Relacje: Eugeniusz Schubert

Transkrypt

1 Wracając do żołnierza polskiego, chciałbym podkreślić, że żołnierz bardzo szybko otrząsnął się z pierwszych wrażeń, widząc zabitych i rannych. Stwierdziwszy, że Niemca można bić, żołnierze ofiarnie i odważnie atakowali i zwyciężali mimo przewagi nieprzyjaciela. Przypominam sobie bohaterską śmierć mjr. Bartuli, który na wysuniętym posterunku z telefonem otrzymał pocisk prosto w głowę. Majora pochowano z honorami wojskowymi niedaleko Kocka. Do niewoli maszerowałem pieszo, a później na wozie do twierdzy Dęblin. Nocowaliśmy na placu, a następnego dnia wywieziono nas samochodami do Radomia. Tutaj dożywiał nas PCK i dzięki temu wróciliśmy do sił. Po 2 tygodniach wywieziono nas transportem kolejowym do obozu w Luckenwalde, a następnie do Falkensee pod Berlinem. Tu dokuczały nam ogromnie głód i choroby. Oryginał, maszynopis; CAW, Kolekcja Kleeberczyków, rel. nr 260/370a 15. Ppłk inż. Eugeniusz Schubert, dowódca 6 batalionu saperów w Brześciu n. Bugiem, dowódca saperów Samodzielnej Grupy Operacyjnej Polesie. Wspomnienia z walk w grupie gen. Kleeberga, [Warszawa, lata ] W roku 1939 byłem dowódcą 6 baonu saperów w Brześciu n. Bugiem, zaś w czasie wojny dowódcą saperów grupy gen. Kleeberga. Jako bezpośredni podwładny należałem do sztabu grupy gen. Kleeberga. 1. W dniach 5 7 IX 1939 r. zatrzymał się w twierdzy brzeskiej marszałek Rydz-Śmigły ze sztabem Marszałek, opuszczając Brześć, dał rozkaz gen. Kleebergowi zorganizowania obrony na błotach pińskich i tam zbierać cofające się oddziały. 3. Wyczuwając trudną sytuację, wysłałem por. [Bolesława] Wendorffa i 2 podoficerów ze sztandarem, aby go uratować. Sztandar ten towarzyszył naszym wojskom we Francji i Anglii, zaś obecnie jest w Muzeum gen. Sikorskiego. 160 Sztab Naczelnego Wodza przebywał w Brześciu od 6 IX do wieczora 11 IX 1939 r. 173

2 SGO Polesie w dokumentach i wspomnieniach Dnia 8 IX 1939 r. dostałem rozkaz zorganizowania obrony Brześcia. Już przedtem wszystkie mosty i drogi dojazdowe były zaminowane. Obronę zorganizowałem na linii fortów Brześcia, pod dowództwem majora [Leopolda] Gabryłłowicza szefa fortyfikacji DOK Brześć. Do obrony przeznaczono 2 baony piechoty, 1 baon saperów, kompanię czołgów Renault, kilka dział. 5. Dnia 10 IX 1939 r. przybył gen. [bryg. w st. spocz.] Plisowski, któremu gen. Kleeberg polecił objąć obronę Brześcia, jako szefa sztabu przydzielił ppłk. dypl. [Alojzego] Horaka. W tym też dniu dał mi rozkaz: zebrać resztki 6 baonu saperów i nadwyżki mob., to jest 1 kompanię marszową saperów bez sprzętu, 1 kompanię rezerwy saperów, 1 kolumnę pontonową, kilkanaście wozów ze sprzętem i amunicją wybuchową jako kolumnę saperów, która dołączyła dopiero 13 IX 1939 r., zorganizować obronę przyczółka na błotach pińskich, wykonać zapory na drogach i przygotować do zniszczenia mosty na Muchawcu i Kanale Królewskim. 6. Dnia 11 IX 1939 r. wyruszyłem z Brześcia, rozstawiając punkty zborne pod dowództwem por. [rez. Stanisława] Trzeciaka. 