Systemy emerytalne z elementami zaopatrzenia

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Systemy emerytalne z elementami zaopatrzenia"

Transkrypt

1 Systemy emerytalne z elementami zaopatrzenia Powstanie systemu zabezpieczenia społecznego było w sposób istotny determinowane przez wiele procesów społeczno-gospodarczych zachodzących w poszczególnych krajach, w tym przede wszystkim przez industrializację i urbanizację. Początek tych procesów przypada w poszczególnych krajach na różne okresy, a tym samym na różne etapy zaawansowania ich rozwoju społeczno-gospodarczego. W zależności od uwarunkowań, w jakich ukształtowały się systemy zabezpieczenia społecznego poszczególnych krajów, w niektórych dominuje czynnik ubezpieczeniowy, a w innych elementy zaopatrzeniowe. W klasycznej doktrynie wyróżnia się dwa typy tych systemów: system ubezpieczeniowy bardziej znany pod nazwą systemu bismarckowskiego i system Beveridge a. Oba wzięły swoje nazwy od faktycznie istniejących systemów: pierwszy od systemu wprowadzonego w Niemczech pod koniec XIX w., a drugi od systemu, który wykształcił się w Anglii na początku XX w. W systemach zaliczanych do kategorii bismarckowskich, dla określonych kategorii osób (głównie pracujących) dominuje zasada przymusu ubezpieczenia. Głównym źródłem finansowania świadczeń w tych systemach są obowiązkowo opłacane składki. Natomiast wysokość świadczeń pieniężnych, co do zasady, podlega zróżnicowaniu w zależności od wysokości uzyskiwanego dochodu w czasie aktywności zawodowej i okresu podlegania systemowi. Natomiast w systemie Beveridge a ochroną objęta jest cała (bądź prawie cała) ludność kraju. Świadczenia przewidziane w tego typu systemie mają charakter świadczeń obywatelskich i są przyznawane potrzebującym na zasadzie uniwersalnego zaopatrzenia. Ponadto są gwarantowane i finansowane z dochodów budżetu państwa, przede wszystkim z podatków ogólnych. Maria A. Szczur Przegląd systemów obecnie funkcjonujących w różnych krajach prowadzi do wniosku, że w żadnym z nich nie występuje system w czystej formie, tj. ubezpieczeniowy bądź zaopatrzeniowy. Zróżnicowanie uwarunkowań zrodziło różnorodność przyjętych w poszczególnych krajach rozwiązań. Realnie funkcjonujące systemy to zwykle kombinacja elementów charakterystycznych dla obu typów modelowych. O tym, czy konkretnie działający system zaliczany jest do danego typu teoretycznego decyduje to, jakie cechy w nim dominują. Prezentacji przypadku, w którym przeważają elementy ubezpieczeniowego modelu systemu zabezpieczenia społecznego poświęcony był poprzedni artykuł. Do systemów z elementami zaopatrzenia zwykle zalicza się systemy funkcjonujące m.in. w krajach skandynawskich, Wielkiej Brytanii czy Kanadzie. Z uwagi na miejsce zaopatrzenia emerytalnego w systemie zabezpieczenia społecznego, analiza w sposób szczególny będzie koncentrować się na systemie emerytalnym przede wszystkim jego publicznych podsystemach funkcjonujących w Danii. Systemy z elementami zaopatrzenia są z reguły wielofilarowe, w których występuje obywatelska emerytura państwowa obywatelska (Dania, Finlandia) bądź emerytura gwarantowana, należna po spełnieniu dodatkowo kryterium dochodowego, stanowiąca uzupełnienie emerytury zależnej od dochodu (Szwecja, Norwegia). Poziom emerytury obywatelskiej bądź gwarantowanej nie jest wysoki. Jej celem jest z reguły za- 8 Kurier Finansowy 2(36)/2014

2 pewnienie dochodu na poziomie chroniącym przed ubóstwem. Dopiero emerytury uzależnione od dochodu, uzupełniane świadczeniami z zakładowych programów emerytalnych (obowiązkowych Dania, Norwegia bądź dobrowolnych pozostałe kraje) i indywidualnych planów emerytalnych pozwalają do pewnego stopnia zachować poziom życia z okresu aktywności. System zabezpieczenia emerytalnego funkcjonujący obecnie w Finlandii jest trójfilarowy. Istotne znaczenie ma pierwszy poziom systemu, który tworzą dwa powiązane ze sobą podsystemy: administrowany przez państwo system bazowej emerytury państwowej oraz podsystem emerytur związanych z zatrudnieniem. Natomiast systemy zakładowe i indywidualne plany emerytalne, które tworzą drugi i trzeci poziom zabezpieczenia mają marginalne znaczenie. Począwszy od 1999 r. w Szwecji, podobnie jak w Polsce, działają dwa odrębne systemy: pierwszy, tzw. stary obejmuje pracowników i pracujących na własny rachunek urodzonych w 1937 r. lub wcześniej, drugi, tzw. nowy obejmuje osoby urodzone w 1954 r. bądź później. Sytuację osób urodzonych w okresie od 1938 r. do 1953 r. regulują przepisy przejściowe. Wprowadzony w 1999 r. system zabezpieczenia emerytalnego jest wielofilarowy. Publiczny system zabezpieczenia tworzą: emerytury finansowane repartycyjnie, emerytury finansowane kapitałowo i emerytury gwarantowane finansowane z podatków. Zakładowe plany emerytalne i indywidualne plany emerytalne stanowią istotne uzupełnienie emerytur z systemu publicznego. Obecny norweski system zabezpieczenia emerytalnego jest systemem wielofilarowym. Tworzą go publiczny system emerytalny o zdefiniowanej składce, obowiązkowy filar emerytur zakładowych i emerytury z indywidualnych planów emerytalnych. W ramach systemu publicznego równocześnie funkcjonują dwa podsystemy do pewnego stopnia ze sobą powiązane (wspólne źródła finansowania) stary i nowy. Nowym systemem zostały objęte osoby urodzone w 1963 r. lub później. Osoby Maria A. Szczur, profesor Akademii Finansów w Warszawie, dr nauk ekonomicznych, członek zarządu ZUS ds. finansowych. Autorka publikacji o ubezpieczeniach społecznych, systemach emerytalnych, prawie wspólnotowym w zakresie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Tabela 1. Dania: podstawowe wskaźniki, 2012 Przeciętne wynagrodzenie, rocznie Publiczne wydatki na emerytury Oczekiwana długość życia Populacja 65+ urodzone przed 1963 r. pozostają pod rządami starego systemu. Natomiast osoby urodzone między 1954 a 1962 r. objęte zostały rozwianiem przejściowym, stanowiącym kombinacje starego i nowego systemu. Dania Debaty nad konstrukcją systemu zabezpieczenia społecznego w Danii rozpoczęły się już w latach 80. XIX w. Efektem tych prac było wprowadzenie w 1891 r. publicznego systemu emerytalnego. Obecny system zabezpieczenia społecznego Danii gwarantuje świadczenia w razie choroby, macierzyństwa, inwalidztwa, starości, chorób zawodowych, bezrobocia i świadczenia rodzinne. Poza ubezpieczeniem DKK USD % PKB 6,1 W roku urodzenia 79,3 W wieku 65 lat 18,4 % ludności w wieku produkcyjnym 29,9 Źródło: Opracowanie własne Fot. Archiwum własne Kurier Finansowy 2(36)/2014 9

