20 LAT PRZEKSZTAŁCEŃ WŁASNOŚCIOWYCH W POLSCE

Transkrypt

1 KONFERENCJA roku, Wyższa Szkoła Prawa i Administracji w Rzeszowie

2 Idea Konferencji Polska ustawa o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych z 13 lipca 1990 roku była pierwszym aktem prawnym w Europie Środkowo-Wschodniej, który realnie zapoczątkował proces przekształceń własnościowych. Zadanie stawiane przed Polską było trudne. Ponad 8500 przedsiębiorstw państwowych, brak rozwiniętego sektora prywatnego oraz wypracowanych rozwiązań systemowych to tylko niektóre z wyzwań, z którymi przyszło się zmierzyć twórcom polskiej transformacji. Ustawa o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych rozpoczęła jednak nieodwracalny proces, umożliwiając równocześnie powstanie polskiego rynku kapitałowego wraz z kluczową dla niego instytucją Giełdą Papierów Wartościowych w Warszawie. Dzięki zapoczątkowanym w latach 90-tych przemianom gospodarczym, w których istotną rolę odgrywała prywatyzacja, możliwy stał się realny rozwój polskiej gospodarki, wzmocnienie pozycji ekonomicznej naszego kraju na arenie międzynarodowej oraz ugruntowanie w świadomości inwestorów pozycji polskiego rynku kapitałowego. Dzięki przeprowadzanym na giełdzie transakcjom prywatyzacyjnym, Warszawa wzmacnia swoją pozycję jako regionalne centrum finansowe w Europie Środkowo-Wschodniej. Dwudziesta rocznica uchwalenia przez Sejm ustawy prywatyzacyjnej to dobry moment do wspólnej refleksji nad tempem i jakością prowadzonej w Polsce od początku lat 90-tych prywatyzacji. Konferencja 20 lat przekształceń własnościowych w Polsce jest okazją do wymiany doświadczeń i opinii na ten temat. Daje również szansę na otwartą dyskusję nad wyzwaniami, które, w obliczu realizowanego Planu Prywatyzacji na lata , stoją obecnie przed Ministerstwem Skarbu Państwa. 1 Minister Skarbu Państwa Aleksander Grad

3 Program Konferencji 20 lat przekształceń własnościowych w Polsce 14 października 2010 roku Rozpoczęcie konferencji i powitanie gości przez Rektora Wyższej Szkoły Prawa i Administracji w Rzeszowie Prof. nadzw. dr hab. Jerzego Posłusznego Wystąpienie Ministra Skarbu Państwa Aleksandra Grada Doświadczenia prywatyzacyjne w 20-letniej historii przekształceń własnościowych w Polsce Zaproszeni paneliści: Minister Skarbu Państwa Aleksander Grad oraz Ministrowie Przekształceń Własnościowych i Skarbu Państwa poprzednich kadencji Przerwa Akcjonariat Obywatelski: giełda dla każdego Zaproszeni paneliści: Minister Skarbu Państwa Aleksander Grad, Prezes Zarządu i Dyrektor Generalny TAURON Polska Energia S.A. Dariusz Lubera, Prof. Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie dr hab. Janusz Majcherek, Prezes Zarządu Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie S.A. Ludwik Sobolewski Zakończenie pierwszego dnia konferencji 15 października 2010 roku Podstawa prawna przekształceń własnościowych w Polsce. Wpływ przekształceń własnościowych na rozwój województwa podkarpackiego Wystąpienie Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Skarbu Państwa Zdzisława Gawlika Zaproszeni paneliści: Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Skarbu Państwa Zdzisław Gawlik, Prezes Zarządu i Dyrektor Generalny PKN Orlen S.A. Jacek Krawiec, Dyrektor Delegatury Ministerstwa Skarbu Państwa Krzysztof Mazur, Prezes Zarządu Polskiego Górnictwa Naftowego i Gazownictwa S.A. Michał Szubski, Prof. Marek Wierzbowski, Prezes Zarządu PGE Polska Grupa Energetyczna S.A. Tomasz Zadroga, Prezes Zarządu Solbet Stalowa Wola S.A. Ryszard Zając Przerwa

4 11.00 Restrukturyzacja i prywatyzacja sektora obronnego Zaproszeni paneliści: Prezes Zarządu Agencji Rozwoju Przemysłu S.A. Wojciech Dąbrowski, Prezes Zarządu WSK PZL-Rzeszów S.A. Marek Darecki, Dyrektor Zarządzający PZL-Wrocław Sp. z o.o. Adam Młyńczak, Prezes Zarządu RADMOR S.A. Andrzej Synowiecki, Członek Zarządu Agencji Rozwoju Przemysłu S.A. Andrzej Szortyka, Prezes Zarządu i Dyrektor Naczelny PZL Sp. z o.o. w Mielcu Janusz Zakręcki Przerwa Dostępność komunikacyjna Podkarpacia Wystąpienie Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Infrastruktury Magdaleny Gaj Zaproszeni paneliści: Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Infrastruktury Magdalena Gaj, Marszałek Województwa Podkarpackiego Zygmunt Cholewiński, Eurodeputowany, były Minister Transportu i Gospodarki Morskiej Bogusław Liberadzki, Naczelny Dyrektor P.P. Porty Lotnicze Michał Marzec, Prezes Zarządu Spółki Port Lotniczy Rzeszów-Jasionka Sp. z o.o. Stanisław Nowak, Wiceprzewodniczący Sejmowej Komisji Infrastruktury Janusz Piechociński, Przewodniczący Sejmowej Komisji Infrastruktury Zbigniew Rynasiewicz, Dyrektor Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad Lech Witecki Oficjalne zakończenie konferencji 3 Partner Konferencji Patronat medialny:

5 Ministrowie Przekształceń Własnościowych i Ministrowie Skarbu Państwa Janusz Lewandowski Minister Przekształceń Własnościowych od 12 stycznia 1991 roku do 23 grudnia 1991 roku od 11 lipca 1992 roku do 26 października 1993 roku Prof. dr hab. Tomasz Gruszecki Minister Przekształceń Własnościowych od 23 grudnia 1991 roku do 11 lipca 1992 roku Wiesław Kaczmarek 4 Minister Przekształceń Własnościowych od 26 października 1993 roku do 30 września 1996 roku Minister Skarbu Państwa od 19 października 2001 roku do 7 stycznia 2003 roku Emil Wąsacz Minister Skarbu Państwa od 31 października 1997 roku do 16 sierpnia 2000 roku Piotr Czyżewski Minister Skarbu Państwa od 2 kwietnia 2003 roku do 21 stycznia 2004 roku Jacek Socha Minister Skarbu Państwa od 2 maja 2004 roku do 31 października 2005 roku

6 Andrzej Mikosz Minister Skarbu Państwa od 31 października 2005 roku do 4 stycznia 2006 roku Kazimierz Marcinkiewicz Prezes Rady Ministrów w latach i pełniący obowiązki Ministra Skarbu Państwa od 4 stycznia 2006 roku do 15 lutego 2006 roku Aleksander Grad Minister Skarbu Państwa od 16 listopada 2007 roku 5 Prelegenci według kolejności alfabetycznej Zygmunt Cholewiński Marszałek Województwa Podkarpackiego Marek Darecki Prezes Zarządu WSK PZL-Rzeszów S.A. Wojciech Dąbrowski Prezes Zarządu Agencji Rozwoju Przemysłu S.A.

