PRAWDA BYTU A PRAWDA INTELEKTU W UJĘCIU ŚW. TOMASZA Z AKWINU WSTĘP
|
|
- Zdzisław Kowalski
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 PRAWDA BYTU A PRAWDA INTELEKTU W UJĘCIU ŚW. TOMASZA Z AKWINU WSTĘP Odczyt niniejszy składa się z dwu części. W pierwszej chodzi o unaocznienie, że negacja prawdy rozumianej jako zgodność intelektu i rzeczy implikuje absurd, a zatem, trzeba przyjąć istnienie prawdy. Jest to, jak się wydaje, niezbędny w kontekście współczesnych ataków na klasyczną koncepcję prawdy wstęp do właściwych rozważań. W części drugiej chodzi o wskazanie na istotny a mało akcentowany lub pomijany przez badaczy filozofii św. Tomasza i tomistów aspekt udzielania się prawdy bytu, będącej własnością istnienia, intelektowi ludzkiemu. To udzielanie się jest powodem istnienia w intelekcie ludzkim poznawczych ujęć prawdziwych. Ta druga część ma podstawowe znaczenie dla całości omawianej problematyki. Oprócz argumentacji filozoficznej, zawiera ona też argumentację historyczno filozoficzną, wykazującą, że przedstawiane tu poglądy mają podstawę w tekstach Doktora Anielskiego. 1. O TYM, ŻE PRAWDA ISTNIEJE Klasycznie rozumiana prawda, w takim pojęciu, jakie wprowadził do kultury św. Tomasz z Akwinu, zakłada istnienie rzeczywistego poznania, czyli takiego, którego przedmiot istnieje i którego podmiot istnieje, i wreszcie, którego przedmiot jest intencjonalnie przyswajalny przez podmiot poznający. Każdy akt poznawczy ma bowiem charakter relacji podmiotu do przedmiotu poznania i jest realny tylko wtedy, gdy istnieje rzeczywiście podmiot i kres, czyli przedmiot relacji. Tę relację zakłada definicja prawdy, która sprowadza prawdę do relacji zgodności intelektu i rzeczy (adaequatio intellectus et rei) 1. Zarazem poznanie, jeśli ma istnieć jako poznanie, funduje się na prawdzie 2. Jest źródłowo prawdziwe, gdyż inaczej w ogóle nie byłoby poznaniem, nie posiadając funkcji informatywnej. Mówiąc inaczej, uchwycić prawdę, to wiedzieć coś. W kontekście rozmaitych ataków na samo pojęcie prawdy i posługiwanie się nim w 1 De veritate, q. 1, a. 1, c. 2 Hoc est ergo quod addit verum supra ens, scilicet conformitatem, sive adaequationem rei et intellectus; ad quam conformitatem, ut dictum est, sequitur cognitio rei. Sic ergo entitas rei praecedit rationem veritatis, sed cognitio est quidam veritatis effectus. De veritate, q. 1, a. 1, c. Poznanie funduje się na prawdzie, nie na definicji prawdy.
2 klasycznym filozoficznym sensie, podjęcie rzeczowej refleksji nad prawdą grozi wyszydzeniem i odrzuceniem na wstępie rozważań. Niemniej, odrzucenie tak rozumianej prawdy jako czegoś rzeczywistego prowadzi do licznych absurdów. Jednym z nich jest absurd egzystencjalny naukowca, który z jednej strony głosi, że nie ma prawdy, a więc nic tak naprawdę nie wie, z drugiej strony dąży do uzyskania wiedzy o jakimś przedmiocie swoich badań 3. Nawet przyjmując prawdopodobny charakter rezultatów swoich badań, nie może twierdzić, że wszystko w jego wiedzy ma charakter prawdopodobny. W takiej sytuacji nie miałby bowiem nawet pewności, czy zaczął coś badać i czy doszedł do jakichś wyników badań. Prawdziwość pojęta jako adekwatne odniesienie intelektu do rzeczywistości, nie zaś do jakiejś fikcji rzeczywistości, jest uzasadnieniem przeżywanej pewności. Trudno więc w nauce byłoby naprawdę zrezygnować z prawdy, czy też zanegować jej istnienie. Innym absurdem egzystencjalnym jest sytuacja mówcy, który utrzymuje, że to, co głosi nie może uchodzić za prawdziwe. Jakie wówczas daje przesłanie słuchaczowi? Prawdziwe, czy fałszywe? Oczywiście, jest to parafraza paradoksu kłamcy, która pokazuje, że nie tylko nałożenie się różnych poziomów języka uniemożliwia komunikację, ale również rezygnacja z kierowania się porządkiem prawdziwościowym. Jeśli wreszcie nie istnieje prawda, jeśli nie istnieje porządek prawdziwościowy w rozumieniu klasycznym, to nie istnieje żadne realne poznanie, co już wyżej nadmieniono. Nie poznajemy rzeczywiście, czyli prawdziwie nic i nie możemy czynić żadnych postępów w wiedzy, nawet sformułować problemu i odnieść się do problemu prawdy. Postęp na drodze poznawczej wymaga dokonywania jednostkowych aktów poznania w pełni prawdziwego jako swego uzasadnienia. Ustosunkowanie się do kwestii: czy nic nie wiemy naprawdę, pozostawiam indywidualnemu rozeznaniu odbiorców. 2. O TYM, ŻE PRAWDA BYTU POWODUJE POWSTANIE UJĘĆ PRAWDZIWYCH W LUDZKICH INTELEKTACH KRÓTKIE WPROWADZENIE HISTORYCZNO FILOZOFICZNE Podejmowane tu zagadnienie można byłoby potraktować po prostu jako należące do filozofii współczesnej i nie rozpatrywać go w kontekście historycznym, albo przeciwnie, ukazać jego bezpośrednie źródła tkwiące w tekstach św. Tomasza z Akwinu. Choć pierwsze rozwiązanie mogłoby być prostsze w przekazie, unikając typowego dla historyka filozofii 3 Chodzi tu wprost o prawdę jako własność aktów poznawczych, pośrednio zaś o prawdę jako własność istnienia bytu.