3 na wypadek bezrobocia jest dobrowolne w pozostałych przypadkach ochroną objęci są wszyscy obywatele mieszkający w Danii, a także pozostali mieszkańcy o ile zamieszkiwali w Danii przez pewien minimalny okres. Duński system zabezpieczenia społecznego w zasadzie finansowany jest z podatków ogólnych, poza świadczeniami na wypadek bezrobocia, które finansowane są ze specjalnie utworzonych funduszy składkowych. System jest administrowany przez organy władzy lokalnej, a nadzór nad funkcjonowaniem poszczególnych branż tego systemu sprawują organy władzy centralnej: Ministerstwo Zatrudnienia, Ministerstwo Spraw Socjalnych i Integracji, Ministerstwo Zdrowia i Ministerstwo Opodatkowania. Wprowadzony w Danii w 1891 r. publiczny system emerytalny był systemem bezskładkowym, finansowanym z podatków ogólnych. Ponad ¼ świadczeń była finansowana z budżetu centralnego, a pozostała z budżetów samorządów lokalnych. Prawo do świadczeń miały wszystkie osoby, które ukończyły 60 lat i nie posiadały innych źródeł utrzymania, a także osoby, które w okresie ostatnich 10 lat poprzedzających przejście na emeryturę nie korzystały z zasiłku z pomocy społecznej (tzw. test moralności). Ustalanie prawa do świadczenia, określanie jego wysokości (zróżnicowanej terytorialnie), a także wypłata należały do kompetencji gmin. W efekcie wzrostu poziomu dobrobytu, a więc i wzrostu dochodów osób w wieku 60+, spadła liczba osób uprawnionych do świadczenia emerytalnego. W efekcie w 1956 r. przestał obowiązywać przepis uzależniający prawo do emerytury podstawowej od dochodów. Na- Pierwszy poziom Publiczny system emerytalny Publiczny system emerytur uzupełniających, uzależnionych od dochodów (ATP) DRUGI poziom Zakładowe programy emerytalne System emerytalny dla pracowników sektora publicznego TRZECI poziom Schemat 1. Dania: struktura systemu zabezpieczenia emerytalnego Indywidualne plany emerytalne Źródło: Opracowanie własne stąpiło zatem przekształcenie obowiązującego wcześniej systemu w system zaopatrzeniowy, a świadczenie nazwano emeryturą obywatelską. Oparcie prawa do świadczenia na zasadzie prawa obywatelskiego poskutkowało wprowadzeniem w systemie podatkowym ulg, których celem było zachęcenie obywateli do udziału w systemie emerytur dodatkowych. W rezultacie nastąpił gwałtowny rozwój grupowych i indywidualnych form zabezpieczenia emerytalnego. Przyjęcie takiego rozwiązania spowodowało znaczny wzrost dysproporcji dochodowych w grupie emeryckiej (istotnie wzrosła liczba tych, którzy emeryturę obywatelską uzupełniali o świadczenie dodatkowe). Aby poprawić sytuację osób uprawnionych tylko do emerytury obywatelskiej, w 1964 r. wprowadzono publiczny system emerytur uzupełniających powiązanych z dochodami uzyskiwanymi w okresie aktywności zawodowej (znany jako system ATP). Był to system finansowany ze składek. W 1990 r. pojawiły się przepisy pozwalające tworzyć zakładowe plany emerytalne. Konstrukcja systemu emerytalnego Dania ma wielofilarowy system emerytalny. Ustawowy obowiązkowy system publiczny tworzą dwa podsystemy. Pierwszy to powszechny, bezskładkowy podsystem, oparty na kryterium zamieszkiwania (emerytura obywatelska), który finansowany jest z podatków ogólnych wedle zasady pay-as-you-go, czyli repartycyjnie. Świadczenie emerytalne z tego podsystemu składa się z dwóch części: podstawowej (wszyscy uprawnieni otrzymują je w takiej samej wysokości) oraz części dodatkowej, której poziom uzależniony jest od spełnienia kryterium dochodowego. Drugi podsystem systemu publicznego to kapitałowy podsystem o zdefiniowanej składce (ATP), który finansowany jest z obowiązkowych składek, płaconych przez osoby zatrudnione, a także osoby otrzymujące okresowe świadczenia z ubezpieczenia społecznego (np. zasiłek z tytułu bezro- 10 Kurier Finansowy 2(36)/2014

