Parerga. Katedra Filozofii Wydział Psychologii Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Warszawie T. 4: 2009 MIĘDZYNARODOWE STUDIA FILOZOFICZNE

Transkrypt

1 Parerga MIĘDZYNARODOWE STUDIA FILOZOFICZNE Katedra Filozofii Wydział Psychologii Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Warszawie T. 4: 2009 Warszawa 2009

2 Parerga MIĘDZYNARODOWE STUDIA FILOZOFICZNE Rada Naukowa František MIHINA (przewodniczący), Jewgenii BABOSOV, Neven BUDAK, Robert BURCHER, Bronisław BURLIKOWSKI, Rudolf DUPKALA, Marcel F. FRESCO, Maria-Luisa GUERRA, Borys G. JUDIN, Aneta KARAGEORGIEVA, Pavel KOUBA, Richard LEE, Herman LODEWYCKX, Erich MOLL, Vassilis NOULAS, Abdumialik I. NYSANBAJEW, Pedro ORTEGA-CAMPOS, David PELLAUER, Henryk PILUŚ, Jurii REZNIK, Wojciech SŁOMSKI, Frantisek SMAHEL, Stanislav STOLARIK, Alex TIAPKIN, Patrick VIGNOL, Luciana VIGNE, Igor ZAHARA Kolegium Redakcyjne Wojciech SŁOMSKI (redaktor naczelny) Sylwia JABŁOŃSKA Marcin STANIEWSKI (sekretarz redakcji) Skład i opracowanie graficzne Adam POLKOWSKI apolkowski@vp.pl Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Warszawie Warszawa, ul. Pawia parerga@vizja.pl ISSN

3 Spis treści Spis treści...3 Ramiro Delio Borges de Meneses... 5 Motus cynematicus: de natura ad philosophicam rationem Movement stimulation - between nature and philosophy Remigiusz Ryziński Leworęki. Roland Barthes o sobie samym Left-handed. Roland Barthes about him self Dariusz Pater Narodziny personalizmu chrześcijańskiego The Birth of Christian Personalism Natalia Kutuzova Nation, religion and state in philosophical thought of Belarus in the first hof XVII century Remigiusz Król Ujęcie poznawcze rozumienia i jego interpretacja w filozofii języka Hansa Georga Gadamera The presentation of cognitive understanding and its interpretation in Hans Georg Gadamer s philosophy of language František Mihina Ch. S. Peirce omylność, rozumność, wiara i wątpliwość Ch. S. Peirce fallibility, rationality, faith and doubt GraŜyna Strojek The Aleksander Świetochowski s genealogy of morality (ethology) Joanna Woźnicka Między przyswojeniem a odrzuceniem: filozofia teatru Krzysztofa Warlikowskiego Between absorption and rejection: the philosophy of Krzysztof Warlikowski s theatre Martin Gluchman Etické a morálne vzťahy v Islame Ethical and moral relationships in Islam RECENZJE Ireneusz Świtała Remigiusz Król, Filozoficzna mozaika, Wydawnictwo Alternatywa Brześć 2009, 80 s. WYŻSZA SZKOŁA FINANSÓW I ZARZĄDZANIA W WARSZAWIE 3

4 Makoto Ozaki The historical origins of the philosophies of nishida and tanabe XXII world congress of philosophy, Seoul, July 30-Aug.5, 2008 Stefan Konstańczak Stanislav Stolárik, Nový Dávid - prorok nádeje, Prešovská Univerzita - Gréckokatolícka Teologická Fakulta, Prešov 2007, 119 s. MIĘDZYNARODOWE STUDIA FILOZOFICZNE NR 4/2009

5 międzynarodowe studia filozoficzne nr 4/2009 [s. 5-21] Ramiro Delio Borges de Meneses Instituto de Bioética da Universidade Católica Portuguesa PORTO Motus cynematicus: de natura ad philosophicam rationem Movement stimulation - between nature and philosophy Key words: Cynematic motion, space, time, velocity. and the mobile being Motus cynematicus estne omnis relativus motus vel datur absolutum. Verumtamen duo sensus necessaria secundum relativum et metrice externo factus sit. Atqui primum sensus motus mecanicus appelatur vel localis. Sub duplo sensu, motus restritum et generalisatum appelatur. In primo, mechanicus motus seu localis momentum mobilis subjecti est, de initiali termino ad finali momento. Relate ad alium mobilis quicumque ens vel corpus physicum, qui in spatio et tempore distinguere positionem possumus, habetur. In secundo verbo, motus quemlibet substantialem mutationem seu accidentalem significat. Verumtamen, quivis formae motus definient, sicut mechanicus, ondulatorius, et cetera. Quid fieri in spatio et tempore est? Motus analysis, sicut purus phenomenus per se, ad physicam (relativisticam, quanticam et reliqua). Apud axiomaticum mechanicae systema (cynematicae et dinamicae), philosophiam radicem motus instituere, sicut possibilis motus phaenomenum oportet et eius generalis lex. Secundum motus, cuius suum conceptum a lege generali fundatur: seu [1, 9-10]: e v= t r v ( t ) 1 r r 2 = lim t2 t1 t2 t1 ( t ) r( t ) 1 r dr = dt r = dr WYŻSZA SZKOŁA FINANSÓW I ZARZĄDZANIA W WARSZAWIE 5

6 Ramiro Delio Borges de Meneses E = v Proprie corporis de uno loco ad alium locum seu motus localis transitus. Sed et proprie moveri, dunc taxat quod secundum movetur locum, dicimus. Autem localis motus duplex est, prout mutatio, tantum in loco et proprie localis est, sicut fit, aut simul in qualitate et alteratio vocatur. Tunc in quantitate, ut augmentatio et diminutio sunt; tunc in substantiale esse et generationem habet. Revera locales motus nom solum loci mutationes, sed etiam substantiarum qualitatum, producunt, uno et quantitates, ut, in vibrationibus moleculariis, quae calorem et, mediante eo, corpurum dilatationem tulerunt. Quidem motus actum seu aliquid positivum esse, nam moveri modus realis entis est. Naturaliter quod enim movetur, in via ad actum perfectum est, qui tamem non nisi in motus termino obtinetur. Hinc etianisi potentiae actus ut sic se evolutio potentiae nondum absoluta, sed in via et tendentia ad terminum dicitur [2, 16-38]. Quapropter quoad ad motum tria momenta, spatium, tempus et velocitas spectant. Formaliter autem motus in ipsomet actu acquisitionis consistit. Vero haec acquisitio medium tenet inter duo extrema, quae duo termini motus sunt, nemque principium a quo mobile moveri incipit, et terminus ad quem seu in quo sistitur. In hoc articulo explanare volumus relativi et absoluti motus naturam. Motus theoriae apud philosophiam et physicam Ante dynamicam classicam Newton, phylosophi singulos motus esse absolutum admitebant, nos posse semper scire quodnam corpus moveatur vel non, relate ad aliquid immobile absolute. Parmenides solum ens ut immobile reale est. Motus non realis sed phaenomeno- logicus patefactus est, quia non fieri nec ex ente nec ex nihilo seu non ente potest, sed solum opinionis (katà dóxan) [3, ]. Apud pytagoricam scholam phylosophi in genere, motus definiunt non secundum purum phaenomenum per se, sed etiam status seu mobilis subjecti denominatio absolutum aspectum id est. Ante entis quaestionem et mutationis, graecorum philosophi in oppositis doctrinis dividitur: empirica Heractiti et rationalistica pythagoricorum scholae (eleactica et platonica). f ( T) 6 MIĘDZYNARODOWE STUDIA FILOZOFICZNE NR 4/2009

