Tabela 1. Podobieństwo wskazane przez JSA we fragmencie w badaniu nr X przy współczynniku podobieństwa 80%.

Transkrypt

1 Tabela 1. Podobieństwo wskazane przez JSA we fragmencie w badaniu nr X przy współczynniku podobieństwa 80%. Tekst z pracy dyplomowej [3.1.1 ] Indywidualne konta emerytalne oraz indywidualne konta zabezpieczenia emerytalnego w 2018 roku, Warszawa 2019, UKNF, s. 5-6.] Jeśli chodzi drugą formę indywidualnego oszczędzania wspieraną przez państwo, czyli IKZE, to liczba ich posiadaczy również wzrosła. W 2017 roku indywidualne konto zabezpieczenia emerytalnego posiadało niecałe 700 tysięcy osób, rok później wartość ta była równa około 730 tysiącom, czyli 4,3% osób pracujących. Suma wpłaconych składek wyniosła 758,8 miliona złotych, czyli o niecałe 151 milionów więcej niż w 2017 roku. Podobnie jak miało to miejsce w przypadku IKE, równowartość wypłaconych w 2018 roku środków również wzrosła w 2017 roku była ona równa około 37 milionom, a rok później prawie 52 milionom złotych. Wskaźnik kont, na które dokonywano wpłat osiągnął zbliżoną wartość do analogicznego wskaźnika w przypadku IKE, wyniósł on 31,4% w 2018 roku, zaś średnia wartość wpłat była równa złotych. Na kontach indywidualnego zabezpieczenia emerytalnego było zgromadzonych średnio złotych, o 700 złotych więcej niż w roku poprzednim. Jest to kwota niższa o 5,5 tysiąca złotych w porównaniu z IKE. Całkowita wartość środków zgromadzonych w IKZE wynosiła w 2018 roku 2,3 miliarda złotych, o ponad 35% więcej, niż w poprzedzającym roku[footnoteref:97]. [97: Warszawa 2019, UKNF, s. 6-7.] Z raportu KNF dotyczącego działalności pracowniczych programów emerytalnych wynika, że na koniec 2017 roku funkcjonowały Tekst z pracy z ORPPD [3.1.1 arrow_forward] fundusze inwestycyjne, podmioty prowadzące działalność maklerską, zakłady ubezpieczeń, banki oraz dobrowolne fundusze emerytalne. Są one prowadzone na podstawie pisemnej umowy zawartej przez oszczędzającego z taką instytucją145. Na dzień 31 grudnia 2017 r. IKE były prowadzone przez 56 instytucji, wśród których przeważały fundusze inwestycyjne zarządzane przez towarzystwa funduszy inwestycyjnych. IKE było prowadzone przez 17 funduszy inwestycyjnych na 62 istniejące w ty momencie. Pozostałe IKE były prowadzone przez 14 zakładów ubezpieczeń na życie, 8 banków komercyjnych, 3 banki spółdzielcze niezrzeszone oraz banki spółdzielcze zrzeszone w dwóch bankach zrzeszających, a także 7 podmiotów prowadzących działalność maklerską oraz dobrowolne fundusze emerytalne zarządzane przez 5 powszechnych towarzystw emerytalnych146. Struktura podmiotów na rynku nie do końca znajduje odzwierciedlenie w wyborach klientów. W 2017 r. najwięcej IKE było prowadzonych przez zakłady ubezpieczeń, a nie najliczniejsze na rynku fundusze inwestycyjne Rynek otwartych funduszy emerytalnych w I (2018) op. cit., s Informacja o działalności inwestycyjnej funduszy emerytalnych w okresie , Urząd Komisji Nadzoru Finansowego, Warszawa 2017, s , źródło: nwestycyjna_ofe_3l.pdf, dostęp r. 145 indywidualne konta zabezpieczenia emerytalnego w 2017 roku, Urząd Komisji Nadzoru Finansowego, Warszawa 2018, s.8, źródło: _2017_61392.pdf, dostęp r. 146 Ibidem, s Ibidem, s Tabela 4. Liczba IKE według prowadzących je instytucji w latach Instytucje finansowe prowadzące IKE Liczba IKE (w szt.) Zakłady ubezpieczeń Fundusze inwestycyjne Podmioty prowadzące działalność maklerską Banki Dobrowolne fundusze emerytalne Ogółem Źródło: opracowanie własne na podstawie danych dostępnych na stronie KNF148, źródło: opracowania, dostęp r. Zakłady ubezpieczeń są najpopularniejsze wśród osób, które decydują się oszczędzać na emeryturę w IKE. Z drugiej strony zakłady ubezpieczeń były jedynym typem instytucji, które w omawianym okresie, co roku prowadziły mniejszą liczbę IKE. Według danych KNF z ostatnich trzech lat149 IKE jest rozwiązaniem stosowanym przez Polaków stosunkowo rzadko. Na koniec 2017 r.