4 bocia), gwarantowane przez odrębne fundusze powstałe na mocy umów zbiorowych. Bazowe ustawowe emerytury obywatelskie uzupełniane są przez świadczenia z systemów zakładowych bazujących na umowach zbiorowych, a także z dobrowolnych indywidualnych planów emerytalnych. W ostatnich dwóch dekadach nastąpiła znaczna ekspansja systemów zakładowych: wzrost liczby członków i wzrost poziomu składki. Dziś bez mała 90 proc. pracowników uczestniczy w systemach zakładowych, płacąc składkę w granicach od 12 do 17 proc. wynagrodzenia brutto. Większość tych systemów to systemy w pełni kapitałowe o zdefiniowanej składce, gwarantujące dożywotnio wypłatę świadczenia. Dobrowolne, indywidualne plany emerytalne są rozpowszechnione, ale ich zasięg jest zróżnicowany. Większość z nich gwarantuje wypłatę świadczenia w formie zryczałtowanej. Składki wnoszone do planów kapitałowych odlicza się od podatku (do pewnego limitu), natomiast dochody z lokat inwestycyjnych i świadczenia emerytalne są opodatkowane. Wiek emerytalny zarówno w podsystemach powszechnych ustawowych, jak i zakładowych wynosi 65 lat dla kobiet i mężczyzn. Możliwe jest wcześniejsze przejście na emeryturę w wieku 60 lat w przypadku osób ubezpieczonych w systemie ubezpieczenia na wypadek bezrobocia. W związku z reformą z 2006 r. zdecydowano, że wiek wcześniejszego przejścia na emeryturę zostanie w latach podniesiony do 62 lat. Natomiast w podsystemach publicznych w latach nastąpi wzrost wieku emerytalnego z 65 lat do 67 lat. Od 2025 r. ustawowy wiek uzyskania prawa do dobrowolnej wcześniejszej emerytury, a od 2030 r. emerytury z systemu publicznego będą podnoszone odpowiednio do wzrostu oczekiwanej długości życia. Fot. Powszechny system emerytalny Publiczny system emerytalny finansowany jest z dochodów budżetu, przede wszystkim podatków ogólnych. Jest to system powszechny, obejmuje wszystkich obywateli. Do emerytury obywatelskiej czyli głównego świadczenia gwarantowanego w ramach tego systemu uprawnieni są wszyscy obywatele Danii, obywatele państw obcych, o ile zamieszkiwali w Danii przez co najmniej 10 lat. Prawo do emerytury obywatelskiej nabywa się w momencie ukończenia 65 lat 1, a w przypadku osób, których 60. urodziny przypadały przed 1 lipca 1999 r. w wieku 67 lat. Prawo do pełnej standardowej emerytury państwowej nabywa się po 40 latach zamieszkiwania w Danii w okresie między 15. a 65. (67.) rokiem życia. Natomiast minimalny okres uprawniający obywateli Danii do emerytury wynosi 3 lata. W przypadku gdy wymagany okres zamieszkiwania jest krótszy niż 40 lat, osoba uprawniona nabywa prawo do 1 / 40 emerytury w pełnej wysokości za każdy rok zamieszkiwania w Danii. W przypadku obywateli obcych państw warunkiem nabycia prawa do emerytury państwowej jest 10-letni okres zamieszkiwania w Danii, przy czym co najmniej 5 lat musi przypadać na ostatnie 10 lat przed osiągnięciem ustawowego wieku emerytalnego. Emerytura z powszechnego ustawowego systemu zwana emeryturą obywatelską składa się z emerytury podstawowej i emerytury dodatkowej. Wypłata podstawowego świadczenia emerytalnego z systemu publicznego, które wszystkim uprawnionym wypłacane jest w jednakowej wysokości uzależniona jest od spełnienie kryterium dochodowego. W przypadku rocznych dochodów z pracy przekraczających ustalony dla danego roku poziom (w 2013 r koron rocznie czyli 75 proc. przeciętnego wynagrodzenia) powszechna emerytura podstawowa jest obniżana o 30 proc. dochodów przekraczających ten poziom. Dodatkowa część emerytury obywatelskiej ulega zmniejszeniu w przypadku osiągania przez gospodarstwo domowe rocznych dochodów (z pracy, kapitału i świadczeń emerytalnych) 1 W Danii przewiduje się, począwszy od 2024 r., podnoszenie ustawowego wieku emerytalnego o 6 miesięcy każdego roku, aby w 2027 r. osiągnął 67 lat. Kurier Finansowy 2(36)/

