Wpływ samotrawiących systemów wiążących na połączenie cementów samoadhezyjnych z zębiną*

Transkrypt

1 PROTET. STOMATOL., 2014, LXIV, 3, Wpływ samotrawiących systemów wiążących na połączenie cementów samoadhezyjnych z zębiną* Influence of self-etching adhesive systems on self-adhesive cement-dentin bond strenght* Grzegorz Sokołowski, Agnieszka Pacyk, Barbara Łapińska, Monika Łukomska-Szymańska, Monika Domarecka, Jerzy Sokołowski Katedra Stomatologii Odtwórczej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi Kierownik: dr hab. J. Sokołowski, prof. UM HASŁA INDEKSOWE: cementy samoadhezyjne, samotrawiące systemy wiążące, zębina, wytrzymałość połączenia na ścinanie KEY WORDS: self-adhesive cements, self-etching bonding systems, dentin, shear bond strenght Streszczenie Wstęp. Wytrzymałość połączenia cementów samoadhezyjnych ze szkliwem i zębiną jest istotnie niższa w porównaniu z wytrzymałością połączenia tradycyjnych cementów żywicznych stosowanych wraz z systemami Total Etch. Cel pracy. Ocena wpływu samotrawiących systemów wiążących na wytrzymałość połączenia cementów samoadhezyjnych z zębiną. Materiał i metody. Do badań użyto cementów samoadhezyjnych oraz odpowiednich systemów wiążących 7-mej generacji: MaxCem Elite Opti Bond All In One /Kerr, Smart Cem 2 Xeno V/ Dentsply, RelyX U100 Adper Easy One /3M- -ESPE. Zbadano wytrzymałość połączenia na ścinanie cementów samoadhezyjnych łączonych bezpośrednio z próbkami zębiny ludzkich zębów trzonowych lub za pośrednictwem ww. systemów wiążących. Przygotowanie zębiny obejmowało szlifowanie papierami ściernymi (500C), płukanie wodą, osuszenie powietrzem. Systemy wiążące/cementy polimeryzowano jednoczasowo przy użyciu lampy diodowej. Wytrzymałość połączenia Summary Introduction. The bond strength of self-adhesive cements to enamel and dentine is significantly lower than that obtained by means of traditional, resin-based cements, applied with total-etch bonding systems. Aim of the study. To evaluate the influence of self-etching bonding systems on self-adhesive cements to dentine bond strength. Material and methods. Self-adhesive cements and the corresponding 7th generation bonding systems: MaxCem Elite - Opti Bond All In One /Kerr, Smart Cem 2- Xeno V/Dentsply, RelyX U100 - Adper Easy One /3M-ESPE were used in this study. Shear bond strength of self-adhesive cements bonded directly to human molar samples or with use of above mentioned bonding systems was examined. Dentin preparation included grinding with sand papers (500 C), water rinsing and air-drying. Bonding systems/cements were light cured with LED lamp. After a 24-h water storage of samples the cement-dentin bond strength was examined in a Zwick-Roell Z005 device. Cross- * Praca finansowana z budżetu Uniwersytetu Medycznego w Łodzi w ramach Grantu młodych pracowników nauki nr / /

2 Cementy samoadhezyjne cementów z zębiną badano w urządzeniu testującym Zwick-Rooel Z005 przy prędkości przesuwu belki poprzecznej 2mm/min, po 24 godzinach przechowywania próbek w wodzie. Wyniki. Uzyskano niską wytrzymałość połączenia cementów samoadhezyjnych z zębiną i istotny wzrost wytrzymałości po zastosowaniu samotrawiących systemów wiążących. Wytrzymałość połączenia z zębiną cementów samoadhezyjnych nie różniła się istotnie, a po zastosowaniu systemów wiążących stwierdzono istotne różnice w