3 sposobu argumentacji w oparciu o źródła pisane, z uwagi na prawdę historyczną autor obrał to drugie. Podejmowane zagadnienie dotyczy zatem bytowych podstaw ludzkiego poznania intelektualnego w ujęciu św. Tomasza z Akwinu i obejmuje jedynie fragment problematyki prawdy. Doktor Anielski przyjmuje bowiem trojaki poziom prawdziwości. Po pierwsze, podług tego co poprzedza uzasadnienie (ratio) prawdy, i w tym prawda znajduje swą podstawę [...]. W drugi sposób, jest definiowana ze względu na to, co formalnie dopełnia rację (ratio) prawdy [...]. I w trzeci sposób, definiuje się prawdę ze względu na następujący skutek 4. Udzielanie się prawdy bytu intelektowi sytuuje się na styku dwu pierwszych rozumień prawdy, choć z uwagi na to, że prawda bytu jest tym, co się udziela, bardziej wiąże się z prawdą pojętą jako własność bytu, a więc jako to, co poprzedza uzasadnienie treść rację (bo tak możemy oddać w miarę pełne znaczenie łacińskiego ratio 5 ) prawdy konstytuującą się w intelekcie. Samo zagadnienie prawdy zostało w tekstach św. Tomasza mocno sproblematyzowane, nie ograniczając się do jedynie przytoczenia stanowisk poprzedników i sformułowania krótkiej mistrzowskiej sentencji jak czynili zazwyczaj przedstawiciele wcześniejszej scholastyki. Chociaż, co należy podkreślić, istotną rolę inspiracyjną w ukształtowaniu się poglądów Akwinaty odegrały neoplatonizujące dociekania Awicenny, a także niektórych Ojców Kościoła: Hilarego z Poitiers, czy św. Augustyna 6. Wpłynęły one znacząco na interpretację poglądów Arystotelesa, według którego prawda nie jest w rzeczach, lecz tylko w umyśle 7. W ujęciu bowiem Doktora Anielskiego, prawda ma wymiar ontyczny, podobnie jak dla neoplatoników. W ten sposób św. Tomasz staje się, w pewnej, ograniczonej mierze, kontynuatorem tradycji werytatywnego pojmowania bytu, obecnego w myśli neoplatońskiej a typowego dla filozofii greckiej 8. Wydaje się, że wpływ neoplatonizmu na tomizm nie był dotychczas w pełni doceniany, zanalizowany zaś rzuca nowe światło na Tomaszową i ukształtowaną pod jego wpływem klasyczną teorię prawdy 9. Oczywiście nie czyni to ze św. Tomasza neoplatonika, tak jak 4 Uno modo secundum id quod praecedit rationem veritatis, et in quo verum fundatur [...]. Et alio modo definitur secundum id quod formaliter rationem veri perficit [...]. Et tertio modo definitur verum, secundum effectum consequentem. De veritate, q. 1, a. 1, c. 5 L. Schutz, Thomas - Lexikon, wydania różne, podaje osiemnaście [a) r)] głównych kontekstów występowania terminu ratio i co najmniej kilkadziesiąt szczegółowych jego znaczeń w dziełąch Doktora Anielskiego. 6 Wymienianych w omawianych poniżej tekstach; De veritate, q. 1, a. 1, c.; In I Sent., dist. 19, q. 5, a. 1, c.; S. Th., I, q. 16, a. 1, c. 7 veritas non est in rebus, sed solum in mente Sententia Metaphysicae, VI, lect. 4, n Na temat werytatywnego i egzystencjalnego pojmowania bytu, zob. S. Blandzi, Wiedza i prawda u źródeł filozofii poznania, w: Wiedza a prawda, red. A. Motycka, Warszawa 2005, s Klasyczna definicja prawdy i związana z nią szersza teoria ma źródła u Arystotelesa, w Księdze definicji Izaaka Ben Izraeli, w Metafizyce Awicenny, ale dosłownie definicja, w wersji, jaka jest powszechnie znana
4 odwoływanie się do filozofii Arystotelesa nie czyni z niego arystotelika. Stawia natomiast historyka filozofii przed innym problemem: czy mianowicie pomijać w tomizmie, jako obce elementy, odwołania i argumenty, które św. Tomasz zaczerpnął z innych nurtów filozoficznych, czy też przyjmować je jako Tomaszowe, interpretując je jedynie w kontekście zasadniczych tez jego egzystencjalnej metafizyki O TYM, ŻE PRAWDA BĘDĄCA WŁASNOŚCIĄ ISTNIENIA BYTU UDZIELA SIĘ INTELEKTOWI Zdaniem św. Tomasza byt zawiera w sobie zdolność do wzbudzania oceny w poznającym go człowieku. Ta zdolność jest nazywana prawdą bytu, będącą własnością istnienia (proprietas esse) 11. Każdy jednostkowy byt posiada tę prawdę, gdyż jako stworzony jest naznaczony pochodnością od intelektu Bożego. Urzeczywistnia ideę tkwiącą w intelekcie Stwórcy 12. W aktach poznania ta prawda bytu jest przejmowana przez intelekt. Udziela się poznającemu, ogarniając jego intelekt. Staje się przez to własnością aktów poznawczych, szczególnie czynności sądzenia. Jest nie tyle poznawana jako przedmiot - rzecz, co wraz z poznawanym przedmiotem rzeczą. Św. Tomasz nadaje samej prawdzie raczej charakter egzystencjalny niż esencjalny, niewątpliwie w związku z tym, że prawda nie ma charakteru przedmiotowego, lecz jest własnością istnienia. Również w poznaniu ujawnia się bardziej w sądzie, tzw. drugiej czynności intelektu, niż w pojęciowaniu, tzw. pierwszej czynności intelektu. A sąd jest tą czynnością, w której poznaje się też istnienie bytu 13. Akwinata uważa prawda jest zgodnością intelektu i rzeczy, zaczęła funkcjonować, jak się wydaje, w tradycji filozoficznej wraz z dziełami św. Tomasza i znajdowała uznanie wraz uznaniem dla tomizmu. 10 Zagadnienie właściwego rozumienia tomizmu podjął M. Gogacz, Platonizm i arystotelizm, Warszawa 1996, s. 85 nn. 11 Unde Avicenna dicit, in sua Metaphysica [XI, 2], quod veritas rei est proprietas esse uniuscuiusque rei quod stabilitum est ei, inquantum talis res nata est de se facere veram aestimationem, et inquantum propriam sui rationem quae est in mente divina, imitatur. SCG, I, 60; Veritas cuiuslibet rei est proprietas sui esse quod stabilitum est ei De veritate, q. 1, a. 1, c.. 12 Utraque autem veritas, scilicet intellectus et rei, reducitur sicut in primum principium, in ipsum Deum; quia suum esse est causa omnis esse, et suum intelligere est causa omnis cognitionis. Et ideo ipse est prima veritas, sicut et primum ens: unumquodque enim ita habet ad veritatem sicut ad esse [...]. Et inde est quod prima causa essendi est prima causa veritatis et maxime vera. In I Sent., dist. 19, q. 5, a. 1, c. 13 Cum autem in re sit quidditas eius et suum esse, veritas fundatur in esse rei magis quam in quidditate, sicut et nomen entis ab esse imponitur; et in ipsa operatione intellectus accipientis esse rei sicut est per quamdam similationem ad ipsum, completur relatio adaequationis, in qua consistit ratio veritatis. In I Sent., dist. 19, q. 5, a. 1, c.; una duarum operationum intellectus est indivisibilium intelligentia: in quantum scilicet intellectus intelligit absolute cuiusque rei quidditatem sive essentiam per seipsam [...] Alia vero operatio intellectus est, secundum quod huiusmodi simplicia concepta simul componit et dividit. [...] in hac secunda operatione intellectus, idest componentis et dividentis, invenitur veritas et falsitas In Perih., I, lect. 3, n. 3. Poznanie istnienia i poznanie prawdy dokonuje się w tej samej, tj. drugiej czynności intelektu. Ta czynność dotyczy bowiem tego, co znajduje się poza istotą bytu. Oczywiście, istnienie nie jest przypadłością, ani własnością istoty, lecz jej aktem, stąd jego pozycja jest wyjątkowa i nieco inna niż prawdy, która jest własnością istnieniową bytu. W poznaniu jest jednak ujmowane analogicznie jak ona.