2 1 053 PPE. Zgromadzone w ramach ich działania aktywa wyniosły 12,6 miliarda złotych, co stanowiło 11% wzrost w porównaniu z 2016 rokiem. Do PPE w 2017 roku należało prawie 396 tysięcy pracowników, czyli 2,41% wszystkich osób pracujących. Był to niewielki wzrost w porównaniu z poprzednim rokiem. W 2017 roku na rzecz PPE wpłynęła kwota w wysokości złotych, z czego składka podstawowa opłacana przez pracodawców wyniosła złotych, zaś pozostałe 40,8 miliona wpłacili tytułem składki dodatkowej pracownicy. Średnia roczna składka podstawowa przypadająca na każdego uczestnika kierowana do PPE, była równa wysokości złotych, natomiast średnia składka dodatkowa wyniosła złotych. Są to wyższe wartości niż w 2016 roku. Na każdego członka PPE przypadało średnio złotych, a więc o prawie 11% więcej niż w 2016 roku. Wypłaty z PPE w 2017 roku osiągnęły wartość prawie 500 milionów złotych[footnoteref:98]. [98: Pracownicze programy emerytalne w 2017 roku, Warszawa 2018, UKNF, s. 4-5.] Łączna suma aktywów wpłaconych do IKE i IKZE na koniec 2018 roku wynosiła złotych, natomiast liczba osób korzystających z obu tych form indywidualnego oszczędzania osiągnęła wartość około Zauważalny jest wzrost tych dwóch wielkości zarówno w przypadku IKE jak też IKZE, ale nadal są to niskie wartości. Osoby posiadające jedno z wymienionych kont stanowią niewielki odsetek wszystkich przyszłych emerytów. Na dodatek osoby aktywnie korzystające ze wspomnianych form gromadzenia oszczędności, a więc te dokonujące regularnych wpłat na swoje konto, nie stanowią nawet połowy posiadaczy IKE lub IKZE. Biorąc pod prowadzono prawie 952 tys. indywidualnych kont emerytalnych o łącznej wartości ponad mln zł. To więcej niż w poprzednich dwóch latach. Na koniec 2016 r. prowadzono niemal 903 tys. IKE o wartości ponad mln zł, natomiast na zakończenie 2015 r. prawie 859 tys. kont o wartości niemal mln zł. W ostatnich latach zwiększała się liczba osób, które decydowały się na założenie IKE po raz pierwszy. W 2015 r. otwarto 73 tys. IKE, w tym 66 tys. po raz pierwszy. W 2016 r. liczby te wyniosły odpowiednio 92 tys. i 85 tys. Natomiast w 2017 r. otwarto 97 tys. IKE, z czego niemal 90 tys. zostało założone po raz pierwszy. 148 Indywidualne konta emerytalne oraz emerytalnego w 2016 roku, Indywidualne konta emerytalne oraz emerytalnego w 2017 roku, Urząd Komisji Nadzoru Finansowego, Warszawa 2017 i 2018, źródło: opracowania, dostęp r. 149 Analiza oparta na danych rocznych dotyczących IKE pobranych ze strony KNF: Informacje liczbowe o rynku IKE za 2015 rok, Informacje liczbowe o rynku IKE za 2016 rok, Informacje liczbowe o rynku IKE za 2017 rok, źródło: styczne, dostęp r., Indywidualne konta emerytalne oraz emerytalnego w 2015 roku, indywidualne konta zabezpieczenia emerytalnego w 2016 roku, indywidualne