubiegłym do 12% obecnie) patrz rysunek 14. W porównaniu do poprzedniej edycji badania obecnie większą popularnością cieszyły się praktyki nieobowiązkowe i staże, natomiast nieco mniej popularny był wolontariat. Aktywność zawodowa na studiach 17% 16% 81% tak, w Polsce tak, za granicą nie Rysunek 12 Aktywność zawodowa w Polsce Aktywność zawodowa za granicą 18% 20% 34% 9% 7% 7% 12% 23% 54% 75% praca związana z kierunkiem studiów praca niezwiązana z kierunkiem studiów praktyki (nieobowiązkowe) staż wolontariat Rysunek 13 praca związana z kierunkiem studiów praca niezwiązana z kierunkiem studiów praktyki (nieobowiązkowe) staż wolontariat Rysunek 14 16

17 Ogólny staż pracy respondentów w ponad 40% przypadków był dłuższy niż 24 miesiące (patrz rysunek 15). Respondenci w momencie badania mieli więc spore doświadczenie zawodowe. Należy jednocześnie pamiętać, że ponad 30% badanych to absolwenci studiów niestacjonarnych, którzy zazwyczaj równolegle do studiowania pracują. Jedynie 6% badanych nigdy nie pracowało. Staż pracy 6% 5% 41% 8% 14% 25% nigdy nie pracowałem/pracowałam do 3 miesięcy powyżej 3 do 6 miesięcy powyżej 6 do 12 miesięcy powyżej 12 do 24 miesięcy powyżej 24 miesięcy Rysunek 15 W momencie badania 74% respondentów pracowało: 70% w organizacjach, a 4% prowadząc własną firmę (patrz rysunek 16). W porównaniu do poprzedniej edycji badania odsetek pracujących utrzymał się na podobnym poziomie (wówczas wyniósł 76%). W tym roku niepracujący stanowili 26% respondentów 19% poszukiwało pracy, natomiast pozostałe 7% jej nie poszukiwało. Tabela 10 przedstawia rozkład respondentów wg ich statusu na rynku pracy w podziale na kierunki studiów. Test chi-kwadrat wykazał zależność między statusem na rynku pracy a ukończonym kierunkiem studiów (patrz tabela 11). Status na rynku pracy 19% 7% 4% 70% tak, pracuję w organizacji (firmy, instytucje itp.) tak, prowadzę własną działalność gospodarczą nie, ale szukam pracy nie i nie szukam pracy Rysunek 16 17

18 pracujący w organizacjach Status na rynku pracy prowadzący własną firmę niepracujący, poszukujący pracy niepracujący, nieposzukujący pracy Administracja Biologia Biotechnologia Chemia Edu.art. w zakr. sztuk muzycznej Edu.art. w zakr. sztuk plastycznych Edukacja techniczno-informatyczna Etnologia Filologia Filologia polska Filozofia Fizyka Fizyka medyczna Geografia Geologia Grafika Historia Inf. naukowa i bibliotekoznawstwo Informatyka Kulturoznawstwo Matematyka Ochrona środowiska Org. prod. filmowej i telewizyjnej Ogółem Pedagogika Politologia Psychologia Prawo Socjologia Teologia Zarządzanie Ogółem Tabela 10 Test niezależności między kier. studiów a statusem na rynku pracy Wartość statystyki Stopnie swobody Istotność chi-kwadrat 150,6 87 0,000 liczba resp. 674 Tabela 11 18

19 5. Wejście na rynek pracy Wejście na rynek pracy wymaga pewnego przygotowania. Poza kompetencjami zawodowymi znaczenie ma też wiedza z podstawowych zakresów związanych z poszukiwaniem pracy i składania aplikacji o pracę. Respondentów poproszono o dokonanie oceny tej wiedzy na skali pięciostopniowej, gdzie 5 oznaczała najwyższy poziom wiedzy, natomiast 1 jej brak posiadanej w momencie ukończenia studiów, a dotyczącej pięciu obszarów związanych z pracą (patrz rysunek 17). Pierwszy z nich, czyli wiedza na temat sporządnia dokumentów aplikacyjnych, uzyskał najwyższe oceny ze wszystkich zakresów. Średnia ocena tego zakresu wyniosła 3,9. Kolejnym obszarem pod względem wysokości średniej, była wiedza na temat metod poszukiwania pracy. Uzyskał on średnią ocenę na poziomie 3,6. Rozmowa kwalifikacyjna oraz wiedza na temat obszarów zatrudnienia uzyskała średnią na poziomie 3,5. Zdecydowanie najgorzej oceniona została wiedza dotycząca zagadnień związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, średnia ocena wyniosła tu jedynie 2,1. Wiedza związana z wejściem na rynek pracy max 34% 23% 5 19% 20% 5% 34% 36% 4 37% 33% 9% 20% 25% 3 27% 28% 21% 7% 11% 2 12% 13% 27% 5% 5% 1 6% 7% 39% min 0% 10% 20% 30% 40% 50% dokumenty aplikacyjne metody poszukiwania pracy rozmowa kwalifikacyjna obszary zatrudnienia zagadnienia związane z prowadzeniem firmy Rysunek 17 19

20 W pytaniu o zapotrzebowanie na wykształcenie respondentów na rynku pracy, największy odsetek z nich uznał, że takie zapotrzebowanie raczej występuje (31%) patrz rysunek 18. Jednak podobny udział uzyskała odpowiedź raczej nie (29%). Ogólnie odpowiedzi pozytywne wyniosły 43%, a negatywne 44%. 13% ankietowanych nie miało zdania na ten temat. Odpowiedzi udzielone przez respondentów można interpretować co najmniej na dwa sposoby: po pierwsze, jako rzeczywiste niedostosowanie ich wykształcenia do potrzeb rynku pracy; po drugie, jako skutek niewiedzy na temat możliwych obszarów zatrudnienia (patrz rysunek 17). Niezmiennym pozostaje jednak wrażenie, jakie pozostawiają odpowiedzi badanych. Tylko 12% z nich uznało bowiem swoje wykształcenie za zdecydowanie pożądane na rynku pracy. Zapotrzebowanie na zdobyte wykształcenie zdecydowanie tak raczej tak raczej nie zdecydowanie nie trudno powiedzieć 12% 15% 13% 31% 29% 0% 20% 40% Rysunek 18 Połowa respondentów zdecydowanie chciałaby pracować zgodnie ze swoim kierunkiem studiów (patrz rysunek 19). Odpowiedzi przeczące w sumie uzyskały jedynie 10% odpowiedzi. Większość badanych jest więc przywiązana do swojego wykształcenia i chciałaby wykonywać pracę zgodną z nim. Chęć pracy w zawodzie zdecydowanie tak raczej tak raczej nie zdecydowanie nie trudno powiedzieć 50% 30% 7% 3% 9% 0% 20% 40% 60% Rysunek 19 20

21 Jednocześnie, wśród cech stanowiących o postrzeganiu danej pracy jako atrakcyjnej, zgodność pracy z ukończonym kierunkiem studiów nie znalazła się w grupie najczęściej wybieranych cech wybrało ją 29% respondentów (patrz rysunek 20). Najczęściej pojawiały się: atrakcyjne wynagrodzenie (72%), dobra atmosfera (70%), możliwość rozwoju kompetencji zawodowych (56%) i stabilność zatrudnienia (56%). Dla blisko połowy respondentów ważna była również zgodność pracy z ich zainteresowaniami. Mimo tego więc, że większość respondentów chciałaby wykonywać pracę zgodną ze swoim wykształcaniem kierunkowym (50% dla zdecydowanie tak i 30% dla raczej tak), to czynnik ten w zestawieniu z innymi cechami zszedł na dalszy plan. Cechy atrakcyjnej pracy atrakcyjne wynagrodzenie dobra atmosfera w pracy możliwość rozwoju kompetencji zawodowych stabilność zatrudnienia zgodność pracy z zainteresowaniami możliwość pogodzenia życia zawodowego z pryw. zgodność pracy z ukończonym kierunkiem studiów stałe godziny pracy elastyczny czas pracy praca w środowisku wysokiej klasy specjalistów prestiż firmy lokalizacja firmy społeczna doniosłość wykonywanej pracy praca w młodym wiekowo zespole inne 18% 15% 14% 13% 7% 4% 0,4% 29% 28% 56% 56% 49% 42% 72% 70% 0% 20% 40% 60% 80% Rysunek 20 21

22 5.1. Respondenci pracujący w organizacjach Pierwsze kroki respondentów na rynku pracy będziemy obserwować z perspektywy dwóch grup: pracujących w organizacjach i niepracujących, puszkujących pracy. Respondenci pracujący w organizacjach najczęściej o ofercie swojej obecnej pracy dowiedzieli się od rodziny lub znajomych, dotyczyło to 31% z nich (patrz rysunek 21). Kolejną pod względem skuteczności metodą okazał się bezpośredni kontakt z wybranym pracodawcą (26%). Internet, znalazł się na trzecim miejscu z 25% wynikiem. Źródło informacji o aktualnej pracy rodzina/znajomi bezpośredni kontakt z pracodawcą Internet kontynuacja praktyk, stażu urząd pracy prasa kadra akademicka/oferty na wydziałach agencja pośrednictwa pracy biuro karier targi pracy inne 7,2% 5,5% 1,9% 1,1% 0,9% 0,9% 0,2% 1,1% 25,8% 24,5% 30,9% 0% 10% 20% 30% 40% Rysunek 21 Liczba ofert, na jakie odpowiedzieli ankietowani w procesie poszukiwania swojej obecnej pracy najczęściej, bo w 41% przypadków, zawierała się w przedziale od 1 do 5 (patrz rysunek 22). Średnio respondenci wysyłali 24 aplikacje. Liczba złożonych aplikacji o pracę ani jedna od 1 do 5 od 6 do 10 od 11 do 25 od 26 do 50 powyżej 50 9% 12% 15% 14% 10% 41% 0% 20% 40% 60% Rysunek 22 22