5 wszelako, iż sąd, podobnie jak pojęcie, ma w jakiś sposób charakter receptywny, czy apprehendywny. Polega na przyswojeniu sobie treści lub stanów bytowych. Jest to przyjmowanie wpływu, który wywiera na intelekt istniejący byt. Byt ma to do siebie, że jawi się w poznaniu intelektualnym 14. Ostatecznie sprawę ujmując, byt, istnienie, prawda i poznanie są ze sobą powiązane w swym źródle i pierwszej przyczynie, którym jest Byt Pierwszy i Pierwsza Prawda zarazem, czyli Byt Absolutny, zwany w języku religii Bogiem. Byt stworzony, złożony z istnienia i istoty, otwiera się swoją strukturą wobec intelektu. Na tym otwarciu się polega właśnie własność istnieniowa zwana prawdą bytu. Jeśli dana rzecz znajdzie się w polu poznawczym intelektu ludzkiego, udziela się ona temu intelektowi, który upodabnia się lub uzgadnia z rzeczą poznawaną. Prawda bytu powoduje zaistnienie prawdy w intelekcie, będącej własnością niektórych jego aktów. Nie jest dana wprost, tak jak istota bytu, lecz w tle, wraz z poznaniem istnienia. Jawi się jako własność poznawanego istnienia bytu, stąd nie od razu bywa uświadamiana. Udziela się jednak intelektowi wraz z powstaniem w nim prawdziwych aktów poznawczych i może zostać rozpoznana jako prawda 15. Prawda, będąc własnością istnieniową bytu, jest w swoisty sposób przyczyną (causa) prawdy obecnej w intelekcie 16. Ta ostatnia jest jednak uzasadnieniem racją (ratio) prawdy, dlatego Doktor Anielski może stwierdzić, że prawda nie jest w rzeczach, lecz tylko w umyśle, a zarazem podtrzymywać tezę, że jest ona własnością istnieniową 17. W intelekcie znajduje dopełnienie sam porządek prawdziwościowy; bez odniesienia bowiem bytu do intelektu, prawda jako taka nie ma uzasadnienia swego istnienia. Dlatego też byt stworzony (przygodny) jest prawdziwy ostatecznie z tego powodu, iż pochodzi od Absolutu, będącego też Pierwszą Prawdą i Pierwszym Intelektem. Gdyby prawdziwość zależała jedynie od odniesienia do intelektu ludzkiego, prawda nie mogłaby być własnością bytu jako takiego (a 14 Vis autem apprehensiva dupliciter aliquid apprehendit, uno modo, per modum incomplexi, sicut cum intelligimus quid est homo; alio modo, per modum complexi, sicut cum intelligimus album inesse homini S. Th., I-II, q. 46, a. 2, c. W relacji podmiotu do przedmiotu poznania to przedmiot ma charakter czynny: quando unum relativorum pendet ab altero, et non e converso, sicut scientia dependet a scibili, et non e converso; unde relatio scientiae ad scibile est aliquid in rerum natura, non autem relatio scibilis ad scientiam, sed in ratione tantum. De veritate, q. 1, a. 5, ad 16.; veritas rei est proprietas esse uniuscuiusque rei quod stabilitum est ei, inquantum talis res nata est de se facere veram aestimationem, et inquantum propriam sui rationem quae est in mente divina, imitatur. SCG, I, veritas cuiusque rei est proprietas sui esse quod stabilitum est ei; secundum autem adaequationem ad intellectum humanum dicitur res vera, in quantum est nata de se facere veram aestimationem De veritate, q. 1, a. 2, c. 16 verum nominat id in quod tendit intellectus [...] terminus cognitionis, quod est verum, est in ipso intellectu. S. Th., I, q. 16, a. 1, c. 17 veritas non est in rebus, sed solum in mente, et etiam in compositione et divisione Sententia Metaphysicae, VI, lect. 4, n. 14; veritas cuiusque rei est proprietas sui esse quod stabilitum est ei De veritate, q. 1, a. 2, c.
6 zatem własnością transcendentalną) intelekt ludzki nie ma mocy stwórczej 18. Intelektowi ludzkiemu prawda jedynie udziela się poprzez to, że poznaje on rzeczy naturalne. W intelekcie powstaje odzwierciedlenie tej rzeczy, adekwatne przynajmniej w tym, co wiąże się z bytem jako takim, zwłaszcza z istnieniem. Uchwycona przez intelekt zawartość bytu, to, co poznane i zarazem realne, istniejące, nazywa św. Tomasz rzeczą intelektualną (res intellecta). Intencjonalnie jest ona obecna w intelekcie i nacechowana prawdą, która w ten sposób staje się prawdą intelektu 19. Można więc stwierdzić, że w odniesieniu do intelektu, w prawdzie byt jawi się i jakby rozjaśnia swoje istnienie 20. Zagadnienie udzielania się prawdy intelektowi jest niewątpliwie powiązane z zagadnieniem postaci poznawczej (species). Species bywała w tradycji filozoficznej przedmiotem licznych analiz 21. W związku z tym, w szerszych badaniach na temat wpływu prawdy ontycznej na prawdę intelektu należałoby podjąć również i ten wątek. Jednakże problematyka postaci poznawczej należy ściśle do zagadnienia poznania, natomiast problematyka udzielania się prawdy bytu intelektowi i w ten sposób powodowanie zaistnienia prawdy intelektu należy raczej do zagadnienia podstaw poznania, zgodnie z tezą: poznanie jest pewnym skutkiem prawdy (cognitio est quidam veritatis effectus) 22. ZAKOŃCZENIE Z przeprowadzonych w pierwszej części odczytu wywodów wynika, że istnienie klasycznie rozumianej prawdy jest niezbędne, by można było w ogóle podjąć jakikolwiek problem poznawczy, w tym problem samej prawdy. Prawda jest zawarta przynajmniej źródłowo, tzn. w podstawowej strukturze aktu poznawczego. Negacja prawdy wprowadza naukowca, filozofa i każdego człowieka w jakiś rodzaj absurdu egzystencjalnego, w którym, z jednej strony głosi on jakieś tezy, z drugiej deklaruje, że nie należy ich traktować poważnie, gdyż nie są prawdziwe. 18 Prima autem ratio veritatis per prius inest rei quam secunda, quia prius est eius comparatio ad intellectum divinum quam humanum; unde, etiam si intellectus humanus non esset, adhuc res verae dicerentur in ordine ad intellectum divinum. De veritate, q. 1, a. 2, c. 19 cum verum sit in intellectu secundum quod conformatur rei intellectae, necesse est quod ratio veri ab intellectu ad rem intellectam derivetur, ut res etiam intellecta vera dicatur, secundum ordinem quod habet aliquem ad intellectum. S. Th., I, q. 16, a. 1, c. 20 verum est declarativum aut manifestativum esse S. Th., I, q. 16, a. 1, c. i In Sent., dist. 19, q. 5, a. 1, c.; verum est declarativum et manifestativum esse De veritate, q. 1, a. 1, c. 21 Por. M. Gogacz, Doprecyzowanie problemu species, SPhCh 31 (1995) 2, 69-76; M. A. Krąpiec, Realizm ludzkiego poznania, Lublin 1995, Hoc est ergo quod addit verum supra ens, scilicet conformitatem, sive adaequationem rei et intellectus; ad quam conformitatem, ut dictum est, sequitur cognitio rei. Sic ergo entitas rei praecedit rationem veritatis, sed cognitio est quidam veritatis effectus. De veritate, q. 1, a. 1, c.
7 Z wywodów drugiej części odczytu wynika, że relacja zgodności (adaequatio) pomiędzy rzeczą poznawaną a intelektem poznającym jest zarazem własnością, która w pewien sposób rozciąga się na byt przygodny jako na pochodzący od Bytu Absolutnego i zarazem Prawdy Absolutnej utożsamiającymi się z Najwyższym Intelektem. W Najwyższej Zasadzie zachodzi tożsamość bytu i prawdy. Intelekt ludzki, w którym tkwi również, lecz przygodnie, uzasadnienie (ratio) całego porządku prawdziwościowego, przejmuje w siebie porządek prawdy bytu, która jest intelektowi udzielana. Nie tylko zatem zawartość bytu jest recypowana przez intelekt ludzki w postaci uzyskiwanych informacji, ale również własność otwartości bytu na poznanie, której przyjęcie jest pierwszym krokiem na drodze rzeczywistego, a nie tylko fikcyjnego poznania rzeczywistości. Uchwycenie wraz z informacjami o bycie jego otwartości prawdziwości jest bowiem niezbędnym czynnikiem, aby intelekt mógł rozpoznać byt. Poznanie, w tym poznanie intelektualne, które ma charakter samoświadomy, w powyższej perspektywie okazuje się specyficznym rodzajem bytu. Nie znajduje się w opozycji do bytu. Jest bytem specyficznym dlatego, że w nim ujawnia się byt. Tę specyfikę nazwano właśnie prawdą, gdyż poznanie jest fundamentalnie prawdziwe. W swych najgłębszych przejawach jest prawdziwe, gdyż inaczej wcale by nie istniało jako poznanie, gdyż nie miałoby funkcji informatywnej. TOMASZ PAWLIKOWSKI
Poznanie substancji oddzielonych. środa, 9 stycznia 13
Poznanie substancji oddzielonych Czym jest władza? władza - narzędzie duszy do wykonywania określonych aktów władza jako proprietas (własność, właściwość) - specjalny rodzaj przypadłości. władza jako możność
Bardziej szczegółowoFilozofia bytu w tekstach Tomasza z Akwinu
Artur Andrzejuk Filozofia bytu w tekstach Tomasza z Akwinu Wydawnictwo von borowiecky Warszawa 2018 PROJEKT OKŁADKI, OPRACOWANIE GRAFICZNE, SKŁAD I ŁAMANIE Maciej Głowacki REDAKCJA JĘZYKOWA Elżbieta Pachciarek
Bardziej szczegółowoProfesora Mieczysława Gogacza ujęcie etyki. Dawid Lipski Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego
Profesora Mieczysława Gogacza ujęcie etyki Dawid Lipski Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego Definicja etyki : Etykę stanowi ustalenie, które działania ludzkie chronią zgodne z prawdą dobro osób
Bardziej szczegółowoWstęp Komentarze jako metoda wyjaśniania oraz interpretacji w średniowieczu Komentarz Akwinaty do Etyki nikomachejskiej krótka prezentacja Próba
Izabella Andrzejuk Wstęp Komentarze jako metoda wyjaśniania oraz interpretacji w średniowieczu Komentarz Akwinaty do Etyki nikomachejskiej krótka prezentacja Próba analizy fragmentu Komentarza według reguł
Bardziej szczegółowoOPERA PHILOSOPHORUM MEDII AEVI
OPERA PHILOSOPHORUM MEDII AEVI T O M 8 T E X T U S E T S T U D I A 1987 SUBSYSTENCJA I OSOBA WEDŁUG ŚW. TOMASZA Z AKWINU REDAKTOR TOMU: MIECZYSŁAW GOGACZ A K A D E M I A T E O L O G I I K A T O L I C K
Bardziej szczegółowoW poszukiwaniu źródeł prawdy
Człowiek w kulturze 13 Andrzej Maryniarczyk SDB W poszukiwaniu źródeł prawdy Pytanie o prawdę, o jej źródło i sposób istnienia pojawiło się u starożytnych Greków wraz z pytaniem o byt. Z tej racji tak
Bardziej szczegółowoCzy możemy coś powiedzieć o istocie Boga?
