Plac Żelaznej Bramy 10, Warszawa, OPINIA

Transkrypt

1 Plac Żelaznej Bramy 10, Warszawa, Warszawa, 12 grudnia 2016 r. OPINIA dot. dokumentów II ustawowego Przeglądu Emerytalnego przekazanych do konsultacji społecznych Przegląd Emerytalny rekomendacje BCC I. System emerytalny bazowy. Uwagi i zmiany szczegółowe. Zmiany regulacyjne w systemie bazowym (tzw. pracowniczym) powinny być dokonane w sposób uporządkowany, uwzględniający dotychczasowe doświadczenia jego funkcjonowania. Odnośnie problemów zgłoszonych podczas Przeglądu, oraz zebranych w Białej Księdze, należy dokonać następujących rozstrzygnięć: 1. Fundusz Emerytur Pomostowych trzeba włączyć do Funduszu Emerytalnego w FUS, z uwagi na jego trwałą deficytowość i ujednolicenie przepływu dotacji. 2. System rentowy wymaga szerszej zmiany aniżeli likwidacja tzw. rent wdowich dla kobiet, które ukończyły 50 lat lub były niezdolne do pracy. Przejściowo można ustalić kryterium 55 lat, jako brzegowe, przy zachowaniu opieki nad małoletnimi dziećmi pobierającymi naukę lub całkowicie niezdolnymi do pracy. 3. Emerytury mundurowe należy zachować wyłącznie dla funkcjonariuszy, pozostali pracownicy służb powinni zostać włączeni do systemu powszechnego, 4. Ograniczenie możliwości zarobkowania na emeryturze potencjalnie obniża aktywność zawodową obywateli i pozbawia państwo możliwości uzyskiwania przychodów z tytułu składek i podatków. Należy utrzymać dotychczasowe rozwiązania. 5. Możliwość wyłącznie jednorazowego przechodzenia na emeryturę jest rozwiązaniem wymagającym szerszej dyskusji i konsultacji. 6. Mała działalność gospodarcza powinna zostać objęta preferencyjnymi warunkami w zakresie zaniechania poboru składek w pierwszym okresie działalności oraz ułatwień zgłaszania do ubezpieczeń osób rozpoczynających działalność. 7. Po osiągnięciu wieku emerytalnego należy mieć możliwość uzyskania emerytury, a nie renty, aby uniemożliwić konkurencję pomiędzy typami świadczeń, przy niejednolitości podstaw przyznawania.

2 8. Likwidacja możliwości dziedziczenia części składki emerytalnej przekazywanej na konto i subkonto w systemie bazowym wymaga szerszej analizy i konsultacji. 9. Zasady waloryzacji powinny zostać utrzymane na dotychczasowych zasadach. 10. Postulatowi likwidacji ograniczenia tzw. 30-krotności powinna towarzyszyć adekwatność po stronie świadczenia. Płacisz wyższe składki otrzymujesz wyższe świadczenie. Fundusz Rezerwy Demograficznej Większość krajów rozwiniętych tworzy rezerwę emerytalną na przyszłość. Fundusz Rezerwy Demograficznej (FRD) zgromadził do końca 2015 roku łącznie 19,4 mld zł, z czego z prywatyzacji otrzymano 17,4 mld zł. W porównaniu z podobnymi funduszami zagranicznymi to mało fundusze francuski i hiszpański posiadają ponad 70 mld USD aktywów każdy, a szwedzki 165 mld USD. Fundusz kanadyjski PSP Investments, w latach potroił sumę aktywów odpowiednio z 34 mld USD do blisko 117 mld USD. Analiza ich działalności wskazuje, iż przyrost poziomu aktywów fundusze zawdzięczają wysokim, kilkunastoprocentowym stopom zwrotu rocznie. Są one możliwe dzięki aktywnej polityce lokacyjnej, wielości instrumentów finansowych, możliwości inwestowania za granicą, także w nieruchomości. Zapowiedzi zawarte w Programie Budowy Kapitału SOR pozwoliłyby na zbudowanie kapitalizacji FRD na poziomie wyższym od przeciętnego rocznego deficytu funduszu emerytalnego w FUS sięgającego ok. 60 mld zł. Opinia do nowej konstrukcji FRD, z przeznaczeniem 25% aktywów OFE jest pozytywna. II. System emerytalny zmiany systemowe w części kapitałowej Drugi filar OFE Rekomendacje Białej Księgi, w części, która dotyczy tzw. II filara (OFE) zasadniczo wspierają założenia Strategii Odpowiedzialnego Rozwoju, w części dotyczącej konstrukcji zmian w systemie emerytalnym. Aktywa zgromadzone w OFE w części, która pozostała po umorzeniu aktywów zgromadzonych w papierach skarbowych, mają posłużyć utworzeniu nowych grupowych i indywidualnych planów kapitałowych. Czwarta część aktywów ma zostać przekazana do FRD. Uczestnicy OFE otrzymać mają indywidualne aktywa proporcjonalnie do zgromadzonych składek, umniejszone o ich część (25%), która trafi do FRD. Ponieważ posiadał on dotychczas charakter przepływowy a nie zasobowy, zmianie ulegnie jego misja i funkcje. Część aktywów, która trafi do FRD (ok. 35 mld zł) powinna zostać proporcjonalnie zaksięgowana, podobnie jak na kontach OFE w ZUS, które założono uczestnikom