5 zamieszkujący tu przez wymagany mini- powyżej ustalonego dla danego roku poziomu: koron rocznie w przypadku osoby niezamężnej/nieżonatej bądź koron rocznie na osobę w przypadku osoby pozostającej w związku małżeńskim bądź koabitacyjnym. Osobom znajdującym się w trudnej sytuacji (kryterium dochodowe) wypłacane są dodatki do emerytury obywatelskiej. Jeżeli ubezpieczony kontynuuje pracę zawodową po ukończeniu 65 lat przez co najmniej 1000 godzin rocznie, przejście na emeryturę można odroczyć nawet do ukończenia 75 lat. Przy obliczaniu poziomu odroczonego świadczenia stosowany jest rachunek aktuarialny. Podstawowa emerytura z powszechnego systemu publicznego wynosi obecnie 5713 DKK miesięcznie bądź DKK rocznie, co stanowi około 17 proc. przeciętnych zarobków. Dodatkowa część emerytury obywatelskiej wynosi 5933 DKK na miesiąc bądź DKK na rok w przypadku osoby samotnej, a DKK na rok w przypadku małżeństwa. Także i w tym przypadku wypłata świadczenia w pełnej wysokości uwarunkowana jest spełnieniem kryterium dochodowego, obejmującego wszystkie źródła dochodów osobistych poza emeryturą z systemu publicznego. Dochody gospodarstwa domowego powyżej DKK rocznie powodują obniżkę tej części świadczenia o 30,9 proc. kwoty przekroczeniamalny okres. Świadczenia wypłacane z powszechnego systemu publicznego, czyli oba składniki emerytury obywatelskiej (podstawowa, dodatkowa i dodatki do nich) są indeksowane odpowiednio do wzrostu średnich wynagrodzeń. Wskaźnik indeksacji płacowej uwzględnia indeksy wzrostu płac w dwóch poprzedzających latach. Publiczny system emerytur uzupełniających zależnych od dochodów (ATP) Podsystem emerytur uzupełniających uzależnionych od dochodów to obowiązkowy system ustawowy, w pełni kapitałowy, bazujący na zbiorowych ubezpieczeniach, o zdefiniowanych składkach. Zapewnia on dożywotnie emerytury, począwszy od 65. roku życia, a także renty rodzinne w formie ryczałtu wypłacane osobom pozostającym na utrzymaniu zmarłego uczestnika systemu. Każdą osobę, która ukończyła 16 lat i jest zatrudniona w Danii przez co najmniej 9 godzin tygodniowo obejmuje z mocy prawa system ATP. ATP obejmuje wszystkich pracowników najemnych i bez mała wszystkich beneficjentów świadczeń socjalnych (np. otrzymujących zasiłek dla bezrobotnych, zasiłki chorobowe i macierzyńskie). Uczestnictwo w ATP jest dobrowolne w przypadku osób pracujących na własny rachunek (sami finansują pełną składkę). Dożywotnia emerytura wypłacana jest przez ATP na wniosek ubezpieczonego po ukończeniu 65 lat. Wysokość świadczenia zależy od okresu uczestnictwa w systemie i sumy wpłaconych składek. Emerytura zwykle wypłacana jest jako świadczenie rozłożone w czasie, a w przypadku niskich świadczeń w formie zryczałtowanej. Emerytura oferowana przez ATP, z technicznego punktu widzenia, to renta odroczona. Gdy wniosek o emeryturę składany jest po ukończeniu 65 lat, ale przed ukończeniem 75 lat, poziom świadczenia rośnie o 5 8 proc. za każdy rok odroczenia momentu wypłaty świadczenia. Obowiązkowe składki ustalane są kwotowo, o poziom ich zależy od liczby godzin pracy ubezpieczonego. Im więcej godzin pracy, tym wyższa składka. Pracownik zatrudniony w pełnym wymiarze płacił w 2013 r. składkę w wysokości 3240 DKK. Składka opłacana jest solidarnie przez pracownika i pracodawcę, przy czym pracownik finansuje 1 / 3, a pracodawca 2 / 3 należnej składki. Partnerzy socjalni decydują o poziomie składki płaconej w ramach ATP. W ciągu ostatnich lat poziom składki rósł w miarę wzrostu przeciętnego wynagrodzenia. Do 2002 r. za każde 396 DKK wpłaconych składek ubezpieczony po ukończeniu 65 lat nabywał prawo do 100 DKK świadczenia wypłacanego niezależnie od tego, kiedy te składki zostały wniesione. Dawało to stopę zwrotu na poziomie około 4,5 proc. Natomiast począwszy od 2002 r., nominalna stopa procentowa wynosi 1,5 proc. W systemie ATP, zarówno wypłacane świadczenia, jak i uprawnienia w trakcie nabywania rosną o tyle, na ile pozwala na to sytuacja finansowa funduszu. Ta swoista indeksacja ma postać dodatków premiowych (bonus allowances). System zabezpieczenia społecznego Danii gwarantuje świadczenia w razie choroby, macierzyństwa, inwalidztwa, starości, chorób zawodowych, bezrobocia i rodzinne. Ochroną objęci są wszyscy obywatele Danii oraz 12 Kurier Finansowy 2(36)/2014

6

Tallinn 436 tys. mieszkańców (dane za 2015 r.) Ludność: tys. mieszkańców (2016 Statistics Estonia) euro (2014 r.)

Tallinn 436 tys. mieszkańców (dane za 2015 r.) Ludność: tys. mieszkańców (2016 Statistics Estonia) euro (2014 r.) Jak ubezpieczają się w Unii (Estonia) Powierzchnia: 45,3 tys. km2 Stolica: Tallinn 436 tys. mieszkańców (dane za 2015 r.) Ludność: 1 312 tys. mieszkańców (2016 Statistics Estonia) Przyrost naturalny: -1,47

Bardziej szczegółowo

Jak ubezpieczają się w Unii (Dania) Powierzchnia: 43 tys. km 2 Stolica: Kopenhaga tys. mieszkańców (dane za 2014 r.

Jak ubezpieczają się w Unii (Dania) Powierzchnia: 43 tys. km 2 Stolica: Kopenhaga tys. mieszkańców (dane za 2014 r. Jak ubezpieczają się w Unii (Dania) Powierzchnia: 43 tys. km 2 Stolica: Kopenhaga 1 264 tys. mieszkańców (dane za 2014 r.) Ludność: 5 660 tys. mieszkańców Przyrost naturalny: 0,99 (na podstawie Eurostat,

Bardziej szczegółowo

Spis treści Wstęp ROZDZIAŁ 1. Ubezpieczenia w systemie zabezpieczenia społecznego ROZDZIAŁ 2. Struktura systemu ubezpieczeń społecznych

Spis treści Wstęp ROZDZIAŁ 1. Ubezpieczenia w systemie zabezpieczenia społecznego ROZDZIAŁ 2. Struktura systemu ubezpieczeń społecznych Spis treści Wstęp....................................... 11 ROZDZIAŁ 1. Ubezpieczenia w systemie zabezpieczenia społecznego........................... 13 1.1. Prawne podstawy zabezpieczenia społecznego.............

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Wykaz skrótów 13. Wstęp 17

Spis treści. Wykaz skrótów 13. Wstęp 17 System ubezpieczeń społecznych : zagadnienia podstawowe / redakcja naukowa Grażyna Szpor ; Zofia Kluszczyńska, Wiesław Koczur, Katarzyna Roszewska, Katarzyna Rubel, Grażyna Szpor, Tadeusz Szumlicz. 8.

Bardziej szczegółowo

Kraje skandynawskie. Systemy emerytalne z elementami zaopatrzenia (cz. II) Struktura obecnego systemu zabezpieczenia emerytalnego

Kraje skandynawskie. Systemy emerytalne z elementami zaopatrzenia (cz. II) Struktura obecnego systemu zabezpieczenia emerytalnego Systemy emerytalne z elementami zaopatrzenia (cz. II) Kraje skandynawskie Artykuł opublikowany w numerze 1. Kuriera Finansowego poświęcony był prezentacji przypadków systemów emerytalnych, w których przeważają

Bardziej szczegółowo

Jak ubezpieczają się w Unii (Dania)

Jak ubezpieczają się w Unii (Dania) Jak ubezpieczają się w Unii (Dania) Powierzchnia: 43 tys. km 2 Stolica: Kopenhaga 1 264 tys. mieszkańców (dane za 2014 r.) Ludność: 5 660 tys. mieszkańców Przyrost naturalny: 0,99 (na podstawie Eurostat,

Bardziej szczegółowo

Płaca brutto a płaca netto. Danuta Stachula PROFESJON@LNY TRENER

Płaca brutto a płaca netto. Danuta Stachula PROFESJON@LNY TRENER Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Danuta Stachula Płaca brutto a płaca netto PROFESJON@LNY TRENER Danuta Stachula Danuta Stachula nauczyciel

Bardziej szczegółowo

Przeciętna długość życia: mężczyzn 79,8 lat; kobiet 84,2 lat (Eurostat, 2014 r.)