23 Podobnie kształtował się rozkład liczby rozmów kwalifikacyjnych, w jakich udział wzięli ankietowani. Najwięcej z nich uczestniczyło w od 2 do 5 rozmowach (46%), a następnie w jednej (27%) patrz rysunek 23. Średnia liczba rozmów kwalifikacyjnych wyniosła 4. Jednocześnie ponad połowa respondentów w procesie poszukiwania obecnej pracy odrzuciła przynajmniej jedną propozycję pracy (patrz rysunek 24). Liczba rozmów kwalifikacyjnych ani jedna w jednej od 2 do 5 od 6 do 10 powyżej 10 5% 9% 12% 27% 46% 0% 20% 40% 60% Rysunek 23 Odrzucenie propozycji pracy 46% 54% tak nie Rysunek 24 Respondenci zazwyczaj krótko poszukiwali pracy 63% nie dłużej niż 3 miesiące (patrz rysunek 25). Przedział powyżej 3 do 6 miesięcy wybrało 21% badanych. W kontekście informacji, że jest to dla większości z nich pierwsza praca od ukończenia studiów, wynik ten wydaje się bardzo dobry (patrz rysunek 46). Dodatkowo potwierdza ten fakt niewielka liczba aplikacji złożona przez respondentów w procesie poszukiwania pracy od 1 do 5 (patrz rysunek 22). Nie należy jednak zapominać, że większość respondentów miała już ponad 12 miesięczny staż pracy (patrz rysunek 15). 23

24 Czas poszukiwania pracy do 3 miesięcy powyżej 3 do 6 miesięcy powyżej 6 do 12 miesięcy powyżej 12 do 24 miesięcy powyżej 24 miesięcy 3% 2% 12% 21% 63% 0% 20% 40% 60% 80% Rysunek 25 Jakie czynniki zadecydowały o wyborze tej, a nie innej pracy? Najwięcej, 41% respondentów, kierowało się zgodnością pracy z ukończonym kierunkiem studiów (patrz rysunek 26). W następnej kolejności były to: stabilność zatrudnienia (36%), zgodność pracy z zainteresowaniami (36%), lokalizacja firmy (34%), dobra atmosfera w pracy (33%) oraz stałe godziny pracy (32%) oraz możliwość rozwoju kompetencji zawodowych (32%). Odpowiedzi udzielone przez ankietowanych nie wskazują jednak wyraźnie na jakiś jeden dominujący czynnik. Powody wyboru oferty pracy zgodność pracy z ukończonym kierunkiem studiów stabilność zatrudnienia zgodność pracy z zainteresowaniami lokalizacja firmy dobra atmosfera w pracy stałe godziny pracy możliwość rozwoju kompetencji zawodowych możliwość pogodzenia życia zawodowego z pryw. atrakcyjne wynagrodzenie elastyczny czas pracy prestiż firmy praca w młodym wiekowo zespole społeczna doniosłość wykonywanej pracy możliwość pracy w środ. wysokiej klasy spec. brak innych propozycji pracy dobre warunki pracy możliwość zdobycia doświadczenia zawodowego inne 5% 1% 1% 2% 14% 10% 9% 9% 20% 41% 36% 36% 34% 33% 32% 32% 29% 27% 0% 10% 20% 30% 40% 50% Rysunek 26 24

25 Respondenci, którzy zostali zatrudnieni, częściej niż niepracujący, poszukujący pracy, pracowali na studiach (patrz tabela 12). W momencie poszukiwania pracy posiadali odznaczali się więc większym doświadczeniem zawodowym, co automatycznie poprawiało ich sytuację zawodową. Zależność między aktywnością zawodową na studiach a statusem na rynku pracy potwierdził test chi kwadrat (patrz tabela 13). Praca na studiach tak nie Ogółem Pracujący 88% 12% 496 Niepracujący, poszukujący pracy 75% 25% 129 Ogółem Tabela 12 Test niezależności między pracą na studiach a statusem na rynku pracy Wartość statystyki Stopnie swobody Istotność Chi kwadrat 14,86 1 0,000 liczba resp. 625 Tabela 13 25

26 5.2. Respondenci niepracujący, poszukujący pracy Respondenci, którzy nie byli zatrudnieni w momencie badania najczęściej deklarowali, że poszukują pracy w Internecie (34%). W drugiej kolejności robili to za pośrednictwem urzędów pracy (patrz rysunek 27). Porównując najczęściej stosowane metody z tymi, które okazały się skuteczne w przypadku respondentów zatrudnionych, możemy zaobserwować istotne różnice. Niepracujący zdecydowanie rzadziej niż zatrudnieni odwoływali się do sieci swoich znajomości. W przypadku zatrudnionych była to najskuteczniejsza metoda poszukiwania pracy. Respondenci niepracujący zdecydowanie rzadziej kontaktowali się też bezpośrednio z wybranymi pracodawcami (26% pracujących do 13% niepracujących). Ogólnie można zaobserwować, że w przypadku respondentów zatrudnionych najlepszy skutek odnosiły metody polegające na kontakcie twarzą w twarz. Respondenci niepracujący skupiali się natomiast na kontaktach poprzez ofertę pracy, a więc kontaktach pośrednich. Powszechnie uważa się, że im więcej wykorzystujemy metod poszukiwania pracy, tym większa szansa, że znajdziemy pracę taką, na jakiej nam zależy. Warto jednak skupiać się na tych z nich, które są najskuteczniejsze, ewentualnie uzupełniając je o inne metody. W przypadku ankietowanych okazały się nimi metody tradycyjne. Tabela 14 przedstawia liczbę respondentów niepracujących, poszukujących pracy w podziale na kierunki studiów i w odniesieniu do ogólnej liczby respondentów z danego kierunku studiów. Sposób poszukiwania ofert pracy Internet urząd pracy rodzina/znajomi u wybranych pracodawców prasa agencje pośrednictwa pracy biura karier targi pracy 17% 15% 13% 10% 6% 4% 1% 34% 0% 20% 40% Rysunek 27 26

27 Resp. niepracujący do liczby respondentów dla danego kierunku resp. niepracujący resp. ogółem resp./resp. ogółem Biologia ,3% Biotechnologia ,5% Chemia ,5% Edukacja artystyczna w zakresie sztuki muzycznej ,3% Edukacja artystyczna w zakresie sztuk plastycznych ,7% Etnologia ,0% Filologia ,7% Filologia polska ,2% Filozofia ,0% Fizyka ,6% Fizyka medyczna ,2% Geografia ,9% Geologia ,6% Grafika ,0% Historia ,4% Informacja naukowa i bibliotekoznawstwo ,1% Informatyka ,8% Kulturoznawstwo ,3% Matematyka ,0% Ochrona Środowiska ,1% Organizacja produkcji filmowej i telewizyjnej ,3% Pedagogika ,5% Politologia ,8% Psychologia ,3% Prawo ,7% Socjologia ,2% Teologia ,0% Zarządzanie ,2% Ogółem Tabela 14 27

28 Większość niezatrudnionych respondentów (68%) poszukuje pracy niekoniecznie zgodnej z ich wykształceniem (patrz rysunek 28). Innej pracy, niż ta wynikająca ze zdobytego wykształcenia nie podjęłoby tylko 11% badanych. Kwestia ta nie miała znaczenia dla 18% ankietowanych. Rodzaj poszukiwanej pracy zgodna z wykształceniem 11% niekoniecznie zgodna z wykształceniem 68% niezgodna z wykształceniem 3% obojętne 18% 0% 20% 40% 60% 80% Rysunek 28 Stanowiskiem, którym zainteresowanych było najwięcej respondentów poszukujących pracy było stanowisko specjalistyczne (40%) patrz rysunek 29. Dla 35% z nich rodzaj stanowiska pracy nie miał jednak znaczenia. W porównaniu do poprzedniej edycji badania tym razem zdecydowanie rzadziej wybierano stanowisko wykonawcze (17% do ówczesnych 29%). Poszukiwane stanowisko pracy 3% 35% 17% 40% 5% wykonawcze specjalistyczne kierownicze obojętne nie wiem Rysunek 29 28

29 Umowa o pracę pozostała umową, w oparciu o którą chciałaby pracować największa liczba badanych poszukujących pracy (85%) patrz rysunek 30. Umowy cywilno-prawne wybrało niespełna 2% badanych. Jednocześnie, forma prawnego uregulowania stosunku z pracodawcą nie miała znaczenia dla 11% poszukujących pracy. Preferowana umowa z pracodawcą umowa o pracę 85,3% umowa cywilno-prawna własna działalność gospodarcza inne obojętne nie wiem 1,6% 0,8% 0,8% 10,9% 0,8% Rysunek 30 0% 20% 40% 60% 80% 100% Respondenci niepracujący najczęściej wysyłali od 1 do 10 aplikacji (patrz rysunek 31). Aż 21% badanych nie złożyło jednak żadnej aplikacji. W następnej kolejności były to przedziały: 1-5 aplikacji (24%) oraz (20%). W przypadku liczby odbytych rozmów kwalifikacyjnych najczęściej były to 2 do 5 rozmów (36%) - patrz rysunek 32. W ani jednej rozmowie kwalifikacyjnej nie wzięło udziału 29% ankietowanych. Jednocześnie, co trzeci respondent otrzymał przynajmniej jedną propozycję pracy, którą odrzucił (patrz rysunek 33). Obraz aktywności respondentów w procesie poszukiwania pracy, jaki zostały uzyskany w badaniu, nie jest jednoznaczny. Przykuwa uwagę wysoki odsetek badanych, którzy nie złożyli ani jednej aplikacji oraz nie uczestniczyli w żadnej rozmowie kwalifikacyjnej. Z drugiej jednak strony, aż 15% badanych wysłało ponad 50 aplikacji, a w sumie 17% wzięło udział w więcej niż 6 rozmowach kwalifikacyjnych. Respondenci z tej grupy wysyłali średnio 41 aplikacji i uczestniczyli w 7 rozmowach kwalifikacyjnych. Z pewnością nie są to małe liczby, najwyraźniej jednak to nie ilość wysłanych aplikacji jest kluczowym czynnikiem, wpływającym na efektywność tego procesu. Podkreśla to fakt, że w grupie, która znalazła zatrudnienie, średnie te były prawie dwukrotnie niższe (średnia liczba wysłanych aplikacji wyniosła 24, natomiast liczba rozmów kwalifikacyjnych 4). 29