7 Motus cynematicus: de natura ad philosophicam rationem Zenon dialectice thesim infinitistam Scholae Pythagoricae ex cuatuor famosis argumentis aporiarum refutabat (epicheiremata) dichotomiae, Achillis, sagittae et stadii [4, ]. Achillis quanvis velocior nunquam potest venundari testitudinem, quia pertransire numerum infinitum actuale distantiarum infinitessimalium debet. m m n Sint distantiae Achillis ab = 0 10,11,11,1, et distancia testitudine ad Achilles: m PoA ; 11,11,... m m m I = 10, 11, 11, 1, 11, 11, 111 ; P 0 P1 P2... P n O m 10 m 10,1... lim A= lim P= lim11, n = 111A g Ergo, ex positione transitus ad limitem, quae solum infinitum potentiale et continuitatem implicat, Achillem attingere testitudinem sequitur [5, 71-85]. Sed Aquillis paradoxum et tartaruga magis veloces quam tartariga erat, verumtamen nunc attingenda est, quia ad Pn atinguigatur, sed sempre prae ad alterum pontum et sempre ad infinitum. Igitur, Motus realis non patefactus est, sed solum phaenomicus. Solutiones factae sunt ad motum, secundum phylosophiam et mathematicam [3, ]. Sed solum aspectum absolutum motus exprimit, ut novam determinationem mobilis. Non dividebat motus in naturales hodierna gravíticos et violentos hodierne acceleratos et cetera Aristoteles. Igitur inertiae et gravitatinis universalis ignorabat [6]. Aristoteles infinitista erat, sed primus phylosophus appelatur solutiones motus apud actum et potentiam. Aristoteles naturam (fysis) sicut principium et motus causa et quies et hoc motus definitionis sensu: actus in potentia prout in potentia. Haec definitio generaliter appelatur, quia terminus et conceptus motus (kinesis) quemcumque mutationem dicitur esse. Naturaliter motus dividir secundum quasvis species. Ad localem motum appelatur fora. Actus motus (intelécheia) perfectio motus, sicut esse perfectionis, sicut verumtamen δυνάμυς, sicut entis capacitas. Sed Aristoteles non determinat eius perfectionis forma, quae Galileu et Newton volunt describe mathematice apud physicam. S. Thomae Aquinatis definitionem aristotelicam declarat et Scholastici posteriores, ut Buridanus, Albertus a Saxonia iam ex novo conceptu impetus explicant via cynematica accelerationis motus et errores Aristotelis refutant [7]. Segundum Averonois et Avicenae translationes, aristotelica theoria motus in hoc tempore sequitur a S. Thomae Aquinatis commentaria. Christianae phylosophia motus aeternum refutavit, secundum scientiarum progressum. WYŻSZA SZKOŁA FINANSÓW I ZARZĄDZANIA W WARSZAWIE 7

8 Ramiro Delio Borges de Meneses Atqui S. Thomae Aquinatis naturalem philosophiam tanquam scientiam de mobili ente accipiat: quia omne quod habet materiam mobile est ( ) et quia natura est principium motus et quietis in eo in quo est; de his igitur quae habent in se principium motus, est scientia naturalis [8]. Circa motum, in naturali philosophia, ut regionalis ontologia cynematicae applicata, primo dicendum est an sit motus, cum motus radix e primis et immediatibus veritatibus sed per vindicativam certitudinis naturalis sit. Aequivoce declaratus motus quaelibet operatio erit, etenim ea quae nullam mutationem, qualis est in Dei vita, referat. Tamen a Thoma hoc sensu da concilianda quaedam Platonis et S. Augustini cum aristotelica de primo Motore immobili doctrina accipitur. Apud aristotelicam doctrinam, S. Thomas motus actus existentis in potentia prout in potentia definit [9], quia hoc motus ab Aristoteli scriptus fuerit. Autem non omnis actus imperfectus motus erit, ut exemplo S. Thomae Aquinatis, aqua tepida in actu imperfecto sit, in quantum in actu aquae respectu frigidae est, quae sit in pura potentia ad calorem, et est in potentia ad aquam calidam relate, quae est in actu perfecto, utamur. Ab Aristotele exemplo motus aedificationis domus, que actus aedificabilis ut sic definitur, declaratus erit : Etenim triplicem actum declarare debemus: primus actus est actus quo aedificabile est aliqua determinata materia, lapis, vel marmor, vel calx; ultimus actus est forma domus aedificatae, seu actus quo aedificabile iam non est aedificabile, sed aedificatum; et tandem actus intermedius, quo ex potentia aedificabile fit aedificabile in actu seu actu aedificatur, et hic est ipsa aedificatio. Ergo aedificationis motus bene definitur actus aedificabilis in quantum aedificabile, et motus in genere actus mobilis in quantum mobile, quod cum praecedenti definitione, quia existens in potentia in quantum huiusmodi est mobile in quantum mobile coincidit [10, 89]. Descartes, Copernicus, Galileus et alli iam scientifice motum definiunt et cynematica principia inveniunt. Sed Descartes leviter scholasticorum definitionem irridebat. Motus, ait motum corporis esse, quem Deus ab initio secundum determinatum quantitatem creavit. Non variatur sed secundum conservationis leges transfertur. Etenim Descartes motus sicut actio, qua quodcumque corpus de solo loco ad alium locum mutaret, sed spatii, temporis relationem ad motum admissit. Prae Galileum inertiae principium formaliter sine provatione de philosophiae elementis elocutum est. Kant, in Kritik der reinen Vernunft, subjective secundum a priori categorias motum phaenomenorum formaliter synthesis a priori imaginationis seu feri perceptionum esse. Ergo, mutatio modus existendi objecti, qui succedit a priori modo, est. Tunc 8 MIĘDZYNARODOWE STUDIA FILOZOFICZNE NR 4/2009

9 Motus cynematicus: de natura ad philosophicam rationem motus functionem immantem significat. Verumtamen quo duce neoidealistae negant continuam formam motus extra conscientiam realizari [11]. Sed Kant motum sicut relativum effingit. In transcendentali critica dixit ut spatium et tempus formas puras a priori intuitionis a externa et interna sensibilitate Transcendentalis Aestheticae elaboratum est relate. Secundum hegelianam dialecticam, motus transire spatium in tempore et tempus in spatio factus est. Atqui motus spatium in tempore et versus refert. Apud Engels, motus applicatus est ad materiam et vice-versa et motus existendi modum materiae factus est ad effectum repulsionis et atractionis motus perducit [12, 57-69]. Post dynamicam classicam, Newton, Leibniz motus relativus et absolutus propter experientiarum metricam in Mechanica distingunt. Itaque possibilis absolutus motus relate ad referentiale stellarum fixarum systhema est. Vel saltem ad aether imobile qui medium vacuum propagationis undarum electromagneticarum est, sic Maxwell, Lorentz ceteri qui physici dicunt. Post relativitatis einsteinianae theoriam, iam non possibilitas absoluti motus ad aetherem problematicum relate admititur. Saltem in speciali relativitate et ex generali relativitate omnes motus esse relativos quoad metricam observatorum sequitur. Secundum Bergson, motus realis sed non ut continuus est. Extra perceptionis memoriae synthesim in spatio mobilis positionum series solum fit. Sed relativus motus etiam absolutum aspectum habet [13, 33-38]. Bergson, qui motus analysim fecit et temporis, cogitate nam quod realem motum non continuitatem habet. A spatii et temporis phacultatibus continutatis motus facimus. Memoria et imaginatio motum declarat in tempore et spatio. Secundum realem ordinem, Motus momenti successio mobilis, id est, motus indivisibilis. Omnis motus prout de quiesce ad quiescem absolute sed indivisibilis percurrit a memoria et imaginatione. Russell iam cientifice motus per corelationem spatii, et temporis et naturaliter motus et quiescei concepti solum ad observatorem relate [14, 473]. Verumtamen, Einstein apud speciali et generalizatae relativitatis theoriam, qui motus, spatium et tempus relativi sunt, ostendebat, sed secundum newtonianam mechanicam absoluti spatium et tempus sint. Post quanticam mechanicam, aliquid philosophi e physici quod objective descontinuus motus est seu evenit per variationum quanta interpretantur. Autem Mechanice Ondulatoria (L. de Broglie) relativistica admitens continuitatem motus est. WYŻSZA SZKOŁA FINANSÓW I ZARZĄDZANIA W WARSZAWIE 9