3 funduszy, po dokonaniu operacji umorzenia papierów skarbowych w portfelach OFE w 2014 r. Należałoby w tym przypadku dokonać transformacji wspomnianej części aktywów na FRD z gwarancją zapisu księgowego na koncie uczestnika. Pewną rekompensatą dla ubezpieczonych byłaby nowa, ustawowo zagwarantowana misja FRD, zmieniona polityka lokacyjna i uczynienie go mechanizmem aktywnego inwestowania, z korzyścią dla gospodarki. Mogłoby to stanowić zaporę dla pokusy prostego skonsumowania funduszu w sytuacji napięć w systemie finansów publicznych. Dobre przykłady funkcjonowania funduszy rezerwowych dotyczą większości krajów OECD. Drugi obszar zmiany, opisanej w Programie Budowy Kapitału (PBK) dotyczy funkcjonowania kapitałowego systemu emerytalnego, obejmującego otwarte fundusze emerytalne (OFE) oraz grupowe i indywidualne formy dodatkowego oszczędzania emerytalnego (PPE, IKE i IKZE). Mankamenty systemu są powszechnie znane i niezależnie od oceny zmian dokonanych w latach ich efekt nie spełnił niczyich oczekiwań. Program Budowy Kapitału zawiera najbardziej radykalną z dotychczasowych koncepcji przebudowy kapitałowego systemu emerytalnego w Polsce. Pewne elementy zaprezentowane w PBK wymagają uzupełnienia i moderacji. Dotyczy to kwestii szczegółowych, które mają być przedstawione w I kw r. Stabilność rynku kapitałowego, oznacza pozostawienie zdywersyfikowanej struktury właścicielskiej w podmiotach notowanych na parkiecie. Likwidacji ma ulec formuła dotychczasowego II filaru emerytalnego, który polegał na funkcjonowaniu kilkunastu OFE zarządzanych przez PTE. Towarzyszyło temu ostatnio faktyczne zastąpienie polityki inwestycyjnej mechanizmem zarządzaniem płynnością jako efektu wprowadzenia tzw. suwaka. Zasadniczych zmian wymaga profil lokacyjny (inwestycyjny) realizowany przez dotychczasowe PTE, z których wyłonić się mają nowe TFI, obecny rys portfela OFE jest monotonny i agresywny. W nowych podmiotach znajdą się pozostałe aktywa OFE (75%) przekazane na Indywidualne Konta Emerytalne, którymi zarządzać będą przekształcone towarzystwa. Zmianie ulegnie polityka lokacyjna, wprowadzenie nowych instrumentów finansowych może oznaczać przejściową nadpodaż akcji, z uwagi na mechanizm dostosowawczy i ich naturalne upłynnianie. Warto zauważyć, iż zgłaszane przez rynek finansowy propozycje zmian w polityce lokacyjnej OFE i PPE znane są od wielu lat, większość z nich przypomniano podczas ostatniego przeglądu emerytalnego w 2013 r. Opinia do rekomendacji Białej Księgi dotyczącej perspektyw funkcjonowania OFE jest pozytywna. Trzeci filar PPE, IKE, IKZE oraz nowe formy oszczędzania (PPK i IPK) Obecnie na rynku tzw. trzeciego filara funkcjonują PPE, IKE i IKZE. Rynek jest pogrążony w marazmie, jego wszystkie formy aktywują ok. 17 mld zł. Rekomendacje Białej Księgi