wytrzymałości połączenia. Wniosek. Zastosowanie samotrawiących systemów wiążących istotnie, choć w różnym stopniu, zwiększa wytrzymałość połączenia cementów samoadhezyjnych z zębiną. -bar speed was set at 2 mm/min. Results. Low bond strength of self-adhesive cement-dentin interface and a significant increase in strength after using self-etching bonding systems were obtained. Self-adhesive cements to dentin bond strength did not differ significantly. However, there were significant bonding strength differences after using the bonding system. Conclusion. The application of self-etching bonding systems significantly, but in various degrees, enhances the bond strength of self-adhesive cement-dentin interface. Wstęp We współczesnej stomatologii, przy rekonstrukcji utraconych twardych tkanek zębów, coraz częściej wykorzystuje się uzupełnienia pełnoceramiczne cementowane adhezyjnie (1, 2). Wskazuje się na niewielki odsetek niepowodzeń klinicznych wkładów i licówek ceramicznych w wieloletnim okresie obserwacji (3, 4). O sukcesie klinicznym wkładów i licówek ceramicznych decyduje wiele czynników m.in. dobre właściwości ceramiki oraz zastosowane materiały łączące i procedury adhezyjnego łączenia uzupełnień ze szkliwem i zębiną (5, 6). Niepowodzenia związane są głównie z niedostateczną adaptacją materiału łączącego do powierzchni uzupełnień oraz utratą retencji (3). Podnosi się też zagadnienia zawodności połączenia ceramiki z zębiną (7) i wpływu zastosowanego materiału łączącego na częstość niepowodzeń klinicznych (8). Ponadto wieloetapowość procedur klinicznych techniki Total Etch, stosowanej rutynowo przy osadzaniu uzupełnień pełnoceramicznych, jak i zależność uzyskiwanych wyników od doświadczenia zabiegowego operatora (9) sprawiają, że poszukuje się prostszych rozwiązań, dążąc do uproszczenia procedur cementowania adhezyjnego. Jednym z proponowanych rozwiązań jest zastosowanie cementów samoadhezyjnych (CSA) lub samotrawiących (CST), które w ostatnich latach szybko zyskały dużą popularność (10). Cementy CSA i CST są nową grupą materiałów łączących, wprowadzoną w ostatnich latach do praktyki klinicznej i mimo iż właściwościami fizycznymi nie odbiegają zasadniczo od właściwości cementów żywicznych (11), to jednak nie zapewniają wytrzymałości połączenia ze szkliwem i zębiną, porównywalnej z wytrzymałością połączenia uzyskaną przy tradycyjnym cementowaniu adhezyjnym (12, 13). Stąd też podejmowane są próby wykorzystania systemów wiążących do poprawy jakości połączenia CSA i CST ze szkliwem i zębiną (14, 15, 16, 17, 18). Mając na uwadze wysoką wytrzymałość połączenia samotrawiących systemów wiążących z zębiną można oczekiwać też zwiększenia wytrzymałości połączenia CSA z zębiną po zastosowaniu systemów samotrawiących. PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2014, LXIV, 3 187

3 G. Sokołowski i inni Cel pracy Celem pracy była ocena wpływu samotrawiących systemów wiążących na wytrzymałość połączenia różnych cementów samoadhezyjnych z zębiną. Materiał i metoda Do badań użyto cementów samoadhezyjnych i odpowiednich systemów wiążących 7-mej generacji: MaxCem Elite/Opti Bond All In One (Kerr), Smart Cem 2/Xeno V (Dentsply) i RelyX U100/Adper Easy One (3M-ESPE). W badaniach wykorzystano próbki zębiny z usuniętych ludzkich zębów trzonowych, przechowywanych w nasyconym wodnym roztworze tymolu, co