7. Dnia 11 i 12 IX 1939 r. ppor. [rez. Stanisław] Osęka i ppor. [rez. Tadeusz] Trafisz z 12 saperami minowali mosty i drogi na północ od Kobrynia. 8. Dnia 13 IX 1939 r. obrona Kobrynia przez zgrupowanie płk. Eplera i ppłk. Gorzkowskiego oraz płk. Paszkiewicza. Tutaj dodałem do obrony: do grupy płk. Eplera: 65 kompanię saperów pod dowództwem ppor. [Stanisława] Gordona, do grupy ppłk. Gorzkowskiego: 95 kompanię saperów pod dowództwem por. [Dominika] Włódarskiego. Po zjednoczeniu się tych oddziałów pod dowództwem płk. Eplera jako Dywizja Kobryń wyznaczyłem mjr. [w st. spocz. Stanisława] Wanickiego jako dowódcę saperów dywizji. 9. Dnia 14 IX 1939 r. minowanie mostów w Kobryniu, budowa zawał pod Małorytą tutaj dołączyła się 168 kompania saperów pod dowództwem kpt. [w st. spocz. Jerzego] Suchodolskiego. 10. Trzy punkty zborne por. rez. Trzeciaka wyposażone w kuchnie polowe zbierały cofających się żołnierzy, dawały im ciepłą strawę, wypoczynek do nocy, po czym przekazywały ich do dyspozycji poszczególnych rodzajów broni. Zadanie swoje skończyły 18 IX 1939 r. i dołączyły do mnie. 11. Dnia 15 IX 1939 r. odprawa u gen. Kleeberga w Pińsku zdane sprawozdania z przebiegu akcji i OdeB; w czasie odprawy bombardowanie Pińska. 12. Dnia 17 IX 1939 r. odprawa u gen. Kleeberga. Bombardowanie przez lotnictwo radzieckie. Meldunek o przekroczeniu granicy przez poszczególne oddziały radzieckie. Gen. Kleeberg wydał rozkaz: gen. [bryg. Wilhelm] Orlik-Rückeman z KOP i Flotylla Pińska ma zadanie opóźniania, płk Epler osłona od północy, obrona na Kanale i Pinie, ogólny kierunek odwrotu: Kowel.

3 13. W ciągu tych dni stałe walki z podjazdami pancernymi i oddziałami zmotoryzowanymi niemieckimi oraz bombardowania. 14. Dnia 18 IX 1939 r. miejsce postoju Lubiaż. Przybył gen. [bryg. Ludwik] Kmicic- Skrzyński. Mam się wycofywać na Kamień Koszyrski. 15. Dnia 19 IX 1939 r. potyczki z patrolami konnymi radzieckimi i bandami uzbrojonych chłopów. 20 IX 1939 r. zbuntował się ppłk dypl. Paszkiewicz i opuścił grupę Dnia 21 IX 1939 r. miejsce postoju Jeziorko i Kamień Koszyrski. Budowa mostu polowego i pontonowego pod m. Datyń dołącza brygada gen. [bryg. Zygmunta] Podhorskiego. 17. Dnia 23 IX 1939 r. walka z pociągiem uzbrojonym w km (parowóz + 2 platformy osłonięte workami z piaskiem). Weszliśmy do palącej się wioski Synowo budowa mostu polowego. M. Nujno lotnictwo radzieckie zbombardowało kolumnę pontonową, straty w ludziach, koniach i sprzęcie. Dołączyły dalsze oddziały saperów cofających się (stan ogólny saperów przedstawia załącznik). 18. Dnia 24 IX 1939 r. miejsce postoju Dubeczno budowa mostu polowego i pontonowego. 19. Dnia 25 IX 1939 r. walka z oddziałem konnym radzieckim pod Szackiem. Uwaga: walki, o których wspominam, to walki oddziałów saperskich będących w mojej bezpośredniej dyspozycji. O walkach zgrupowania płk. Eplera i roli saperów tam przydzielonych nie piszę, gdyż moim głównym zadaniem było otwieranie drogi odwrotu, a więc odbudowa zniszczonych mostów lub budowa nowych, polowych lub pontonowych, zaś po przemarszu sił głównych niszczenie ich. Wówczas w sztabie zastępował mnie mjr [Feliks] Libiszowski i oficer łącznikowy kpt. [Aleksander] Świrbutowicz. W tym dniu dołączyły do nas rozbitki marynarki. 