7 Magdalena Gaj Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Infrastruktury dr hab. Zdzisław Gawlik Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Skarbu Państwa Jacek Krawiec Prezes Zarządu i Dyrektor Generalny PKN ORLEN S.A. 6 Bogusław Liberadzki Eurodeputowany Minister Transportu i Gospodarki Morskiej w latach Dariusz Lubera Prezes Zarządu i Dyrektor Generalny TAURON Polska Energia S.A. dr hab. Janusz A. Majcherek Profesor Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie Michał Marzec Naczelny Dyrektor P.P. Porty Lotnicze

8 Krzysztof Mazur Dyrektor Delegatury Ministerstwa Skarbu Państwa w Rzeszowie Adam Młyńczak Dyrektor Zarządzający PZL-Wrocław Sp. z o.o. Stanisław Nowak Prezes Zarządu Spółki Port Lotniczy Rzeszów-Jasionka Sp. z o.o. Janusz Piechociński Poseł na Sejm RP VI kadencji Wiceprzewodniczący Sejmowej Komisji Infrastruktury 7 Zbigniew Rynasiewicz Poseł na Sejm RP VI kadencji Przewodniczący Sejmowej Komisji Infrastruktury Ludwik Sobolewski Prezes Zarządu Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie S.A. Andrzej Synowiecki Prezes Zarządu RADMOR S.A.

9 Andrzej Szortyka Członek Zarządu Agencji Rozwoju Przemysłu S.A. Michał Szubski Prezes Zarządu Polskiego Górnictwa Naftowego i Gazownictwa S.A. Prof. zw. dr hab. Marek Wierzbowski Radca prawny kierujący kancelarią Prof. Marek Wierzbowski i Partnerzy - Adwokaci i Radcowie Prawni 8 Lech Witecki Dyrektor Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad Tomasz Zadroga Prezes Zarządu PGE Polska Grupa Energetyczna S.A. Ryszard Zając Prezes Zarządu Solbet Stalowa Wola S.A. Janusz Zakręcki Prezes Zarządu i Dyrektor Naczelny PZL Sp. z o.o. w Mielcu

10 Prywatyzacja - cele, historia oraz znaczenie dla rozwoju polskiej gospodarki 20 lat temu w Polsce działało około 8500 przedsiębiorstw państwowych. Z początkiem lat 90-tych, wraz z wprowadzaniem w życie pierwszych projektów prywatyzacyjnych, rozpoczęła się budowa gospodarki wolnorynkowej. Pierwsza w krajach postkomunistycznych ustawa prywatyzacyjna została uchwalona przez polski Sejm 13 lipca 1990 roku. Początek przekształceń własnościowych wyznaczył jednocześnie nową kartę w historii polskich rynków kapitałowych. Prywatyzacja była ściśle powiązana z powstaniem podstawowych instytucji rynku kapitałowego w Polsce, takich jak Giełda Papierów Wartościowych, domy maklerskie, instytucje nadzorujące obrót papierami wartościowymi. Specyfikę polskiej prywatyzacji określa również realizacja programu NFI, który wówczas traktowany był jako recepta na szybkie upowszechnienie własności. Od początku nadrzędnym celem procesów prywatyzacyjnych było zwiększenie efektywności funkcjonowania i konkurencyjności polskich przedsiębiorstw. Ze społecznego punktu widzenia celem twórców założeń prywatyzacyjnych było powstanie klasy średniej, stanowiącej fundament demokracji, jak również budowa podmiotowości ekonomicznej obywateli. Znaczącym projektem prywatyzacyjnym w Polsce był realizowany od grudnia 1994 roku do 1998 roku tzw. Program Powszechnej Prywatyzacji. Zakładał on przekształcenie 512 państwowych przedsiębiorstw (niespełna 10 proc. ówczesnego majątku narodowego) w spółki prawa handlowego i przekazanie ich udziałów w ręce 27 mln dorosłych Polaków. Każdy uprawniony obywatel mógł nabyć powszechne świadectwo udziałowe, które miał prawo zamienić na akcje Narodowych Funduszy Inwestycyjnych lub zbyć dowolnemu podmiotowi. W tym czasie w Polsce powstało 15 NFI, które zadebiutowały na GPW w 1996 roku. Dystrybucja świadectw udziałowych trwała od 22 listopada 1995 roku do 26 listopada 1996 roku. Świadectwa odebrało 96 proc. uprawnionych obywateli. Jedną z kluczowych dat związanych z przekształceniami własnościowymi w Polsce jest 16 kwietnia 1991 roku, kiedy została uruchomiona Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie. Pierwszymi spółkami, które zadebiutowały na GPW, były: Tonsil, Exbud, Krosno, Kable i Próchnik. Na przestrzeni kolejnych lat Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie S.A. konsekwentnie umacniała swoją pozycję, na co duży wpływ miały realizowane na warszawskim parkiecie upublicznienia spółek Skarbu Państwa. W rezultacie, po niespełna 20 latach GPW stała się kluczową giełdą Europy Środkowo-Wschodniej, przyciągającą coraz większą liczbę inwestorów, zarówno krajowych, jak i zagranicznych. Dzięki prężnemu rozwojowi samej giełdy oraz poprawiającej się koniunkturze gospodarczej, po 20 latach od rozpoczęcia przekształceń własnościowych w Polsce, Warszawa coraz częściej postrzegana jest przez inwestorów jako regionalne centrum finansowe w Europie Środkowo-Wschodniej. 9 Przychody z prywatyzacji w latach w mld zł 27,18 20,76 0,17 0,48 0,78 1,59 2,64 3,75 6,54 7,07 13,35 6,81 2,86 10,25 4,14 3,85 0,62 1,95 2,37 6, paź-10 Źródło: Departament Analiz, Ministerstwo Skarbu Państwa Na przestrzeni 20 lat w Polsce skomercjalizowano 1740 przedsiębiorstw państwowych, udostępniono akcje/udziały ponad 1130 spółek, 2220 przedsiębiorstw państwowych sprywatyzowanych bezpośrednio wykreślono z rejestru przedsiębiorców, 1140 przedsiębiorstw państwowych wykreślono z rejestru po