zapobiegało rozwojowi flory bakteryjnej. W roztworze tymolu przechowywane są tkanki w badaniach histologicznych, a brak bezpośredniego kontaktu roztworu tymolu z zębiną osłoniętą szkliwem i stosunkowo krótki czas przechowywania zębów nie wpływał na stan zębiny. Z części przedsionkowej koron zębów odsłaniano zębinę, wycinano fragmenty zębów i zatapiano w PMMA w pierścieniach PCV, po czym podzielono je losowo na 6 równych grup (grupy badane: MXE- OBAIO, SC-X5, RXU100-AEO i porównawcze: MXE, SC, RXU100) (tab. I) po 10 próbek. Tak przygotowane próbki przechowywano w wodzie. Następnie próbki szlifowano na mokro węglikowym papierem ściernym o gradacji 500, co umożliwiło uzyskanie powierzchni zębiny o strukturze i właściwościach zbliżonych do tych jakie można uzyskać w warunkach klinicznych w trakcie opracowania zębiny narzędziami rotacyjnymi. Szlifowanie powierzchni próbek papierami ściernymi o gradacji jest ogólnie przyjętą metodą przygotowania powierzchni próbek w badaniach wytrzymałości połączenia różnych materiałów z zębiną. Szlifowane próbki płukano wodą i po osuszeniu powietrzem na zębinę aplikowano systemy wiążące, Opti Bond All In One (grupa MXE- OBAIO) Xeno V (grupa SC-X5) i Adper Easy One (grupa RXU100-AEO), zgodnie z zaleceniami producentów. Sposób aplikacji systemów obejmował brushing, aktywną aplikację systemów przez 10 sek. w 2 naniesionych porcjach, T a b e l a I. Wytrzymałość połączenia cementów samoadhezyjnych z zębiną w grupach wartości przeciętne i parametry rozrzutu Obliczone parametry MXE MXE- OBAIO Grupa SC SC-X5 RXU100 RXU100- AEO Min, MPa 0,45 5,21 0,244 1,89 0,0529 2,79 Max, MPa 3,23 19,1 1,87 17,0 3,86 12,9 Średnia arytmetyczna, MPa 1,75 12,55 1,20 4,74 1,89 9,46 Mediana 1,70 12,05 1,20 2,99 1,71 10,4 Odchylenie standardowe, MPa Współczynnik zmienności (%) 0,88 4,17 0,47 4,54 1,34 3,25 50,5 33,2 39,1 95,8 71,0 34,4 188 PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2014, LXIV, 3

4 Cementy samoadhezyjne Ryc. 1. Średnie wartości wytrzymałości połączenia cementów samoadhezyjnych z zębiną za pomocą samotrawiących systemów wiążących w grupach badanych i porównawczych. łączono bezpośrednio z zębiną pomijając etap aplikacji systemu wiążącego. Wytrzymałość połączenia cement samoadhezyjny-zębina badano, po 24 godz. przechowywania próbek w wodzie w temperaturze pokojowej, testem ścinania w urządzeniu do badań wytrzymałościowych Zwick-Roell Z005/Zwick-Roell. Prędkość przesuwu belki poprzecznej wynosiła 2 mm/min. Wartości maksymalnych naprężeń sił ścinających były obliczane i notowane automatycznie przez komputer, sprzężony z urządzeniem testującym. Wyniki badań poddano analizie statystycznej. Wyniki po czym próbki pozostawiano na kolejne 10 sek. Następnie próbki suszono w delikatnym strumieniu powietrza przez 5 sek. i aplikowano cementy samoadhezyjne, MaxCem Elite (grupa MXE-OBAIO), Smart Cem 2 (grupa SC-X5) i RelyX U100 (grupa RXU100-AEO). Cementy nanoszono i utwardzano w dwóch porcjach wykorzystując dwa pierścienie silikonowe z kanałem o średnicy 3 mm i wysokości 3 oraz 7 mm. W pierwszej warstwie system wiążący i cement polimeryzowano jednoczasowo przy użyciu lampy diodowej Demi/Kerr przy pulsacyjnym sposobie naświetlania i natężeniu światła ok mw/cm 2 (podczas naświetlania próbek końcówkę światłowodu lampy polimeryzacyjnej umieszczano w odległości 1-2 mm od