30 Średnia liczba wysłanych aplikacji w obcenym procesie poszukiwania pracy ani jedna 21% od 1 do 5 24% od 6 do 10 9% od 11 do 25 11% od 26 do 50 powyżej 50 15% 20% Rysunek 31 0% 10% 20% 30% Średnia liczba rozmów kwalifikacyjnych w obcenym procesie poszukiwania pracy ani jedna 29% jedna 18% od 2 do 5 36% od 6 do 10 12% powyżej 10 5% 0% 10% 20% 30% 40% Rysunek 32 Odrzucenie propozycji pracy 30% 70% tak nie Rysunek 33 30

31 6. Mobilność związana z pracą Mobilność, związana z dotarciem do miejsca pracy jest podstawową miarą mobilności zawodowej. Większość respondentów byłaby w stanie poświęcić na dotarcie do pracy maksymalnie godzinę (57%) patrz rysunek 34. Więcej niż godzinę poświęciłoby 13% ankietowanych. Odsetek badanych, dla których taką granicę stanowiło 15 minut był najmniejszy (2%). Warto zauważyć, że czas, jaki respondenci byli gotowi przeznaczyć na dotarcie do pracy był wyższy, niż faktyczny czas dotarcia do pracy osób pracujących w organizacjach. W ich przypadku wynosił on zazwyczaj do 30 minut (37%) oraz do 15 minut (34%) patrz rysunek 35. W przypadku respondentów prowadzących własną firmę, najczęściej wybieraną odpowiedzią była praca w domu (48%), a następnie przedział do 15 minut (36%). Akceptowany czas dotarcia do pracy chcę pracować w domu do 15 min 1% 2% do 30 min 24% do godziny 57% powyżej godziny 13% trudno powiedzieć 4% 0% 20% 40% 60% Rysunek 34 Rzeczywisty czas dotarcia do pracy pracuję w domu 2% 48% do 15 min do 30 min 16% 34% 36% 37% do godziny powyżej godziny 0% 5% 0% 22% 0% 20% 40% 60% pracujący w organizacjach prowadzący własną firmę Rysunek 35 31

32 Kolejną miarą mobilności zawodowej są deklaracje respondentów, co do gotowości do przeprowadzenia się z powodu pracy (przy założeniu, że praca ta spełniałaby ich oczekiwania). Na pytanie o gotowość do przeprowadzenia się twierdząco odpowiedziało aż 58% ankietowanych i jedynie 20% przecząco (patrz rysunek 36). W grupie respondentów rozważających taką możliwość, 92% dokonałoby tego w obszarze Polski, 50% wyjechałoby również za granicę (patrz rysunek 37). W odniesieniu do ankietowanych pracujących w organizacjach wyniki te stanowią o wysokim potencjale mobilności respondentów, który w przypadku jedynie 10% zatrudnionych przemienił się w rzeczywiste decyzje o zmianie miejsca zamieszkania (patrz rysunek 38). Gotowość do przeprowadzki 22% 20% 58% Zasięg przeprowadzki 100% 80% 60% 40% 20% 0% 92% Polska 50% inny kraj tak nie nie wiem Rysunek 36 Rysunek 37 Przeprowadzka z powodu pracy 10% 90% tak nie Rysunek 38 32

33 Blisko 40% respondentów rozważało możliwość założenia własnej firmy (patrz rysunek 39). 13% wykazało zdecydowane, a 25% umiarkowane zainteresowanie taką formą aktywności zawodowej. Zdecydowany brak zainteresowania własną firmą charakteryzował jedynie 7% ankietowanych. Umiarkowany brak zainteresowania dotyczył 30% badanych. Fakt, że tak duży odsetek badanych brał po uwagę możliwość założenia działalności gospodarczej wydaje się sporym sukcesem i niewątpliwie związany jest z przemianami, jakie zaszły w społecznym wizerunku przedsiębiorcy, ale i również absolwenta uczelni wyższej. Postawy proprzedsiębiorcze w tej grupie docelowej wzmacniane są regularnie przez media oraz przez liczne projekty wspierane m.in. z funduszy unijnych. Co ciekawe, w sondażu internetowym, przeprowadzonym w 2010 roku przez Biuro Karier wśród studentów UŚ, poświęconym zagadnieniom związanym z przedsiębiorczością, zainteresowanie prowadzeniem własnej firmy, było większe i dotyczyło 62% badanych. To właśnie okres studiów wydaje się więc najlepszym momentem do stawiania pierwszych kroków na tym polu. Co prawda wraz z czasem spędzonym na rynku pracy rośnie kapitał niezbędny do efektywnego prowadzenia firmy, paradoksalnie, maleje też zainteresowanie jej zakładaniem. Warto byłoby więc w większym stopniu odwoływać się do potencjału dostępnego wśród studentów poprzez zwiększanie liczby inicjatywy na rzecz promocji idei przedsiębiorczości oraz poprzez oferowanie wsparcia przy zakładaniu i prowadzeniu firmy. Takie programy już istnieją, np. w postaci Akademickich Inkubatorów Przedsiębiorczości, wydaje się jednak, że zagospodarowują one jedynie niewielką część dostępnego potencjału. Gotowość do założenia własnej firmy zdecydowanie tak 13% raczej tak raczej nie 25% 29% zdecydowanie nie 7% trudno powiedzieć 22% już prowadzę własną firmę 4% 0% 20% 40% Rysunek 39 W grupie respondentów pracujących w organizacjach najwięcej z nich (45%), chciałoby pracować u obecnego pracodawcy tak długo, jak będzie to możliwe (patrz rysunek 40). Drugą pod względem liczebności grupę (21%) stanowili respondenci, którzy nie mieli skonkretyzowanego planu dotyczącego okresu zatrudnienia. Pamiętając o tym, że respondentami były osoby dopiero 33

34 wkraczające na rynek pracy, ich chęć pozostania u obecnego pracodawcy na dłużej, jest zrozumiała. Dzięki temu, mogą oni zyskać więcej, np. specjalizując się w jakiejś dziedzinie, nie mówiąc już o możliwości awansu i wzroście zarobków. Przewidywany czas pracy w obecnym miejscu do 3 miesięcy 4% powyżej 3 do 6 miesięcy 8% powyżej 6 do 12 miesięcy 7% powyżej 12 do 24 miesięcy 9% powyżej 24 miesięcy tak długo, jak będzie to możliwe 7% 45% Rysunek 40 nie wiem 21% 0% 20% 40% 60% Respondentów zapytano również o zainteresowanie podjęciem pracy w ramach, tzw. elastycznych form zatrudnienia. W przypadku respondentów pracujących, 51% podjęłoby taką pracę, natomiast w przypadku niepracujących, poszukujących pracy aż 82% (patrz rysunek 41). Można wyciągnąć z tego wniosek, że elastyczne formy są postrzegane, jako jeden ze sposobów na uniknięcie bezrobocia, jednak ich atrakcyjność spada wraz z podjęciem pracy, zwłaszcza w oparciu o umowę o pracę na czas nieokreślony (patrz tabela 15). Najczęściej respondenci pracujący wykazywali zainteresowanie pracą na czas określony (23%), umowami cywilno-prawnymi (20%), samozatrudnieniem (20%) oraz pracą w niepełnym wymiarze czasu (20%) patrz rysunek 42. W grupie niepracujących były to: praca na czas określony (35%), praca w niepełnym wymiarze czasu (26%) oraz praca tymczasowa (16%). Samozatrudnienie zostało wybrane jedynie przez 6% ankietowanych z tej grupy. Można zauważyć, że największe zainteresowanie tego typu formami zatrudnienia wykazywali respondenci już pracujący na ich podstawie: umowy cywilno-prawne oraz na czas określony, natomiast najmniejsze zatrudnieni w oparciu o umowę o pracę na czas nieokreślony. 34

35 Zainteresowanie pracą w oparciu o elastyczne formy zatrudnienia tak 51% 82% nie nie wiem 9% 17% 9% 32% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Pracujacy w organizacjach Niepracujący, poszukujący pracy Rysunek 41 Rodzaje atrakcyjnych dla respondentów elastycznych form zatrudnienia praca na czas określony umowy cywilno-prawne samozatrudnienie praca w niepełnym wymiarze czasu praca tymczasowa praca nakładcza (chałupnicza) telepraca job-sharing (podział pracy) inne 8% 5,5% 5% 4,4% 1,7% 4,4% 3,8% 3,7% 3,8% 0% 0,4% 23% 20,1% 19,9% 19,5% 26,2% 16% 34,6% 0% 20% 40% Pracujacy w organizacjach Niepracujący, poszukujący pracy Rysunek 42 35

36 Elastyczne formy zatrudnienia Pracujący w organizacjach tak nie nie wiem Ogółem umowa o pracę na okres próbny 67% 17% 17% 12 umowa o pracę na czas określony 54% 29% 17% 208 umowa o pracę na czas nieokreślony 25% 53% 22% 169 umowa o pracę na zastępstwo 33% 33% 33% 5 umowa cywilno-prawna 67% 19% 19% 65 bez umowy 100% 0% 0% 4 inne 67% 0% 33% 5 Ogółem Tabela 15 36