konta zabezpieczenia emerytalnego w 2017 roku,, Urząd Komisji Nadzoru Finansowego, Warszawa 2016, 2017, 2018, źródło: opracowania, dostęp r. 39 W 2017 r. dokonano wpłat na 314 tys. IKE o wartości mln zł. Średnia wpłata wyniosła 3,8 tys. zł. W latach wcześniejszych dokonywano zarówno mniej wpłat, jak i mniejszej wysokości. W 2016 r. dokonano wpłat na 285 tys. IKE o wartości mln zł, a średnia wpłata wyniosła 3,7 tys. zł. Natomiast w 2015 r. wpłacono środki na 270 tys. IKE, a ich wartość wyniosła 946 mln zł. Średnia wysokość wpłaty na IKE w 2015 r. wyniosła 3,5 tys. zł. Na wysokość wpłat wpływ mogły mieć limity rocznych wpłat na IKE, które nie mogą przekroczyć kwoty odpowiadającej trzykrotności przeciętnego prognozowanego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok. W 2015 r. limit wyniósł zł, w 2016 r zł, a w 2017 r zł150. IKE jest rozwiązaniem bardziej popularnym wśród kobiet niż wśród mężczyzn, przy czym proporcje pomiędzy płciami utrzymują się na dość stałym poziomie. W 2015 r. kobiety stanowiły 52,22% osób, które zdecydowały się na korzystanie z IKE. W 2016 r. ten odsetek wyniósł 52,54%, a w 2017 r. 52,63%. IKE jest rozwiązaniem zdecydowanie mniej popularnym wśród młodszych obywateli.

3 uwagę cel gromadzenia środków pieniężnych, średnia wartość zebrana na rachunkach jest zatrważająco niska. Teraz przeanalizujmy, jak wygląda udział towarzystw funduszy inwestycyjnych w opisywanych powyżej trzech formach oszczędzania tworzących III filar systemu emerytalnego. Liczba pracujących, którzy skorzystali z prowadzenia IKE przez fundusze inwestycyjne wynosiła w 2018 roku prawie 317 tysięcy, co stanowiło niecałe 32% udziałów w rynku. Wynik ten plasuje fundusze zbiorowego inwestowania na drugim miejscu pod względem ilości korzystających z ich oferty. Pierwsze miejsce zajmują natomiast zakłady ubezpieczeń, z których usług w tym zakresie korzysta prawie dwukrotnie większa liczba osób. Poniższa tabela prezentuje ilość uczestników IKE według instytucji oferujących tę formę zabezpieczenia emerytalnego[footnoteref:99]. [99: Warszawa 2019, UKNF, s. 11.] Tabela 7. Liczba IKE według instytucji finansowych Instytucje finansowe prowadzące IKE Liczba IKE (w szt.) Zmiana (w %) Udział w liczbie ogółem (w %) /` Zakłady ubezpieczeń ,1 63,3 59,7 56,5 Fundusze inwestycyjne ,9 26,2 29,0 31,8 Podmioty prowadzące działalność maklerską ,1 3,1 3,2 3,3 Banki ,9 7,1 7,6 7,9 Dobrowolne fundusze emerytalne ,8 0,4 0,5 0,5 OGÓŁEM , Źródło: Warszawa 2019, UKNF, s. 11. Jak Wykres 7. Właściciele IKE wg. wieku w latach Źródło: opracowanie własne na podstawie danych dostępnych na stronie KNF151, źródło: opracowania, dostęp r. Jak pokazują dane liczbowe w ostatnich trzech latach wśród osób korzystających z IKE przeważają osoby powyżej 50 roku życia. 