powierzchni cementu). Po spolimeryzowaniu pierwszej warstwy materiału usuwano pierścień o wysokości 3 mm, zakładano pierścień o wysokości 7 mm, cement dopełniano i polimeryzowano światłem. Czas naświetlania każdej w warstw był zgodny z zaleceniami producentów i wynosił w przypadku cementów RelyX U100 i MaxCem Elite, 20 sek., a w przypadku cementu Smart Cem 2, 40 sek. W próbkach grup porównawczych cementy samoadhezyjne, MaxCem Elite (grupa MXE), Smart Cem 2 (grupa SC) i RelyX U100 (grupa RXU100), Wartości wytrzymałości na ścinanie połączenia zębiny bezpośrednio z cementami samoadhezyjnymi i za pośrednictwem SSW oraz wyniki obliczeń statystycznych obejmujących miary przeciętne (średnią i medianę) i miary zróżnicowania (odchylenie standardowe i współczynnik zmienności) zestawiono w tabeli I. Z uwagi na brak rozkładu normalnego uzyskanych wyników i istotne różnice wariancji w grupach porównywanych do porównań użyto testów nieparametrycznych (Manna-Whitney a oraz ANOVA Kruscala-Wallisa). Jako test post hoc zastosowano test Manna-Whitney a. Średnie wartości wytrzymałości połączenia cementów samoadhezyjnych z zębiną za pomocą systemów samotrawiących wahały się w zakresie 4,5-14,5 MPa i były istotnie wyższe w porównaniu z wartościami wytrzymałości uzyskanymi w odpowiednich grupach porównawczych, w których cementy łączono bezpośrednio z zębiną (1,5-1,8 MPa) (p<0,001) (tab. II). W grupie MXE-OBAIO uzyskano istotnie większą średnią wytrzymałość niż w grupie MXE (12,55 ± 4,17 MPa vs 1,75 ± 0,88 MPa). W grupie MXE-OBAIO połowa wyników była większa od 12 MPa, a w odpowiadającej grupie porównawczej połowa wyników nie przekraczała 1,7 MPa. Podobnie w grupie PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2014, LXIV, 3 189

5 G. Sokołowski i inni T a b e l a I I. Porównanie grup badanych z porównawczymi Porównywane grupy Wartość testu z Istotność p MXE-OBAIO z MXE 3,742 p<0,001 SC-X5 z SC 3,742 p<0,001 RXU100-AEO z RXU100 3,515 p<0,001 T a b e l a I I I. Porównanie wyników w grupach badanych Grupy badane Obliczone parametry wytrzymałości Min Max x Me SD MXE-OBAIO 5,21 19,1 12,55 12,05 4,17 SC-X5 1,89 17,0 4,74 2,99 4,54 RXU100-AEO 2,79 12,9 9,46 10,4 3,25 Porównanie H=12,571; p<0,01 MXE-OBAIO z SC-X5: z=3,505; p<0,01 MXE-OBAIO z RXU100-AEO: z=1,295; p>0,05 SC-X5 z RXU100-AEO: z=2,210; p>0,05 SC-X5 wytrzymałość była istotnie większa niż w grupie SC (4,74 ± 4,54 MPa, połowa wyników była większa od 3 MPa, zaś w grupie SC średnia wynosiła 1,20 ± 0,47 MPa). W grupie SC-X5 zwraca uwagę bardzo duże zróżnicowanie, bowiem współczynnik zmienności wynosi aż 95,8%. Także w grupie RXU100-AEO wytrzymałość była istotnie większa niż w grupie RXU100, średnia w tej grupie wynosiła 9,46 ± 3,25 MPa, a połowa wyników przekroczyła 10,4 MPa, podczas gdy w grupie RXU100 średnia była istotnie mniejsza, wynosiła 1,89 ± 1,34 MPa, a połowa wyników nie przekroczyła 1,71 MPa. Porównanie grup badanych parami wykazało istotnie wyższą średnią wytrzymałość w grupie MXE-OBAIO niż w grupie SC-X5 (p<0,01). Natomiast występujące znaczne różnice między pozostałymi grupami, nie okazały się istotne statystycznie (p>0,05) (tab. III). Nie stwierdzono istotnej statystycznie różnicy pomiędzy grupami porównawczymi (p>0,05). Średnie wartości wytrzymałości okazały się zbliżone, choć nieco mniejsza od pozostałych okazała się średnia dla