37 7. Respondenci pracujący w organizacjach - charakterystyka zatrudnienia Większość respondentów swoją obecną pracę podjęło po zakończeniu studiów (62%) patrz rysunek 43. Jednocześnie w grupie zatrudnionych dla 50% z nich była to ich 2-3 praca (patrz rysunek 44). Obecna praca była pierwszą od ukończenia studiów dla 42% ankietowanych. Na uwagę zasługuje jednak fakt, że aż 31% badanych podjęło pracę w ich trakcie. Jak się okazuje moment podjęcia pracy związany był z trybem studiów respondentów (patrz tabela 16). W czasie studiów pracę podjęło znacznie więcej respondentów, którzy studiowali w trybie niestacjonarnym (44%) w trybie stacjonarnym było to 23%. W grupie trybu niestacjonarnego 17% respondentów było zatrudnionych już przed podjęciem studiów. Moment podjęcia pracy 7% 31% 62% Liczba miejsc pracy po studiach 2% 50% 7% 42% przed podjęciem studiów w trakcie studiów po zakończeniu studiów Rysunek powyżej 5 Rysunek 44 przed studiami Moment podjęcia pracy w trakcie studiów po studiach Ogółem studia stacjonarne 1% 23% 75% 297 studia niestacjonarne 17% 44% 39% 173 Ogółem Tabela 16 37

38 Zdecydowana większość respondentów (79%) w momencie badania pracowała tylko w jednym miejscu (patrz rysunek 45). W 2-3 miejscach równolegle pracę wykonywało 19% badanych. Z większej liczby miejsc pracy korzystało jedynie 2% respondentów. Liczba aktualnych miejsc pracy 19,4% 1,3% 79,1% 0,2% więcej niż 5 Rysunek 45 Umowa o pracę była najczęściej stosowaną umową w przypadku ankietowanych (patrz rysunek 46). W przypadku 44% z nich była to umowa na czas określony, a następnie na czas nieokreślony (36%). Jedynie co siódmy respondentów wykonywał pracę w oparciu o umowę cywilnoprawną. Rodzaj umowy z pracodawcą umowa o pracę na czas określony umowa o pracę na czas nieokreślony umowa cywilno-prawna umowa o pracę na okres próbny umowa o pracę na zastępstwo bez umowy inne 2,6% 1,1% 0,9% 1,1% 13,9% 36,1% 44,4% 0% 10% 20% 30% 40% 50% Rysunek 46 38

39 Co drugi respondent pracował na stanowisku specjalistycznym (patrz rysunek 47). Stanowiska o charakterze wykonawczym były obsadzone przez 45% badanych. Na stanowiskach kierowniczych pracowało 5% badanych. W porównaniu do absolwentów z roku 2007/2008 wzrósł odsetek stanowisk specjalistycznych (wówczas wyniósł 46%), mniej natomiast było stanowisk kierowniczych (wówczas było ich 7%). Rodzaj stanowiska pracy 5% 50% 45% wykonawcze specjalistyczne kierownicze Rysunek 47 W grupie respondentów zatrudnionych znalazło się również 7 osób (2%), które obok zatrudnienia prowadziły własną działalność gospodarczą, nie stanowiła ona jednak ich głównego źródła utrzymania (patrz rysunek 48). Dodatkowa działalność gospodarcza 1,5% 98,5% tak nie Rysunek 48 39

40 Jednym z ważniejszych pytań w ankiecie było pytanie na temat stopnia zgodności wykonywanej pracy z ukończonym przez respondentów kierunkiem studiów. Zdecydowana większość ankietowanych (75%) uznała, że ich praca jest zgodna z kierunkiem studiów 44% w stopniu całkowitym i 31% w stopniu częściowym (patrz rysunek 49). Tabela 17 przedstawia odpowiedzi respondentów, dotyczące zgodności wykonywanej pracy z kierunkiem studiów, w podziale na kierunki studiów. W pytaniu o stopnień wykorzystania wiedzy zdobytej na studiach w obecnej pracy również przeważały dopowiedzi pozytywne. W sumie 85% respondentów odpowiedziało, że wykorzystuje w pracy wiedzę zdobytą na studiach, najwięcej w stopniu umiarkowanym 34%, następnie dużym 28% oraz w małym 23% (patrz rysunek 50). Zgodność pracy z kierunkiem studiów Stopień wykorzystania wiedzy 25% 44% 15% 28% 23% 31% 34% całkowita częściowa brak zgodności Rysunek 49 duży umiarkowany mały brak wykorzystania wiedzy Rysunek 50 40

41 Zgodność pracy z kierunkiem Ogółem całkowita częściowa brak Administracja Biologia Biotechnologia Chemia Edukacja artystyczna w zakresie sztuki muzycznej Edukacja artystyczna w zakresie sztuk plastycznych Edukacja techniczno-informatyczna Etnologia Filologia Filologia polska Filozofia Fizyka Fizyka medyczna Geografia Geologia Grafika Historia Informacja naukowa i bibliotekoznawstwo Informatyka Kulturoznawstwo Matematyka Ochrona Środowiska Organizacja produkcji filmowej i telewizyjnej Pedagogika Politologia Psychologia Prawo Socjologia Teologia Zarządzanie Ogółem Tabela 17 41

42 Jeśli chodzi o wymagania pracodawców stawiane respondentom, których zatrudniali, najczęściej pojawiającym się wymogiem było wyższe wykształcenie kierunkowe (45%), następnie były to: samodzielność (42%) oraz umiejętności interpersonalne (42%) patrz rysunek 51. Odpowiedziami, które uzyskały 35% wynik były: wiedza specjalistyczna, umiejętność uczenia się oraz wysoka motywacja do pracy. Wyniki pokazują, że ukończony kierunek studiów postrzegany jako podstawowy kapitał absolwentów był na równi ceniony przez pracodawców, jak samodzielność w pracy i umiejętności miękkie. Wymagania pracodawcy wyższego wykształcenia kierunkowego samodzielności umiejętności interpersonalnych umiejętności uczenia się wiedzy specjalistycznej wysokiej motywacji do pracy odporności na stres znajomości języków obcych umiejętności analitycznego myślenia doświadczenia zawodowego dyspozycyjności wyższego wykształcenia (tylko poziom) prawa jazdy inne 6% 3% 25% 23% 22% 21% 21% 18% 35% 35% 35% 45% 42% 42% 0% 10% 20% 30% 40% 50% Rysunek 51 42

43 8. Charakterystyka firm zatrudniających respondentów Respondenci najczęściej pracowali w małych przedsiębiorstwach (31%) patrz rysunek 52. Niewiele mniejszy odsetek badanych pracował w firmach średnich (30%), a następnie dużych (24%). Zdecydowanie najrzadziej zatrudniano respondentów w mikroprzedsiębiorstwach (15%), które stanowią zdecydowaną większość (około 95%) firm prowadzonych w Polsce. Wielkość firmy 24% 15% 30% 31% mikro mała średnia duża Rysunek 52 Firmy zatrudniające uczestników badania najczęściej zlokalizowane były na terenie województwa śląskiego (84%), następnie były to województwa: małopolskie (4%) oraz mazowieckie (3%) patrz rysunek 53. Poza granicami naszego kraju pracowało jedynie 3% respondentów. Lokalizacja firmy śląskie małopolskie mazowieckie zagranica dolnośląskie podkarpackie opolskie łódzkie wielkopolskie zachodniopomorskie pomorskie lubelskie 3,8% 3,2% 2,6% 2,1% 1,3% 1,3% 0,9% 0,6% 0,2% 0,2% 0,2% 83,5% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Rysunek 53 43

44 Zasięg działalności firm zatrudniających respondentów najczęściej miał wymiar lokalny (38%) oraz międzynarodowy (23%) patrz rysunek 54. Na regionalnym rynku operowało 19%, a na krajowym 23% firm. Zasięg firmy 23% 38% 21% 19% lokalny regionalny krajowy międzynarodowy Rysunek 54 Największa część respondentów pracowała w branży Edukacja/Kursy/Szkolenia i było to aż 31% (patrz rysunek 55). W Administracji publicznej było zatrudnionych 13% badanych. W każdej z pozostałych branż nie pracowało więcej niż 4% respondentów. Analizując tę kwestię należy zwrócić uwagę na fakt, że w badaniu udział wzięli przede wszystkim absolwenci studiów humanistycznych w tym pedagogiki i filologii nowożytnych. Były to więc te kierunki studiów, których absolwenci mieli odpowiednie przygotowanie do podjęcia pracy w najliczniej reprezentowanych branżach. Tabela 18 przedstawia branże zatrudnienia respondentów w podziale na ukończone przez nich kierunki studiów. 44

45 Branża firmy Edukacja/Kursy/Szkolenia Administracja publiczna Prawo Medycyna/Zdrowie Produkcja/Przemysł IT Sprzedaż Rozrywka/Sztuka/Media Bankowość i finanse Usługi Obsługa klienta Farmaceutyka/Biotechnologia/Chemia Organizacje pozarządowe HR Opieka Administracja biurowa Badania i rozwój Logistyka/Zakupy/Transport Księgowość/Audyt Hotelarstwo/Turystyka Doradztwo Budownictwo/Geodezja Ubezpieczenia PR/Reklama/Marketing Ochrona środowiska Grafika/Fotografia/Kreacja Gastronomia/Catering Telekomunikacja Geologia/Hydrologia/Tektonika Ochrona osób i mienia Kosmetyka/Wizaż/Uroda Inżynieria/Technika Elektronika/Automatyka Wydawnictwo/Dziennikarstwo Sport/Rekreacja Służby mundurowe Nieruchomości Kontrola jakości Internet/Multimedia Architektura/Projektowanie wnętrz Inna 3,6% 3,4% 3,2% 3,2% 3,0% 3% 2,4% 2,1% 2,1% 2,1% 1,7% 1,7% 1,5% 1,5% 1,3% 1,1% 1,1% 1,1% 1,1% 1,1% 0,9% 0,9% 0,9% 0,9% 0,9% 0,6% 0,6% 0,4% 0,4% 0,4% 0,4% 0,2% 0,2% 0,2% 0,2% 0,2% 0,2% 0,2% 6,4% 13,2% 30,6% 0% 10% 20% 30% 40% Rysunek 55 45