Przeciętna długość życia: mężczyzn 79,8 lat; kobiet 84,2 lat (Eurostat, 2014 r.) Jak ubezpieczają się w Unii Malta Powierzchnia: 316 km² Stolica: Valletta 5,5 tys. mieszkańców (na podstawie National Statistics Office Malta, 2015 r.), największym miastem jest Birkirkara (22 tys. mieszkańców)

Bardziej szczegółowo

SYSTEM EMERYTALNY W POLSCE

SYSTEM EMERYTALNY W POLSCE SYSTEM EMERYTALNY W POLSCE 1 stycznia 1999 roku weszła w życie reforma systemu emerytalnego. Od tego momentu w Polsce funkcjonują równolegle dwa systemy emerytalne: stary system emerytalny dla osób urodzonych

Bardziej szczegółowo

Stolica: Helsinki tys. mieszkańców (dane Eurostat, 2015 r.) tys. mieszkańców (2016 Statistics Finland) euro (2014 r.

Stolica: Helsinki tys. mieszkańców (dane Eurostat, 2015 r.) tys. mieszkańców (2016 Statistics Finland) euro (2014 r. Jak ubezpieczają się w Unii (Finlandia) Powierzchnia: 338,42 km² Stolica: Helsinki 1 603 tys. mieszkańców (dane Eurostat, 2015 r.) Ludność: Przyrost naturalny: 5 487 tys. mieszkańców (2016 Statistics Finland)

Bardziej szczegółowo

Emerytura w powszechnym wieku emerytalnym dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r.

Emerytura w powszechnym wieku emerytalnym dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r. dr I. A. Wieleba Emerytura w powszechnym wieku emerytalnym dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r. Osoby urodzone po dniu 31 grudnia 1948 r. mogą nabyć prawo do emerytury w powszechnym wieku emerytalnym,

Bardziej szczegółowo

Jak zabezpieczają się w Unii (Republika Czeska) Powierzchnia: km 2 Praga, tys. mieszkańców Ludność: tys.

Jak zabezpieczają się w Unii (Republika Czeska) Powierzchnia: km 2 Praga, tys. mieszkańców Ludność: tys. Jak zabezpieczają się w Unii (Republika Czeska) Powierzchnia: 78 867 km 2 Stolica: Praga, 1 249 tys. mieszkańców Ludność: 10 512 tys. mieszkańców Przyrost naturalny: 0,4 (na podstawie Eurostat, 2014 r.)

Bardziej szczegółowo

Polityka gospodarcza i społeczna (zabezpieczenie emerytalne)

Polityka gospodarcza i społeczna (zabezpieczenie emerytalne) prof. dr hab. Tadeusz Szumlicz Polityka gospodarcza i społeczna (zabezpieczenie emerytalne) Zakres przedmiotowy systemu zabezpieczenia społecznego wyznacza katalog ryzyk społecznych: choroby macierzyństwa

Bardziej szczegółowo

Ubezpieczenie emerytalne rolników

Ubezpieczenie emerytalne rolników Ubezpieczenie emerytalne rolników Celem emerytury jest rekompensata dochodów z pracy zarobkowej, utraconych w wyniku przejścia na emeryturę, przy czym wysokość tej rekompensaty zależna jest od długości

Bardziej szczegółowo

Emerytury w nowym systemie emerytalnym dotyczą osób urodzonych po 1 stycznia 1949 roku.

Emerytury w nowym systemie emerytalnym dotyczą osób urodzonych po 1 stycznia 1949 roku. Emerytury w nowym systemie emerytalnym dotyczą osób urodzonych po 1 stycznia 1949 roku. System emerytalny składa się z trzech filarów. Na podstawie podanych niżej kryteriów klasyfikacji nowy system emerytalny

Bardziej szczegółowo

Finanse publiczne II / 1

Finanse publiczne II / 1 Finanse publiczne II / 1 System ubezpieczeń społecznych ze szczególnym uwzględnieniem systemu emerytalnego i oddziaływanie tego systemu na finanse publiczne. Reformy ubezpieczeń społecznych w Polsce i

Bardziej szczegółowo

III filar ubezpieczenia emerytalnego

III filar ubezpieczenia emerytalnego III filar ubezpieczenia emerytalnego 1 Przesłanki reformy emerytalnej 2 Wskaźniki zgonów i urodzeń w tys. 600 550 Zgony Urodzenia 500 450 400 350 300 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999

Bardziej szczegółowo

Ubezpieczenia społeczne, jako koszt pracodawcy

Ubezpieczenia społeczne, jako koszt pracodawcy Płock, 15 stycznia 2018 r. Ubezpieczenia społeczne, jako koszt pracodawcy Aleksandra Słupska koordynator ds. komunikacji społecznej i edukacji Oddział w Płocku Ubezpieczenia społeczne - podział ubezpieczeń

Bardziej szczegółowo

Ljubljana 263,061 tys. mieszkańców (dane Eurostat, 2015 r.) 2 065,895 tys. mieszkańców (dane Eurostat, 2017 r.)

Ljubljana 263,061 tys. mieszkańców (dane Eurostat, 2015 r.) 2 065,895 tys. mieszkańców (dane Eurostat, 2017 r.) Jak ubezpieczają się w Unii (Słowenia) Powierzchnia: Stolica: Ludność: Przyrost naturalny: Przeciętna długość życia: PKB na 1 mieszkańca: Stopa bezrobocia: Udział ludności powyżej 65 roku życia: 20 273

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI. www.meritum-ubezpieczenia-spoleczne.abc.com.pl 5. 11 Słowo wstępne. 13 Wykaz skrótów. 17 Rozdział I. System ubezpieczeń społecznych

SPIS TREŚCI. www.meritum-ubezpieczenia-spoleczne.abc.com.pl 5. 11 Słowo wstępne. 13 Wykaz skrótów. 17 Rozdział I. System ubezpieczeń społecznych SPIS TREŚCI 11 Słowo wstępne 13 Wykaz skrótów 17 Rozdział I. System ubezpieczeń społecznych 22 1. Podstawowe pojęcia... 1 23 2. Zasady ogólne... 21 25 3. Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym...