150 Limit wpłat na IKE w 2017 r, źródło: articleid=56561&p_id=18, dostęp r. 151 indywidualne konta zabezpieczenia emerytalnego w 2016 roku, Indywidualne konta emerytalne oraz emerytalnego w 2017 roku, op. cit. 0,00% 5,00% 10,00% 15,00% 20,00% 25,00% 30,00% do 30 lat lat lat lat ponad 60 lat Ze względu na mniejszą liczbę członków także aktywa IKE są dużo mniejsze niż te, którymi dysponują OFE (przy czym w przypadku OFE analizowane były aktywa netto, a więc jeszcze pomniejszone o zobowiązania). W 2016 r. wyniosły one 6, 7 mld zł, natomiast w 2017 r. wzrosły do niemal 8 mld zł. Tabela 5. Aktywa IKE według instytucji finansowych Instytucje finansowe prowadzące IKE Wartość IKE (w tys. zł) Zakłady ubezpieczeń Fundusze inwestycyjne Podmioty prowadzące działalność maklerską Banki Dobrowolne fundusze emerytalne Ogółem Źródło: opracowanie własne na podstawie danych KNF152, źródło: dostęp r. Po analizie danych liczbowych można stwierdzić, że podobnie jak w przypadku ilości kont, najważniejszą grupą są zakłady ubezpieczeń. Należy także zwrócić uwagę na wysoką wartość aktywów IKE prowadzonych przez fundusze inwestycyjne. III.3. Analiza rynku IKZE Indywidualne konta zabezpieczenia emerytalnego mogą być prowadzone przez te same podmioty, co IKE. Jednakże z praktyce w 2017 r. oferowały je jedynie 42 podmioty w tym: fundusze inwestycyjne zarządzane przez 16 towarzystw funduszy inwestycyjnych, 9 zakładów ubezpieczeń na życie, 6 podmiotów prowadzących działalność maklerską, 1 bank komercyjny oraz banki spółdzielcze zrzeszone w 2 bankach zrzeszających oraz dobrowolne fundusze emerytalne zarządzane przez 8 powszechnych towarzystw emerytalnych153. Podobnie jak w przypadku IKE, struktura podmiotów na rynku nie do końca odpowiada temu, na co rzeczywiście decydują się klienci. 152 Indywidualne konta emerytalne oraz emerytalnego w 2015 roku, Indywidualne konta emerytalne oraz emerytalnego w 2017 roku, op. cit. 153

4 można zauważyć, udział w rynku wszystkich wymienionych podmiotów pod względem ilości prowadzonych IKE wzrasta, oprócz zakładów ubezpieczeń. Jeśli chodzi o ten aspekt uczestnictwa w rynku, to najbardziej dynamicznie rozwijającymi się instytucjami są fundusze inwestycyjne. W przypadku utrzymania się takiej tendencji wzrostowej, za kilka lat zajmą one pozycje lidera w powyższym zestawieniu. Biorąc pod uwagę wielkość aktywów zgromadzonych na indywidualnych kontach emerytalnych w poszczególnych instytucjach finansowych klasyfikacja się odwraca i na drugim miejscu znajdują się zakłady ubezpieczeń, zaś liderem są fundusze inwestycyjne. Patrząc na rynek IKE z tej perspektywy, wszystkie podmioty zaliczyły znaczący wzrost porównując dane z 2017 i 2018 roku. Ponownie wyjątkiem były zakłady ubezpieczeniowe, które odniosły niewielki spadek. Największy przyrost zgromadzonych środków