46 Branża Kierunek studiów Administracja biurowa Administracja publiczna Architektura/Projektowanie wnętrz Badania i rozwój Bankowość i finanse Budownictwo/Geodezja Doradztwo Edukacja/Kursy/Szkolenia Elektronika/Automatyka Farmaceutyka/Biotechnologia/Chemia Gastronomia/Catering Geologia/Hydrologia/Tektonika Grafika/Fotografia/Kreacja Hotelarstwo/Turystyka HR Internet/Multimedia Inżynieria/Technika IT Kontrola jakości Kosmetyka/Wizaż/Uroda Księgowość/Audyt Logistyka/Zakupy/Transport Medycyna/Zdrowie Nieruchomości Obsługa klienta Ochrona osób i mienia Ochrona środowiska Opieka Organizacje pozarządowe PR/Reklama/Marketing Prawo Produkcja/Przemysł Rozrywka/Sztuka/Media Służby mundurowe Sport/Rekreacja Sprzedaż Telekomunikacja Ubezpieczenia Usługi Wydawnictwo/Dziennikarstwo Inna Administracja Biologia Biotechnologia Chemia Edu. art. (muzyka) Edu. art. (plastyka) Edu. tech.-inform Etnologia Filologia Filologia polska Filozofia Fizyka Fizyka medyczna Geografia Geologia Grafika Historia Inf. nauk. i biblioteko Informatyka Kulturoznawstwo Matematyka Ochrona Środowiska Org. prod. film. i telew Pedagogika Politologia Psychologia Prawo Socjologia Teologia Zarządzanie Ogółem Tabela 18 Ogółem Biuro Karier UŚ, Badanie losów zawodowych absolwentów 46

47 9. Firmy prowadzone przez respondentów Wśród respondentów znalazło się 25 osób, które prowadziły własną działalność gospodarczą, stanowiącą ich główne źródło utrzymania. Dla 23 z nich była to pierwsza samodzielnie prowadzona działalność (patrz rysunek 56). W większości przypadków (19) została ona założona dopiero po zakończeniu studiów (patrz rysunek 57). W 5 przypadkach moment jej otwarcia miał miejsce jeszcze w ich trakcie. Firmy były zakładane przeważnie przez respondentów, którzy ukończyli studia w trybie stacjonarnym (patrz tabela 19). Która działalność z kolei Moment założenia firmy pierwsza kolejna Rysunek 56 przed podjęciem studiów w trakcie studiów po zakończeniu studiów Rysunek 57 przed studiami Moment założenia firmy w trakcie studiów po studiach Ogółem studia stacjonarne studia niestacjonarne Ogółem Tabela 19 Doświadczenie zawodowe tej grupy respondentów nie ograniczało się wyłącznie do prowadzenia firmy. Większość z nich po studiach pracowała: 8 osób w jednej, a 7 w 2-3 firmach (patrz rysunek 58). Po założeniu firmy niektórzy respondenci, równolegle do jej prowadzenia, korzystali również z innych form zatrudnienia (np. umowy cywilno-prawne) 2 robiło to regularnie, a 5 nieregularnie (patrz rysunek 59). Zdecydowana większość nie korzystała jednak z takich form zatrudnienia. 47

48 Liczba miejsc pracy po studiach Dodatkowe formy zatrudnienia nigdzie nie pracowałem/pracowałam Rysunek 58 tak, regularnie tak, nieregularnie nie Rysunek 59 W pytaniu odnoszącym się do powodów założenia firmy najczęściej pojawiającymi się odpowiedziami były: możliwość realizowania własnych pomysłów (11) oraz trudności ze znalezieniem pracy (11) - patrz rysunek 60. Kolejnymi powodami były: chęć pracy na swoim (7), chęć pogodzenia życia prywatnego z zawodowym (6) oraz chęć osiągania wysokich dochodów (6). Powody założenia firmy możliwość realizowania pomysłów trudności ze znalezieniem pracy chęć pracy na swoim 7 chęć pogodzenia życia pryw. z zawodowym chęć osiągania wysokich dochodów 6 6 chęć sprawdzenia siebie wymóg pracodawcy 5 5 mała atrakcyjność pracy etatowej prestiż związany z prowadzeniem własnej firmy 3 3 pozytywne przykłady w otoczeniu 2 tradycja rodzinna Rysunek 60 48

49 Większość respondentów prowadziła działalność zgodną z ich kierunkiem studiów: w 8 przypadkach była to całkowita, a w 7 częściowa zgodność (patrz rysunek 61). Warto jednak zwrócić uwagę, że dla 10 ankietowanych zgodność taka w ogóle nie występowała. Respondenci w swojej obecnej działalności wykorzystywali zazwyczaj wiedzę zdobytą na studiach: 3 w dużym, 7 w miarkowanym i 10 w małym stopniu (patrz rysunek 62). Tylko 5 respondentów odpowiedziało, że nie wykorzystuje wiedzy ze studiów. Związek działalności z kierunkiem studiów całkowity częściowy brak Rysunek 61 Stopień wykorzystania wiedzy i umiejętności duży umiarkowany mały brak Rysunek 62 49

50 Firmy były najczęściej otwierane przez respondentów, którzy ukończyli pedagogikę (5), matematykę (3) oraz edukację artystyczną w zakresie sztuk plastycznych (3) patrz rysunek 63. Można jednak zauważyć, że były one zakładane przez respondentów z różnym wykształceniem kierunkowy, bez wskazania na jakąś określoną grupę kierunków. Kierunek studiów Pedagogika 5 Matematyka Edukacja artystyczna w zakresie sztuk plastycznych 3 3 Politologia Ochrona Środowiska Informatyka Geologia Zarządzanie Socjologia Prawo Fizyka medyczna Fizyka Filozofia Rysunek 63 Firmy prowadzone przez respondentów w większości przypadków (15) należały do kategorii jednoosobowej działalności gospodarczej (patrz rysunek 64). Ośmiu badanych prowadziło mikro przedsiębiorstwo oraz dwóch małe przedsiębiorstwo. 50

51 Kategoria firmy jednoosobowa działalność gospodarcza mikro przedsiębiorstwo małe przedsiębiorstwo Rysunek 64 Zasięg działalności firm respondentów był bardzo zróżnicowany. Większość (13) z 25-osobowej grupy prowadziła firmę o zasięgu lokalnym (patrz rysunek 65). Firmy o zasięgu regionalnym prowadziło 5 respondentów, podobnie jak firmy o zasięgu krajowym; jedynie 2 ankietowanych zajmowało się działalnością międzynarodową. Zasięg działalności firmy lokalny regionalny krajowy międzynarodowy Rysunek 65 Firmy respondentów znajdowały się, za wyjątkiem jednej, na terenie Polski, najczęściej w województwie śląskim (17) patrz rysunek

52 Lokalizacja firmy śląskie 17 małopolskie 2 zagranica podlaskie lubuskie lubelskie dolnośląskie Rysunek 66 Kategoria branży prowadzonej firmy również była bardzo zróżnicowana patrz rysunek 67. W sumie, firmy prowadzone przez respondentów należały do 15 branż, z których 3 pojawiały się najczęściej: Usługi, Rolnictwo/Ogrodnictwo/Hodowla oraz IT. Branża firmy Usługi Rolnictwo/Ogrodnictwo/Hodowla IT Prawo Ochrona środowiska Edukacja/Kursy/Szkolenia Wydawnictwo/Dziennikarstwo Ubezpieczenia Organizacje pozarządowe Logistyka/Zakupy/Transport Kosmetyka/Wizaż/Uroda Grafika/Fotografia/Kreacja Gastronomia/Catering Bankowość i finanse Badania i rozwój Rysunek 67 52

53 10. Dochody respondentów Zarobki w grupie respondentów pracujących w organizacjach najczęściej (30%) zawierały się w przedziale zł brutto (patrz rysunek 68). Kolejnymi przedziałami były: zł (21%) oraz do 1500 zł (21%). W przedziale nieprzekraczającym poziomu przeciętnego wynagrodzenia, które w czwartym kwartale 2010 r. wyniosło 3438,21 zł brutto, zarabiało 86% respondentów. W porównaniu do poprzedniej edycji badania było ich o 16% więcej. W grupie prowadzących firmę najczęściej miesięczny, średni dochód zawierał się w przedziale zł brutto (25%). Ogółem, na poziomie nie wyższym od poziomu średniego wynagrodzenia zarabiało 58% prowadzących firmę (poprzednio było to 29%). Można, więc zauważyć, że zmalały zarówno zarobki respondentów zatrudnionych w organizacjach, jak i respondentów prowadzących własną firmę. Należy jednak pamiętać, że od III kwartału 2009 roku, kiedy to realizowana była pierwsza edycja badania losów zawodowych absolwentów, średnie wynagrodzenie wzrosło o ponad 400 zł. Miesięczne, średnie wynagrodzenie brutto do 1500 zł 16,7% 21,0% powyżej 1500 do 2000 zł 4,2% 29,8% powyżej 2000 do 2500 zł 25% 21,4% powyżej 2500 do 3000 zł powyżej 3000 do 3500 zł powyżej 3500 do 4000 zł powyżej 4000 do 4500 zł 8,3% 9% 4,2% 5,1% 4,1% 0% 1,7% 16,7% powyżej 4500 do 5000 zł powyżej 5000 zł 0,9% 4,2% 2,4% 8,3% nie chcę udzielać tej informacji 4,7% 12,5% 0% 10% 20% 30% 40% prowadzący własną działalność gospodarczą pracujacy w organizacjach Rysunek 68 53