Bardziej szczegółowo

Polityka społeczna (9): Zabezpieczenie emerytalne II i III filar

Polityka społeczna (9): Zabezpieczenie emerytalne II i III filar Polityka społeczna (9): Zabezpieczenie emerytalne II i III filar Literatura I. Jędrasik-Jankowska, Pojęcie i konstrukcje prawne ubezpieczenia społecznego, LexisNexis, Warszawa, 2007, s.266-275. 2 Składki

Bardziej szczegółowo

Informacja o wysokości emerytur i rent rolniczych przyznawanych od dnia 1 marca 2018 r.

Informacja o wysokości emerytur i rent rolniczych przyznawanych od dnia 1 marca 2018 r. Informacja o wysokości emerytur i rent rolniczych przyznawanych od dnia 1 marca 2018 r. Zgodnie z komunikatem Prezesa KRUS z dnia 13 lutego 2018 r. w sprawie kwoty emerytury podstawowej (M.P. z 2018 r.

Bardziej szczegółowo

Tytuł pretytuł prezentacji. Podtytuł prezentacji zentacji Podtytuł prezentacji dr Antoni Kolek. Pracownicze formy oszczędzania na emeryturę.

Tytuł pretytuł prezentacji. Podtytuł prezentacji zentacji Podtytuł prezentacji dr Antoni Kolek. Pracownicze formy oszczędzania na emeryturę. Tytuł pretytuł prezentacji Pracownicze formy oszczędzania na emeryturę. PPK a PPE Podtytuł prezentacji zentacji Podtytuł prezentacji dr Antoni Kolek Prowadzący: Jan Kowalski Prezes zarządu Instytutu Emerytalnego

Bardziej szczegółowo

847 tys. mieszkańców euro

847 tys. mieszkańców euro Jak ubezpieczają się w Unii Cypr Powierzchnia: 9,251 tys. km 2 Stolica: Nikozja (Lefkosia), 329,5 tys. mieszkańców (na podstawie serwisu statystycznego Ministerstwa Finansów Cypru, 2014 r.) Ludność: 847

Bardziej szczegółowo

Czy mogę wpłynąć na wysokość mojego dochodu?

Czy mogę wpłynąć na wysokość mojego dochodu? Czy mogę wpłynąć na wysokość mojego dochodu? Źródła dochodów Pieniądze nie zaspokajają naszych potrzeb, ale dobra, które za nie możemy kupić. Źródłami dochodów są: dochody z pracy najemnej /np. praca na

Bardziej szczegółowo

USTAWA z dnia 20 maja 2005 r.

USTAWA z dnia 20 maja 2005 r. Kancelaria Sejmu s. 1/8 USTAWA z dnia 20 maja 2005 r. Opracowano na podstawie Dz.U. z 2005 r. Nr 102, poz. 852. o dodatku pieniężnym dla niektórych emerytów, rencistów i osób pobierających świadczenie

Bardziej szczegółowo

zwanym dalej osobami uprawnionymi, jeżeli wysokość tych świadczeń nie przekracza, na dzień 30 czerwca 2017 r., kwoty 2000,00 zł miesięcznie.

zwanym dalej osobami uprawnionymi, jeżeli wysokość tych świadczeń nie przekracza, na dzień 30 czerwca 2017 r., kwoty 2000,00 zł miesięcznie. Projekt USTAWA z dnia.. 2017 r. o jednorazowym dodatku pieniężnym dla niektórych emerytów, rencistów i osób pobierających świadczenia przedemerytalne, zasiłki przedemerytalne, emerytury pomostowe albo

Bardziej szczegółowo

Informacja o wysokości emerytur i rent rolniczych przyznawanych od dnia 1 marca 2018 r.

Informacja o wysokości emerytur i rent rolniczych przyznawanych od dnia 1 marca 2018 r. Informacja o wysokości emerytur i rent rolniczych przyznawanych od dnia 1 marca 2018 r. Zgodnie z komunikatem Prezesa KRUS z dnia 13 lutego 2018 r. w sprawie kwoty emerytury podstawowej (M.P. z 2018 r.

Bardziej szczegółowo

SENAT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ V KADENCJA. Warszawa, dnia 24 maja 2005 r. Druk nr 964

SENAT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ V KADENCJA. Warszawa, dnia 24 maja 2005 r. Druk nr 964 SENAT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ V KADENCJA Warszawa, dnia 24 maja 2005 r. Druk nr 964 MARSZAŁEK SEJMU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Pan Longin PASTUSIAK MARSZAŁEK SENATU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Zgodnie z

Bardziej szczegółowo

System Ubezpieczeń Społecznych- wprowadzenie

System Ubezpieczeń Społecznych- wprowadzenie System Ubezpieczeń Społecznych- wprowadzenie ORGANIZACJA POLSKIEGO SYSTEMU ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO Ustawa z dnia 4 września 1997 roku o działach administracji rządowej (Dz.U. z 2007 r. nr 65, poz. 437

Bardziej szczegółowo

Omówienie regulacji wynikających z ustawy obniżającej wiek emerytalny

Omówienie regulacji wynikających z ustawy obniżającej wiek emerytalny Gdańsk, 2 października 2017 r. Omówienie regulacji wynikających z ustawy obniżającej wiek emerytalny Agnieszka Kurczewska-Stanisławowicz Naczelnik Wydziału Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Gdańsku

Bardziej szczegółowo

38 - ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 10 lutego 1951r. w sprawie wysokości składek na ubezpieczenia społeczne (Dz.U. Nr 9, poz.