10 Ramiro Delio Borges de Meneses Motus mechanicus: sensus et natura Apud Selvaggi notionem motus localis formaliter in sola successiva praesentia in diversis locis consistit, ut motus ad seriem stationum referatur. Sed ipsa progressio seu transitus ab uno in alium locum facta est et aliquis fleuns et suceessivus (tempus) contactus cum extenso continuo in quo motus fiet. Naturaliter haec aliqua variatio realis est, quamvis moto corpori non intrínseca, sed scilicet ei extrinsecam esse. Igitur, motus localis reponendus in aliqua qualitate vel intrinseco facto, non videtur, quamvis verumtamen multipliciter qualitativas notiones implicet [15, 62-74]. Motus cynematicus non est localis motus. Hic est realis sed cynematicus phaenomenus sensibile quod ex positionis corporum in spatio et tempore percipimus. Nam motus universalis lex mechanici per definitionem operativam exprimitur, id est, per cynematicae fundamentalem aequationem : ds = v dt; ds dt = v [15, ]. Sic velocitas cuiuslibet corporis mobilis in instante (t1) est functionis derivatae f t ad t = t. valor legitur ( ) 1 Haec esse constans (numerus scalaris) vel variabilis sicut vectorialis magnitudo ex motibus potest et ut sic acceleratio : a= dv dt [17, 49-51]. Motus cynematicus seu mechanicus continua et relativa mobilis in spatio et tempore variatio. Generalis motus lex structuram seu formam patefacit, sicut : e= v f t. Apud differentialem formam habemus: Quia: ( ) r r v = dr dt r d = dxi+ dxj+ dxk Atqui funtionem spatium temporis variabilis esse ubi velocitatem secundum vectorialem motus essentiam habemus. Motus instantanea velocitas aequalis ad spatii derivatam a relatione temporis. Haec metrica relatio transitum fert sive movetur sive hic et nunc. Idcirco eius valor ratio inter infinitesimum spatium ( lim de 0= punctus) e tempus infinitesimum ( lim dt 0= instans). Apud experientiae generalizatam inductionem ex particularis motibus seu mobilium entium. De motu constante et uniformi relatione inter phaenomeni dimensiones loquimur: spatium, tempus e velocitas, quae eius intensivam variationem refert.. 10 MIĘDZYNARODOWE STUDIA FILOZOFICZNE NR 4/2009

11 Motus cynematicus: de natura ad philosophicam rationem Nam, mobile ens in reali spatio-tempore ostenditur et continua sucessio moveturs factura erit. Hic et nunc cinematicam lineam suponit, quae in reali spatio est et ab abstractione infertur. Haec est generalis lex, quae dynamicam relationem et constantem particularium motus ostendebit. Motus ergo relatio variabilis inter spatium et tempus est. Igitur motus perfectionis forma seu imperfectus actus complexa esset, quia a tribus componentis induitur, hoc est: spatium, tempus et velocitas [18, 13-14]. M f( e, t, v) =. Cum spatium et tempus scalares dimensiones sint, seu motus numeri, qui quantitativas dimensiones (hic et nunc) ad motum oblaturi essent. Verumtamen velocitas vectorialis dimensio sit, quam variationem seu qualitativam dimensionem ad motum dare. Secundum analyticam geometriam, mathematica functio a cinemática línea seu vectore repraesentanda apud planum erit r : [19, 111]. O ( x, y) ; e v f( t) = r Et quoque Gaussii complexum planum habemus spatium sicut realem numerum et imaginariam partem sicut vectorem: v r. Motus mathematice punctorum et momentorum transfinitum coniugatio appelatum esset, sicut acto-potencialis. Continuitas a cortis notionibus seu limites: r v = ( P I) C, sed motus erit relativitas realis et métrica, probandus sit. Etenim cinematicus motus ad spatialem lineam in tempore vectorialiter fundat secundum Classicam Mechanicam. Classica Physica mathematicum et philosophum motus legem, ut cynematicam variationem spatii et temporis scientia definit, nunc et semper docebit. Motus causalitas a generali lege definire potest et eius mathematica formulatio est secundum classicam mechanicam: et in differentiali locutione erit: e= v f ( t) r r v = de dt. Etenim spatium et tempus variabile functionem leguntur et a velocitate vectore multiplicatur, cum instantanea motus velocitas spatii derivatam temporis relate sit. Si causalitatis ratio vis sit, tunc esset motus quantitas a temporis variatione: quae est differentialis variatio: r r F = dp dt = d r r r F = m a r ( m v) dt = m dv dt = m d a = m a [20, ] F r = m WYŻSZA SZKOŁA FINANSÓW I ZARZĄDZANIA W WARSZAWIE 11 r r

12 Ramiro Delio Borges de Meneses Planetarii et corporum celestium systemae motus a universalis atractionis lege explicaturus secundum newtonianam mathematicae definitionem gravitationis erit : 2 F = K M m r. [21, ]. Quia gravitationis constantem haec generalis lex physicae classicae habet, cuius 5 2 nomen est : K = dines c g. Secundum newtonianam sermonem, gravitationis natura virum campus erit F, sed apud einsteinianam theoriam gravitationis geometriae curvationis spatio-temporis effectus erit [22, ]. Quia in motu actus patifacit, enim principium determinationis et perfectionis est. Atqui, secundum Selvaggi [15, 75-55], quod in motu est, est aliquo modo perfectum et determinatum. Ergo quod in motu sit, potentia erit, nec in potentia in quantum actus est; sed erit actus, in quantum est in actu, et est in potentia, in quantum est potentia ad actuationem ulteriurem, seu actus existentis in actu est et simul erit. Motus potentiam existentis in potentia factus est. E contra, motus actus qui, in quantum tale et necessario, est, dicit ordinem ad ulteriorem actuationem et proinde, in quantum tale, est in potentia, tota sua realitate et actus naturaliter est et est in potentia, quia quod movetur, essentialiter movebatur et movebitur, ac proinde existentis in potentia actus esset, secundum quod huiusmodi [10, 89]. Motus existentis actus est, Selvaggi ait: motus enim non est perfectio pura, actus subsistens, sed perfectio est et determinatio alicuius subiecti existentis, per quam subiectum est in via ad aliquod novum esse, quod prius non habebat. Ergo motus ex duplici capite dicit ordinem ad esse: in quantum est in ente, ut in subiecto, et in quantum tendit ad esse aliquod producendum. Si autem motus purum fieri esset, cessante motu, iam nihil superesset; et si non tenderet ad aliquod esse permanens in subiecto producendum, cessante motu, iam subiectum non esset mutatum, sed esset in eodem statu, in quo ante motum erat. Essentialiter actum existentis in potentia prout in potentia motus patefacit et forte iam mutatum est, seu est in termino ad quem motus, sed non movetur. Verumtamen, actus motus est, qui natura sua subiectum, in potentia ad ulteriorem actuationem in eadem linea relinquit, quia quod movetur omne, necessario movebitur. Motus species et cynematicae qualitates 3.1 Etenim, linearis motus repraesentari in plano ideali duorum dimensionum s= f t secundum seu in spatio tempore schemate potest sicut aequationem dicit: ( ) verum planum ( s t) P,. Mobile figuratum per punctum et motus per curvam et figura pendularis motus sinusoidalem ostendetur [23, ]. 12 MIĘDZYNARODOWE STUDIA FILOZOFICZNE NR 4/2009