54 Zadowolenie z osiąganych dochodów było niższe niż przed rokiem. Zdecydowane zadowolenie wyraziło jedynie 7% respondentów, raczej zadowolonych było 37% badanych (patrz rysunek 69). Ogółem odpowiedzi pozytywnych udzieliło 44%, a negatywnych 48% respondentów. Wśród respondentów prowadzących własną firmę zadowolenie z zarobków było większe. Wybory pozytywne stanowiły 64%, a negatywne 24% odpowiedzi. Zadowolenie z dochodów trudno powiedzieć 8% 12% zdecydowanie nie 8% 18% raczej nie 16% 30% raczej tak 37% 48% zdecydowanie tak 7% 16% 0% 20% 40% 60% prowadzący własną działalność gospodarczą pracujący w organizacjach Rysunek 69 Respondentom pracującym zadano również pytanie o dochody satysfakcjonujące. Badani pracujący w organizacjach najczęściej (22%) wybierali przedział zł brutto, a następnie oraz zł brutto (patrz rysunek 71). Odnosząc odpowiedzi respondentów do poziomu przeciętnego wynagrodzenia otrzymujemy następujące wyniki: 60% wybrało przedziały nieprzekraczające jego poziomu, natomiast 40% przedziały powyżej niego. W grupie przedsiębiorców było to 25% i 75%. Respondentów poszukujących pracy charakteryzowały najniższe oczekiwania płacowe. W 80% przypadków za satysfakcjonujący uznali poziom nieprzekraczający poziomu przeciętnego wynagrodzenia (patrz rysunek 70). Na podstawie wyników można zaobserwować prostą zależność między faktem posiadania pracy lub nie, a percepcją danego poziomu dochodów, jako satysfakcjonujący. Wraz z podjęciem pracy rosną oczekiwania finansowe. 54

55 Satysfakcjonujące wynagrodzenie brutto do 1500 zł 1,1% 0% 3,9% powyżej 1500 do 2000 zł 4,5% 4,2% 16,3% powyżej 2000 do 2500 zł 4,2% 14,1% 28,7% powyżej 2500 do 3000 zł 12,5% 22,3% 20,9% powyżej 3000 do 3500 zł 4,2% 10,1% 17,6% powyżej 3500 do 4000 zł 7% 12,2% 16,7% powyżej 4000 do 4500 zł 0,8% 6,2% 8,3% powyżej 4500 do 5000 zł 4,2% 3,1% 8,6% powyżej 5000 do 5500 zł 3,2% 4,7% 12,5% powyżej 5500 do 6000 zł powyżej 6000 do 6500 zł powyżej 6500 do 7000 zł powyżej 7000 do 7500 zł powyżej 7500 do 8000 zł 2,1% 0% 2,4% 0% 0% 0,6% 0% 0% 0,6% 0% 0% 0,6% 0% 0,8% 8,3% powyżej 8000 zł 3,9% 3,9% 25% 0% 10% 20% 30% 40% pracujący w organizacjach prowadzący własną działalność gospodarczą niepracujący, poszukujący pracy Rysunek 70 55

56 Nasuwa się pytanie, jaki jest poziom minimalnego wynagrodzenia, za jakie podjęliby pracę respondenci jej poszukujący? Najwięcej odpowiedzi uzyskał przedział zł brutto (46%), następnie do 1500 zł (24%) oraz zł (21%) patrz rysunek 71. Za wynagrodzenie zbliżone do poziomu minimalnego wynagrodzenia obowiązującego od r. i wynoszącego 1386 zł, podjęłoby więc pracę aż 24% respondentów. Niemal wszyscy respondenci wybrali przedziały nieprzekraczające poziomu przeciętnego wynagrodzenia (98%). Minimalne, średnie wynagrodzenie brutto do 1500 zł powyżej 1500 do 2000 zł powyżej 2000 do 2500 zł powyżej 2500 do 3000 zł powyżej 3000 do 3500 zł powyżej 5000 zł 2,3% 1,6% 5,4% 24% 20,9% 45,7% 0% 10% 20% 30% 40% 50% Rysunek 71 56

57 11. Cele zawodowe respondentów Cele zawodowe wyznaczała sobie większość respondentów. Wypływu na ten proces nie miał ich status na rynku pracy. Zarówno bowiem respondenci pracujący w organizacjach, prowadzący własną firmę, jak i niepracujący w zdecydowanej większości wyznaczali sobie takie cele (patrz rysunek 72). Największy odsetek dotyczył pracujących w organizacjach (91%) oraz prowadzących firmę (88%). W niewiele mniejszym stopniu byli to respondenci niepracujący (po 82% w grupie poszukujących i nieposzukujących pracy). Osoby niepracujące częściej od pozostałych deklarowały, że nie wyznaczają sobie celów zawodowych (dwukrotnie częściej od respondentów pracujących w organizacjach i o 1/3 częściej od respondentów prowadzących własną firmę). Wyznaczanie celów zawodowych tak 91% 88% 82% 82% nie 9% 12% 18% 18% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Pracujacy w organizacjach Prowadzący własną firmę Niepracujący, poszukujący pracy Niepracujący, nieposzukujący pracy Rysunek 72 Cele, jakie sobie wyznaczamy mają zazwyczaj istotny wpływ na podejmowane przez nas działania, a także na ocenę sytuacji, w której się znajdujemy. Odnosi się to również do sfery zawodowej i celów jej dotyczących. Rozkład celów zawodowych respondentów różnił się w zależności od ich sytuacji na rynku pracy (patrz rysunek 73). W grupie respondentów pracujących w organizacjach najczęściej wskazywane były: osiąganie wysokich zarobków (65%), bycie specjalistą w swojej dziedzinie (64%), utrzymanie równowagi między życiem prywatnym i zawodowym (64%). Następnie były to: wykonywanie pracy zgodnej z zainteresowaniami (56%) oraz posiadanie pracy gwarantującej stabilność zatrudnienia (56%). W porównaniu do odpowiedzi absolwentów z roku akademickiego 2007/2008 bez zmian pozostał skład pięciu najczęściej wybieranych celów, zmianie uległa jedynie ich kolejność. Respondenci wówczas najczęściej wybierali wykonywanie pracy zgodnej z zainteresowaniami (75%) oraz osiągnięcie pozycji specjalisty w swojej dziedzinie (71%). Osiąganie wysokich zarobków pojawiło się na trzecim miejscu (68%). 57

58 Dwa najczęściej wybierane cele przez respondentów prowadzących własną firmę były identyczne jak u pracujących w organizacjach. Zarówno osiąganie wysokich zarobków, jak i chęć zostania specjalistą w swojej dziedzinie wybrało 64% z nich. W następnej kolejności zależało im na wykonywaniu pracy zgodnej z zainteresowaniami (50%), prowadzeniu własnej firmy (41%) oraz utrzymaniu równowagi między życiem prywatnym i zawodowym (41%). Ten ostatni cel, w porównaniu do respondentów pracujących w organizacjach, był wybierany zdecydowanie rzadziej (41% do 64%). Prowadzenie własnej firmy z kolei pojawiało się zdecydowanie częściej (41% do 12%). W grupie respondentów niepracujących, poszukujących pracy najczęściej wybierano cele: bycie specjalistą w swojej dziedzinie (69%), utrzymanie równowagi między życiem prywatnym i zawodowym (64%), wykonywanie pracy zgodnej z zainteresowaniami (61%) oraz stabilność zatrudnienia (60%). Osiąganie wysokich zarobków znalazło się na piątym miejscu z wynikiem 52%. Podobnie ukształtował się rozkład odpowiedzi udzielonych przez respondentów niepracujących i nieposzukujących pracy. W ich przypadku najważniejsze było osiągnięcie statusu specjalisty (68%). Na drugim miejscu znalazła się praca zgodna z zainteresowaniami (65%), następnie równowaga między życiem prywatnym i zawodowym (63%). Osiąganie wysokich dochodów znalazło się na czwartym miejscu (48%), a na piątym praca wymagająca kreatywności (35%). Najczęściej udzielane odpowiedzi w obu grupach respondentów niepracujących były więc podobne. Przykuwa uwagę zdecydowanie większe zainteresowanie respondentów niepracujących i poszukujących pracy pracą gwarantującą stabilność zatrudnienia (60%) w porównaniu do nieposzukujących pracy (28%). Warto również zauważyć, że dla respondentów pracujących w organizacjach stabilność zatrudnienia, była niemalże równie ważna, jak dla respondentów niepracujących, poszukujących pracy. Z punktu widzenia głównego celu badania, a więc potrzeby poznania losów zawodowych absolwentów poszczególnych kierunków studiów, szczególnie ważne są odpowiedzi respondentów dotyczące chęci wykonywania pracy zgodnej z kierunkiem studiów. W grupie potencjalnych celów zawodowych ta odpowiedź nie była często wybierana. Jeśli chodzi o respondentów niepracujących, poszukujących pracy, to cel taki deklarował co trzeci z nich (36%), natomiast wśród respondentów pracujących w organizacjach i niepracujących, nieposzukujących pracy co czwarty (23%). Na pracy zgodnej z kierunkiem najrzadziej zależało respondentom prowadzącym własną firmę (9%). Jak więc widać kierunek studiów nie pełnił, przynajmniej w kontekście celów zawodowych, pierwszoplanowej roli. Być może wynikało to z przekonania respondentów, że w wielu przypadkach praca w pełni zgodna z kierunkiem studiów nie jest możliwa. Może to wynikać również z przeświadczenia, że ukończenie takiego lub innego kierunku studiów nie determinuje decyzji pracodawców o zatrudnieniu absolwenta. Z drugiej jednak strony wśród oczekiwań pracodawców stawianych respondentom pracującym w organizacjach kryterium kierunku studiów znalazło się na pierwszym miejscu (patrz wykres 51). W takiej sytuacji wśród celów zawodowych respondentów ważniejszą role 58