4 wspierają postulat dywersyfikacji źródeł finansowania potrzeb na starość, która została zaprezentowana w Programie Budowy Kapitału. Koncepcja obowiązkowych (domyślnych) Pracowniczych Planów Kapitałowych (PPK), nawiązuje do rozwiązań zagranicznych, w szczególności tzw. opcji domyślnej wprowadzonej w Wielkiej Brytanii przez rząd J. Camerona w 2012 r. Przyjęto założenie, że w każdej firmie zatrudniającej powyżej 19 pracowników powstanie PPK, jednakże to zatrudniony zdecyduje, czy chce do niego przystąpić czy też nie. Dla zachęty państwo przekaże osobie przystępującej bonus w wysokości 250 zł i będzie wpłacać 0,5% obok pracodawcy (1,5%) i pracownika (2%). Jeśli średnia składka wynosiłaby zatem łącznie co najmniej 4%, takie oszczędzanie posiada sens, przy założeniu, że co najmniej zachowane zostaną dotychczasowe zachęty jak w PPE. Trudno obecnie powiedzieć jaka będzie reakcja pracodawców, (którym urosną koszty pracy) oraz pracowników, którzy niewiele zarabiają i nie mają zbyt dużo zaufania do niestabilnego systemu emerytalnego. Rekomenduje się sformułowanie mechanizmu zachęty dla oszczędzających powyżej 12 miesięcy. Pracownicze Plany Kapitałowe powinny być komplementarne wobec PPE, co oznaczałoby umocnienie obecnego III filara. Uwagi szczegółowe: 1. do precyzyjnego wyjaśnienia lub lepszego zdefiniowania pozostają kwestie: dziedziczenia, dysponowania kapitałem zgromadzonym po przejściu na emeryturę, formuły renty terminowej. 2. należy poprawić PPE jako rozwiązanie komplementarne dla PPK, jak wspomniano uprzednio szczegółowe propozycje zmian prawnych w załączeniu. Podsumowując: Program Budowy Kapitału zakłada możliwość tworzenia długoterminowych oszczędności oraz zbudowanie tzw. trzeciego filara w sposób nawiązujący do rozwiązań zagranicznych. Opinia do Projektu Informacji Rady Ministrów dla Sejmu RP w sprawie skutków obowiązywania dwóch ustaw dot. funkcjonowania OFE i systemu kapitałowego. Projekt zawiera pomysł faktycznego upaństwowienia spółek notowanych na warszawskiej GPW, takie ryzyko jest związane z pomysłem przekazania całości pozostałych środków z OFE do FRD. Autorzy w podsumowaniu stwierdzają, że: w dłuższej perspektywie spadek liczby członków OFE, w tym przede wszystkim spadek liczby osób, za które są przekazywane składki, spowoduje brak zasadności funkcjonowania OFE, a niepewność co do kształtu regulacji doprowadziła już obecnie do zamrożenia fuzji i przejęć na rynku. Wobec powyższego rozważenia wymaga zmiana systemu. Proponuje się rozważyć przekazanie