13 Motus cynematicus: de natura ad philosophicam rationem Si planaris motus in spatio ideali trium dimensionum repraesentari potest y = f x, t facta secundum duo spatiales et unum temporale sint, tunc aequatio ( ) est [23, ]. Punctum mobile p ( x y, t), n-circunferentiae successivas in plano, sed cum motus etiam fiat in tempore, describit, ac si figuram helycoidalem in spatio-tempore trium dimensionum secundum geometriam et cynematicam ostendebat. Per punctorum axium, quae momenta iuxtaposta sunt, tempus successivum est, sive spatializatur sive figuratur [24, ]. Sic in spatio trium dimensionum motus repraesentari analytice in hyperspatio ideali quatuorum dimensionum (quae tres spatiales et una temporalis) secundum aequa- y = f x, y, z, t motus patefactus erit. Sed non intuitive figuram huius tionem: ( ) motus, sicut aeronavis vel astronautae capsae a valantis dictum est in spatio-tempore, imaginare possumus [25, 1-17]. Ut synthesis progressiva actus in potentia motus, quia non est potentia pura nec actus purus, sit. Si potentia pura, tunc subiectum motus possibilis factum est in termino a quo seu indeterminatum ad motum, esset. Si tamen purus actus, tunc motus possibilis subiectum iam in termino ad quem seu determinaretur non naturaliter, esset. Ergo motus aspectum etiam absolutum corpora ut mobília habet. Cum omnia corpora in motu universali, si corpus relative est imobile, habet tamen iam motus intensitatem facturus est (in potentia movebatur) et aliquis influxus cyneticae energiae sufficit ut transead ad novum motum particularem ipsum, sint [26, 54-55]. 3.2 Etiam motus relativitas metrica e ontologica esse potest e metricae relativitatis seu gnoseologicae a physicis resolvitur. In cynematica classica, relativitatis principium Galilaicae vel Newton ad rectilineum experientiae et phaenomena restringitur. Ex experimentis realizatis intus systemates seu dominii O ( x y, z, t), nullum phaenomenum mechanicum internum, utrum hoc systema absolute imobile in spatio sit vel in motu rectilineo uniformi transferatur, nobis revelare potest [27, ]. WYŻSZA SZKOŁA FINANSÓW I ZARZĄDZANIA W WARSZAWIE 13

14 Ramiro Delio Borges de Meneses ( P I) n 1 ( P I) n+ 1 ( P I) n movebatur 1 movebitur 2 praeteritus futurus movetur 3 praesens 14 MIĘDZYNARODOWE STUDIA FILOZOFICZNE NR 4/2009

15 Motus cynematicus: de natura ad philosophicam rationem Tantum scire potest physicus eius systema et aliud extrinsecum seu corpora esse in motu relativo seu reciproco. Etenim ad metricum calculum idem est. Si physicus clausus est intus currus O x, y, z, t moveatur vel alius currus parallelus sit. Etiam translationis motus relativus ad Solem spectat. ferroviarii nescit utrum ipse ( ) O ( x, y, z, t) Consequentur continuus motus fluens utpote seu imperfectus actus non divisibile in infinitum est. Ac tamen qui contrarium arbitrantur. Sed solus numerus motus realis seu tempus, ut per imaginem extensionis dinamicae quantificatus quae in memoria permanet, divisibilis analogicae est, id est, 90 gradum motus seu 15 minutorum angulo spatiali vel arcui correspondet, quem horologii stillus describit. Atqui numerus ordinalis 90 collectionis continuae elementum factus est numerorum realium: ( ) ( P) R [28, 8-9]. P P Motus seu in spatio varians existere necessario esse ad sicut cynematicam relationem esse. Ergo relatio ontologica relatio seu realis erit. Sed motus relativitas multipla est. Ut corpus M mobile in puncto P referri necessario ac simul ad punctum prius P n 1 et punctum posterius P n+ 1 realis extensionis sit, vel ad observatorum O ( x3, t) erit : Alia ontologica relativitas fundatur et ab activitate causali reciproca corporum oritur, sed nullum corpus concipi potest vel postulari ut imobile absolute. Et ex gravitationis universalis lege probatur. Motus dialectice a tribus momentis definiendus erit: Ratio dialectica in motu arithmeticam formulationem ostendebit: Motus relationem cynematicam invariabilium mechanicarum inter punctum (e) et instantem (t) apud velocitatem et a vectorialem variationem datus motus est [29, 5-10]. Ergo singularis motus ut effectus alicuius extrinsicae activitatis vel intrinsicae praeferret. Curus ex energia cynetica molecularum, quae communicata a motore est: 2 W = 1 2m v. Radioactiva particula vel electromagnticus campus spontanee e se movetur [30, ]. WYŻSZA SZKOŁA FINANSÓW I ZARZĄDZANIA W WARSZAWIE 15

16 Ramiro Delio Borges de Meneses Sed generalis orbitatis motus, seu elypticus, effectus resultans ex causali influxu reciprocarum activitatum duorum vel n-corporum est, sicut est: 2 F = G m m d. Circam Terram, motus satellitum, sed terrae motus circa Solem patefactus est [21, ]. Sed solum aspectum absolutum aristotelica motus definitio, quia actus in potentia inquantum in potentia motus est. Est generica seu categorialis, quia actus imperfectus seu progressivus et continuus non declarat de qua perfectione specifica agitur, scilicet de spatiali relatione. Etiam intensiva mutatio qualitatum corporis. Sed naturaliter continua et relativa variatio corporum in spatio motus est, si verificant. Hae conditiones sunt dynamica ratio momentorum in potentia si necessario ad aliud punctum Pn+1 O x, z, t. refertur spatii vel observatorum ( ) Quia corpus, ut mobile, momentum movetur est, quod simul unus idemque momenti prioribus (movebatur) et momenti posterioris (movebitur), quae partes sunt in potentia in potentia. Etenim motus mechanici perceptio relationem ordinis spatialis inter positionum priorem mobilis et positionem posteriorem implicat [31, ]. Datur series sucessiva positionum varialilium. Sed hic ordo dynamicus variatio continua ex correspondentia biunivoca cum spatiali continuo lineari est. Nam mobile corpus M non pertransire non punctum Pn tangentiae potest, nisi antea per punctum quam maxime vicinissimum Pn-1 pertranseat. Idemque relate posterius ad punctum Pn+1. Sed haec puncta continua sunt in spatii linearis potentia. Ergo et ipsa momenta motus qui dimentio dynamica connexa est. Si motus obiective discontinnus seu densus inter duo momenta esset, tunc series transituum infinita seu quantorum variationis sequeretur. Atqui hoc impossibile est, quia si mobile inter duo puncta spatii salit, quantiumvis distantia infinitessimalis sit, iam motus saltus fit qui necessario continuus est. Ergo motus linea variatio continua est. Quia si corpus spatialiter in aliquo puncto Pn alterius realis extensionis non potest mobile vel affirmari in motu existit, nisi hanc relationem positionis OP n et occupet novum punctum Pn+1 seu novam relationem variabilis distantiae OP n+ 1 et OP n relinquat. Alia generalis relativitatis motuum ut iam declaratum est ex universalis gravitationis lege sequitur. Nam relativorum motuum systema qui intus riemannianae sphaerae Universi eveniunt naturaliter datur: ds 2 = g ik dx i dx k [32, ]. 16 MIĘDZYNARODOWE STUDIA FILOZOFICZNE NR 4/2009

17 Motus cynematicus: de natura ad philosophicam rationem Etenim, mechanicus motus transitus progressivus et continuus corporis in spatio, tempore et velocitate est, cum operativa definitio motus quae ex scientifica analysi iam inferitur scilicet explicata sit. Nunc mobile corpus influxum cyneticae energiae et dicit relationem novam positionis spatio-tempore quae facere est proprium spatialiter patitur. Etenim ex moleculari et atomica structura continuum formale corpus non est, sed solum virtualem esse. Ergo et motus propter biunivocam correspondentiam esse continuum formale non potest. Motus, ut abstractum conceptus, in spatio continuo formali non datur, sed singularis motus, si est totalis effectus ex molecularum motibus, virtuale continuum fundatum in continuo formali mobilis particulae erit. Verumtamen systema unum corpus per accidens sed relate ad sensuum perceptionem movetur, ut esset unum per se sit. Motus totalis ex synthesi motum singularium collisionis molecularum, quae ligantur inter se in totius unitate, resultat. Tantum continuum formale motus, ubi datur extensio realis continua formalis atqui hoc solum in quantis minimis verificatur extensis, praelaturum erit. Sed Universi theoria expansionis, quod extensus sphaerae totalis extra se moveatur, relate ad nihili punctum sequitur. Haec referentia pure imaginariam facta esset, quia Universi motus realis semper est [33, 72-76]. 3.3 A mobilibus entibus motus fundatur sicut motus phaenomenus possibilis est. In abracta ordine, mathematica functio dynamicae motus legis rationis entem significat sicut reale fundamentum, quia a physico-mathematica definitione relationem inter abstractas variables habemus, sicut : e, t et v r. In reali ordine, motus seu eius dynamica lex acto-potentialis est, id est, mobilis subiecte imperfectus. Motum in potentia existentis actum esse, nam quod totaliter in actu est, nam quod totaliter in actu sit, iam perfectum esset; forte iam mutatum est, seu in termino ad quem motus esset, sed non movetur. Aliis verbis, motus est actus imperfectus, qui medio modo se habet inter puram potentiam et actum perfectum, quod quidem partim in actu et partim in potentia erit. WYŻSZA SZKOŁA FINANSÓW I ZARZĄDZANIA W WARSZAWIE 17

18 Ramiro Delio Borges de Meneses movebatur ( P I) n 1 movebitur ( P I) n+ 1 movetur ( P I) n Definitionis ab analysi, motus continuum et successivum transitum mobilis de I n P I n+ fieri spatio-temporalis seu progressiva formulatio I I P I est. ( P ) 1 ad ( ) 1 secundum ( P ) n 1 et non existire in ( P ) n+ 1, quia relate in ( ) n Motus synthesim inter existere in et non existere in. Tunc existere in est esse in actu, et non existire non esse in potentia esset. Ergo, motus imperfectus seu actopotencialis est [10, 84-86]. Igitur, Motus, cum via ad terminum ex sua essentia sit, suam unitatem et specificationem ex termino esse, sic terminus motus, qui ultimum in executione esse, etiam eius principium determinans in intentione ostendet, eius finis, qui veram causalitatem in motum exercet. Hoc etiam in motu simplicissimo et magis elementari in locali motu verificatur, in quo tamen non est in naturali loco reponendus est, ut Aristoteles putabat, sed in directione ipsa ab impressa agente quae motum specificat et in inertiali motu de se indefinite conservatur et indefinite prosequitur. Finalitatem motus localis et omnis physici motus magis expresse in ultima parte tractatus considerabimus. Verumtamen motus phaenomenus vel perfectus actus vel pura potentia sicut potentiae et actus synthesis est. Si motus perfectus actus esset, tunc mobilis iam in finali termino (limite). Ergo non motum habeatur. Si potentia pura esset, tunc mobilis in initiali termino erit (realizabilis). Ergo motum non habemus. Idcirco motus synthesim inter actum et potentiam abfers, id est dialectice: Et non sub eodem aspectu, quia in hoc momento movetur (hic-nunc) seu P I, tempus semper differens. Non solum adequatus mobilis instans, sed ( ) n 18 MIĘDZYNARODOWE STUDIA FILOZOFICZNE NR 4/2009

19 Motus cynematicus: de natura ad philosophicam rationem etiam momentum obsrvationis metricae. Mobilis non est solum in spatii punctu, sed in punctu-instante, sed semper variabilis est. Atqui correlatio actus et potentia antinomica non est, quia actus et potentia contraditoria non erit, sed solum contraria, cum esse principia de complementaritate sint. Ergo motus inteligibilem esse. Motus cynematicus, et consequenter alii, essentialiter continui motus erant, ut in instanti seu totaliter simul fieri nequeunt, sed necessario sucessionem non solum terminorum requirunt, sed etiam ipsius motus partium. Si motus cynematicus totus esset simul in instanti, in eodem instanti corpus simul in duobus locis esset distinctis, scilicet in termino a quo et in termino ad quem referatur, quod impossibile est [2, 13-23]. Si autem non est simul in duobus locis, est successivam in illis in diversis instantibus et quia extensio, secundum quam cynematicum spatium fit et in tempore continuus erit. Secundum Selvaggi et omnes scholastici localis motus infinitam successionem partium importat, seu continuo fluens ab uno extremo in aliud erit [10, 85]. Conclusio De motu non solum primum gressum tractatus quo a mathematica ad physicam scientiam devenitur, sed etiam pars integrans, mechanicae est, quia tantum per motum natura et a nobis cognoscitur ac proinde tantum per motum suam intrinsecam perfectionem ontologicam et gnoseologicam agit et suam manifestationem extrinsecam attingimus, verum constituit. Etiam in nostra tractatione fuerat, in primis cynematicus motus, qui in suo formali aspectu solum quantitatem et corporum praesuponit et ex ipsa immediate sequitur, ita ut passio quantitatis dici potest. Sed haec consideratio non exclusive ad solum motum localem restringeretur, sed extendetur ad omnem motum in stricto sensu. Tamen ad proprietatis et relationis categoriam motus spectat, ut perfectionis forma, quia mobilis sequitur e relatione ad corpus aliud sicut referentialem systhemam [40, 79]. Etiam causalis actionis effectus erit, transcendens ad mobilem subiectum. Sed ergo motum spatio-temporalem fieri, quia a activo ente faciendus est. Circa motum, in naturali philosophia, ut metaphysica cynematicae scientiae applicata, inquirendum primo est na sit motus, non quidem per modum in stricto sensu problematis, cum motus realitas sit ex primis et immediatis versitatibus, sed per declarativam et vindicativam certitudinis naturalis analysim. WYŻSZA SZKOŁA FINANSÓW I ZARZĄDZANIA W WARSZAWIE 19