38 - ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 10 lutego 1951r. w sprawie wysokości składek na ubezpieczenia społeczne (Dz.U. Nr 9, poz. str. zawartość 15 - ROZPORZĄDZENIE PREZYDENTA RZECZYPOSPOLITEJ z dnia 24 listopada 1927r. o ubezpieczeniu pracowników umysłowych (Dz.U. Nr 106, poz. 911) - (wyciąg) 24 - USTAWA z dnia 28 marca 1933r. o

Bardziej szczegółowo

System Ubezpieczeń Społecznych- wprowadzenie

System Ubezpieczeń Społecznych- wprowadzenie System Ubezpieczeń Społecznych- wprowadzenie ORGANIZACJA POLSKIEGO SYSTEMU ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO Ustawa z dnia 4 września 1997 roku o działach administracji rządowej (Dz.U. z 2007 r. nr 65, poz. 437

Bardziej szczegółowo

Młodzi Przedsiębiorczy program nauczania Ekonomii w praktyce w szkole ponadgimnazjalnej O rozliczeniach z ZUS

Młodzi Przedsiębiorczy program nauczania Ekonomii w praktyce w szkole ponadgimnazjalnej O rozliczeniach z ZUS w praktyce w szkole ponadgimnazjalnej O rozliczeniach z ZUS ZUS zajmuje się przyznawaniem i wypłatą: emerytur i rent zasiłków chorobowych, macierzyńskich opiekuńczych, pogrzebowych świadczeń przedemerytalnych,

Bardziej szczegółowo

3 Pracownicy wynagradzani są na poziomie możliwości finansowych zakładu w relacji do jakości i efektywności pracy.

3 Pracownicy wynagradzani są na poziomie możliwości finansowych zakładu w relacji do jakości i efektywności pracy. Załącznik nr 1 do zarządzenia nr 2 Dyrektora Żuromińskiego Centrum Kultury w Żurominie REGULAMIN WYNAGRADZANIA Pracowników Żuromińskiego Centrum Kultury w Żurominie Rozdział I Postanowienia ogólne. 1 Regulamin

Bardziej szczegółowo

U z a s a d n i e n i e

U z a s a d n i e n i e U z a s a d n i e n i e Projekt nowelizacji ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, Nr 64, poz. 593, Nr 99, poz. 1001,

Bardziej szczegółowo

Obowiązujące stawki, kwoty i wskaźniki (stan prawny na dzień 1 września 2014 r.) OBOWIAZUJACE STAWKI, KWOTY, WSKAZNIKI

Obowiązujące stawki, kwoty i wskaźniki (stan prawny na dzień 1 września 2014 r.) OBOWIAZUJACE STAWKI, KWOTY, WSKAZNIKI Obowiązujące stawki, kwoty i wskaźniki (stan prawny na dzień 1 września 2014 r.) OBOWIAZUJACE STAWKI, KWOTY, WSKAZNIKI I. Zasiłki, stypendia, dodatki, świadczenia. [w złotych] 1. Zasiłki dla bezrobotnych

Bardziej szczegółowo

Fundusze inwestycyjne i emerytalne

Fundusze inwestycyjne i emerytalne Fundusze inwestycyjne i emerytalne WYKŁAD 8 FUNDUSZE EMERYTALNE W SYSTEMIE EMERALNYMY CEL I STRUKTURA SYSTEMU EMERYTALNEGO (1) Pojęcie ogólne: ogół planów (programów) wypłacających świadczenia emerytalne.

Bardziej szczegółowo

Jak zabezpieczają się w Unii (Chorwacja)

Jak zabezpieczają się w Unii (Chorwacja) Jak zabezpieczają się w Unii (Chorwacja) Powierzchnia: 56 542 km 2 Stolica: Zagrzeb 790 tys. mieszkańców Ludność: 4 256 tys. mieszkańców Przyrost naturalny: -2,7 (na podstawie Eurostat, 2014 r.) Przeciętna

Bardziej szczegółowo

Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego państw członkowskich UE. Emerytury i renty

Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego państw członkowskich UE. Emerytury i renty Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego państw członkowskich UE Emerytury i renty 1 Artykuł 48 (dawny artykuł 42 TWE) Parlament Europejski i Rada, stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą prawodawczą,

Bardziej szczegółowo

Przeliczanie emerytur i rent od kwoty bazowej podwyższonej do 100% przeciętnego wynagrodzenia

Przeliczanie emerytur i rent od kwoty bazowej podwyższonej do 100% przeciętnego wynagrodzenia Przeliczanie emerytur i rent od kwoty bazowej podwyższonej do 100% przeciętnego wynagrodzenia Przepisami art. 194 a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych

Bardziej szczegółowo

w sprawie wprowadzenia w życie zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn w systemach zabezpieczenia społecznego pracowników

w sprawie wprowadzenia w życie zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn w systemach zabezpieczenia społecznego pracowników DYREKTYWA RADY 86/378/EWG z dnia 24 lipca 1986 r. w sprawie wprowadzenia w życie zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn w systemach zabezpieczenia społecznego pracowników RADA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH,

Bardziej szczegółowo

EMERYTURY 2017 z uwzględnieniem zmian od 1 października

EMERYTURY 2017 z uwzględnieniem zmian od 1 października EMERYTURY 2017 z uwzględnieniem zmian od 1 października Prawdziwa historia: Drodzy Czytelnicy, 39,90 brutto Napisz cok@wip.pl 22 518 28 28 www.fabrykawiedzy.com Wstęp Emerytury 2017 1 Emerytury 2017 z

Bardziej szczegółowo

Kapitał początkowy po zmianach od 23.09.2011r.

Kapitał początkowy po zmianach od 23.09.2011r. Kapitał początkowy po zmianach od 23.09.2011r. Co to jest kapitał początkowy Kapitał początkowy jest tzw. hipotetyczną emeryturą pomnożoną przez średnie dalsze trwania życia dla wieku 62 lat równe dla

Bardziej szczegółowo

Zabezpieczenie społeczne

Zabezpieczenie społeczne Zabezpieczenie społeczne Zabezpieczenie społeczne - jako idea i przedmiot polityki Zabezpieczenie społeczne to całokształt środków i działań publicznych, za pomocą których społeczeństwo stara się chronić

Bardziej szczegółowo

Raport. Nr 184. Wiek emerytalny i sposób obliczania emerytury w bazowych systemach emerytalnych krajów Unii Europejskiej

Raport. Nr 184. Wiek emerytalny i sposób obliczania emerytury w bazowych systemach emerytalnych krajów Unii Europejskiej KANCELARIA SEJMU BIURO STUDIÓW I EKSPERTYZ WYDZIAŁ ANALIZ EKONOMICZNYCH I SPOŁECZNYCH Wiek emerytalny i sposób obliczania emerytury w bazowych systemach emerytalnych krajów Unii Europejskiej Grudzień 2000