grupy SC. Dyskusja Wyniki badań własnych wskazują na niską wytrzymałość połączenia CSA z zębiną 1,5-1,8 MPa, co jest zgodne z wynikami prac innych autorów pokazujących stosunkowo niską wytrzymałość połączenia różnych CSA z zębiną (18-23), niższą w porównaniu z CST oraz cementami żywicznymi (18, 19, 21-24), w tym CSA użytymi we własnych badaniach (18-21). Nie wszystkie doniesienia są jednak jednoznaczne i część z nich pokazuje brak istotnych różnic pomiędzy wytrzymałością połączenia z zębiną cementów żywiczych, CSA i CST (28), jest też 190 PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2014, LXIV, 3

6 Cementy samoadhezyjne praca, która dowodzi wyższych zdolności mocujących CSA RelyX Unicem w porównaniu do CST i żywiczych, wykorzystanych do cementowania wkładów z włókna szklanego (26). Prezentowane wyżej różnice wynikają zapewne z odmiennych warunków badania jak i właściwości mocujących poszczególnych CSA i CST. Większość dostępnych publikacji wskazuje bowiem na dobre połączenie cementów RelyX Unicem i G-Cem z zębiną, lepsze niż innych CSA, w tym użytego w niniejszych badaniach cementu MaxCem Elite (19-21). Odpowiednia wytrzymałość połączenia cementu łączącego tak z materiałem uzupełnienia, jak i tkankami zęba jest niezbędna dla zachowania retencji (27) i adaptacji brzeżnej (28), tak więc niska wytrzymałość połączenia CSA z zębiną stwarza ryzyko uszkodzenia wytworzonego połączenia. Dla poprawy jakości połączenia CSA z twardymi tkankami zębów podjęto próby trawienia kwasem ortofosforowym i uzyskano wzrost wytrzymałości połączenia CSA ze szkliwem, ale na ogół zmniejszenie wytrzymałości ich połączenia z zębiną (29, 30), chociaż po trawieniu kwasem poliakrylowym odnotowano wzrost wytrzymałości połączenia CSA z zębiną (31, 32). Istotny wzrost wytrzymałości połączenia CSA i CST z zębiną uzyskano zaś po zastosowaniu systemów wiążących 5-tej generacji w połączeniu z trawieniem kwasem ortofosforowym (14). Technika Total Etch obok wielu korzystnych cech niesie z sobą ryzyko wystąpienia nadwrażliwości pozabiegowej, związanej głównie, obok błędów proceduralnych operatora, z ograniczeniem grubości warstwy systemu wiążącego i zapadnięciem włókien kolagenowych, uciskanych w trakcie cementowania adhezyjnego. Dlatego podejmuje się próby zastosowania techniki Self Etch w procedurach cementowania adhezyjnego z wykorzystaniem tak cementów żywicznych jak i CSA. We własnych badaniach uzyskano istotnie wyższe wartości wytrzymałości połączenia CSA z zębiną po wcześniejszej aplikacji samotrawiących systemów wiążących. Wyniki własnych badań są zgodne z rezultatami prac innych autorów. Pisani-Proença i wsp. (17) dowiedli istotnego wzrostu wytrzymałości połączenia CSA z zębiną po aplikacji SSW SE Bond, choć system w różnym stopniu wpływał na połączenie z zębiną cementów Maxcem, Multilink Sprint i RelyX Unicem. Takahashi i wsp. (16), Cal i wsp. (15) oraz Viotti i wsp. (18), wykorzystując różne SSW, uzyskali podobne rezultaty dla cementów Panavia F i Link Max, podczas gdy nie odnotowali znaczących różnic dla Bistite II czy ReluX Unicem (17). W badaniach SEM, po aplikacji SSW, odnotowano tworzenie się warstwy hybrydowej i obecność wypustek żywicy w kanalikach zębinowych, ale także zmianę charakteru uszkodzenia połączenia z adhezyjnego na mieszany (16, 17). Wzrost wytrzymałości połączenia CSA z zębiną za