20 Ramiro Delio Borges de Meneses Et secundo quid motus sit, et hoc iterum non per strictam definitionem, cum notio simplicissima sit, quae reduci ad communiores rationes nequit, sed per ontologicam analysim, illam resolvendo in analogam notionem entis, actus et potentiae. Idcirco mechanicus motus continua spatio-temporalis variatio et relativa mobilis in locali spatio est, sed sub aspectu autem absoluto existentis actus in potentia prout r r huiusmodi, seu in potentia facturus esset, sicut: v = d dt. Summary The science of mechanics seeks to provide a precise and consistent description of the dynamics of particles and systems of particles. That is, a set of physical laws mathematically describing the space, time, and motions of bodies. According to this philosophical idea, we need certain fundamental concepts such as distance and time, because your philosophical foundations. Meanwhile, the combination of the concepts of distance and time allows us to define the velocity and acceleration of a particle, and carries up a very new philosophical formulation by the Newtonian mechanics. [1] Gerthsen C., Kneser, Vogel H., Física, tradução do alemão por A. A. Inocêncio e M. A. A. M. Inocêncio, Fundação Caloust Gulbenkian, Lisboa [2] Hoenen P., Cosmologia, Apud Aedes Universitatis Gregorianae, Romae [3] Kirk G.S., Raven J. E., Os Filósofos pré-socráticos, tradução de C. A. Louro Fonseca et alii, Fundação Calouste Gulbenkian, Lisboa [4] Owen G. E. L., Zeno and the Mathematicians, in: Proceedings of the Aristolian Society [5] Ross W. D., Aristotle s Physics, Clarendon Press, Oxford [6] Aristoteles, De caelo, III, 2, 301b 16. [7] Thomas Aquinatis S., In III Physicorum Libré, Aristotelis Expositio, lect. 2. [8] Thomas Aquinatis S.,, In I Phys., I, 1, n.3 [9] Aquinatis S. T., In Boetio De Trinitate, V, Frommann Verlag, Stuttgart, a 3 ad 5. [10] Selvaggi Ph., Cosmologia, edition secunda, Apud Aedes Universitatis Gregorianae, Romae [11] Kant I., Kritik der reinen Vernunft, in: Gesammtlisches Werke, Berliner Akademie, Walter de Gruyter, Berlin [12] Engels F., Dialéctica da Natureza, tradução de Joaquim J. Moura Ramos, Lisboa, Editorial Presença [13] Bergson H., La Durée et Simultaneité, Paris [14] Russell B., The Principles of Mathematics, London [15] Selvaggi Ph., Filosofia do Mundo, Roma / S. Paulo MIĘDZYNARODOWE STUDIA FILOZOFICZNE NR 4/2009

21 Motus cynematicus: de natura ad philosophicam rationem [16] Mclean W. G., Nelson E. W., Mecânica, traduzido por Humberto César T. Gonçalves, Mc Graw Hill, S. Paulo [17] Thornton S. T., Marion J. B., Classical Dynamics of particles and systems, fifth edition, Thomson Brooks / Cole Belmont [18] Maria Amelia Cutileiro Indias, Curso de Física, S. Paulo, Mc Graw Hill, [19] Larson R., Hostetler B. H. Edwards, Cálculo, Volume 1, 8ª edição, tradução e revisão técnica de Helena Maria de Ávila Castro e Leila Maria Vasconcellos Figueiredo, Mc Graw Hill, S. Paulo [20] Boresi A. P., Schmidt R. J., Dinâmica, tradução de J. Pinheiro Nunes da Silva, Thomson, S. Paulo [21] Tourrenc Ph., Relativity and Gravitation, traduçao do frances por A. King, University Press, Cambridge [22] Hawking S. (ed.), On the Shoulders of Giants, the Great Works of Physics and Astronomy, Penguin Books, London [23] Fonseca A., Curso de Mecânica: Dinâmica, Volume III, Livros Técnicos e Científicos, Editora S.A., Rio de Janeiro [24] Moreira J.A., Física Básica, para aplicações médicas e biológicas, Fundação Calouste Gulbenkian, Lisboa [25] Rich B., Schmidt Ph. A., Geometria, tradução e revisão técnica por A. Monteiro, Mc Graw Hill, Lisboa [26] Einstein A., O Significado da Relatividade, tradução do Prof. Mário Silva, Gradiva, Lisboa [27] Sears F. W., Física Mecânica Calor Acústica, tradução por José Cruz dos Santos, Editora Gertum Carneiro, Rio de Janeiro [28] Rodrigues J.M.R., Introdução à Teoria da Relatividade Restrita, JST Press, Lisboa [29] Maia N. M. M., Introdução à Dinâmica Analítica, JST Press, Lisboa [30] Mendiratta S. M., Introdução ao Electromagnetismo, Fundação Calouste Gulbenkian, Lisboa [31] Mendes De Sousa Alves V., Ensaio de Filosofia das Ciências, Publicações da Faculdade de Filosofia, Braga [32] Lorentz H. A., Einstein A., Minkowski H., O Princípio da Relatividade, tradução do inglês de Mário José Saraiva,Volume I, Fundação Calouste Gulbenkian, Lisboa, [33] Greene B., The Fabric of the Cosmos, Penguin Books, London WYŻSZA SZKOŁA FINANSÓW I ZARZĄDZANIA W WARSZAWIE 21

22

23 międzynarodowe studia filozoficzne nr 4/2009 [s ] Remigiusz Ryziński Uniwersystet Jagielloński Leworęki. Roland Barthes o sobie samym Left-handed. Roland Barthes about him self Key words: Roland Barthes, philosphy, Left-handed Autobiografia Rolanda Barthesa rozpoczyna się serią fotografii [1,]. Jest rok nic jeszcze nie zapowiada rychłego końca. Matka jeszcze żyje, sam Barthes cieszy się dobrą egzystencją niezmąconą żadnymi większymi problemami. Niedługo rozpocznie seminarium dotyczące miłości (a właściwie Wertera, Geothego). Ma czas i ochotę pochylić się nad swoją przeszłością, nad jej obrazami, nad fotografiami, którego go w jakimś sensie uwodzą i fascynują. W tym właśnie okresie pojawia się u niego chęć, a może konieczność, podsumowania dotychczasowej historii (siebie samego) po to, by w następnym kroku wkroczyć w coś zupełnie nowego. Tak więc na początku obrazy, zdjęcia, historia, opowieść, język i mowa. Mamy więc tu zdjęcia, a pod nimi umieszczone dyskretnie krótkie podpisy, małe ziarna historii, niewidoczne na samych fotografiach, ale fundujące je, silnie z nimi związane, nieustępliwe i konieczne. Język uzupełnia obraz, albo w zgodzie z Lacanem język obraz opisuje, ale go nie wyczerpuje. Fotografia, przyznaje Barthes, to wyraz egoistycznej, fascynującej przyjemności jaką wywołują w nim perwersja ukazywania siebie prywatne, intymne odniesienie wobec samego siebie, wobec podmiotu Roland Barthes. Bohaterem książki Rolanda Barthesa jest właśnie Roland Barthes, jako inny. Inny, nawet jeśli uznamy, że jest on wyrazem pewnego wtórnego narcyzmu, traktowany jest tu jako obcy, jako podmiot zewnętrzny wobec autora, jako nie-ja. Fascynacja sobą, jako innym - na przykład kiedy patrzę na zdjęcie, na którym widzę siebie, którym już nie jestem, nie jest racjonalna - bierze się ze zdumienia, impulsu czy też estetycznej/emocjonalnej reakcji na dany obraz, który sam zawsze pochodzi WYŻSZA SZKOŁA FINANSÓW I ZARZĄDZANIA W WARSZAWIE 23