59 odgrywała chęć osiągnięcia statusu specjalisty w swojej dziedzinie oraz wykonywanie pracy zgodnej z zainteresowaniami. Celem ogólnym natomiast, niezależnym od sytuacji na rynku pracy, była chęć osiągania wysokich zarobków. Cele zawodowe osiąganie wysokich zarobków bycie specjalistą w swojej dziedzinie równowaga między życiem prywatnym i zawodowym praca zgodna z zainteresowaniami praca gwarantująca stabilność zatrudnienia wykonywanie pracy wymagającej kreatywności wykonywanie pracy zgodnej z kierunkiem studiów wykonywanie pracy o istotnym znaczeniu społ. objęcie wysokiego stanowiska prowadzenie własnej firmy praca w firmie o wysokim prestiżu międzynarodowa kariera bycie osobą publicznie znaną inne 41% 27% 28% 29% 27% 27% 35% 23% 9% 36% 23% 13% 5% 11% 23% 12% 5% 10% 18% 12% 41% 8% 23% 9% 5% 12% 5% 6% 5% 8% 20% 1% 9% 0% 5% 1% 0% 0% 0% 65% 64% 52% 48% 64% 64% 69% 68% 64% 64% 63% 56% 50% 61% 65% 56% 60% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% Pracujący w organizacjach Prowadzący własną firmę Niepracujący, poszukujący pracy Niepracujący, nieposzukujący pracy Rysunek 73 59

60 Respondentów zapytano również o to, czy w obecnej pracy realizują swoje cele zawodowe. Pozytywnie odpowiedziało 77% pracujących w organizacjach i aż 86% prowadzących własną firmę (patrz rysunek 74). W przypadku tych drugich większy odsetek odpowiedzi twierdzących może wiązać się z tym, że w pytaniu o cele zawodowe znaczna ich część wybrała chęć prowadzenia własnej firmy. Realizacja celów zawodowych tak 77% 86% nie 23% 14% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Pracujacy w organizacjach Prowadzący własną firmę Rysunek 74 Respondenci prowadzący własną działalność gospodarczą byli również najbardziej zadowoleni ze swojej sytuacji zawodowej (było ich 25, należy o tym pamiętać interpretując wartości procentowe). Zdecydowane zadowolenie wskazało 28%, a umiarkowane 56% przedsiębiorców (patrz rysunek 75). W grupie pracujących w organizacjach, było to odpowiednio 17% i 55%. W sumie w grupie badanych prowadzących własną firmę odpowiedzi twierdzące stanowiły 84%, natomiast w grupie pracujących w organizacjach 74%. Zadowolenie z sytuacji zawodowej zdecydowanie tak raczej tak raczej nie zdecydowanie nie trudno powiedzieć 17% 16% 12% 5% 4% 7% 0% 28% 55% 56% 0% 20% 40% 60% Pracujacy w organizacjach Prowadzący własną firmę Rysunek 75 60

61 12. Respondenci niepracujący, nieposzukujący pracy Respondenci niepracujący, nieposzukujący pracy stanowili 7% (49 osób) ogółu respondentów, najczęściej zaliczali się do grup absolwentów kierunków humanistycznych oraz przyrodniczych i biologicznych (patrz rysunek 76). Kierunek studiów Filologia Zarządzanie Socjologia Geografia Biotechnologia Geologia Pedagogika Ochrona Środowiska Prawo Organizacja produkcji filmowej i telewizyjnej Fizyka medyczna Chemia Biologia Teologia Informacja naukowa i bibliotekoznawstwo Fizyka Filozofia Filologia polska Edukacja artystyczna w zakresie sztuk plastycznych Edukacja artystyczna w zakresie sztuki muzycznej 2% 2% 2% 2% 2% 2% 2% 4% 4% 4% 4% 4% 8% 8% 8% 8% 7% 6% 6% 14% 0% 5% 10% 15% 20% Rysunek 76 61

62 W większości przypadków (63%) respondenci z tej grupy nie pracowali po ukończeniu studiów (patrz rysunek 77). Jedynie co trzeci z nich w tym czasie miał pracę, zazwyczaj było to jedno miejsce pracy (61%), a następnie 2-3 miejsca pracy (33%) patrz rysunek 78. Praca po studiach Praca po studiach 6% 37% 33% 63% 61% tak nie 2-3 Rysunek Rysunek 78 1 Respondentów zapytano również o to, kiedy chcieliby podjąć pracę (licząc od momentu badania). Najczęściej był to okres od 3 do 6 miesięcy (27%), a następnie od 12 do 24 miesięcy (20%) patrz rysunek 79. Powody wyznaczenia takiego momentu podjęcia pracy łatwiej zrozumieć w oparciu o wskazane przez respondentów przyczyny nieposzukiwania pracy. Rysunek 80 wyjaśnia, iż deklaracje te wynikały najczęściej bo aż w 78% przypadków z faktu kontynuowania nauki przez absolwentów. 62

63 Planowany moment podjęcia pracy do 3 miesięcy między 3 a 6 miesięcy między 6 a 12 miesięcy między 12 a 24 miesięcy po upływie 24 miesięcy trudno powiedzieć 4% 6% 16% 20% 27% 27% 0% 20% 40% Rysunek 79 Powody nieposzukiwania pracy kontynuuję naukę jestem w ciąży/wychowuję dziecko utrzymuję się z renty nie muszę pracować mam problemy zdrowotne zamierzam założyć własną firmę inne 10% 2% 2% 2% 2% 4% 78% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Rysunek 80 63

64 Podsumowanie Z badania wynika, że większość respondentów pracuje 70% w organizacjach, a 4% prowadząc własną firmę. W grupie niepracujących, pracy poszukiwało jedynie 19% respondentów, przy czym nie byli oni bardzo zdeterminowani, gdyż aż 30% z nich w obecnym procesie poszukiwania pracy odrzuciło przynajmniej jedną propozycję pracy. Nie pracuje i nie poszukuje pracy 7% badanych powodem było tutaj zazwyczaj kontynuowanie nauki. Respondenci szybko znajdowali pracę. Podobnie jak przed rokiem respondentów pracujących w organizacjach charakteryzował krótki czas poszukiwania pracy. Zazwyczaj (60%) nie przekraczał on 3 miesięcy. W tej grupie odsetek badanych, którzy odrzucili przynajmniej jedną propozycję pracy był również wysoki i wyniósł 54%. Respondenci poszukiwali więc pracy o konkretnych cechach i nie przyjmowali propozycji, które im nie odpowiadały. Warto też podkreślić, że respondenci z tej grupy aplikowali o pracę średnio jedynie w 5 firmach (41%). Najskuteczniejszym sposobem poszukiwania pracy okazał się tzw. networking, czyli wykorzystywanie sieci znajomości i kontaktów (31%), a następnie bezpośredni kontakt z wybranym pracodawcą (26%) oraz Internet (25%). Warto podkreślić, że respondenci niepracujący, poszukujący pracy wykorzystywali przede wszystkim Internet (34%), natomiast w o wiele mniejszym stopniu odwoływali się do pozostałych metod uwzględniających bezpośredni kontakt z drugim człowiekiem (networking 15%, bezpośredni kontakt z pracodawcą 13%). Fakt ten może mieć istotny wpływ na efektywność procesu poszukiwania pracy, dlatego też wiedza ta powinna być rozpowszechniana wśród studentów. Respondenci byli aktywni zawodowo już w czasie studiów 81% pracowało w Polsce, a 16% za granicą. Prawie połowa z nich uczestniczyła w tym czasie również w różnego rodzaju dodatkowych kursach i szkoleniach. Po ukończeniu studiów odsetek ten wzrósł do 52%. Jak więc widać ankietowani poświęcali czas nie tylko na studia, zdobywali również dodatkową wiedzę i umiejętności, w tym językowe i dotyczące umiejętności interpersonalnych. Zdecydowana większość respondentów (80%) chciałaby wykonywać pracę zgodną z ich kierunkiem studiów. Jak się okazało, od respondentów pracujących w organizacjach pracodawcy zazwyczaj wymagali właśnie wyższego wykształcenia kierunkowego (45%). Możliwość podjęcia pracy zgodnej z kierunkiem studiów wpływała też najczęściej na decyzję o podjęciu danej pracy (41%). Z drugiej jednak strony wśród cech wpływających na postrzeganie danej pracy, jako atrakcyjnej, jej zgodność ze zdobytym wykształceniem, została wybrana jedynie przez 29% respondentów. Ankietowani w pierwszej kolejności swoje plany zawodowe wiązali więc ze zdobytym wykształceniem, co jest zrozumiałe, stanowi ono w końcu ich podstawowy kapitał. W dziedzinie cech pracy wpływającej na jej atrakcyjność ważniejsze okazały się jednak inne czynniki, były to: poziom 64