pieniężnych zanotowały konta prowadzone przez banki. Poniższa tabela prezentuje dokładne wartości aktywów zgromadzonych na IKE w poszczególnych podmiotach. Tabela 8. Aktywa IKE według instytucji finansowych Instytucje finansowe prowadzące IKE Wartość IKE (w tys. zł) Zmiana (w %) /2017 Zakłady ubezpieczeń ,4 Fundusze inwestycyjne ,3 Podmioty prowadzące działalność maklerską ,6 Banki ,3 Dobrowolne fundusze emerytalne ,6 Ogółem ,2 Źródło: Indywidualne konta emerytalne oraz indywidualne konta emerytalnego w 2017 roku, op. cit., s Tabela 6. Liczba IKZE według prowadzących je instytucji w latach Instytucje finansowe prowadzące IKZE Liczba IKZE (w szt.) Zakłady ubezpieczeń Fundusze inwestycyjne Podmioty prowadzące działalność maklerską Banki Dobrowolne fundusze emerytalne Ogółem Źródło: opracowanie własne na podstawie danych dostępnych na stronie KNF154, źródło: opracowania, dostęp r. Tak samo jak w przypadku IKE największą popularnością cieszą się zakłady ubezpieczeń. Należy zwrócić także uwagę, że w przeciwieństwie do IKE, w przypadku IKZE w każdej z grup liczba kont rośnie co roku. Jednakże wciąż na IKZE decyduje się dużo mniej osób niż na IKE. Jak wynika z danych z ostatnich trzech lat opublikowanych przez KNF155 IKZE są rozwiązaniem stosowanym jeszcze rzadziej niż IKE. Na koniec 2017 r. prowadzonych było 691 tys. IKZE o łącznej wartości mln zł. W poprzednich dwóch latach wielkości te były mniejsze. Na koniec 2016 r. prowadzono 643 tys. IKZE o łącznej wartości mln zł, natomiast pod koniec 2015 r. prowadzono 597 tys. kont o wartości 620 mln zł. Pomimo tego, że wartości te wzrastają rok do roku, dzieje się to coraz wolniej. Możemy więc obserwować pewien spadek zainteresowania tym rozwiązaniem wśród Polaków. W 2017 r. otwarto 63 tys. IKZE, w tym 62 tys. po raz pierwszy. W 2016 r. było to odpowiednio 64 tys. i 63 tys. kont, natomiast w 2015 r. otwarto aż 92 tys. z czego zaledwie niecałe 400 nie po raz pierwszy. Widać więc, że liczba nowo otwieranych kont znacząco zmalała w ciągu ostatnich trzech lat. 154 emerytalnego w 2016 roku, indywidualne konta zabezpieczenia emerytalnego w 2017 roku, op. cit. 155 Analiza oparta na danych rocznych dotyczących IKZE pobranych ze strony KNF: Informacje liczbowe o rynku IKZE za 2015 rok, Informacje liczbowe o rynku IKZE za 2016 rok, Informacje liczbowe o rynku IKZE za 2017 rok, źródło: styczne, dostęp r. Indywidualne konta emerytalne oraz emerytalnego w 2015 roku, indywidualne konta zabezpieczenia emerytalnego w 2016 roku, indywidualne konta zabezpieczenia emerytalnego w 2017 roku, op. cit. 42 W omawianym okresie wzrastała liczba oraz kwota wpłat na IKZE. W 2015 r. dokonano wpłat na 143 tys. IKZE o łącznej wartości 369 mln zł. Średnia wysokość wpłaty na IKZE wyniosła zaledwie 2,6 tys. zł. W 2016 r. liczby te wzrosły.