11 zakończonej likwidacji. Przychody z prywatyzacji w tym okresie wyniosły łącznie ponad 123,7 mld zł. Prywatyzacja przebiegała z zastosowaniem różnych metod i procedur, m.in. przetargu publicznego, zaproszenia do rokowań/negocjacji czy aukcji ogłoszonej publicznie. Wiele projektów wiązało się z upublicznieniem spółek na coraz szybciej rozwijającym się warszawskim parkiecie, gdzie w kolejnych latach debiutowały m.in. takie spółki jak Pekao S.A., Telekomunikacja Polska S.A., PKO BP S.A. czy PZU S.A. 10 Plan Prywatyzacji na lata główne założenia i efekty Znaczącym etapem w procesach przekształceń własnościowych w Polsce był przyjęty przez Radę Ministrów 22 kwietnia 2008 roku Plan Prywatyzacji na lata , który w swoich założeniach przewidywał prywatyzację 740 spółek Skarbu Państwa funkcjonujących w kilkudziesięciu sektorach gospodarki. 10 lutego 2009 roku Rada Ministrów zdecydowała o rozszerzeniu Planu do 802 spółek. Plan Prywatyzacji obejmuje zarówno spółki z ważnych sektorów polskiej gospodarki, takich jak instytucje finansowe czy energetyka, chemia i przemysł naftowy, jak również podmioty działające w innych branżach, m.in. maszynowej, metalowej, elektronicznej, elektrotechnicznej, spirytusowej, spożywczej, drzewnej i papierniczej, meblowej, odzieżowej czy transportowej. Od 22 kwietnia 2008 roku do 1 października 2010 roku rozpoczęto realizację procesów prywatyzacyjnych w 782 spółkach, co stanowi ponad 97 proc. wszystkich spółek przewidzianych do realizacji w Planie. W tym samym okresie zakończono proces prywatyzacji 336 spółek, w tym 45 spółek przekazano jednostkom samorządu terytorialnego (komunalizacja). Rok 2010, nazywany często rokiem wielkich prywatyzacji, jest kluczowy dla Planu Prywatyzacji, zarówno pod względem liczby realizowanych projektów, jak i przychodów planowanych na poziomie 25 mld złotych. Decyzja o przyspieszeniu prywatyzacji wynika zarówno z potrzeby poprawienia efektywności wykorzystania majątku narodowego, jak również pozyskania zwiększonych środków do budżetu państwa. Spółki na poszczególnych etapach zaawansowania procesów prywatyzacyjnych poszukiwanie inwestora przygotowanie do prywatyzacji 43 wybór doradcy prywatyzacyjnego analizy przedprywatyzacyjne Źródło: Departament Analiz, Ministerstwo Skarbu Państwa Intensyfikacja działań prywatyzacyjnych MSP przypadła na okres niekorzystnej atmosfery inwestycyjnej wynikającej ze skutków kryzysu gospodarczego, z którymi wiele krajów boryka się do dzisiaj. Dzięki stabilnym fundamentom gospodarki, Polska uniknęła recesji i jako jedyny kraj Unii Europejskiej zanotowała w 2009 roku wzrost gospodarczy na poziomie 1,7 proc. Relatywnie dobra sytuacja gospodarcza spowodowała, że oczy inwestorów zwróciły się ku Polsce, czego dowodem były zakończone sukcesem transakcje na rynkach kapitałowych, m.in.: dokończenie prywatyzacji Kopalni Lubelski Węgiel Bogdanka S.A., sprzedaż akcji LOTOS S.A., KGHM S.A., Mennicy Polskiej S.A. oraz oferty publiczne PZU S.A. i TAURON Polska Energia S.A. Od 1 stycznia 2010 roku do 1 października 2010 roku zrealizowano 340 projektów prywatyzacyjnych z 369 planowanych na rok 2010 (ok. 92,14 proc. planu), z czego z sukcesem zakończono transakcje dla 144 spółek. Prywatyzacja nie zwalnia tempa, czego dowodem są prace nad finalizacją kolejnych projektów. Według stanu na 30 września 2010 roku, na różnych etapach zaawansowania procesu prywatyzacyjnego znajdowało się 391 projektów prywatyzacyjnych, w tym: 54 na etapie przygotowania do prywatyzacji;

12 w przypadku 43 spółek trwał wybór doradcy prywatyzacyjnego; dla 84 podmiotów prowadzone były analizy przedprywatyzacyjne, a w przypadku 210 projektów rozpoczął się proces poszukiwania inwestora. Według danych Ministerstwa Skarbu Państwa na 1 października 2010 roku przychody z tytułu zrealizowanych projektów prywatyzacyjnych oraz podpisanych umów sprzedaży akcji/udziałów Skarbu Państwa (w tym m.in. ENERGA S.A.) wyniosły 20,76 mld zł z zaplanowanych 25 mld zł na ten rok, co oznacza wykonanie planu na poziomie 83,06 proc. Przychody z prywatyzacji w 2010 roku w mld zł 25 20, plan październik 2010 wykonanie Źródło: Departament Analiz, Ministerstwop Skarrbu Państwa Wśród największych projektów zaplanowanych do realizacji w latach znajduje się m.in. GPW w Warszawie S.A., PKO BP S.A., PZU S.A., BGŻ S.A., LOTOS S.A., Dipservice S.A., TON Agro S.A. Przychody z wybranych transakcji sprzedaży udziałów/akcji spółek Skarbu Państwa Nazwa spółki Data przeniesienia prawa własności Wartość transakcji w cenie sprzedaży Tryb zbycia akcji Telekomunikacja Polska S.A r zł zaproszenie do rokowań PKO BP S.A r zł oferta publiczna Pekao S.A r zł zaproszenie do rokowań TAURON Polska Energia S.A r zł sprzedaż akcji na rynku regulowanym Telekomunikacja Polska S.A r zł zaproszenie do rokowań Telekomunikacja Polska S.A r zł oferta publiczna Powszechny Zakład Ubezpieczeń S.A r zł zaproszenie do rokowań Bank Zachodni S.A r zł zaproszenie do rokowań KGHM Polska Miedź S.A r zł sprzedaż akcji na rynku regulowanym STOEN S.A r zł zaproszenie do rokowań Powszechny Zakład Ubezpieczeń S.A. Źródło: Departament Analiz, Ministerstwo Skarbu Państwa r zł zgoda Rady Ministrów na zbycie w procesie IPO 11 Inwestorzy polscy i zagraniczni w transakcjach prywatyzacyjnych Udział kapitału zagranicznego inwestowanego w prywatyzowane spółki zmieniał się na przestrzeni lat. Największe wpływy z tytułu sprzedaży akcji i udziałów spółek Skarbu Państwa zanotowano na przestrzeni 1999 i 2000 roku (odpowiednio 13,35 i 27,13 mld zł). Na tak znaczący wynik miał wpływ rodzaj prywatyzowanych podmiotów, a szczególnie największa wartościowo transakcja przeprowadzona w historii