24 Remigiusz Ryziński z porządku lacanowskiego pojęcia imaginaire, oznaczającego pole obrazu i wyobrażeniowości, na którym podmiot działa. Zasadniczym wysiłkiem tej książki jest ukazanie pewnego wyobrażenia [un imaginaire]. Ukazanie [mettre en scène] oznacza: rozstawienie postaci, rozproszenie ról, ustalenie poziomów, a poniekąd: uczynienie z oparcia niepewnej poprzeczki. Ważne jest więc, by wyobrażenie było traktowane według swych poziomów (wyobrażenie jest sprawą zawartości, sprawą poziomów) i na nici swoich fragmentów, wielości poziomów wyobrażenia. Tymczasem problem polega na tym, że nie możemy ponumerować tych poziomów, jak poziomów upojenia alkoholowego czy tortur [2, 681]. Barthes wybiera te fotografie, które w sposób egoistyczny i pozbawiony racjonalnego wytłumaczenia fascynują go, jako jedynie irracjonalne doznanie, jakiś dionizyjski w istocie impuls wyzwalający podmiot do pisania, opowiadania o tym, co widzi, co go przykuwa w obrazie [3], na który patrzy. Jeśli na początku autobiografii pojawia się seria fotografii obrazów, to druga jej część stanowić będzie prawie w całości tekst, opowieść odnoszącą się niebezpośrednio do nich. Zrównanie poziomów wyobrażenia i pisania jest dla Barthesa sprawą fundamentalną. Przede wszystkim wydaje się, że autor pragnie ujawnić swojego bohatera w całości. Fotografie odnoszą się do pewnych wyglądów, a ich opisy do tego, co niewidoczne lub nawet nieobecne. Jeśli potraktujemy obraz fotograficzny jak wycinek z pewnego ciągu zdarzeń, to opis może przekraczać zdjęcie zarówno w przód jak i w tył. W ten sposób może powstać opowieść totalna, to znaczy niemożliwa. Wyobrażenie [imaginaire] ma strukturę mitu i jest obrazem jaki podmiot nadaje sobie albo w jakim się odsłania. Drugi poziom wyobrażenia wiąże się z obrazem, jaki na jego podstawie powstaje u innych. W zgodzie z teorią lustra Lacana [la stade du miroire] dziecko przed 6 miesiącem życia posiada wyłącznie świadomość własnego pokawałkowanego ciała, to znaczy tego fragmentu ciała, które jest aktualnie w zasięgu jego percepcji czy odczuwania. Między 6. i 18. miesiącem życia w lustrzanym odbiciu tj. w figurze matki - dziecko odkrywa całość swojego ciała i wchodzi w relację ze swoim obrazem. To właśnie z tym obrazem identyfikuje się dziecko w poczuciu tożsamości, jako idealnego obrazu ja (moi). Lacan nazywa ten etap rozwoju narcystycznym, którego kolejną fazą jest przejście na poziom symboliczny, a więc wejście w fazę edypalną i pojawienie się ja właściwego (je). Na scenę wkracza w tym momencie język, a poprzez język Inny. Inny to ojciec, a więc Prawo i Kultura. Jeśli dziecko, na przykład ze strachu przed figurą ojca, nie będzie w stanie w pełni porzucić fazy lustra, a 24 MIĘDZYNARODOWE STUDIA FILOZOFICZNE NR 4/2009

25 Leworęczny. Roland Barthes o sobie samym więc przestrzeni świata Imaginaire, tj. obrazu, i przejść do Symbolique, tj. języka, pojawią się w nim różnego rodzaju neurozy. Przejście ze świata obrazów do świata języka jest w rozwoju tożsamości momentem fundamentalnym. Znaczącym w tej perspektywie, jak się wydaje, jest zdjęcie uśmiechniętej młodej matki Rolanda trzymającą na rękach dziecko. Podpis głosi: Le stade du miroire: tu es cela. W ostatniej książce Barthes wróci do tego motywu, do określenia uczasowionego w wyobrażeniu (na fotografii) bycia kogoś bliskiego, jako wystarczającego dowodu jego istnienia w rzeczywistości. Jesteś tym oto, jak można zakładać, odnosi się jednocześnie do matki, jak i do niego samego. Taki dowód, naznaczenie, nazwanie, musi wystarczyć, z konieczności, do poczucia tożsamości. Barthesa fascynują głównie obrazy z jego szczęśliwej, choć samotnej i ubogiej młodości, co pokazuje, że nie chodzi tu tylko o nostalgię za beztroskim czasem szczęśliwości, ale o coś bardziej istotnego, o coś, co wywołuje w narratorze skłonność do mowy, do opowieści wywołanej wspomnieniem. Mamy tu do czynienia oczywiście z przypadkiem przypomnienia proustowskiego. Być może to tego właśnie pragnie trzymać się Barthes, by powstała jego powieść bo też o powieści u schyłku życia mówić będzie dużo i często. Co innego, jak wspomnienie młodości, może wywołać pracę pisma? Skoro raz to się już udało i to z jakim skutkiem! być może uda się po raz kolejny? Należy wszak pamiętać, że Barthes w trakcie pisania autobiografii ma lat 60. i jak się wydaje jest przekonany, że może ze względu na swoje doświadczenia i pomimo wiedzy pokusić się o napisanie książki innej niż dotychczas, to znaczy książki nie teoretycznej. Wyzbycie się teoretyzowania, zresztą w autobiografii niestety niekonsekwentne, nie powoduje czy też nie jest jeszcze wystarczającym elementem do napisania powieści. Barthes ma swojego bohatera Rolanda Barthesa który począwszy na młodości, poprzez dojrzewanie i czas studiów, aż po wielką karierę, wydaje mu się postacią zdolną spoić i scalić opowieść. Jakkolwiek Roland Barthes par Roland Barthes pisany jest w zgodzie z literackimi założeniami innej książki Barthesa, mianowicie Le degré zéro d écriture, a wbrew Czym jest literatura? Sartre a, to jednak powieść nie powstaje. Aby pisać nie wystarczy wejść w rolę pisarza, chociaż Barthes autor własnej biografii tak jeszcze to widzi. Czy można albo raczej czy kiedyś można było zacząć pisać bez postawienia się w pozycji kogoś innego? W historii źródeł należałoby ustanowić historię figuracji: u źródeł dzieła nie chodzi o pierwsze wpływy, ale o pierwszą postawę: kopiuje się rolę, a następnie, przez metonimię, sztukę: zaczynam pisać przepisując tego, którym chciałbym być. To pierwsze dążenie (pragnę i chcę) ustanawia tajemniczy system fantazjowania, który był w stanie WYŻSZA SZKOŁA FINANSÓW I ZARZĄDZANIA W WARSZAWIE 25