20. Dnia 26 IX 1939 r. miejsce postoju Piszcza przechwycenie pancernego patrolu oficerskiego niemieckiego, który zdążał do wojsk radzieckich z planem współpracy 162. Plan określał daty i strefy działań wojsk niemieckich i linię demarkacyjną wojsk radzieckich. Zdobyliśmy również mapy. Dotychczas oddziały walczące posługiwały się mapami wykonanymi przez moją kwaterę na hektografie na podstawie unikalnych egzemplarzy. 21. Dnia 27 IX 1939 r. osiągamy Włodawę. Tutaj dołącza do nas grupa płk. Brzozy- Brzeziny z baonem saperów pod dowództwem mjr. Ułaszyna. Budowa mostu pontonowego przez Bug i drugiego w kierunku na Chełm. Ugaszenie mostu kolejowego. Starcie z podjazdem radzieckim. 22. Dnia 28 IX 1939 r. miejsce postoju Wyryki Adampol. 29 IX 1939 r. miejsce postoju Parczew zniesienie podjazdu radzieckiego. 23. Dnia 30 IX 1939 r. miejsce postoju Siemień odbudowa drogi i grobli między jeziorami Siemień oraz mostu; całodzienny atak niemieckiego lotnictwa myśliwskiego z broni pokładowej i lekkich bomb duże straty w ludziach, koniach i sprzęcie. 24. Dnia 1 X 1939 r. miejsce postoju Czemierniki i Dębica; budowa mostu polowego przez Tyśmienicę IX zgrupowanie odeszło w kierunku północnym, odłączając się od sił głównych gen. Kleeberga. Większość oficerów, w tym dowódca ppłk dypl. Wilhelm Paszkiewicz, zginęła w Katyniu i Charkowie. 162 Chodzi o misję łącznikową kpt. Lunkego ze sztabu 13 DP Zmot. 175

4 SGO Polesie w dokumentach i wspomnieniach Uwaga: walki oddziałów piechoty i kawalerii z niemieckimi i radzieckimi wojskami nie opisuję, gdyż trwają one codziennie. Bierzemy jeńców, których skierowują do mnie. Tworzę z nich oddziały czy grupy i pod eskortą 2 4 saperów skierowuję w przeciwne strony, to jest Niemców do wojsk radzieckich, zaś Rosjan do wojsk niemieckich. Nie możemy ich żywić ani opatrywać. 25. Dnia 2 X 1939 r. miejsce postoju Bronisławów ciężkie walki, 3 X 1939 r. miejsce postoju Orle Gniazdo ciężkie walki, 4 X 1939 r. miejsce postoju Borki ciężkie walki i jeszcze raz jeńcy niemieccy odesłani do wojsk radzieckich. 26. Dnia 5 X 1939 r. nasze natarcie na Podosie jeńcy niemieccy odesłani do Rosjan. Wieczorem oficer łącznikowy przywiózł rozkaz kapitulacji. 6 X 1939 r. pożegnanie z saperami, palenie sprzętu i samochodów, rozdawanie koni chłopom, zakopywanie broni. Po południu przemarsz przez punkt kapitulacyjny w Woli Gułowskiej. Jeszcze jeden szczególny epizod, którego nie umiem umieścić w czasie. W każdym razie będąc gdzieś w rejonie Szacka Kamienia Koszyrskiego, gen. Kleeberg próbował uzyskać od wojsk radzieckich zgodę na przejście na południe na Węgry; zostało nawet wyznaczone miejsce spotkania parlamentariuszy. Gen. Kleeberg miał już wiadomości