Przymioty Boga Czy możemy coś powiedzieć o istocie Boga? dowody na istnienie Boga ustaliły, że On jest, ale czy poza wiedzą o Jego istnieniu możemy coś wiedzieć o Jego istocie? Św. Tomasz twierdzi, że
Bardziej szczegółowoKLASYCZNA KONCEPCJA RELIGII
KLASYCZNA KONCEPCJA RELIGII Różnice w koncepcjach religii człowiek Bóg człowiek doświadcza Boga człowiek doświadcza Boga i odnosi się do Niego nie za bardzo wiadomo, czy jakiś przedmiot istnieje można
Bardziej szczegółowoKoncepcja religii w tomizmie konsekwentnym. Mieczysław Gogacz
Koncepcja religii w tomizmie konsekwentnym Mieczysław Gogacz Teoria relacji osobowych - punkt wyjścia osoba jako byt posiada doskonalsze osobowe istnienie u bytów osobowych z racji ich doskonałości inaczej
Bardziej szczegółowoROCZNIK TOMISTYCZNY 7 (2018)
A ROCZNIK TOMISTYCZNY 7 (2018) OΩMI MO TA XPONIKA I ANNARIUS THOMISTICUS THOMISTIC YEARBOOK THOMISTISCHE JAHRBUCH ANNUAIRE THOMISTIQUE ANNUARIO TOMISTICO TOMISTICKÁ ROČENKA ROCZNIK TOMISTYCZNY 7 (2018)
Bardziej szczegółowoFilozofia, ISE, Wykład X - Filozofia średniowieczna.
Filozofia, ISE, Wykład X - Filozofia średniowieczna. 2011-10-01 Plan wykładu 1 Filozofia średniowieczna a starożytna 2 3 Ogólna charakterystyka filozofii średniowiecznej Ogólna charakterystyka filozofii
Bardziej szczegółowoSPIS TRESCI ZESZYT 1
SPIS TRESCI ZESZYT 1 Kwestia trzecia Wprowadzenie: Stworzenie i stworzenia (Mikolaj Olszewski) 5 1. Struktura 6 2. TreSc 14 Artykul 1: Czy Bog moze stworzyc cos z niczego (Utrum Deus possit aliquid ereare
Bardziej szczegółowoPRAWDA PRAWDZIE NIERÓWNA
187 HUBERT WIŚNIEWSKI PRAWDA PRAWDZIE NIERÓWNA Rec.: Tomasz Pawlikowski, Prawda następstwem istnienia. Problem prawdy w interpretacji św. Tomasza z Akwinu, Lublin: Wyd. KUL 2013, 514 s. Jest rzeczą dobrze
Bardziej szczegółowoGilsonowska metoda historii filozofii. Artur Andrzejuk
Gilsonowska metoda historii filozofii Artur Andrzejuk PLAN 1. Gilsonowska koncepcja historii filozofii jako podstawa jej metodologii 2. Charakterystyka warsztatu historyka filozofii na różnych etapach
Bardziej szczegółowoDialektycy i antydialektycy. Filozofia XI w.
Dialektycy i antydialektycy Filozofia XI w. Stanowiska Odrodzenie filozofii w XI w. rozpoczęło się od postawienia pytania o to, jak możemy poznać prawdy wiary. Czy możemy je w pełni zrozumieć przy pomocy
Bardziej szczegółowoA r t u r A n d r z e j u k. Czym jest tomizm?
A r t u r A n d r z e j u k Czym jest tomizm? Plan Najważniejsze tezy filozoficzne Tomasza z Akwinu Potępienia w 1277 i spory nimi wywołane Arystotelizm chrześcijański a tomizm Tomizm trydencki Odmiany
Bardziej szczegółowoFilozoficzna interpretacja doświadczenia mistycznego w ujęciu Mieczysława Gogacza. Izabella Andrzejuk
Filozoficzna interpretacja doświadczenia mistycznego w ujęciu Mieczysława Gogacza. Izabella Andrzejuk Doświadczenie mistyczne w filozofii i teologii Wydaje się, iż ujęcie doświadczenia mistycznego zarazem
Bardziej szczegółowo1. Dyscypliny filozoficzne. Andrzej Wiśniewski Wstęp do filozofii Materiały do wykładu 2015/2016
1. Dyscypliny filozoficzne Andrzej Wiśniewski Andrzej.Wisniewski@amu.edu.pl Wstęp do filozofii Materiały do wykładu 2015/2016 Pochodzenie nazwy filozofia Wyraz filozofia pochodzi od dwóch greckich słów:
Bardziej szczegółowoUJĘCIE SYSTEMATYCZNE ARGUMENTY PRZECIWKO ISTNIENIU BOGA
UJĘCIE SYSTEMATYCZNE ARGUMENTY PRZECIWKO ISTNIENIU BOGA ARGUMENTY PRZECIW ISTNIENIU BOGA ARGUMENTY ATEISTYCZNE 1 1. Argument z istnienia zła. (Argument ten jest jedynym, który ateiści przedstawiają jako
Bardziej szczegółowoPROBLEM PRAWDY UJęć ZMYSŁOWYCH W INTERPRETACJI św. TOMASZA Z AKWINU
PROBLEM PRAWDY UJęć ZMYSŁOWYCH W INTERPRETACJI św. TOMASZA Z AKWINU Prawda, jako właściwość związana ze świadomą obecnością człowieka w świecie, od najdawniejszych czasów stanowiła przedmiot refleksji
Bardziej szczegółowoFilozofia, ISE, Wykład III - Klasyfikacja dyscyplin filozoficznych
Filozofia, ISE, Wykład III - Klasyfikacja dyscyplin filozoficznych 2011-10-01 Plan wykładu 1 Klasyczny podział dyscyplin filozoficznych 2 Podział dyscyplin filozoficznych Klasyczny podział dyscyplin filozoficznych:
Bardziej szczegółowoEGZAMIN MATURALNY 2010 FILOZOFIA
Centralna Komisja Egzaminacyjna w Warszawie EGZAMIN MATURALNY 2010 FILOZOFIA POZIOM ROZSZERZONY Klucz punktowania odpowiedzi MAJ 2010 2 Zadanie 1. (0 2) problemów i tez z zakresu ontologii, epistemologii,
Bardziej szczegółowoTadeusz Klimski OSOBA I RELACJE
PIERWODRUK: M. GOGACZ (RED.), SUBSYSTENCJA I OSOBA WEDŁUG ŚW. TOMASZA Z AKWINU, OPERA PHILOSOPHORUM MEDII AEVI. TEXTUS ET STUDIA, T. 8, ATK, WARSZAWA 1987, S. 191-195. Tadeusz Klimski OSOBA I RELACJE Według
Bardziej szczegółowoPrzewodnik. Do egzaminu z Filozofii Człowieka. Kierunek Filozofia semestr III. opracował Artur Andrzejuk (na prawach maszynopisu)
Przewodnik Do egzaminu z Filozofii Człowieka Kierunek Filozofia semestr III opracował Artur Andrzejuk (na prawach maszynopisu) Katedra Historii Filozofii Starożytnej i Średniowiecznej Warszawa 2004 Treści
Bardziej szczegółowoPEF Copyright by Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu
KONIECZNOŚĆ (gr. [ananke], [to anankáion], łac. necessitas) stany bytowe oraz pochodne od nich logiczne stany poznawcze wyrażone w sądach. Problematyka k. ujawniła się przy okazji omawiania warunków wartościowego
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚCI I. WPROWADZENIE - FILOZOFIA JAKO TYP POZNANIA. 1. Człowiek poznający Poznanie naukowe... 16
SPIS TREŚCI P r z e d m o w a... 5 P r z e d m o w a do d r u g i e g o w y d a n i a... 7 P r z e d m o w a do t r z e c i e g o w y d a n i a... 9 P r z e d m o w a do c z w a r t e g o w y d a n i a...