26 Remigiusz Ryziński przetrwać z pokolenia na pokolenie, często niezależnie od pism upragnionych pisarzy [2, 677]. Zdziwienie i fascynacja sprawiają, że obraz zaczyna istnieć jako byt samodzielny, jako przedmiot. Chodzi tu o zdziwienie nie racjonalne, o namysł nie rozumowy, a wywodzący się z impulsu, z natychmiastowej, nagłej rozkoszy [jouissance immé iate]. Obraz taki a nie chodzi tu o przypominanie referencyjne, odpowiedniość, tożsamość siebie na zdjęciu organicznie stanowi o tożsamości podmiotu. Jako medium, które mówi coś o podmiocie, stawia go w relacji do to jego ciała, dowodzi jego bycia, mimo, że nie na zasadzie odpowiedniości z tym, które jest mu obecnie znane czy dostępne. Na zdjęciu Barthes dostrzega pęknięcie podmiotu to, o czym nic nie może powiedzieć, jakąś więc realność, może prawdę. Fotografia z młodości jest niedyskretna w znaczeniu otwartości, czytelności pokazanego na niej ciała, ale jednocześnie niezwykle dyskretna, zamknięta, bo to nie o ja mówi [4]. Tak więc ostatecznie na zdjęciu z młodości odnaleźć możemy jedynie wyobrażenie [figuration] prehistorii ciała, ciała, które ukierunkowuje się na pisanie, na wczesny jego etap, młodość pisania. Stąd tak ważna jest publikacja Le plaisir du texte [Przyjemności tekstu], w której to książce mowa jest o pisaniu ciałem, o tym, że pismo powstaje cieleśnie, że się na ciele zawiera oraz Le degré zéro ze względu na postulat pisania hipersubiektywnego, to znaczy pozbawionego proklamowanej przez Sartre a możliwości pisania transparentnego, tj. takiego, w którym słowa nie powinny przykuwać uwagi, a jedynie oddawać i służyć rzeczywistości. Barthes uważa, że literatura zobligowana jest poniekąd do demistyfikacji siebie poprzez wskazywanie arbitralności znaków i własnej sztuczności. Literatura nie powinna udawać, że nią nie jest, twierdzi Barthes i stara się w autobiografii kierować mottem wykorzystanym przy pisaniu Le degré zéro, tzn.: Larvatus prodeo, kroczę odkryty. Czas opowieści kończy się wraz z osiągnięciem dojrzałości podmiotu, a biografia może dotyczyć jedynie życia sprzed czasu pisania. Punkt rozpoczęcia pisania jest punktem zerowym retrospektywnym zwrotem ku temu, czego już nie ma, przy jednoczesnym kroczeniu do przodu w całkowitym odkryciu. W momencie rozpoczęcia pracy pisma, tekst wydziedzicza podmiot z jego czasowości przednarracyjnej. Sam Tekst nie może nic opowiedzieć, przenosi ciało podmiotu gdzieś indziej, gdzieś z dala od ciała, które może stać się przedmiotem pisania, przenosi je do poziomu ciała wyobrażeniowego. Podmiot o którym tekst nie może nic powiedzieć staje się przedmiotem języka ogólnego, intersubiektywnego, pozbawionego pamięci indywidualnej. Sam styl pisania nie może bowiem wystarczyć do tego, by scaliła się tożsamość podmiotu pisania. Jak widać pisanie funduje najbardziej podstawowy problem filozoficzny 26 MIĘDZYNARODOWE STUDIA FILOZOFICZNE NR 4/2009

27 Leworęczny. Roland Barthes o sobie samym rozbicie tożsamości. Tak więc to język powoduje neurozy. Pisarz zadając sobie pytanie o to kim jest nie może nigdy zdobyć się na jednoznaczną na nie odpowiedź. Uzyskanie tożsamości byłoby w tym przypadku jednoznaczne z końcem pisania. Liczyć się tu może jedynie proces jej poszukiwania poprzez wyglądy i stany opisywane. Pisarz jest zawsze tym, którego opisuje i nigdy tym, kto pisze. Paradoks polega na tym, że pisarz pisze zawsze o sobie, a tekst literacki odsłania jego opisywaną, chwilową tożsamość. Wejście w etap życia twórczego, koniec młodości i początek pisania (w przypadku Rolanda Barthesa opuszczenie sanatorium, przybycie do Paryża, pierwsze teorie i niepewne jeszcze przebłyski pragnienia pisania literatury) stanowi koniec wyobrażeniowości obrazów, ich natury wyobrażeniowej zamienionej na symboliczną. Zdarzenia stają się mową. Okazuje się, że młodość czas przed pisaniem, przedstawiona w obrazach (jako wspomnienie) staje się narracyjna, a więc zdatna do usymbolicznienia jej i co za tym idzie przetworzenia w mowie i pisaniu. Mamy więc jasny układ biografii Barthesa podzielonej na narrację obrazową (przeżycie - immaginaire) i narrację pisania (obleczenie w słowa - symbolique). Czas, jak widać, wnika głęboko w możliwość opowiadania historii, staje się jej progiem. Stąd też obecność fotografii przetykanej tekstem. Czy taki układ ma rzeczywiście autobiografia Barthesa? Jeśli biografia spisana została przez niego, jako opowieść kogoś, kogo należy uznać za bohatera powieści [2, 577], to jego autentyczne życie nie powinno być odczytywane jako biogram ale jako synopsis, czy też szkic do wypełnienia przez kogoś innego. Tego właśnie życzyłby sobie Barthes być osobą/bohaterem czyjejś opowieści to znaczy być na tyle interesującym, by nią się stać. Wszystkie daty i zdarzenia, jakkolwiek autentyczne w świetle historii, powinny być więc uznane w Roland Barthes par Roland Barthes za umowne i poddające się indywidualnej wyobraźni, na pewno nie interpretacji hermeneutycznej, ale właśnie wolnej i trudnej zdolności do tworzenia opowieści na podstawie pewnych, mniej lub więcej wiarygodnych, danych. I nic więcej ponad to. Barthes pisze własną biografię na pięć lat przed śmiercią. Jest wówczas, jak zostało to już powiedziane, 60. letnim mężczyzną, profesorem, Paryżaninem, człowiekiem samotnym, ale, jak można przypuszczać, zadowolonym. Wie wystarczająco dużo i wystarczająco dużo przeżył, by spróbować pokazać siebie, na tyle ile sam uzna za słuszne albo na tyle, ile się odważy. Autobiografia ta musi być uznana za dokument ważny, wręcz zasadniczy, bo taki, jakim jej bohater chciał o sobie zaświadczyć. Uzupełniona o dokumenty spoza siebie powinna w wystarczającym stopniu nakreślić obraz postaci Roland Barthes. Barthes przychodzi na świat 12 listopada 1915 roku, w Cherbourg; umiera 26 marca 1980 roku, w Paryżu. Jednakże podmiot Barthes istniejący w ramach historii, tej WYŻSZA SZKOŁA FINANSÓW I ZARZĄDZANIA W WARSZAWIE 27