65 wygrodzenia, dobra atmosfera w pracy i możliwość rozwoju kompetencji zawodowych. Zgodność pracy z kierunkiem studiów pełniła tu o wiele mniejszą rolę. Respondenci pracujący w organizacjach najczęściej wykonywali pracę zgodną z ich kierunkiem studiów (75%). Stopień wykorzystania wiedzy i umiejętności zdobytych na studiów również był duży. W sumie 85% badanych odpowiedziało, że wykorzystuje w pracy wiedzę zdobytą na studiach. W przypadku respondentów prowadzących własną firmę jej związek z ukończonym kierunkiem również dotyczył większości z nich, podobnie jak wysoki stopień wykorzystania wiedzy akademickiej. Branżami, w jakich znalazł zatrudnienie największy odsetek respondentów były: Edukacja/Kursy/Szkolenia (31%) oraz Administracja publiczna (13%). Jest to zrozumiałe zważywszy na fakt, że udział w badaniu wzięli głównie absolwenci kierunków humanistycznych, a branże te pozostają dla nich naturalnym miejscem zatrudnienia. Respondenci w większości wykazywali też zadowolenie ze swojej sytuacji zawodowej. Dla zdecydowanej większości pracujących ich sytuacja zawodowa pozwalała im na realizację celów zawodowych. Respondenci najczęściej deklarowali cele stanowiące zewnętrzne wskaźniki rozwoju kariery, takie jak osiąganie wysokich dochodów oraz osiągniecie statusu specjalisty. Obok nich wybierali również cele wskazujące na preferencje dotyczące stylu życia, chęć samorealizacji oraz zachowanie równowagi między życiem zawodowym i prywatnym. W dziedzinie mobilności przestrzennej respondentów charakteryzowała duża elastyczność. Większość z nich zadeklarowała gotowość do zmiany miejsca zamieszkania z powodu pracy (58%). Jednocześnie 10% respondentów pracujących w organizacjach przeprowadziło się z powodu obecnej pracy. Wymiar potencjału mobilności respondentów można również zaobserwować na podstawie ich deklaracji dotyczącej ilości czasu, jaką są w stanie poświęcić na dotarcie do pracy. Prawie 60% badanych było gotowych poświęcić na tę czynność do godziny czasu, jednocześnie tylko co piątemu czynność ta rzeczywiście pochłaniała tyle czasu. 65

66 Zakończenie Przedstawiony raport, stanowiący efekt badania losów zawodowych absolwentów Uniwersytetu Śląskiego, przeprowadzonego przez uniwersyteckie Biuro Karier, stanowi dokument szczególnie ważny dla dostosowania kierunków studiów i programów kształcenia do potrzeb rynku pracy, a w konsekwencji dla doskonalenia edukacji w Uniwersytecie. Zebrane i przeanalizowane w nim dane pozwalają odpowiedzieć na pytanie, czy budowany w procesie edukacji uniwersyteckiej projekt kariery zawodowej okazał się skuteczny i efektywny dla wejścia i funkcjonowania absolwentów naszej uczelni na rynku pracy. Informacje te są ważne nie tylko dla wszystkich osób odpowiedzialnych za nauczanie w Uniwersytecie, ale także dla przyszłych kandydatów na studia, dla których rzetelna wiedza na temat perspektyw zawodowych po zakończeniu kształcenia stanowi dziś jedno z zasadniczych kryteriów wyboru uczelni. Ogromna wartość przeprowadzonych badań wynika z ich cykliczności jest to drugi raport podejmujący wybrane obszary funkcjonowania zawodowego absolwentów, co stwarza możliwość porównań i oceny ich przygotowania do radzenia sobie na rynku pracy w perspektywie czasowej. Prezentowane badania objęły 674 absolwentów (w poprzednim raporcie obejmującym rocznik 2007/08 była to grupa 916 osób). Ponieważ jednak w zdecydowanej większości na wysyłane drogą poczty elektronicznej ankiety odpowiedziały zarówno w obecnej, jak i we wcześniejszej edycji kobiety (w roku 2007/08 stanowiły one 72,3%, obecnie aż 77%), uzyskane wyniki w większym stopniu obrazują sytuację absolwentek niż absolwentów. Ponadto w związku z tym, iż uczestnikami obecnej edycji badań są głównie absolwenci kierunków humanistycznych, w znacznej części filologii, pedagogiki i psychologii ogranicza to możliwość uogólnienia wyników i stworzenia profilu absolwenta Uniwersytetu Śląskiego oraz modelu jego funkcjonowania na rynku pracy w kontekście zdobytego wykształcenia. Jaki obraz absolwenta wyłania się z badań? Co stanowi o jego przewadze konkurencyjnej? Jakie ma cele, zamierzenia względem dalszej kariery, jak radzi sobie na rynku pracy? Generalnie absolwenci Uniwersytetu Śląskiego zarówno obecnie, jak i w zeszłorocznym badaniu pozytywnie ocenili swoje przygotowanie do wejścia na rynek pracy. Można tu jednak dostrzec powtarzającą się prawidłowość respondenci podkreślali brak wiedzy i umiejętności związanych z prowadzeniem własnej firmy, podejmowaniem samozatrudnienia. Efekt ten wzmacniany jest zapewne przez nisko ocenianą przez badanych przydatność obowiązkowych praktyk zawodowych warto zwrócić uwagę, że znaczna część studentów deklaruje, że w ogóle ich nie realizowała, natomiast co trzeci ankietowany ocenia je jako mało przydatne. Praktyki zawodowe stanowią szansę na zdobycie doświadczenia zawodowego oczekiwanego dziś przez pracodawców. Dlatego należy zadbać o ich jakość i odpowiedni poziom, m.in. poprzez zacieśnienie współpracy 66

67 z firmami, w których odbywają lub mogą je odbywać studenci naszej uczelni. Szczególnie, iż bardzo często efektem dobrej praktyki jest oferta pracy dla praktykanta. Kapitał kariery to zarówno wiedza zdobyta w trakcie studiów, jak również kompetencje społeczne stanowiące efekt aktywności pozanaukowej. Wyniki badań pokazały, że aż 45% badanych uzyskało stypendium za wyniki w nauce, równocześnie tylko co piąty badany uczestniczył w życiu uczelni. Działalność pozanaukowa jest przejawem aktywności studenta, jego zaangażowania, przedsiębiorczości, motywacji do podejmowania nowych zadań; równocześnie pozwala zdobyć dodatkowe kwalifikacje i umiejętności. Nieliczna grupa osób podejmuje pracę w ramach wolontariatu. Być może jednym ze sposobów zachęcania studentów do szeroko rozumianej aktywności społecznej jest promowanie tych postaw poprzez różnego rodzaju wyróżnienia czy też poprzez nadanie im jeszcze większej rangi w regulaminach stypendialnych. Efekt wspierania i rozwijania postaw proaktywnych to także większa liczba młodych ludzi zamierzających w swojej karierze podjąć działalność przedsiębiorczą. Badania pokazują, że dodatkowe kwalifikacje studenci zdobywają łącząc naukę z pracą zawodową. Podejmowanie w trakcie kształcenia aktywności, zarówno związanej, jak i niezwiązanej z kierunkiem studiów, jest jednym z przejawów elastyczności i mobilności, wskazuje na czynną postawę w procesie gromadzenia kapitału kariery zawodowej. Jednak po ukończeniu studiów zdecydowana większość chciałaby pracować zgodnie z uzyskanym wykształceniem. W wypowiedziach badanych można dostrzec pewną niespójność w odpowiedzi na pytanie o to, jakiej pracy oczekują zgodność z wykształceniem nie stanowi wartości nadrzędnej; innej pracy, niż ta wynikająca ze zdobytego wykształcenia nie podjęłoby tylko 11% badanych. W innym miejscu deklarują natomiast, że zgodność z wykształceniem stanowiła zasadniczy warunek przyjęcia przez nich oferty aktualnej pracy. Wiadomym jest fakt, że coraz częściej na wielu stanowiskach wymagane jest wykształcenie wyższe; równocześnie część pracodawców nie przywiązuje większej uwagi do kierunku wykształcenia, zakładając, że w obecnych realiach rynkowych znaczna część osób jest zatrudnionych lub podejmie pracę w specjalności innej, niż ta, w której się kształcili. Dlatego byłoby interesujące w kolejnych edycjach badania losów absolwentów rozpoznanie i porównanie funkcjonowania osób wykonujących pracę pokrywającą się z wyuczonymi umiejętnościami i pracujących niezgodnie z kwalifikacjami zdobytymi na studiach. Podstawę podejmowanej przez jednostkę aktywności, szczególnie w sferze zawodowej, stanowią cele. Możliwość realizacji zamierzeń jest jednym z zasadniczych warunków osiągnięcia satysfakcji zawodowej. Dane raportu wskazują, że zdecydowana większość absolwentów (77% pracujących w organizacjach i aż 86% prowadzących własną firmę) ma poczucie realizowania własnych celów w wykonywanej obecnie pracy. Jest to napawający optymizmem wynik, ważny szczególnie w odniesieniu do ludzi młodych, wchodzących na rynek pracy - ze względu na wagę doświadczenia pierwszej pracy dla dalszego przebiegu zawodowej kariery. 67

68 Konkludując, warto jeszcze raz podkreślić, iż dziś uczelnie nie mogą być ukierunkowane jedynie na przekazanie określonej wiedzy, muszą także kształtować nowe kompetencje oczekiwane na współczesnym rynku pracy, odgrywając tym samym ważną rolę w zmniejszaniu ryzyka występowania trudności w przebiegu karier zawodowych młodych ludzi. dr Elżbieta Turska Instytut Psychologii Uniwersytet Śląski w Katowicach 68

69 Badanie zostało przeprowadzone przez Biuro Karier Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach w okresie od 1 lutego do 31 marca 2011 roku. Wszystkie tabele i wykresy zaprezentowane w raporcie zostały przygotowane w oparciu o źródła własne Uniwersytet Śląski w Katowicach. Wszelkie prawa zastrzeżone.) 69

70 97