Bardziej szczegółowoFilozofia człowieka. Fakt ludzki i jego filozoficzne interpretacje
Filozofia człowieka Fakt ludzki i jego filozoficzne interpretacje Spotkanie źródłem poznania i nauk POZNAWANIE 2 Jedność doświadczenia filozoficznego Filozofia nauką o zasadach ( principia) Do wiedzy o
Bardziej szczegółowoRodzaje argumentów za istnieniem Boga
Rodzaje argumentów za istnieniem Boga Podział argumentów argument ontologiczny - w tym argumencie twierdzi się, że z samego pojęcia bytu doskonałego możemy wywnioskować to, że Bóg musi istnieć. argumenty
Bardziej szczegółowoPrawda transcendentalna i kategorialna 1
1 Stanisław Judycki Prawda transcendentalna i kategorialna 1 Prawda jest słowem, którego używamy powszechnie. Jak to często bywa, codzienność użycia jakiegoś słowa zasłania nam zagadkowość jego treści.
Bardziej szczegółowoZdrowie jako sprawność i jakość u Tomasza z Akwinu
Zdrowie jako sprawność i jakość u Tomasza z Akwinu Wstęp Zdrowie to pozytywny stan samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego, a nie tylko brak choroby lub niedomaganie (Światowa Organizacja Zdrowia
Bardziej szczegółowoEtyka problem dobra i zła
Etyka problem dobra i zła Plan wykładu Definicje i podstawowe odróżnienia Problem dobrego życia w klasycznej etyce Arystotelesowskiej Chrześcijańska interpretacja etyki Arystotelesowskiej Etyka - problem
Bardziej szczegółowoEtyka Tożsamość i definicja. Ks. dr Artur Aleksiejuk
Etyka Tożsamość i definicja Ks. dr Artur Aleksiejuk 1. ETYKA A FILOZOFIA PYTANIA PROBLEMOWE: Czy etyka musi być dyscypliną filozoficzną? Czy etyka może być wolna od filozoficznych założeń? Czy i jak dalece
Bardziej szczegółowoSpór o poznawalność świata
ROMAN ROŻDŻEŃSKI FILOZOFIA A RZECZYWISTOŚĆ Spór o poznawalność świata Wydawnictwo WAM Kraków 2012 Spis treści Przedmowa 11 Rozdział I Myślenie filozoficzne w cieniu zwątpienia 15 1. Wprowadzenie 15 2.
Bardziej szczegółowoChcę poznać Boga i duszę. Filozofowie o Absolucie
Chcę poznać Boga i duszę Filozofowie o Absolucie W jaki sposób można poznać Boga? Jak poznać Kogoś, Kto pozostaje niewidzialny i niepoznawalny? Szukając argumentów na istnienie Boga Świat (np. Teoria Wielkiego
Bardziej szczegółowoSpór między Tomaszem z Akwinu i Janem Peckhamem o jedność formy substancjalnej w człowieku. Źródła i konsekwencje. Dawid Lipski
Spór między Tomaszem z Akwinu i Janem Peckhamem o jedność formy substancjalnej w człowieku. Źródła i konsekwencje Dawid Lipski Teza Istotą sporu o jedność czy wielość form substancjalnych, jaki zaistniał
Bardziej szczegółowoEGZAMIN MATURALNY 2013 FILOZOFIA
Centralna Komisja Egzaminacyjna w Warszawie EGZAMIN MATURALNY 2013 FILOZOFIA POZIOM ROZSZERZONY Kryteria oceniania odpowiedzi MAJ 2013 2 Zadanie 1. (0 4) Obszar standardów Opis wymagań Znajomość i rozumienie
Bardziej szczegółowoFilozofia, ISE, Wykład V - Filozofia Eleatów.
2011-10-01 Plan wykładu 1 Filozofia Parmenidesa z Elei Ontologia Parmenidesa Epistemologiczny aspekt Parmenidejskiej filozofii 2 3 Ontologia Parmenidesa Epistemologiczny aspekt Parmenidejskiej filozofii
Bardziej szczegółowoWartość jest przedmiotem złożonym z materii i formy. Jej formą jest wartościowość, materią jest konkretna treść danej wartości.
Wartość jest przedmiotem złożonym z materii i formy. Jej formą jest wartościowość, materią jest konkretna treść danej wartości. N. Hartmann: Materia jest tylko tworem treściowym, który posiada wartościowość.