5 zabezpieczenia emerytalnego w 2018 roku, Warszawa 2019, UKNF, s. 12. W przypadku mniej popularnej formy oszczędzania indywidualnego w ramach III filaru IKZE, sytuacja wygląda podobnie. Pod względem ilości posiadaczy tego rodzaju konta dominują zakłady ubezpieczeń z ilością posiadaczy równą na koniec 2018 roku, co stanowiło ponad 60% rynku. Drugie miejsce zajęły fundusze inwestycyjne z nieco ponad 20% udziałem. Co interesujące, na trzecim miejscu znalazły się dobrowolne fundusze emerytalne z wielkością uczestnictwa w rynku mniejszą jedynie o 7% od funduszy inwestycyjnych. Podobnie jak w przypadku IKE, wszystkie instytucje oferujące IKZE odnotowały wzrost liczby nowo założonych kont, poza zakładami ubezpieczeń. Liderem wśród wymienionych podmiotów, jeśli chodzi o wysokość zgromadzonych w ramach IKZE aktywów są ponownie fundusze inwestycyjne. Dalsza część klasyfikacji kształtuje się analogicznie do zestawienia dotyczącego ilości prowadzonych kont. Warto nadmienić, że wartość środków zarządzanych przez fundusze wspólnego inwestowania w ramach IKZE wynosiła na koniec 2018 roku złotych. Jest to wartość równa połowie sumy aktywów będących w dyspozycji funduszy inwestycyjnych w 2017 roku, co stanowi bardzo duży przyrost[footnoteref:100]. [100: Warszawa 2019, UKNF, s.[ 3.1.1] Dokonano wpłat na 170 tys. IKZE o wartości 474 mln zł, a średnia kwota wzrosła do 2,8 tys. zł. Natomiast w 2017 r. wpłacono środki na 198 tys. kont o wartości 608 mln zł, a średnia kwota wpłaty wyniosła 3,1 tys. zł. W przypadku IKZE roczne wpłaty także są limitowane i nie mogą przekroczyć kwoty odpowiadającej 1,2 krotności przeciętnego prognozowanego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok. W 2015 r. limit wyniósł 4750,80 zł, w 2016 r. 4866,00 zł, a w 2017 r. 5115,60 zł156. Podobnie jak w przypadku IKE, emerytalnego są bardziej popularne wśród kobiet niż wśród mężczyzn, jednakże dysproporcja pomiędzy płciami jest niewielka. W omawianym okresie udział kobiet wśród osób posiadających IKZE mieścił się w przedziale 50-51%. Wykres 8. Właściciele IKZE wg. wieku w latach Źródło: opracowanie własne na podstawie danych dostępnych na stronie KNF157, źródło: opracowania, dostęp r. Jak pokazują dane liczbowe w przypadku IKZE nie widać znaczących dysproporcji pomiędzy udziałem właścicieli w trzech grupach wiekowych tj lat, lat i lat. Udział osób po 50 roku życia jest znacząco niższy niż w przypadku IKE. Podobnie jak aktywa OFE i IKE, aktywa IKZE wzrosły znacząco pomiędzy 2016 r. a 2017 r. Należy także zwrócić uwagę, że najwyższą wartość aktywów osiągnęły IKZE 156 Limit wpłat na IKZE w 2018 r., źródło: dostęp r. 157 emerytalnego w 2017 roku, indywidualne konta zabezpieczenia emerytalnego w 2016 roku, op. cit. 0,00% 5,00% 10,00% 15,00% 20,00% 25,00% 30,00% do 30 lat lat lat lat lat ponad 65 lat prowadzone przez fundusze inwestycyjne, pomimo tego, że fundusze te wcale nie prowadziły największej liczby kont. Tabela 7. Aktywa IKZE według instytucji finansowych Instytucje finansowe prowadzące IKE Wartość IKZE (w tys. zł) Zakłady ubezpieczeń Fundusze inwestycyjne Podmioty prowadzące działalność maklerską Banki Dobrowolne fundusze emerytalne Ogółem Źródło: opracowanie własne na podstawie danych KNF158, źródło: dostęp r. III.4. Analiza rynku PPE Do III filaru systemu emerytalnego w Polsce należą także pracownicze programy emerytalne. Na koniec 2015 r. w Polsce funkcjonowały PPE które były prowadzone przez pracodawców159. W 2016 r. było to odpowiednio PPE i pracodawców, a w 2017 r PPE i pracodawców. W omawianym

6 okresie najbardziej popularną formą programu było PPE w formie umowy grupowego ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym. 158 indywidualne konta zabezpieczenia emerytalnego w 2016 roku, Indywidualne konta emerytalne oraz emerytalnego w 2017 roku, op.[arrow_back 3.1.1]