13 12 polskiej prywatyzacji, czyli sprzedaż Telekomunikacji Polskiej S.A. konsorcjum złożonemu z francuskiego France Télécom oraz polskiej Spółki Kulczyk Holding S.A. Do grupy 5 krajów, z których pochodzi najwięcej kapitału zagranicznego zainwestowanego w prywatyzację w Polsce (łączna wartość transakcji prywatyzacji), należą Francja (transakcje prywatyzacyjne na kwotę 22,34 mld zł), Szwecja (3,96 mld zł), Niemcy (2,89 mld zł), Irlandia (2,28 mld zł) oraz Holandia (1,4 mld zł). Inwestorzy zagraniczni biorą również coraz większy udział w prywatyzacjach na rynku kapitałowym, czego dowodem jest ich duży udział w ofercie publicznej PZU SA, w której znacząca cześć akcji została nabyta właśnie przez fundusze zagraniczne. Atrakcyjność inwestycyjna Polski w oczach zagranicznych inwestorów znajduje potwierdzenie w kolejnych rankingach publikowanych przez organizacje międzynarodowe. W ogłoszonym we wrześniu br. przez Organizację Narodów Zjednoczonych (ONZ) rankingu na najbardziej atrakcyjne kraje dla lokowania inwestycji przez inwestorów zagranicznych, Polska znalazła się na bardzo wysokim 12 miejscu na świecie. Chcąc dotrzeć do jak największej grupy potencjalnych inwestorów, Ministerstwo Skarbu Państwa prowadzi otwarty dialog ze środowiskiem inwestorskim z kraju i z zagranicy. W 2008 roku uruchomiono na stronie internetowej MSP serwis dla inwestorów dostępny w języku polskim i angielskim, w 2009 roku powstało Centrum Relacji Inwestorskich adresowane do inwestoów polskich i zagranicznych, w którym można uzyskać informację na temat prowadzonych projektów prywatyzacyjnych. Ministerstwo organizuje bezpośrednie spotkania z potencjalnymi inwestorami (w kraju i zagranicą), seminaria promujące ofertę prywatyzacyjną oraz konferencje prywatyzacyjne. Po 20 latach od momentu rozpoczęcia przekształceń własnościowych polskie społeczeństwo stopniowo zmienia swój stosunek do prowadzonych procesów prywatyzacyjnych. Wniosek ten jest poparty wynikami badań przeprowadzonych przez CBOS pod koniec 2009 roku oraz badaniami Millward Brown z września 2010 roku. Czy prywatyzacja jest korzystna dla polskiej gospodarki? 40 % 33 % 25 % 27 % 30 % 18 % 20 % 19 % Źródło: CBOS 2009 Pierwsze prywatyzacje nie cieszyły się zbyt dużym poparciem wśród Polaków. W 1992 roku tylko 18 proc. badanych twierdziło, że prywatyzacja jest korzystna dla polskiej gospodarki. W 1998 roku odsetek ten wyniósł już 40 proc., po czym przekonanie o korzystnym wpływie prywatyzacji zaczęło maleć. Od 2003 roku następuje jednak widoczna zmiana postrzegania prywatyzacji. W 2009 roku 30 proc. badanych było zdania, że przynosi ona korzyści dla polskiej gospodarki. Wyniki badania CBOS pokazały, że pozytywne opinie o procesie prywatyzacji przeważają wśród osób z wyższym wykształceniem, kierowników, specjalistów oraz osób dobrze zarabiających. Korzyści prywatyzacji dostrzegają także prywatni przedsiębiorcy oraz osoby deklarujące prawicowe poglądy polityczne.

14 Czy prywatyzacja jest nam potrzebna? zdecydowanie potrzebna % 43% 22% 7% 16% raczej potrzebna raczej niepotrzebna zdecydowanie niepotrzebna % 39% 22% 8% 16% nie mam zdania % 39% 25% 11% 10% Źródło: CBOS 2009 Według badań CBOS po 2005 roku wzrósł odsetek osób, które są przekonane, że prywatyzacja była i jest potrzebna. W 2009 roku taką opinię głosiło aż 55 proc. Polaków. Przeciwnego zdania był tylko co trzeci pytany. Ostatnie badania ankietowe przeprowadzone przez Millward Brown we wrześniu 2010 roku zdają się potwierdzać tę tendencję. Wynika z nich, że większości ankietowanych prywatyzacja kojarzy się przede wszystkim z rozwojem gospodarki (77 proc. respondentów), lepszym zarządzaniem firmą (76 proc.) oraz efektywnością (75 proc.). Materiał opracowany przez Ministerstwo Skarbu Państwa Wkład merytoryczny do tekstu: Departament Analiz MSP Prof. dr hab. Maciej Bałtowski Wydział Ekonomiczny UMCS w Lublinie 13 Giełda a upowszechnienie własności krótki rys historyczny Wystąpienie panelowe na spotkaniu Prywatyzacja dla każdego. Dostępność, przejrzystość odpowiedzialność, UMCS w Lublinie, 26 kwietnia 2010 roku Giełda papierów wartościowych w obecnej postaci, to znaczy z dużą liczbą spółek, tysiącami inwestorów, określonymi zasadami regulacyjnymi itp., ukształtowała się w Stanach Zjednoczonych po wojnie secesyjnej, w okresie szybkiego wzrostu gospodarki amerykańskiej. Wcześniej, przede wszystkim w miastach niderlandzkich i w Anglii, istniały oczywiście zalążki rynku kapitałowego (jego początki datuje się zwykle na koniec XVII w.), ale jego sposób funkcjonowania i znaczenie gospodarcze były bardzo odległe od tego, co znamy od 140 lat. Ludność Stanów Zjednoczonych w latach XIX wieku wynosiła ok. 50 mln osób, a inwestorów giełdowych było wówczas mniej więcej 200 tysięcy. W ciągu następnego ćwierćwiecza ich liczba powiększyła się pięciokrotnie na początku XX w., gdy mieszkańców Ameryki było ok. 80 mln, aktywnych inwestorów giełdowych było 1 mln. Zakładając, że w rodzinie był jeden rachunek inwestycyjny, można szacować, że mniej więcej 7 8 proc. Amerykanów miało wówczas kontakt z rynkiem kapitałowym. Silny ilościowy rozrost rynku kapitałowego nastąpił po I wojnie światowej. W drugiej połowie lat 20., pod koniec tzw. okresu prosperity, w Stanach Zjednoczonych było już ok. 9 mln rachunków inwestycyjnych przy 120 mln ludności. Oznaczało to, że ponad 1/3 ówczesnych amerykańskich gospodarstw domowych lokowało posiadane oszczędności w papiery wartościowe, przede wszystkim w akcje setek największych, notowanych na giełdach prywatnych spółek, które regularnie starały się wypłacać godziwe dywidendy, przewyższające oprocentowanie lokat bankowych. Obecnie w Stanach Zjednoczonych jest ok. 30 mln rachunków inwestycyjnych, a ludność Stanów Zjednoczonych liczy ponad 300 mln osób. Ale trzeba pamiętać, że te dane nie są porównywalne z wcześniejszymi. W ostatnich