Bardziej szczegółowoPedagogika realistyczna jako metafizyka kształcenia i wychowania
Dawid Pełka UKSW w Warszawie Pedagogika realistyczna jako metafizyka kształcenia i wychowania Koncepcja filozofii a rozumienie pedagogiki Rozumienie rzeczywistości, jej poznawanie oraz działanie w niej
Bardziej szczegółowoFilozofia, Germanistyka, Wykład IX - Immanuel Kant
Filozofia, Germanistyka, Wykład IX - Immanuel Kant 2011-10-01 Plan wykładu 1 Immanuel Kant - uwagi biograficzne 2 3 4 5 6 7 Immanuel Kant (1724-1804) Rysunek: Immanuel Kant - niemiecki filozof, całe życie
Bardziej szczegółowoFilozofia przyrody - Filozofia Eleatów i Demokryta
5 lutego 2012 Plan wykładu 1 Filozofia Parmenidesa z Elei Ontologia Parmenidesa Epistemologiczny aspekt Parmenidejskiej filozofii 2 3 4 Materializm Ontologia Parmenidesa Epistemologiczny aspekt Parmenidejskiej
Bardziej szczegółowoSylabus LICZBA GODZIN. Treści merytoryczne przedmiotu
Sylabus Nazwa Przedmiotu: Teoria bytu (ontologia) Typ przedmiotu: obligatoryjny Poziom przedmiotu: zaawansowany rok studiów, semestr: I rok, semestr II; II rok, semestr I (studia filozoficzne I stopnia)
Bardziej szczegółowoREGUŁY ANALIZY TEKSTU NAUKOWEGO
REGUŁY ANALIZY TEKSTU NAUKOWEGO (według Mieczysława Gogacza) Plan i cel prezentacji PLAN 1. Odróżnianie pytań badawczych od odpowiedzi 2. Analiza pytań badawczych 3. Analiza odpowiedzi 4. Precyzowanie
Bardziej szczegółowoProblem istnienia idei jednostkowych w ujęciu św. Tomasza z Akwinu. Analiza III kwestii De veritate De ideis 1. Wstęp
Paulina Sulenta Problem istnienia idei jednostkowych w ujęciu św. Tomasza z Akwinu. Analiza III kwestii De veritate De ideis 1 Wstęp Problem poznania rzeczy jednostkowych jest jednym z najbardziej fundamentalnych
Bardziej szczegółowoFilozofia przyrody, Wykład V - Filozofia Arystotelesa
Filozofia przyrody, Wykład V - Filozofia Arystotelesa 2011-10-01 Tematyka wykładu 1 Arystoteles - filozof systematyczny 2 3 4 Różnice w metodzie uprawiania nauki Krytyka platońskiej teorii idei Podział
Bardziej szczegółowoFILOZOFICZNA KONCEPCJA NARODU I PAŃSTWA W UJĘCIU PROF. MIECZYSŁAWA GOGACZA
Andrzej Marek Nowik FILOZOFICZNA KONCEPCJA NARODU I PAŃSTWA W UJĘCIU PROF. MIECZYSŁAWA GOGACZA Publikacja Mądrość buduje państwo 1 stanowi istotny punkt w rozwoju filozoficznej koncepcji narodu i państwa
Bardziej szczegółowoDorota Zapisek "Wola i intelekt w lozo i Tomasza z Akwinu", Mateusz Penczek, Kraków 2012 : [recenzja] Rocznik Tomistyczny 4,
"Wola i intelekt w lozo i Tomasza z Akwinu", Mateusz Penczek, Kraków 2012 : [recenzja] Rocznik Tomistyczny 4, 335-338 2015 Recenzja Mateusz Penczek, Wola i intelekt w filozofii Tomasza z Akwinu, Wydawnictwo
Bardziej szczegółowoTomasz Bartel Nowa interpretacja definicji Veritas est adequatio rei et intellectus u świętego Tomasza z Akwinu
Tomasz Bartel Nowa interpretacja definicji Veritas est adequatio rei et intellectus u świętego Tomasza z Akwinu Studia Philosophiae Christianae 25/2, 194-199 1989 Die Ursache dessen, dass die Metaphysik
Bardziej szczegółowoWolność a prawda. Andrzej Maryniarczyk
Człowiek w Kulturze 9 Andrzej Maryniarczyk Wolność a prawda Wolność, jako cecha bytu osobowego, jest bez wątpienia naturalną przestrzenią, w której żyje, działa i rozwija się człowiek. Od dawien dawna
Bardziej szczegółowoMieczysław Gogacz. Przedmowa
1 Mieczysław Gogacz Przedmowa Książka jest prezentacją krótkich opracowań poglądów i przytoczonych tekstów św. Tomasza z Akwinu. Poglądy są ułożone w zespoły nauk filozoficznych, wyjaśniających, kim jest
Bardziej szczegółowoRozwój ku pełni człowieczeństwa w nauczaniu Papieża Jana Pawła II
Rozwój ku pełni człowieczeństwa w nauczaniu Papieża Jana Pawła II Wojciech Kosek Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka, Bielsko-Biała, 10. kwietnia 2014 r. Konferencja Personalistyczna koncepcja wychowania
Bardziej szczegółowoPLATONIZM I NEOPLATONIZM W UJĘCIU PROFESORA GOGACZA
Anna Kazimierczak-Kucharska, UKSW PLATONIZM I NEOPLATONIZM W UJĘCIU PROFESORA GOGACZA Spojrzenie profesora Gogacza na tradycję platońską wydaje się być interesujące przede wszystkim ze względu na liczne
Bardziej szczegółowoKoncepcja wolności w ujęciu Mieczysława Gogacza i jej historyczne źródła
Magdalena Płotka Koncepcja wolności w ujęciu Mieczysława Gogacza i jej historyczne źródła Problem wolności obecny jest w filozofii od samego początku ludzkiej refleksji nad światem i samym sobą. Refleksja
Bardziej szczegółowoPrzewodnik. Do wykładów i egzaminu z Filozofii Człowieka. Kierunek Filozofia semestr III. opracował Artur Andrzejuk (na prawach maszynopisu)
Przewodnik Do wykładów i egzaminu z Filozofii Człowieka Kierunek Filozofia semestr III opracował Artur Andrzejuk (na prawach maszynopisu) Katedra Historii Filozofii Starożytnej i Średniowiecznej Warszawa
Bardziej szczegółowoWstęp do logiki. Kto jasno i konsekwentnie myśli, ściśle i z ładem się wyraża,
Prof. UAM, dr hab. Zbigniew Tworak Zakład Logiki i Metodologii Nauk Instytut Filozofii Wstęp do logiki Kto jasno i konsekwentnie myśli, ściśle i z ładem się wyraża, kto poprawnie wnioskuje i uzasadnia
Bardziej szczegółowoMikołaj Krasnodębski "Filozofia moralna w tekstach św. Tomasza z Akwinu", Artur Andrzejuk, Warszawa 1999 : [recenzja]
Mikołaj Krasnodębski "Filozofia moralna w tekstach św. Tomasza z Akwinu", Artur Andrzejuk, Warszawa 1999 : [recenzja] Studia Philosophiae Christianae 36/1, 242-246 2000 Artur Andrzejuk, Filozofia moralna
Bardziej szczegółowoEGZAMIN MATURALNY 2011 FILOZOFIA
Centralna Komisja Egzaminacyjna w Warszawie EGZAMIN MATURALNY 2011 FILOZOFIA POZIOM ROZSZERZONY MAJ 2011 2 Egzamin maturalny z filozofii poziom rozszerzony Zadanie 1. (0 1) Obszar standardów B. Opis wymagań
Bardziej szczegółowoTomasz Dreinert Zagadnienie "rzeczy samej w sobie" w transcendentalizmie Immanuela Kanta. Pisma Humanistyczne 3,
Tomasz Dreinert Zagadnienie "rzeczy samej w sobie" w transcendentalizmie Immanuela Kanta Pisma Humanistyczne 3, 137-143 2001 Tomasz D reinert ZAGADNIENIE RZECZY SAMEJ W SOBIE W TRANSCENDENTALIZMIE IMMANUELA
Bardziej szczegółowoOPERA PHILOSOPHORUM MEDII AEVI
OPERA PHILOSOPHORUM MEDII AEVI T O M 4 T E X T U S E T S T U D I A 1 9 82 AWICENNA I ŚREDNIOWIECZNA FILOZOFIA ARABSKA (Wydanie drugie - 1983) REDAKCJA TOMU: MIECZYSŁAW GOGACZ A K A D E M I A T E O L O
Bardziej szczegółowoKoncepcja etyki E. Levinasa
Koncepcja etyki E. Levinasa Fragment wypowiedzi Jana Pawła II z: Przekroczyć próg nadziei : Skąd się tego nauczyli filozofowie dialogu? Nauczyli się przede wszystkim z doświadczenia Biblii. Całe życie
Bardziej szczegółowowedług Bonawentury i Tomasza z Akwinu Podporządkowanie rozumienia czy wnikanie w głębię?
według Bonawentury i Tomasza z Akwinu Podporządkowanie rozumienia czy wnikanie w głębię? Wchodzi do jego celi św. Bonawentura, który w naukach i pobożności zawsze był jego towarzyszem, i widzi Tomasza
Bardziej szczegółowoLech Szyndler Doprecyzowanie zagadnienia "verbum interius" (słowo wewnętrzne) w pismach św. Tomasza z Akwinu
Lech Szyndler Doprecyzowanie zagadnienia "verbum interius" (słowo wewnętrzne) w pismach św. Tomasza z Akwinu Studia Philosophiae Christianae 42/2, 109-132 2006 Studia Philosophiae Christianae UKSW 42(2006)2
Bardziej szczegółowoPrzewodnik. do egzaminów doktorskich z filozofii w Instytucie Chemii Fizycznej
Przewodnik do egzaminów doktorskich z filozofii w Instytucie Chemii Fizycznej Instytut Filozofii Wydział Filozofii Chrześcijańskiej Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego WARSZAWA 2005 ZAKRES EGZAMINU
Bardziej szczegółowoZAŁOŻENIA FILOZOFICZNE
ZAŁOŻENIA FILOZOFICZNE Koło Wiedeńskie Karl Popper Thomas Kuhn FILOZOFIA A NAUKA ZAŁOŻENIA W TEORIACH NAUKOWYCH ZAŁOŻENIA ONTOLOGICZNE Jaki jest charakter rzeczywistości językowej? ZAŁOŻENIA EPISTEMOLOGICZNE
Bardziej szczegółowoFilozofia, Germanistyka, Wykład I - Wprowadzenie.