pośrednictwem SSW jest bezsprzecznie związany ze zmianą charakteru tworzącego się połączenia. Nie ulega wątpliwości, że niska wytrzymałość połączenia CSA z twardymi tkankami zębów jest związana z ograniczonymi efektami demineralizacyjnymi powierzchniowych warstw zębiny (33, 34), co potwierdzają wyniki badań mikroskopowych wskazujące na adhezyjny charakter połączenia (12, 26, 34). Hybrydyzacja dotyczyła tylko nielicznych próbek, a tworząca się warstwa hybrydowa była bardzo cienka, o grubości bliskiej zeru, w przeciwieństwie do istotnie większej grubości warstwy hybrydowej tworzonej przez cementy żywicze (26, 34), czy cementy samotrawiące (12). Nie podlega dyskusji, że przy braku możliwości wytworzenia warstwy hybrydowej podstawą połączenia CSA z twardymi tkankami zębów jest wiązanie chemiczne pomiędzy kwasowymi grupami kwaśnych monomerów, zawartych w CSA, a wapniem hydroksyloapatytów szkliwa i zębiny (35-37). Czynnikami ograniczającymi możliwości demineralizacji wierzchniej warstwy szkliwa i zębiny są nieaktywna aplikacja cementów oraz postępujący PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2014, LXIV, 3 191

7 G. Sokołowski i inni stosunkowo szybko procesem zobojętniania kwaśnego odczynu cementu (38). Systemy samotrawiące modyfikują zaś nie tylko warstwę mazistą, ale także powierzchniową warstwę zębiny i czopy rozmazu w kanalikach zębinowych (40). Tworzy się więc warstwa hybrydowa, o grubości 0,5-4 µm, która decyduje o wytrzymałości wytworzonego połączenia (39, 40). SSW tak jak i CSA zawierają w swoim składzie kwaśne monomery, jednak przy grubszej warstwie hybrydowej prawdopodobieństwo wiązania wapnia hydroksyloapatytów wzrasta na odsłoniętych i częściowo tylko zdemineralizowanych włóknach kolagenu. Zastosowanie SSW, zawierających monomery dwufunkcyjne (np. HEMA), pozwala na wytworzenie chemicznego połączenia żywicy także z włóknami kolagenu w zdemineralizowanej powierzchniowej warstwie zębiny (41). Należy wyraźnie podkreślić, że uzyskany istotny wzrost wytrzymałości połączenia CSA z zębiną po aplikacji SSW jest korzystny z klinicznego punktu widzenia, pozwala na uzyskanie połączenia o większej wytrzymałości, a tym samym lepszej jakości i trwałości. Wniosek Samotrawiące systemy wiążące zwiększają istotnie wytrzymałość połączenia cementów samoadhezyjnych z zębiną. Piśmiennictwo 1. Szczyrek P., Zadroga K., Mierzwińska- Nastalska E.: Cementowanie uzupełnień pełnoceramicznych przegląd piśmiennictwa. Część II. Protet. Stomatol., 2009, 59, 1, Witek P.: Cementowanie adhezyjne całoceramicznych protez stałych ocena kliniczna cementów Compolute i Variolink II. Porad. Stomatol., 2002, 11, 2, Dumfahrt H., Schäffer H.: Porcelain laminate veneers: a retrospective evaluation after 1 to 10 years of service. Part II. Clinical Results., Int. J. Prosthodont., 2000, 13, 1, Schulte A.G., Vockler A., Reinhardt R.: Longevity of ceramic inlays and onlays luted with a solely light-curing composite resin. J. Dent., 2005, 33, 5, Blatz M.B., Sadan A., Kern M.: Resin-ceramic bonding: a review of the literature. J. Prosthet. Dent., 2003, 89, 3, Peumans M., Van Meerbeek B., Lambrechts P., Vanherle G.: Porcelain veneers: a review of the literature. J. Dent., 2000, 28, 3, Pospiech P.: All-ceramic crowns: bonding or cementing? Clin. Oral Invest., 2002, 6, 4, Beier U.S., Kapferer I., Dumfahrt H.: Clinical long-term evaluation and failure characteristics of 1,335 all-ceramic restorations. Int. J. Prosthodont., 2012, 25, 1, Soderholm K.J., Guelmann M., Bimstein E.: Shear bond strength of one 4th and two 7th generation bonding agents when used by operators with different bonding experience. J. Adhes. Dent., 2005, 7, 1, Burke F.J., Crisp R.J., Richter B.: A practicebased evaluation of the handling of a new self-adhesive universal resin luting material. Int. Dent. J., 2006, 56, 3, Piwowarczyk A., Lauer H.C.: Mechanical properties of luting cements after water storage. Oper. Dent., 2003, 28, 5, De Munck J., Vargas M., Van Landuyt K., Hikita K., Lambrechts P., Van Meerbeek B.: Bonding of an auto adhesive luting material to enamel and dentin. Dent. Mat., 2004, 20, 10, Pryliński M., Deręgowska-Nosowicz P., Kaczmarek E., Limanowska-Shaw H.: Wpływ różnych cementów adhezyjnych na siłę wiązania pomiędzy ceramiką a szklimwem i zębiną badania laboratoryjne. Porad. Stomatol., 2005, 7, 5, PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2014, LXIV, 3

8 Cementy samoadhezyjne 14. Chen C., He F., Burrow M.F., Xie H., Zhu Y., Zhang F.: Bond Strengths of Two Selfadhesive Resin Cements to Dentin with Different Treatments. J. Med. Biol. Eng., 2011, 31, 1, Cal E., Turkun L.S., Turkun M., Toman M., Toksavul S.: Effect of an antibacterial adhesive on the bond strength of three different luting resin composites. J. Dent., 2006, 34, 6, Takahashi R., Nikaido T., Ariyoshi M., Kitayama S., Sadr A., Foxton R.M., Tagami J.: Thin resin coating by dual-application of all-in-one adhesives improves dentin bond strength of resin cements for indirect restorations. Dent. Mater., 2010, 29, 5, Pisani-Proença J., Erhardt M.C.G., Amaral R., Valandro L.F., Bottino M.A., Del Castillo- Salmerón R.: Influence of different surface conditioning protocols on microtensile bond strength of self-adhesive resin cements to dentin. J. Prosthet. Dent., 2011, 105, Viotti R.G., Kasaz A., Pena C.E., Alexandre R.S., Arrais C.A., Reis A.F.: Microtensile bond strength of new selfadhesive luting agents and conventional multistep systems. J. Prosthet. Dent., 2009, 102, 5, Sarr M., Mine A., De Munck J., Cardoso M.V., Kane A.W., Vreven J., Van Meerbeek B., Van Landuyt K.L.: Immediate bonding effectiveness of contemporary composite cements to dentin. Clin. Oral Invest,. 2010, 14, 5, Cantoro A., Goracci C., Vichi A., Mazzoni A., Fadda G.M., Ferrari M.: Retentive strength and sealing ability of new self-adhesive resin cements in fiber post luting. Dent. Mater., 2011, 27, 10, Lührs A.K., Guhr S., Günay H., Geurtsen W.: Shear bond strength of self-adhesive resins compared to resin cements with etch and rinse adhesives to enamel and dentin in vitro. Clin. Oral Invest., 2010, 14, 2, Yang B., Ludwig K., Adelung R., Kern M.: Micro-tensile bond strength of three luting resins to human regional dentin. Dent. Mater., 2006, 22, 1, Özcan M., Mese A.: Adhesion of conventional and simplified resin-based luting cements to superficial and deep dentin. Clin. Oral Invest., 2012, 16, 4, Abo-Hamar S.E., Hiller K.A., Jung H., Federlin M., Friedl K.H., Schmalz G.: Bond strength of a new universal self-adhesive resin luting cement to dentin and enamel. Clin. Oral Invest., 2005, 9, 3, Pryliński M., Deręgowska-Nosowicz P., Shaw H., Kaczmarek E.: Ocena siły wiązania porcelany