15 14 dziesięcioleciach upowszechniły się fundusze inwestycyjne i inne formy pośredniego uczestniczenia gospodarstw domowych w rynku kapitałowym. Powstały wyspecjalizowane instytucje świadczące dla określonych grup konsumentów usługi finansowe oparte na inwestycjach na rynku kapitałowym. Szacunki wskazują, że w taki czy inny sposób ponad 80 proc. amerykańskich gospodarstw domowych ma obecnie związki z rynkiem papierów wartościowych. Można więc stwierdzić, że rozwój potęgi gospodarczej Stanów Zjednoczonych od końca XIX w. był ściśle skorelowany z upowszechnianiem się własności, z jej rozlewaniem się na szerokie kręgi społeczeństwa amerykańskiego. Akcjonariat obywatelski, o którym mówił ostatnio p. Minister Aleksander Grad w odniesieniu do Polski, w Stanach Zjednoczonych jest od dawna ważnym elementem i ważną cechą tamtejszej gospodarki. Faktyczne upowszechnienie własności, jakie zachodziło w Stanach Zjednoczonych w ostatnich 140 latach, miało także głębokie znaczenie teoretyczne, a nawet ideologiczne. Otóż tzw. XIX-wieczny kapitalizm, nieludzki i niehumanitarny system gospodarczy, opisywany i analizowany przez Karola Marksa, bazował na zasadniczym antagonizmie między kapitalistami a robotnikami, między właścicielami-wyzyskiwaczami a pracownikami-wyzyskiwanymi. Marks zakładał, że te sprzeczności nie są do przezwyciężenia i stąd wywodził stwierdzenie o nieuchronnym upadku systemu kapitalistycznego. Jego miejsce w rozwoju dziejowym miał zająć system komunistyczny, pozbawiony zarówno kapitalistów, jak i kapitału. Ale wbrew przepowiedniom Marksa ten XIX-wieczny kapitalizm nie rozpadł się wcale pod ciężarem wewnętrznych sprzeczności, lecz przekształcił się w inny system efektywniejszy i dający dobrobyt nie tylko kapitalistom, ale szerokim kręgom obywateli, w kapitalizm XX-wieczny. Kapitalizm nie upadł, lecz w istotny sposób przeobraził się wewnętrznie. Jeśli bowiem nastąpiło upowszechnienie własności, jeśli 4/5 obywateli bezpośrednio czy pośrednio, w mniejszym czy w większym stopniu posiada prawa własności wobec podmiotów gospodarczych, to jest to już zupełnie inny kapitalizm, inny system społeczny niż ten XIX-wieczny. W tym dziś istniejącym systemie stary, antagonistyczny podział: wyzyskiwacze wyzyskiwani stracił na znaczeniu, zaniknął w dużym stopniu, a robotnik-konsument oraz robotnik-współwłaściciel jest tak samo równoprawnym elementem systemu, jak kapitalista czy menedżer. Na koniec uwaga dotycząca sytuacji w Polsce. W naszym kraju jest obecnie ponad 1,4 mln rachunków inwestycyjnych (z tego ok. 200 tys. założonych zostało w związku z debiutem giełdowym PZU S.A.). Jeśli uwzględnimy dodatkowo fakt, że w funduszach inwestycyjnych oszczędności lokuje ok. 3 mln osób (choć często są to te same osoby, które posiadają osobiste rachunki w biurach maklerskich), to można szacować, że proc. polskich gospodarstw domowych ma styczność z rynkiem kapitałowym. Jest to więc poziom porównywalny z sytuacją w Stanach Zjednoczonych przed wielkim kryzysem roku Mamy zatem jeszcze wiele do zrobienia! Akcjonariat Obywatelski Chcemy, żeby jak najwięcej osób w Polsce mogło skorzystać z prywatyzacji, chcemy, by powstał Akcjonariat Obywatelski Minister Skarbu Państwa, Aleksander Grad Akcjonariat obywatelski to nowy długofalowy program zainicjowany przez Ministerstwo Skarbu Państwa. Jego celem jest doprowadzenie do świadomego i powszechnego uczestnictwa obywateli w życiu społeczno- -gospodarczym i przemianach własnościowych. Sprawienie by prywatyzacja stała się dla ludzi przejrzysta i dostępna. Zgodnie z ideą, że prywatyzacja powinna być prowadzona nie przeciw ludziom ale dla i z ludźmi. By każdy obywatel nie miał wątpliwości, że może bez obaw wziąć czynny udział w tym procesie może uzyskać wiedzę, zainwestować na giełdzie, zaangażować się w prywatyzację. Idea akcjonariatu obywatelskiego zapoczątkowana przy okazji debiutu PZU jest koncepcją aktywnego uczestnictwa jak największej liczby obywateli w akcjonariacie debiutujących spółek państwowych. To zaproszenie obywateli do wspólnego stołu do szerokiego grona akcjonariuszy spółek prywatyzowanych przez giełdę, a tym samym do udziału w polskiej prywatyzacji.

16 Akcjonariat obywatelski jest zamierzeniem długofalowym, które zakłada dostęp inwestorów indywidualnych do kolejnych giełdowych prywatyzacji oraz prowadzenie przez MSP działań edukacyjnych skierowanych do obywateli. Przykładem realizacji akcjonariatu obywatelskiego jest zagwarantowanie nowych, przełomowych rozwiązań dla inwestorów indywidualnych w ofercie publicznej PZU oraz ich efekty w liczbie ponad 250 tysięcy inwestorów, którzy złożyli zapisy na ponad 7 mln akcji. Idea akcjonariatu obywatelskiego została już pośrednio zastosowana przy prywatyzacji spółki LW Bogdanka, kiedy akcje kopalni objęły wszystkie działające w Polsce OFE (14 instytucji; sprzedaż akcji w marcu 2010 roku). Odzwierciedleniem realizacji idei akcjonariatu obywatelskiego są również działania edukacyjne Ministerstwa skierowane do uczniów, studentów, seniorów, społeczności lokalnych, środowisk religijnych, pracowników spółek oraz mediów i liderów opinii. W 2010 roku w ramach prowadzonych działań w całej Polsce odbędzie się m in. 12 debat, w których weźmie udział ok uczniów, 10 debat studenckich i 7 warsztatów, 12 wykładów skierowanych do seniorów oraz 100 lokalnych projektów edukacyjnych dla ponad uczestników. Dodatkowo, w kwietniu br. MSP uruchomiło nowy serwis edukacyjny który jest bazą wiedzy o własności prywatnej, prywatyzacji i prywatyzacji giełdowej. Edukacja na temat własności prywatnej, prywatyzacji i prywatyzacji giełdowej jest już prowadzona od 2008 roku; realizowany z sukcesem program Własność to odpowiedzialność to w ciągu 2 lat ponad 200 tysięcy uczestników i ponad 1500 zaangażowanych instytucji. Materiał opracowany przez Ministerstwo Skarbu Państwa dr hab. Zdzisław Gawlik Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Skarbu Państwa 15 Podstawa prawna przekształceń własnościowych Podstawową formą prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce w okresie realnego socjalizmu było przedsiębiorstwo państwowe. Zachodzące w Polsce od 1989 roku przeobrażenia społeczno-gospodarcze wymusiły na przedsiębiorstwach państwowych, funkcjonujących przez wiele lat w warunkach gospodarki centralnie sterowanej, przeprowadzenie zasadniczych zmian i pokonanie wielu barier natury ekonomicznej, społecznej i organizacyjnej. Zmiany te wplatają się w cały system zmian jaki towarzyszy próbom nadania właściwego kształtu prawu własności, przyznania mu należnego miejsca w systemie państwa i prawa. Przejście z gospodarki centralnie sterowanej do gospodarki rynkowej wiązało się z koniecznością uporządkowania stosunków własnościowych w obszarze mienia państwowego, zniesienia monopolu państwa w gospodarce przez odtworzenie własności komunalnej i zbudowanie silnego sektora własności prywatnej, m.in. przez prywatyzację majątku państwowego. W gospodarce rynkowej element zdrowej konkurencji jest osiągany m.in. przez dekoncentrację własności i to właśnie było jednym z priorytetów w początkowym okresie przekształceń własnościowych. W Polsce pożądany model można było osiągnąć zwłaszcza poprzez prywatyzację przedsiębiorstw państwowych. I. Cele i założenia, jakie stawia się przed prywatyzacją, wymuszają również przyjęcie właściwego modelu prywatyzacji. Polski model prywatyzacji musiał ponad wszystko uwzględniać brak kapitału krajowego, zainteresowanego w uczestnictwie w prywatyzacji, silne związki zawodowe i rozbudowane roszczenia pracownicze. Zresztą wspomnianym oczekiwaniom pracowników trudno się dziwić, gdyż przez długi okres czasu przekonywano ich, że są współwłaścicielami zatrudniających ich przedsiębiorstw państwowych. Polski model prywatyzacji musiał wiec zawierać rozwiązania, które mogły skłonić i przekonać do prywatyzacji działające w przedsiębiorstwach związki zawodowe i pracowników prywatyzowanych

17 16 II. przedsiębiorstw. W konsekwencji każda możliwa ścieżka prywatyzacji w różnym czasie i z różnym natężeniem przewidywała określone przywileje i korzyści dla pracowników prywatyzowanych przedsiębiorstw. Z biegiem czasu krąg osób uprzywilejowanych został rozciągnięty na niektóre kategorie byłych pracowników, emerytów i rencistów, a nawet rolników i rybaków. W odniesieniu do pracowników przywileje te przybierały, w zależności od metody prywatyzacji, charakter uprawnień korporacyjnych i majątkowych, a w odniesieniu do byłych pracowników jedynie charakter majątkowy. Polski proces przekształceń własnościowych przedsiębiorstw państwowych charakteryzują pewne reguły postępowania. Proces ten jest: 1) sformalizowany, bowiem wszyscy uczestnicy prywatyzacji są zobowiązani przestrzegać reguł postępowania wyznaczonych przepisami prawa prywatyzacyjnego. Pierwszym aktem prawnym formalizującym proces prywatyzacji była obowiązująca od 1 sierpnia 1990 roku ustawa z 13 lipca 1990 roku o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych. Nie sposób jednak nie dostrzec, że obowiązujące do tej pory przepisy, zwłaszcza ustawy z 25 września 1981 roku o przedsiębiorstwach państwowych z jej kolejnymi zmianami dopuszczającymi m.in. oddanie przedsiębiorstwa w dzierżawę, czy wniesienie do spółki prawa handlowego w ramach tzw. eksperymentu gospodarczego umożliwiały podjęcie faktycznej, słabo kontrolowanej przez aparat państwa prywatyzacji, określanej niekiedy mianem spontanicznej, a czasami również, z uwagi na nieprawidłowości jakie czasami jej towarzyszyły, czarnej prywatyzacji. Przepisy ustawy prywatyzacyjnej są zbudowane w sposób na tyle elastyczny, że umożliwiały każdemu przedsiębiorstwu wybór własnej ścieżki prywatyzacji. Decyzję w sprawie prywatyzacji podejmuje Minister Skarbu Państwa na wniosek organów przedsiębiorstwa, po zasięgnięciu opinii organu założycielskiego. Dzięki temu wiele przedsiębiorstw zmierzających do prywatyzacji wypracowywało własne rozwiązania, niejednokrotnie łudząco podobne do rozwiązań przedsiębiorstw już sprywatyzowanych, a w innych wypadkach rozwiązania trudne do powtórzenia przez kogokolwiek. Ustawę o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych zastąpiła ustawa z 30 sierpnia 1996 roku o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych, której nazwę zmieniono na ustawę o komercjalizacji i prywatyzacji. Problematyki źródeł szeroko rozumianego prawa prywatyzacyjnego, formalizującego proces prywatyzacji nie można zamykać w obrębie dwóch, wcześniej wspomnianych aktów prawnych. W odniesieniu do poszczególnych dziedzin działalności gospodarczej czy szczególnych modeli prywatyzacji wprowadzano odrębne regulacje. Dotyczyły one Programu Powszechnej Prywatyzacji, restrukturyzacji przedsiębiorstw i banków, przedsiębiorstw państwowych o szczególnym znaczeniu dla gospodarki, przedsiębiorstw branży cukrownictwa, czy kolei oraz szeregu innych. Niektóre z nich jeszcze obowiązują, niektóre stracą swoją moc w najbliższym czasie, a inne miały charakter wręcz incydentalny. Pamiętać również trzeba o metodzie prywatyzacji, na którą przynajmniej formalnie państwo nie ma żadnego wpływu, prowadzonej w oparciu o przepisy prawa upadłościowego, a następnie prawa upadłościowego i naprawczego, która prowadzi również do zmian w obrębie stosunków własnościowych. 2) dobrowolny i oddolny bowiem, stosownie do ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji, komercjalizacji, która poprzedza prywatyzację przedsiębiorstwa, dokonuje minister właściwy do spraw Skarbu Państwa. Komercjalizacja ta jest dokonywana, gdy ze stosownym wnioskiem wystąpi organ założycielski, dyrektor lub rada pracownicza. Minister może tego dokonać z własnej inicjatywy, ale podobnie, jak organ założycielski występujący z wnioskiem o komercjalizację musi zawiadomić dyrektora przedsiębiorstwa i radę pracowniczą o zamiarze komercjalizacji i dokonuje jej w oparciu o informacje i dane przedłożone przez organy przedsiębiorstwa i organ założycielski. Prywatyzacji bezpośredniej dokonuje w imieniu Skarbu Państwa organ założycielski, w szczególności wtedy, gdy z wnioskiem o prywatyzację wystąpi dyrektor przedsiębiorstwa i rada pracownicza albo gdy z taką ofertą wystąpi inwestor. Wpływ pracowników i organów przedsiębiorstwa na prywatyzację przedsiębiorstwa zmieniał się tak często, jak często zmieniało się prawo prywatyzacyjne. Możliwość ograniczenia czy nawet wyłączenia ich udziału ma charakter jedynie iluzoryczny. Oddanie przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania może nastąpić tylko na rzecz spółki utworzonej z udziałem pracowników przedsiębiorstwa, a przy jego sprzedaży koniecznym elementem na dokonanie tej czynności jest uzgodnienie z przedstawicielami pracowników prywatyzowanego przedsiębiorstwa zobowiązań socjalnych inwestora. Możliwe jest w tej sytuacji

18 III. sformułowanie opinii, że o ile możliwe jest podjęcie próby skomercjalizowania czy sprywatyzowania przedsiębiorstwa bez zgody jego pracowników i organów, o tyle w zasadzie nieskuteczna jest próba realizacji tych procesów bez wiedzy i udziału pracowników przedsiębiorstwa. Zachęty pracowników przedsiębiorstw państwowych do prywatyzacji szły tak daleko, że do 1996 roku zysk wypracowany przez przedsiębiorstwo państwowe mógł być wykorzystywany również na fundusze prywatyzacyjne, z których mogli korzystać pracownicy przedsiębiorstwa państwowego uczestniczący w prywatyzacji przedsiębiorstwa, w którym pracowali. 3) procesowi prywatyzacji było poddawane całe przedsiębiorstwo, bez możliwości wyłączenia któregokolwiek z jego składników. Ustawa o prywatyzacji uznając za konieczne sprywatyzowanie całego przedsiębiorstwa, dopuszczała wprawdzie możliwość wyodrębnienia w jego substancji zorganizowanych części i prywatyzowanie każdej ze zorganizowanych części w innym trybie jednocześnie. Nawet w takiej sytuacji działania prywatyzacyjne musiały obejmować całe przedsiębiorstwo czyli wszystkie składniki wchodzące w jego skład. Intencją ustawodawcy było, aby inicjatorzy projektów prywatyzacyjnych nie doprowadzali do wyłączenia niektórych nieefektywnych składników przedsiębiorstwa, obarczając obowiązkiem ich utrzymania Skarb Państwa, poddając prywatyzacji jedynie najbardziej atrakcyjne części przedsiębiorstwa. Postępowanie zachodzących procesów prywatyzacji skłoniło do zmian prawa prywatyzacyjnego i wprowadzenia zasady jedna metoda prywatyzacji dla jednego przedsiębiorstwa państwowego. 4) prywatyzacja jest dokonywana w trybie publicznym. Akcje (udziały) należące do Skarbu Państwa, poza grupą osób ustawowo legitymowanych do ich nieodpłatnego otrzymania, są zbywane w trybie publicznym. Postęp w realizacji procesów prywatyzacji skłania do wykorzystywania wszelkich dopuszczalnych narzędzi, które mogą podnieść standard przejrzystości i transparentności tego procesu. Przyzwolenia na sprzedaż w innym trybie niż wyżej wskazany może udzielić jedynie Rada Ministrów. Tryb publiczny prywatyzacji jest wyłączony jedynie wtedy, gdy przedsiębiorstwo jest oddawane w odpłatne korzystanie na rzecz spółki utworzonej z udziałem pracowników przedsiębiorstwa. 5) prywatyzacja ma charakter odpłatny. Zasada ta w pełni znajdowała swoje uzasadnienie w ustawie z 13 lipca 1990 roku o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych, która nie dopuszczała żadnych odstępstw. Natomiast ustawa o komercjalizacji i prywatyzacji wprowadziła odstępstwo od odpłatnego charakteru prywatyzacji, przyznając uprawnionym grupom pracowników i rolników oraz rybaków prawo do nieodpłatnego nabycia do 15 proc. akcji objętych przez Skarb Państwa. Ta pula akcji przyznanych dla uprawnionych pracowników oraz rybaków i rolników podlega ograniczeniom wartościowym. 6) przekształcenie przedsiębiorstwa a następnie jego prywatyzacja nie są celem samym w sobie, lecz środkiem do osiągnięcia określonych celów ekonomicznych. Zasada ta najpełniej oddaje sens polskiej prywatyzacji, która, przynajmniej z założenia, jest środkiem do poprawy funkcjonowania przedsiębiorstwa, a w konsekwencji osiągania coraz lepszych wyników ekonomicznych. Takie oczekiwanie sprawia, że nie każde przedsiębiorstwo, które zgłosi potrzebę prywatyzacji, podlega automatycznemu przekształceniu w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa czy w odniesieniu do niego podejmowana jest decyzja o jego prywatyzacji. W Polsce w odróżnieniu od byłej NRD nie dokonano przekształcenia wszystkich przedsiębiorstw w spółki. Przekształcenie i prywatyzacja mają sens o tyle, o ile istnieje realna szansa na poprawę warunków prowadzenia działalności przez przedsiębiorstwo państwowe w nowej strukturze organizacyjnej. 7) prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych może zasadniczo nastąpić na rzecz niepaństwowych osób prawnych lub osób fizycznych. Ustawa o prywatyzacji dopuszczała możliwość nabycia przez państwowe osoby prawne praw z akcji należących do Skarbu Państwa za zgodą Ministra Finansów. Ustawa o komercjalizacji nie zawiera tego ograniczenia, lecz definiując prywatyzację stwierdza, że prywatyzacja polega m.in. na obejmowaniu akcji w podwyższonym kapitale jednoosobowych spółek Skarbu Państwa powstałych w wyniku komercjalizacji przez podmioty inne niż Skarb Państwa lub inne państwowe osoby prawne. Wnosić z tego należy, że zasadniczo państwowe osoby prawne, inne niż Skarb Państwa, mogą uczestniczyć w prywatyzacji. Termin prywatyzacja nie jest jednoznacznie zdefiniowany, wywołuje całą gamę skojarzeń, powoduje wzrost emocji, rodzi wątpliwości i nieporozumienia. 17

19 18 IV. Zawarta w ustawie o komercjalizacji i prywatyzacji definicja prywatyzacji odnosi się bowiem jedynie do prywatyzacji uregulowanej tą ustawą. Prywatyzacja ma polegać w świetle tego przepisu na obejmowaniu akcji w podwyższonym kapitale jednoosobowych spółek Skarbu Państwa powstałych w wyniku komercjalizacji i prywatyzacji przez inne podmioty niż Skarb Państwa lub inne niepaństwowe osoby prawne w rozumieniu ustawy z 8 sierpnia 1996 roku o zasadach wykonywania uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa, na zbywaniu należących do Skarbu Państwa akcji w spółkach oraz na rozporządzaniu wszystkimi składnikami materialnymi i niematerialnymi majątku przedsiębiorstwa państwowego lub spółki powstałej w wyniku komercjalizacji a polegające na sprzedaży przedsiębiorstwa, jego wniesieniu do spółki lub oddaniu do odpłatnego korzystania. Generalnie w systemie prywatyzacji wyróżniamy dwie metody: prywatyzację pośrednią i prywatyzację bezpośrednią zwaną w pewnym okresie również prywatyzacją likwidacyjną. Żadna ze wspomnianych metod nie ma charakteru jednorodnego. Elementy prywatyzacji kapitałowej odnajdujemy w takich programach prywatyzacyjnych jak: program powszechnej prywatyzacji, ugody bankowe czy konwersje wierzytelności. Natomiast w wypadku prywatyzacji bezpośredniej co do zasady wyróżniamy trzy metody prywatyzacji: sprzedaż, wniesienie przedsiębiorstwa do spółki i oddanie przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania. W ramach wspomnianych trzech metod prywatyzacji bezpośredniej możemy też wyróżnić szereg możliwych form prywatyzacji. I tak w wypadku prywatyzacji przez wniesienie w szczególny sposób wyróżniono wniesienie przedsiębiorstwa do spółki z wyłącznym udziałem pracowników prywatyzowanego przedsiębiorstwa, a w prywatyzacji w drodze oddania do odpłatnego korzystania wyróżniono takie oddanie, które zapewnia przejście prawa własności przedsiębiorstwa na przejmującego, na warunkach ustalonych w tej umowie i takie oddanie, w którym przejmującemu przyznaje się prawo nabycia przedsiębiorstwa, za cenę ustaloną po okresie trwania umowy. Dwudziestoletnie doświadczenie okresu transformacji skłania do refleksji i podsumowań oraz uzasadnia ponowne przemyślenie w odniesieniu do aktów prawnych regulujących status Ministra Skarbu Państwa, wykonywania nadzoru właścicielskiego i prywatyzacji. Projektowana ustawa o zasadach wykonywania uprawnień Skarbu Państwa zakłada: 1) zebranie w jeden akt normatywny wszystkich podstawowych kwestii dotyczących zarządzania majątkiem Skarbu Państwa w rozumieniu art. 218 Konstytucji, 2) skupienie uprawnień właścicielskich i nadzorczych w odniesieniu do majątku Skarbu Państwa zasadniczo w rękach ministra właściwego ds. Skarbu Państwa co zapewni stosowanie jednolitych reguł w sferze dominium, 3) jednoznaczne przesądzenie zasadności odejścia od prowadzenia działalności gospodarczej w sektorze państwowym w formie przedsiębiorstwa państwowego, 4) wyodrębnienie podmiotów o kluczowym znaczeniu dla gospodarki państwa, w których Skarb Państwa pozostałby inwestorem strategicznym z dedykowaną dla tej kategorii podmiotów nową organizacją nadzoru właścicielskiego i zarządzania opartych o najlepsze praktyki sektora prywatnego, 5) zmodyfikowanie uprawnień korporacyjnych przyznanych pracownikom spółek powstałych w drodze komercjalizacji w odniesieniu do ich uczestnictwa w zarządach i radach nadzorczych spółek. Celem tej ustawy jest nie tylko usprawnienie czy przyspieszenie procesów prywatyzacji ale również stworzenie podstaw do wdrożenia nowoczesnych, właściwych dla dojrzałej gospodarki rynkowej, mechanizmów zarządzania własnością państwową w obrocie gospodarczym, tak aby w tych obszarach, w których jest to konieczne, odpowiednio zapewnić ochronę interesu publicznego w warunkach konkurencji z prywatnymi podmiotami krajowymi i zagranicznymi.

20 Krzysztof Mazur Dyrektor Delegatury Ministerstwa Skarbu Państwa w Rzeszowie Przekształcenia własnościowe oraz zaangażowanie kapitałowe Skarbu Państwa w spółkach na terenie województwa podkarpackiego W momencie wejścia w życie przepisów ustawy z dnia 13 lipca 1990 roku o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych, na terenie byłego województwa krośnieńskiego, przemyskiego i rzeszowskiego (tworzących w zdecydowanej większości obecne województwo podkarpackie) działalność prowadziło 295 przedsiębiorstw państwowych. Dla 195 z nich funkcję organu założycielskiego pełnili poszczególni wojewodowie. Podobnie jak w całym kraju, większość tych przedsiębiorstw przekształcono w spółki prawa handlowego i poddano procesom prywatyzacji w latach 90-tych. Porównując liczbę przedsiębiorstw państwowych, istniejących w końcu 1990 roku na obszarach obecnych 16 województw, z liczbą przedsiębiorstw, które zostały tam objęte procesami prywatyzacji do końca 1999 roku, można zauważyć, że w latach relatywnie najwięcej przedsiębiorstw skomercjalizowano w celu prywatyzacji w województwie podkarpackim (72,7 proc.). Kolejne miejsca zajęły województwa: śląskie (67,0 proc.), małopolskie (64,8 proc.), łódzkie (63,8 proc.) oraz opolskie (63,1 proc.). Po pierwszej dekadzie prywatyzacji w Polsce najmniej zaawansowanymi regionami pod względem liczby prowadzonych procesów prywatyzacyjnych w odniesieniu do liczby istniejących na ich terenie przedsiębiorstw państwowych były województwa: zachodniopomorskie (46,5 proc.), pomorskie (48,2 proc.), mazowieckie (51 proc.), świętokrzyskie (53 proc.), lubuskie (55 proc.) i dolnośląskie (56,3 proc.). W 2009 roku (według stanu na koniec czerwca 2009 roku) województwo podkarpackie nadal zajmowało pierwsze miejsce w kraju pod względem stopnia realizacji procesów przekształceń własnościowych. Wskaźnik ten dla regionu podkarpackiego wynosił 83,7 proc., podczas gdy dla województwa śląskiego - 81,4 proc., małopolskiego - 81,1 proc. oraz łódzkiego - 79,2 proc. Najniższy stopień zaawansowania procesów przekształceń własnościowych wykazywano w województwie pomorskim (57,5 proc.) oraz zachodniopomorskim (56,2 proc.), przy średnim poziomie tego wskaźnika dla kraju na poziomie 70,3 proc. Warto zauważyć, że podmioty prowadzące działalność w województwie podkarpackim uczestniczyły w programach Wspierania Inicjatyw Prywatyzacyjnych oraz programie Wspomagania Prywatyzacji Przedsiębiorstw Komunalnych. Sytuacja ekonomiczno-finansowa w przekształcanych przedsiębiorstwach oraz ich znaczenie gospodarcze i strategiczne było w większości przypadków bardzo zróżnicowane, zarówno w układach branżowych jak i regionalnych, co nie pozostało bez wpływu na stan zaawansowania procesów prywatyzacji. Z drugiej strony, przed wspomnianymi podmiotami pojawiły się nowe wyzwania polegające m.in. na niwelowaniu ograniczeń i barier w realizacji omawianych procesów. Na przebieg i tempo prywatyzacji na Podkarpaciu istotny wpływ miały uwarunkowania lokalne, wśród których można wymienić m.in. obciążenie przedsiębiorstw dużymi zobowiązaniami, przestarzałą technologię i produkty, brak wiarygodnych inwestorów krajowych i zagranicznych dysponujących kapitałem umożliwiającym efektywną restrukturyzację, niedoinwestowanie w zakresie infrastruktury technicznej oraz niską atrakcyjność inwestycyjną regionu (problem dostępności komunikacyjnej). Niezbędne okazało się więc przeprowadzenie zmian o charakterze strukturalnym w poszczególnych obszarach działalności przedsiębiorstw. 19