5 środków z OFE do Funduszu Rezerwy Demograficznej a kwoty środków wynikających z wysokości aktywów zgromadzonych na rachunkach w OFE zapisać na subkontach w ZUS. I dalej Propozycja ta realizuje zarówno potrzeby rynku finansowego: aktywa będą inwestowane nadal na giełdzie jak i ubezpieczonych, których aktywa zgromadzone w OFE zostaną zapisane na subkontach w ZUS. Warto wspomnieć, iż mechanizm wstępowania do OFE wprowadzony w 2014 r. obiektywnie wpływa na spadek liczby członków OFE. Budowanie na tym tezy o konieczności likwidacji OFE jest zatem pozbawione podstaw, podobnie jak teza o rzekomych korzyści ubezpieczonych, wynikających z zamiany aktywów finansowych na zapis księgowy. Ponieważ zatem: 1. przekazanie całości środków z OFE do FRD zagraża funkcjonowaniu spółek notowanych w GPW, poprzez zmianę dysponenta praw właścicielskich, 2. koncepcja ta de facto unieważnia możliwość upowszechnienia dodatkowego ubezpieczenia emerytalnego, zarówno grupowego jak i indywidualnego, które zostały zaprezentowane w PBK SOR, 3. tworzy się pomysł de facto jednofilarowego systemu emerytalnego skonsolidowanego w FUS, gdzie zostanie tym samym zgromadzona całość ryzyka systemowego, 4. projekt nie zawiera propozycji zmian w obszarze tzw. III filaru, - Opinia do Projektu Informacji, w szczególności rekomendacji zawartych w podsumowaniu - jest negatywna. Podsumowanie. BCC postuluje od wielu lat utrzymanie systemu zdefiniowanej składki, który powoduje, iż świadczenie emerytalne jest pochodną zgromadzonego kapitału emerytalnego w latach składkowych. Nie należy wprowadzać do systemu tzw. emerytur stażowych (35/40 lat odpowiednio dla kobiet i mężczyzn), przy braku kryterium wiekowego. Takie świadczenie oznaczałoby w przypadku kobiet, niewypracowanie minimalnego świadczenia oraz ich dezaktywizację zawodową ok. 55 roku życia. Zjawisko to dotyczyłoby także znacznej kohorty mężczyzn, zwłaszcza z wykształceniem podstawowym i średnim na terenach wiejskich i miast poniżej 100 tys. obywateli. Dokonane od IV kw obniżenie wieku emerytalnego wygeneruje dodatkowe ryzyko w systemie finansów publicznych w najbliższych dekadach. Obecna prognoza przepływów finansowych wskazuje na trwały deficyt funduszu emerytalnego na poziomie nie mniej niż 25% PKB w okresie kolejnych 10 lat. Poważnym problemem jest rozbudowany system przywilejów emerytalnych grup zawodowych, które kosztują podatników ok. 20 mld zł rocznie. Brak podjęcia problematyki ograniczenia

6 przywilejów emerytalnych w Przeglądzie zawęża jego charakter i utrzymuje nierówności w zakresie warunków i wysokości pobieranych świadczeń przez obywateli. Z perspektywy długookresowego rozwoju państwa, jakość funkcjonowania systemu zabezpieczenia społecznego posiada zasadnicze znaczenie dla przyszłych pokoleń. Oznacza to, iż także system emerytalny powinien posiadać długoletnią strategię rozwoju i reagowania na pojawiające się ryzyka demograficzne, rynku pracy. Podobnie jak w krajach rozwiniętych kluczowymi parametrami polskiego systemu emerytalnego powinna stać się jego stabilność, wypłacalność i adekwatność wypracowanych świadczeń. Przedmiotem opinii i analizą zostały objęte następujące materiały: 1. Informacja Rady Ministrów dla Sejmu RP o skutkach obowiązywania ustawy z dnia 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. poz. 637) wraz z propozycjami zmian. (opracowanie dotyczące systemu bazowego) oraz, 2. Informacja Rady Ministrów dla Sejmu RP o skutkach obowiązywania dwóch ustaw dot. funkcjonowania OFE i systemu kapitałowego. Dokumentami towarzyszącymi przeglądowi i poddanymi analizie były Zielona i Biała Księga ZUS. Kontakt: dr Wojciech Nagel ekspert BCC ds. ubezpieczeń społecznych minister ds. ubezpieczeń społecznych w Gospodarczym Gabinecie Cieni BCC tel wojciech.nagel@bcc.org.pl Emil Muciński rzecznik, Instytut Interwencji Gospodarczych BCC tel , emil.mucinski@bcc.org.pl; instytut@bcc.org.pl Business Centre Club istnieje od 1991 roku. Liczba członków Grupy BCC składającej się z Klubu BCC, Związku Pracodawców BCC, konfederacji pracodawców BCC i Studenckiego Forum BCC wynosi ok Wśród członków BCC znajdują się największe korporacje krajowe i zagraniczne. Członkami Klubu są także uczelnie wyższe, wydawnictwa, szpitale, prawnicy, dziennikarze, naukowcy, lekarze, wojskowi i studenci. BCC koncentruje się na działaniach na rzecz rozwoju gospodarki i pomocy przedsiębiorcom. BCC jest członkiem Rady Dialogu Społecznego. Działa w 250 miastach i 24 lożach regionalnych na terenie całej Polski. Koordynatorem wszystkich działań BCC jest Marek Goliszewski. Kontakty prasowe: Więcej: oraz: