Prywatyzacja w Polsce na tle wybranych krajów Europy

Transkrypt

1 Prywatyzacja w Polsce na tle wybranych krajów Europy na podstawie raportu Analiza przekształceń własnościowych w Polsce i w Europie ze szczególnym uwzględnieniem krajów Europy Środkowo-Wschodniej Jacek Hryniuk, Partner w Ernst & Young IV Forum Inwestycyjne Tarnów, 6 września 2011

2 Plan prezentacji I. Wnioski z raportu II. Prywatyzacja w Polsce na tle wybranych krajów Europy III. Prywatyzacja w Polsce IV. Efekty prywatyzacji V. Wyzwania prywatyzacyjne w Polsce Strona2

3 I. Wnioski z raportu (1/2) Prywatyzacja stanowi istotne narzędzie polityki gospodarczej w większości krajów. Nie ma jednolitego modelu prywatyzacji. Metody i techniki prywatyzacyjne uzależnione są od celu, który prywatyzacja ma realizować. Wyróżniamy cele: systemowe, ekonomiczne, fiskalne, społeczne, polityczne. W latach w krajach Europy Zachodniej prywatyzacja była narzędziem poprawiającym efektywność przedsiębiorstw i źródłem przychodów sektora finansów publicznych a w krajach Europy Środkowo- Wschodniej odegrała kluczową rolę w transformacji systemowej. W latach w krajach Europy Zachodniej nominalne przychody prywatyzacyjne były wyższe niż w krajach Europy Środkowo-Wschodniej jednak w relacji do PKB przychody prywatyzacyjne były wyższe w krajach Europy Środkowo-Wschodniej. Prywatyzacja poprzez kanały bezpośrednie i pośrednie przyczynia się do szybszego tempa wzrostu gospodarczego w długim okresie. Strona3

4 I. Wnioski z raportu (2/2) W Polsce oraz innych krajach Europy Środkowo-Wschodniej dzięki prywatyzacji: zmieniono strukturę własności w gospodarce; wzrosła efektywność przedsiębiorstw; uzyskano źródło finansowania dla niezbędnych wydatków sektora finansów publicznych; rozwinął się sektor finansowy; wzrosło zainteresowanie mechanizmami rynkowymi. W Polsce z powodu wolniejszej prywatyzacji dużych przedsiębiorstw sektor prywatny wolniej, niż w innych krajach naszego regionu, staje się dominującym pracodawcą. Proces prywatyzacji w Polsce nie został jeszcze zakończony. Warto go kontynuować z uwagi na korzystny wpływ na gospodarkę i zamożność wszystkich Polaków. Strona4

5 II. Prywatyzacja w Polsce na tle wybranych krajów Europy (1/5) Różnorodność modeli prywatyzacyjnych wynika z różnych celów, które w poszczególnych krajach miały być poprzez prywatyzację realizowane. Możemy jednak wyróżnić główne typy modeli prywatyzacyjnych. Typ modelu Zachodnioeuropejski Środkowoeuropejski (Polska, Czechy Słowacja, Węgry, Estonia, Litwa i Łotwa) Południowoeuropejski (Albania, Bułgaria, Rumunia oraz byłe republiki Jugosławii) Postradziecki (niektóre kraje WNP) Charakterystyczne cechy modelu Prywatyzacja pełni wspomagającą rolę w polityce gospodarczej i jest nakierowana na restrukturyzację przedsiębiorstw oraz korzyści fiskalne. Prywatyzacja jest filarem transformacji ustrojowej wprowadzającym gospodarkę rynkową. Zmienia strukturę własności, poprawia efektywność przedsiębiorstw, zapewnia źródło finansowania dla niezbędnych wydatków publicznych przez co w długim okresie przyśpiesza wzrost gospodarczy. Początkowowolne tempo prywatyzacji, które przyśpiesza w kolejnych latach transformacji a prywatyzacja nabiera cechy modelu środkowoeuropejskiego. Prywatyzacja podporządkowana realizacji celów wybranych interesariuszy. Niereformatorski (Białoruś i Turkmenistan) Powolna prywatyzacja, z dużą ilością wyłączeń podmiotowych i przedmiotowych, która nie odgrywa zasadniczej roli w polityce gospodarczej. Strona5 Źródło: Opracowanie własne.

6 II. Prywatyzacja w Polsce na tle wybranych krajów Europy (2/5) Analizując przychody z prywatyzacji w relacji do PKB, możemy klasyfikować kraje CEE ze względu na tempo i skalę prywatyzacji. Mała/duża skala prywatyzacji skumulowane przychody z prywatyzacji w latach są niższe/wyższe od średniej w swojej grupie krajów. Tempo niejednostajne 60% lub więcej przychodów z prywatyzacji zrealizowane w jednym z okresów: ; ; ; w przeciwnym przypadku tempo jednostajne. Tempo prywatyzacji Jednostajne Niejednostajne Duża Czechy, Estonia* Bułgaria, Węgry, Słowacja Skala prywatyzacji Mała Estonia**, Litwa, Polska, Rumunia Białoruś, Łotwa, Ukraina *Gdy do krajów Europy Środkowo-Wschodniej wliczono Białoruś i Ukrainę. ** Gdy do krajów Europy Środkowo-Wschodniej nie wliczono Białorusi i Ukrainy. Strona6

7 II. Prywatyzacja w Polsce na tle wybranych krajów Europy (3/5) Przychody z prywatyzacji w relacji do PKB wyższe w krajach Europy Środkowo- Wschodniej niż w krajach Europy Zachodniej. Roczne przychody z prywatyzacji jako % PKB w wybranych krajach (wartości średnie w podanych okresach) 4,5% 4,0% 3,5% 3,0% 2,5% 2,0% 1,5% 1,0% 0,5% 0,0% Europa Środkowo-Wschodnia Europa Zachodnia Strona7 Źródło: Privatization Barometer, Bank Światowy

8 II. Prywatyzacja w Polsce na tle wybranych krajów Europy (4/5) W krajach Europy Środkowo-Wschodniej większa liczba prywatyzacji w początkowym okresie transformacji systemowej niż w ostatnich latach. Roczna liczba prywatyzacji w wybranych krajach (wartości średnie w podanych okresach) Europa Środkowo-Wschodnia 50,4 113,8 193,2 Europa Zachodnia Strona (powyżej 1 mln USD) (powyżej 1 mln USD) Źródło: Privatization Barometer, Bank Światowy

9 II. Prywatyzacja w Polsce na tle wybranych krajów Europy (5/5) W Polsce, w porównaniu do innych krajów Europy, wciąż jeszcze znaczna cześć pracowników zatrudniona jest w przedsiębiorstwach państwowych. Udział liczby zatrudnionych w przedsiębiorstwach państwowych w całości zatrudnienia w 2008 r. (w %) 30 26, , ,5 6,6 6,8 7,2 9,1 9,8 10,2 12,3 5 3,9 1,2 2,9 3,0 0 Strona9 * w przypadku braku danych za 2008 uwzględniono najbardziej aktualny rok Źródło: Międzynarodowa Organizacja Pracy

10 III. Prywatyzacja w Polsce (1/7) W Polsce przyjęte zostały następujące procedury prywatyzacyjne: Prywatyzacja bezpośrednia (małe i średnie przedsiębiorstwa); Prywatyzacja pośrednia (duże przedsiębiorstwa). Na powyższe procedury składa się z łącznie z 12 trybów prywatyzacyjnych, których powszechność stosowania zmieniała się w trakcie całego okresu transformacji: Początkowo istotne znaczenie miał tzw. leasing pracowniczy ale już w programie powszechnej prywatyzacji umożliwiono wszystkim Polakom nabycie świadectw udziałowych wybranych przedsiębiorstw; W późniejszym okresie częściej prywatyzowano przy udziale krajowych i zagranicznych inwestorów strategicznych; W ostatnich latach wzrosło znaczenie akcjonariatu obywatelskiego poprzez stosowane oferty publiczne. Strona10

11 III. Prywatyzacja w Polsce (2/7) Specyficzna dla Polski różnorodność stosowanych trybów prywatyzacji wynika z: Szerokiego zakresu celów, które towarzyszą prywatyzacji (transformacja ustrojowa, poprawa efektywności przedsiębiorstw, źródło finansowania istotnych wydatków publicznych np. FRD, fundusz pracy); Ścisłego powiązania z innymi reformami strukturalnymi (budowa mechanizmów rynkowych np. poprzez tworzenie rynku kapitałowego lub jako planowane źródło dofinansowania reformy emerytalnej); Dużej wagi przykładanej do jakości prywatyzacji oraz chęci akceptacji najważniejszych interesariuszy (np. zobowiązanie inwestorów strategicznych do utrzymania zatrudnienia). Polska cały czas poszukuje optymalnych ścieżek prywatyzacji, co różni nasz kraj od niektórych państw naszego regionu, w których przez cały okres transformacji stosuje się początkowo wybrane metody prywatyzacyjne. Strona11

12 III. Prywatyzacja w Polsce (3/7) Dominującą formą prywatyzacji w Polsce jest prywatyzacja pośrednia. Polega ona na zbywaniu akcji/udziałów skomercjalizowanych wcześniej przedsiębiorstw państwowych. Na uwagę zasługuje przyspieszenie prywatyzacji pośredniej w 2010 r. Przychody Skarbu Państwa i liczba przedsiębiorstw objętych prywatyzacją pośrednią w latach , , , , ,1 0,3 0,5 1,3 2,2 2,8 6,2 6,6 6,5 2,6 3,9 3,6 0,3 1,7 2,2 4, Przychody z prywatyzacji pośredniej (mld PLN), lewa oś Liczba spółek objętych prywatyzacją pośrednią, prawa oś Źródło: Ministerstwo Skarbu Państwa Strona12

13 III. Prywatyzacja w Polsce (4/7) W Polsce dzięki prywatyzacji systematycznie rośnie liczba akcjonariuszy indywidualnych. Liczba inwestorów indywidualnych zapisanych na akcje wybranych spółek Skarbu Państwa GPW ( ) PZU ( ) TAURON PE PKO BP ( ) PKN ORLEN JSW ( ) TP ( ) PEKAO ( ) BGŻ ( ) PGNiG ( ) Liczba zapisów inwestorów indywidualnych (w tys.) Źródło: Ministerstwo Skarbu Państwa Strona13

14 III. Prywatyzacja w Polsce (5/7) W Polsce niektórzy pracownicy prywatyzowanych spółek zostali współwłaścicielami przedsiębiorstw, w których pracowali. Przychody uzyskiwane przez pracowników w procesie bezpłatnego obejmowania akcji spółek notowanych na GPW w latach (mld PLN) , , ,0 2,3 2,3 Wartość nominalna Wartość rynkowa wg ceny z dnia debiutu Wartość rynkowa wg ceny z Łączny przychód Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Ministerstwa Skarbu Państwa. Strona14

15 III. Prywatyzacja w Polsce (6/7) W latach nastąpiło istotne przyspieszenie prywatyzacji pomimo ogólnoświatowego kryzysu finansowego i związanego z tym zmniejszenia globalnego popytu. Założone i zrealizowane wartości przychodów prywatyzacyjnych (prawa oś, mld PLN) oraz stopień wykonania planów (lewa oś, %) ,1 88,1 78, , Łącznie Założenia (prawa oś - mld PLN) Wykonanie (prawa oś - mld PLN) % wykonania (lewa oś) 0 Strona15 Źródło: MSP

16 III. Prywatyzacja w Polsce (7/7) Przyspieszenie prywatyzacji w Polsce w latach było ważnym czynnikiem wzmacniającym GPW na tle innych giełd regionu. Przyspieszenie prywatyzacji przyczyniło się do ograniczenia negatywnych efektów ogólnoświatowego kryzysu finansowego. Kapitalizacja giełdowa (wykres lewy, mld EUR) oraz wartość obrotu akcjami (wykres prawy, mld EUR) na największych giełdach regionu Europy Środkowo-Wschodniej Austria Czechy (Praga) Węgry Polska Austria Czechy (Praga) Węgry Polska Źródło: Dane EBC i GPW. Kapitalizacja spółek krajowych i zagranicznych, których akcje są notowane wyłącznie na danej giełdzie Strona16

17 IV. Efekty prywatyzacji Prywatyzacja poprzez kanały bezpośrednie oraz pośrednie a także poprzez towarzyszące jej reformy strukturalne przyczynia się do szybszego tempa wzrostu gospodarczego w długim okresie. Tym samym przyczynia się do wzrostu zamożności wszystkich Polaków. Prywatyzacja Reformy otoczenia gospodarczego Powstanie sprawnych instytucji państwowych Poprawa stanu finansów publicznych Wzrost efektywności przedsiębiorstw Rozwój rynków finansowych Napływ kapitału zagranicznego Szybsze tempo wzrostu gospodarczego Strona17

18 V. Wyzwania prywatyzacyjne w Polsce (1/2) Pomimo ponad dwudziestoletniej prywatyzacji na koniec 2010 r. wartość nadzorowanego przez Skarb Państwa majątku wynosiła 53,7 mld zł z czego: akcje/udziały w spółkach z udziałem Skarbu Państwa o wartości nominalnej 51,4 mld zł, w tym: akcje/udziały w jednoosobowych spółkach Skarbu Państwa 14,4 mld zł akcje/udziały w spółkach z częściowym udziałem Skarbu Państwa (z wyłączeniem spółek publicznych) 10,9 mld zł akcje/udziały w spółkach publicznych 26,1 mld zł (wartość rynkowa tych akcji/udziałów wg notowań z dnia r. była ponad czterokrotnie wyższa i wynosiła 112,2 mld zł) wartość funduszy własnych przedsiębiorstw państwowych czynnych 2,3 mld zł. Strona18

19 V. Wyzwania prywatyzacyjne w Polsce (2/2) Ponieważ w posiadaniu Skarbu Państwa pozostał jeszcze znaczny majątek ważne jest aby prywatyzacja nie została zahamowana w najbliższych latach. Planowane przekształcenia własnościowe w następujących sektorach: Finansowym (BGŻ S.A., KDPW S.A., PZU S.A., PKO BP S.A., GPW S.A.) Elektroenergetycznym (PGE S.A., ENEA S.A.) Naftowym (Grupa Lotos S.A.) Chemicznym (zakłady chemiczne w Puławach i Policach, Kopalnie i Zakłady Chemiczne Siarki Siarkopol S.A., Ciech S.A.) Spożywczym (Krajowa Grupa Cukrowa S.A.) Obronnym (przedsiębiorstwa grupy Bumar) Strona19

20 I. Dziękujemy za uwagę!