2010-10-01 Plan wykładu 1 Czym jest filozofia Klasyczna definicja filozofii Inne próby zdefiniowania filozofii 2 Filozoficzna geneza nauk szczegółowych - przykłady 3 Metafizyka Ontologia Epistemologia
Bardziej szczegółowoEGZAMIN MATURALNY W ROKU SZKOLNYM 2014/2015
EGZAMIN MATURALNY W ROKU SZKOLNYM 204/205 FORMUŁA DO 204 ( STARA MATURA ) FILOZOFIA POZIOM ROZSZERZONY ZASADY OCENIANIA ROZWIĄZAŃ ZADAŃ ARKUSZ MFI-R MAJ 205 Uwaga: Akceptowane są wszystkie odpowiedzi merytorycznie
Bardziej szczegółowoINFORMATYKA a FILOZOFIA
INFORMATYKA a FILOZOFIA (Pytania i odpowiedzi) Pytanie 1: Czy potrafisz wymienić pięciu filozofów, którzy zajmowali się także matematyką, logiką lub informatyką? Ewentualnie na odwrót: Matematyków, logików
Bardziej szczegółowoElementy filozofii i metodologii INFORMATYKI
Elementy filozofii i metodologii INFORMATYKI Filozofia INFORMATYKA Metodologia Wykład 1. Wprowadzenie. Filozofia, metodologia, informatyka Czym jest FILOZOFIA? (objaśnienie ogólne) Filozofią nazywa się
Bardziej szczegółowoŚw. Augustyn, Wyznania, przekład Z. Kubiak, Znak, Kraków 1997
Św. Augustyn, Wyznania, przekład Z. Kubiak, Znak, Kraków 1997 ks. XI 1. Wyznania nie informują Boga, o czym i tak wie, lecz są wyrazem miłości Augustyna do Boga jako Ojca. 2. Augustyn pragnie poznać Prawo
Bardziej szczegółowoKontekst odkrycia i sposób uzasadniania prawdy jako transcendentalnej właściwości bytów w ujęciu św. Tomasza z Akwinu. Na podstawie wybranych dzieł.
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II Wydział Filozofii Instytut Filozofii Teoretycznej Katedra Metafizyki Maciej Karczewski 95434 Kontekst odkrycia i sposób uzasadniania prawdy jako transcendentalnej
Bardziej szczegółowoISSN Studia Sieradzana nr 2/2012
ISSN 2299-2928 Studia Sieradzana nr 2/2012 1. Podejmując się zrecenzowania publikacji Nicola Abbagnano pragnę podkreślić, iż pozycja ta w nie jest dostępna w naszym Ojczystym języku. Zapewne ci, którzy
Bardziej szczegółowo6. Zagadnienia źródła poznania I Psychologiczne zagadnienie źródła poznania
6. Zagadnienia źródła poznania I Psychologiczne zagadnienie źródła poznania Andrzej Wiśniewski Andrzej.Wisniewski@amu.edu.pl Wstęp do filozofii Materiały do wykładu 2015/2016 Dwa zagadnienia źródła poznania
Bardziej szczegółowoFilozofia, Historia, Wykład IX - Filozofia Kartezjusza
Filozofia, Historia, Wykład IX - Filozofia Kartezjusza 2010-10-01 Plan wykładu 1 Krytyka nauk w Rozprawie o metodzie 2 Zasady metody Kryteria prawdziwości 3 Rola argumentów sceptycznych Argumenty sceptyczne
Bardziej szczegółowoANTROPOLOGICZNY ARGUMENT ZA ISTNIENIEM
Izabella Andrzejuk ANTROPOLOGICZNY ARGUMENT ZA ISTNIENIEM ANIOŁÓW W FILOZOFII M. GOGACZA Wstęp Prof. Mieczysław Gogacz 1, wybitny filozof i twórca jednego z nurtów tomizmu tomizmu konsekwentnego 2, głosi
Bardziej szczegółowoFilozofia Boga Zawartość
1 Filozofia Boga Zawartość Filozofia Boga... 1 DOWODZENIE ISTNIENIA BOGA... 4 Wprowadzenie... 4 DEMONSTRATIO DEI ESSE... 6 DOWODZENIE ISTNIENIA BOGA... 6 DROGI ŚWIĘTEGO TOMASZA... 10 Wprowadzenie... 10
Bardziej szczegółowoNatalia Kunat "Komentarz do "Hermeneutyki" Arystotelesa", św. Tomasz z Akwinu, tł. A. P. Stefańczyk, Lublin 2013 : [recenzja]
Natalia Kunat "Komentarz do "Hermeneutyki" Arystotelesa", św. Tomasz z Akwinu, tł. A. P. Stefańczyk, Lublin 2013 : [recenzja] Scripta Philosophica. Zeszyty Naukowe Doktorantów Wydziału Filozofii KUL 3,
Bardziej szczegółowoDROGI ŚW. TOMASZA Z AKWINU
Izabella Andrzejuk DROGI ŚW. TOMASZA Z AKWINU JAKO PRÓBA ZASTOSOWANIA METAFIZYKI W TRADYCYJNEJ PROBLEMATYCE DOCHODZENIA DO ISTNIENIA BOGA 1 Św. Tomasz z Akwinu, na stronach swojej Summa Theologiae - stara
Bardziej szczegółowoAndrzej L. Zachariasz. ISTNIENIE Jego momenty i absolut czyli w poszukiwaniu przedmiotu einanologii
Andrzej L. Zachariasz ISTNIENIE Jego momenty i absolut czyli w poszukiwaniu przedmiotu einanologii WYDAWNICTWO UNIWERSYTETU RZESZOWSKIEGO RZESZÓW 2004 Opiniowali Prof. zw. dr hab. KAROL BAL Prof. dr hab.
Bardziej szczegółowoFilozofia, Historia, Wykład V - Filozofia Arystotelesa
Filozofia, Historia, Wykład V - Filozofia Arystotelesa 2010-10-01 Tematyka wykładu 1 Arystoteles - filozof systematyczny 2 3 4 Podział nauk Arystoteles podzielił wszystkie dyscypliny wiedzy na trzy grupy:
Bardziej szczegółowoWSHiG Karta przedmiotu/sylabus
WSHiG Karta przedmiotu/sylabus KIERUNEK SPECJALNOŚĆ TRYB STUDIÓW SEMESTR Turystyka i Rekreacja Obsługa Ruchu Turystycznego, Hotelarstwo i Gastronomia, Zarządzanie i Marketing w Hotelarstwie, Gastronomii,
Bardziej szczegółowoRENÉ DESCARTES (KARTEZJUSZ)
(1596-1650) mal. Frans Hals (1648) RENÉ DESCARTES (KARTEZJUSZ) NAJWAŻNIEJSZE DZIEŁA Discours de la Méthode (Rozprawa o metodzie) 1637 Meditationes de prima philosophia (Medytacje o filozofii pierwszej)
Bardziej szczegółowoArgument teleologiczny
tekst Argument teleologiczny i piąta droga św. Tomasza z Akwinu Tekst piątej drogi (z celowości): Piąta Droga wywodzi się z faktu kierowania rzeczami. Stwierdzamy bowiem, że pewne rzeczy, które są pozbawione
Bardziej szczegółowoTEMAT PRACY SOKRATEJSKA IDEA NIEWIEDZY JAKO ŹRÓDŁA ZŁA MORALNEGO A ETYKA ŚW. TOMASZA Z AKWINU ANALIZA PORÓWNAWCZA ETYKA SOKRATESA ETYKA ŚW.