do szkliwa i zębiny przy zastosowaniu różnych cementów adhezyjnych. Dent. Med. Probl., 2006, 43, 3, Bitter K., Paris S., Pfuertner C., Neumann K., Kielbassa A.M.: Morphological and bond strength evaluation of different resin cements to root dentin. Eur. J. Oral Sci., 2009, 117, 3, Rosenstiel S.F., Land M.F., Crispin B.J.: Dental luting agents: a review of the current literature. J. Prosthet. Dent., 1998, 80, 3, Mota C.S., Demarco F.F., Camacho G.B., Powers J.M.: Microleakage in ceramic inlays luted with different resin cements. J. Adhes. Dent., 2003, 5, 1, Hikita K., Van Meerbeek B., De Munck J., Ikeda T., Van Landuyt K., Maida T., Lambrechts P., Peumans M.: Bonding effectiveness of adhesive luting agents to enamel and dentin. Dent. Mater., 2007, 23, 1, Prieto L.T., Araújo C.T.P., Humel M.M.C., Souza-Junior E.J., dos Santos Dias C.T., Paulillo L.A.M.S.: Influence of selective acid etching on microtensile bond strength of a self-adhesive resin cement to enamel and dentin. Braz. J. Oral Sci., 2010, 9, 4, Pavan S., dos Santos P.H., Berger S., Bedran- Russo A.K.: The effect of dentin pretreatment on the microtensile bond strength of self-ad- PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2014, LXIV, 3 193

9 G. Sokołowski i inni hesive resin cements. J. Prosthet. Dent,. 2010, 104, 4, Tonial D., Ghiggi P.C., Lise A.A., Burnett L.H. Jr., Oshima H.M., Spohr A.M.: Effect of conditioner on microtensile bond strength of self-adhesive resin cements to dentin. Stomatologija, 2010, 12, 3, Al-Assaf K., Chakmakchi M., Palaghias G., Karanika-Kouma A., Eliades G.: Interfacial characteristics of adhesive luting resins and composites with dentine. Dent. Mater., 2007, 23, 7, Monticelli F., Osorio R., Mazzitelli C., Ferrari M., Toledano M.: Limited decalcification diffusion of self-adhesive cements into dentin. J. Dent. Res., 2008, 87, 10, Catel Y., Degrange M., Le Pluart L., Madec P.J., Pham T.N., Picton L.: Synthesis, photopolymerization and adhesive properties of new hydrolytically stable phosphonic acids for dental applications. J. Polym. Sci. Part A: Polym. Chem., 2008, 46, 21, Gerth H.U.B., Dammaschke T., Zuchner H., Schafer E.: Chemical analysis and bonding reaction of RelyX Unicem and Bifix composites a comparative study. Dent. Mater., 2006, 22, 10, Yoshida Y., Van Meerbeek B., Nakayama Y., Snauwaert J., Hellemans L., Lambrechts P., Vanherle G., Wakasa K.: Evidence of chemical bonding at biomateria hard tissue interfaces. J. Dent. Res., 2000, 79, 2, Ferracane J.L., Stansbury J.W., Burke F.J. T.: Self-adhesive resin cements chemistry, properties and clinical considerations. J. Oral Rehab., 2011, 38, 4, Tay F.R, Carvalho R., Sano H., Pashley D.H.: Effect of smar layers on the bonding of a selfetching primer to dentin. J. Adhes. Dent., 2000, 2, 2, Van Meerbeek B., Yoshihara K., Yoshida Y., Mine A., De Munck J., Van Landuyt K.L.: State of the art of self-etch adhesives. Dent. Mater., 2011, 27, 1, Van Landuyt C.L., Snauwaert J., De Munck J., Peumans M., Yoshida Y., Poitevin A., Coutinho E., Suzuki K., Lambrechts P., Van Meerbeek B.: Systematic review of the chemical composition of contemporary dental adhesives. Biomaterials, 2007, 28, 26, Zaakceptowano do druku: r. Adres autorów: , Łódź, ul. Pomorska 251 Zarząd Główny PTS PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2014, LXIV, 3