o zdradach dowódców radzieckich, przygotował więc swoich parlamentariuszy na ewentualną zasadzkę co się sprawdziło, ale tym razem zasadzka nie udała się. Rozpoczynając kampanię, grupa gen. Kleeberga miała 1 kompanię saperów, 1 kolumnę pontonową, 1 kolumnę saperską skleconą z resztek mob. wozów i sprzętu. Kończyliśmy zaś kampanię według załączonej tablicy. Przedstawiam powyższe dane i uważam, że niewliczenie tego okresu do kampanii wrześniowej jak to proponuje prof. [Kazimierz] Wyka byłoby krzywdą dla historii oraz bohatera tej kampanii gen. F. Kleeberga i jego żołnierzy. Stan ogólny saperów w fazie końcowych walk Grupy gen. Kleeberga Dowódca saperów Grupy ppłk Eugeniusz Schubert zastępca mjr [Feliks] Libiszowski adiutant por. Wacław Balcerski oficer łącznikowy kpt. [Aleksander] Świrbutowicz oficer dyspozycyjny por. [Józef] Turowski oficer dyspozycyjny por. [Michał] Paprocki lekarz por. [Henryk] Ługowski kwatermistrz por. [Franciszek] Korczyński ppor. [rez. Tadeusz] Trafisz por. [rez. Stanisław] Trzeciak 176

5 161 kompania saperów por. [Marian] Biernatek por. [rez. Zbigniew] Wasiutyński, Nowakowski 168 kompania saperów kpt. [rez. Jerzy] Suchodolski ppor. [Czesław] Szypiłło [Zygmunt] Juszkiewicz [Zbigniew] Moszyński [Mieczysław] Harusewicz [ppor. rez. Mieczysław] Ciesielski Zgrupowanie płk. Eplera dowódca saperów mjr [w st. spocz. Stanisław] Wanicki 65 komp. saperów ppor. [Stanisław] Gordon ppor. Bronisław Tatar [Jerzy] Świątek Krzyżanowski [Ryszard] Tucker [Leon] Gaj 67 komp. saperów por. [Władysław] Szeromski ppor. Dąbrowski Sobolewski Zyms w dyspozycji dowódcy grupy saperów 163 kol. pontonowa kpt. [Henryk Konstanty] Zakrzewski 97 komp. saperów kpt. [Dominik] Włódarski ppor. [Kazimierz] Szymański Andrzejewski [Stanisław] Gołąb [Józef] Pytasz 92 kolumna saperów por. [Edmund] Romanowski ppor. [Mieczysław] Tumiłowicz [ppor. rez. Ziemowit] Świderski Jaskowski [ppor. w st. spocz. Antoni] Sękowski Zgrupowanie płk. Brzozy-Brzeziny Dowódca saperów mjr [Cyprian] Ułaszyn kwatermistrz por. Krysba, ppor. [rez. Władysław] Iwacyk, Pałaszyn lekarz por. Daleszyński of. dyspozycyjny Kozłowski, Maciejewicz, ppor. [rez. inż. Hieronim] Parvi, [ppor. rez. Kazimierz] Pec 23 komp. saperów kpt. [Wacław] Kosmatko por. [Paweł] Janczukowicz Władysław Jerzy Kędzierski [Zbigniew] Oppman Szymkowiak Stanisław Mizerski Morawski 121 komp. saperów por. Iwanicki ppor. [Wiesław] Międzybłocki Bielawski Biernacki Piotr Królak, Stanisław Umiński Kopia, maszynopis; CBW, Zbiory specjalne, rkps 15/ Ppłk Eugeniusz Schubert, dowódca 6 batalionu saperów, dowódca saperów SGO Polesie. Wyciąg z rękopisu wspomnień 163, [Warszawa], 25 lutego 1973 r. W 1938 r. był dowódcą Szkoły Podchorążych Rezerwy Saperów w Centrum Wyszkolenia Saperów w Modlinie. Tegoż roku w sierpniu wezwany do dowódcy Saperów MSWojsk., 163 Wyciąg sporządził Marek Szymański, oficer oddziału partyzanckiego mjr. Hubala. Materiał zachował się w jego kolekcji przekazanej do Archiwum Akt Nowych. 177