TEMAT PRACY SOKRATEJSKA IDEA NIEWIEDZY JAKO ŹRÓDŁA ZŁA MORALNEGO A ETYKA ŚW. TOMASZA Z AKWINU ANALIZA PORÓWNAWCZA ETYKA SOKRATESA ETYKA ŚW. TOMASZA 399 0 1274 2012 PLAN PRACY I. Etyka Sokratesa II. System
Bardziej szczegółowoNARÓD, SPOŁECZEŃSTWO I PAŃSTWO
Izabella Andrzejuk NARÓD, SPOŁECZEŃSTWO I PAŃSTWO W UJĘCIU MIECZYSŁAWA GOGACZA Punktem wyjścia dla rozważań politycznych Mieczysława Gogacza jest człowiek rozumiany jako osoba. Z kolei z ujęcia osoby wynikają
Bardziej szczegółowoMariusz Prokopowicz Zagadnienie subsystencji w tekstach św. Tomasza z Akwinu
PIERWODRUK: M. GOGACZ (RED.), SUBSYSTENCJA I OSOBA WEDŁUG ŚW. TOMASZA Z AKWINU, OPERA PHILOSOPHORUM MEDII AEVI. TEXTUS ET STUDIA, T. 8, ATK, WARSZAWA 1987, S. 67-105. Mariusz Prokopowicz Zagadnienie subsystencji
Bardziej szczegółowoOGÓLNA CHARAKTERYSTYKA FILOZOFII XIII WIEKU
OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA FILOZOFII XIII WIEKU POWSTANIE UNIWERSYTETÓW Najwcześniej powstają dwa uniwersytety: Sorbona - Paryż Oxford Uniwersytety zostają zorganizowane na wzór struktury cechowej, w której
Bardziej szczegółowoPEF - Copyright by Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu
PRAWDA (gr. [alétheia], [to alethés]; łac. veritas, verum) w sensie logicznym: właściwość sądów stwierdzających zgodność lub niezgodność myśli z faktycznym stanem rzeczy (adaequatio intellectus et rei);
Bardziej szczegółowoKilka słów o tomizmie konsekwentnym, jego historii i głównych założeniach rozmowa z Panem Profesorem Mieczysławem Gogaczem
Warszawa, 9 stycznia 2005 roku Kilka słów o tomizmie konsekwentnym, jego historii i głównych założeniach rozmowa z Panem Profesorem Mieczysławem Gogaczem - Tematem mojej pracy magisterskiej jest stosunek
Bardziej szczegółowo4. Zagadnienie prawdy. Andrzej Wiśniewski Wstęp do filozofii Materiały do wykładu 2015/2016
4. Zagadnienie prawdy Andrzej Wiśniewski Andrzej.Wisniewski@amu.edu.pl Wstęp do filozofii Materiały do wykładu 2015/2016 Metafizyczne i epistemologiczne pojęcia prawdziwości (1) Euzebiusz jest prawdziwym
Bardziej szczegółowoARGUMENTY KOSMOLOGICZNE. Sformułowane na gruncie nauk przyrodniczych
ARGUMENTY KOSMOLOGICZNE Sformułowane na gruncie nauk przyrodniczych O CO CHODZI W TYM ARGUMENCIE Argument ten ma pokazać, że istnieje zewnętrzna przyczyna wszechświata o naturze wyższej niż wszystko, co
Bardziej szczegółowoOPERA PHILOSOPHORUM MEDII AEVI
OPERA PHILOSOPHORUM MEDII AEVI TOM 14 TEXTUS ET STUDIA 2015 Michał Zembrzuski, Magdalena Płotka, Andrzej M. Nowik, Adam M. Filipowicz, Izabella Andrzejuk, Artur Andrzejuk Z METODOLOGII HISTORII FILOZOFII
Bardziej szczegółowoProfesora Tadeusza Klimskiego badanie problematyki prawdy w filozofii starożytnej i średniowiecznej
Michał Zembrzuski Profesora Tadeusza Klimskiego badanie problematyki prawdy w filozofii starożytnej i średniowiecznej Profesor Tadeusz Klimski w swoich pracach z historii filozofii, podejmował się nie
Bardziej szczegółowoFilozofia, Historia, Wykład IV - Platońska teoria idei
Filozofia, Historia, Wykład IV - Platońska teoria idei 2010-10-01 Tematyka wykładu 1 Metafora jaskini 2 Świat materialny - świat pozoru Świat idei - świat prawdziwy Relacja między światem idei i światem
Bardziej szczegółowoArtur Andrzejuk PROBLEM ISTNIENIA BOGA THE QUESTION OF THE EXISTENCE OF GOD.
Artur Andrzejuk PROBLEM ISTNIENIA BOGA W FILOZOFII TOMASZA A AKWINU A DROGI DOCHODZENIA DO BOGA W SUMMA THEOLOGIAE 1 THE QUESTION OF THE EXISTENCE OF GOD IN THE PHILOSOPHY OF THOMAS AQUINAS AND THE WAY
Bardziej szczegółowoCzy i/lub w jakim sensie można uważać, że świat jest matematyczny? Wprowadzenie do dyskusji J. Lubacz, luty 2018
Czy i/lub w jakim sensie można uważać, że świat jest matematyczny? Wprowadzenie do dyskusji J. Lubacz, luty 2018 Do czego odnoszą się poniższe stwierdzenia? Do tego, czym jest matematyka dla świata, w
Bardziej szczegółowoIdentyfikacja osobowej relacji miłości właściwej wspólnocie
Tomasz Mika OP Identyfikacja osobowej relacji miłości właściwej wspólnocie nauczyciel wychowankowie; rozważania w perspektywie ujęć św. Tomasza z Akwinu Każdy z nas jest w pewnej mierze uczniem i w pewnej
Bardziej szczegółowoANDRZEJ L. ZACHARIASZ TEORIA POZNANIA JAKO RELATYSTYCZNA KONCEPCJA PRAWDY TEORETYCZNEJ
ANDRZEJ L. ZACHARIASZ TEORIA POZNANIA JAKO RELATYSTYCZNA KONCEPCJA PRAWDY TEORETYCZNEJ WYDAWNICTWO UNIWERSYTETU RZESZOWSKIEGO RZESZÓW 2011 Recenzował prof. dr hab. TADEUSZ BUKSIŃSKI Opracowanie redakcyjne
Bardziej szczegółowoWERONIKA SZCZEPKOWSKA
KWARTALNIK FILOZOFICZNY T. XXXIX, Z. 2, 2011 PL ISSN 1230-4050 WERONIKA SZCZEPKOWSKA (Warszawa) Teoria przyczynowania narzędnego jako przyczynowania sprawczego w tekstach Tomasza z Akwinu. Próba rekonstrukcji
Bardziej szczegółowoRADOŚĆ W MYŚLI ŚW. TOMASZA Z AKWINU NAUKOWE TOWARZYSTWO TOMISTYCZNE 5 GRUDNIA 2018 DR HAB. MAGDALENA PŁOTKA
RADOŚĆ W MYŚLI ŚW. TOMASZA Z AKWINU NAUKOWE TOWARZYSTWO TOMISTYCZNE 5 GRUDNIA 2018 DR HAB. MAGDALENA PŁOTKA TOMASZ A RADOŚĆ Radość - pełnia i kres uczuć, w której dokonuje się spełnienie wszystkich pragnień
Bardziej szczegółowoEgzamin maturalny na poziomie. i właściwie je uzasadnić?
Egzamin maturalny na poziomie podstawowym. Jak sformułować stanowisko i właściwie je uzasadnić? PODSTAWOWE INFORMACJE Rozprawka na poziomie podstawowym jest formą wypowiedzi pisemnej na podany temat, która
Bardziej szczegółowo