Bardziej szczegółowo

Emerytury. po zmianach BIBLIOTEKA

Emerytury. po zmianach BIBLIOTEKA BIBLIOTEKA Emerytury po zmianach 2014 Zasady przechodzenia na emeryturę dokumentacja, rodzaje świadczeń Ustalanie wysokości emerytury Nowe zasady wypłat świadczeń ze środków zgromadzonych w OFE Wypłata

Bardziej szczegółowo

Podatki bezpośrednie 2015-06-30 12:24:06

Podatki bezpośrednie 2015-06-30 12:24:06 Podatki bezpośrednie 2015-06-30 12:24:06 2 Podatek od dochodów osób prawnych, czyli CIT, stanowi średnio 8 proc. całości wpływów podatkowych w Danii. Natomiast podatek od dochodów osób fizycznych składa

Bardziej szczegółowo

System emerytalny w Polsce

System emerytalny w Polsce Warszawa, marzec 2017 r. System emerytalny w Polsce Dariusz Noszczak System emerytalny to część systemu ubezpieczeń społecznych System ubezpieczeń społecznych System emerytalny System ubezpieczeń społecznych

Bardziej szczegółowo

Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii EMERYTURY Z FUS

Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii EMERYTURY Z FUS EMERYTURY Z FUS CO TO JEST EMERYTURA? Art. 67 ust. 1. Konstytucji RP. Obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu

Bardziej szczegółowo

U S T A W A. z dnia. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw 1)

U S T A W A. z dnia. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw 1) Projekt z dnia U S T A W A o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw 1) Art. 1. W ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach

Bardziej szczegółowo

Reforma emerytalna. Co zrobimy? ul. Świętokrzyska 12 00-916 Warszawa. www.mf.gov.pl

Reforma emerytalna. Co zrobimy? ul. Świętokrzyska 12 00-916 Warszawa. www.mf.gov.pl Reforma emerytalna Co zrobimy? Grudzień, 2013 Kilka podstawowych pojęć.. ZUS Zakład Ubezpieczeń Społecznych to państwowa instytucja ubezpieczeniowa. Gromadzi składki na ubezpieczenia społeczne obywateli

Bardziej szczegółowo

EMERYTURY 2017 z uwzględnieniem zmian od 1 października

EMERYTURY 2017 z uwzględnieniem zmian od 1 października EMERYTURY 2017 z uwzględnieniem zmian od 1 października Prawdziwa historia: Drodzy Czytelnicy, 39,90 brutto Napisz cok@wip.pl 22 518 28 28 www.fabrykawiedzy.com Wstęp Emerytury 2017 1 Emerytury 2017 z

Bardziej szczegółowo

wracającego na rynek pracy. Dzięki rządowemu programowi MALUCH w całej Polsce działa coraz więcej żłobków, klubów dziecięcych oraz dziennych

wracającego na rynek pracy. Dzięki rządowemu programowi MALUCH w całej Polsce działa coraz więcej żłobków, klubów dziecięcych oraz dziennych UZASADNIENIE Priorytetem polityki społecznej państwa są działania na rzecz rodziny. Wyzwaniem, przed którym obecnie stoimy, jest mała liczba urodzeń. Prowadzone w ostatnich latach przez rząd działania

Bardziej szczegółowo

Ubezpieczenie społeczne rolników

Ubezpieczenie społeczne rolników Ubezpieczenie społeczne rolników 1 Źródło statystyk: strona internetowa KRUS 2 3 4 ok. 9% posiada gospodarstwa do 1 ha przeliczeniowego i nie podlega obowiązkowi ubezpieczenia w KRUS z mocy ustawy ok.

Bardziej szczegółowo

Konsekwencje podwyżki minimalnego wynagrodzenia za pracę w składkach i świadczeniach pracowniczych

Konsekwencje podwyżki minimalnego wynagrodzenia za pracę w składkach i świadczeniach pracowniczych Bogdan Majkowski Andrzej Wilczyński Konsekwencje podwyżki minimalnego wynagrodzenia za pracę w składkach i świadczeniach pracowniczych 1BW01 1 Autorzy: Bogdan Majkowski specjalista w zakresie prawa pracy

Bardziej szczegółowo

mogą nabyć prawo do emerytury po ukończeniu wieku letniego (w przypadku kobiety) lub 25 letniego (w przypadku mężczyzny) okresu składkowego i

mogą nabyć prawo do emerytury po ukończeniu wieku letniego (w przypadku kobiety) lub 25 letniego (w przypadku mężczyzny) okresu składkowego i Świadczenia emerytalno-rentowe rentowe podlegające koordynacji unijnej w stosunkach polsko-greckich ki Zakład Ubezpieczeń ń Społecznych ł maj 2013 Polskie świadczenia emerytalno-rentowe rentowe objęte

Bardziej szczegółowo

U S T A W A. z dnia... o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów 1)

U S T A W A. z dnia... o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów 1) U S T A W A Projekt z dnia 17 marca 2014 r. z dnia... o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów 1) Art. 1. Ustawa określa warunki nabywania oraz zasady ustalania i wypłacania zasiłków dla opiekunów

Bardziej szczegółowo

Wcześniejsza emerytura dla 60-letnich mężczyzn i 55- letnich kobiet.

Wcześniejsza emerytura dla 60-letnich mężczyzn i 55- letnich kobiet. Wcześniejsza emerytura dla 60-letnich mężczyzn i 55- letnich kobiet. Pracownicy, którzy nie osiągnęli jeszcze pełnego wieku emerytalnego mogą przejść na wcześniejszą emeryturę kobieta po osiągnięciu 55

Bardziej szczegółowo

U S T AWA. z dnia. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów 1)

U S T AWA. z dnia. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów 1) U S T AWA Projekt z dnia o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów 1) Art. 1. Ustawa określa warunki nabywania oraz zasady ustalania i wypłacania zasiłków dla opiekunów osobom, które utraciły prawo

Bardziej szczegółowo

2.1 Składki na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, FP, FGŚP i FEP

2.1 Składki na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, FP, FGŚP i FEP Moduł 2: Jak obliczyć wynagrodzenie pracownika czyli od brutto do netto 2.1 Składki na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, FP, FGŚP i FEP Materiał jest elementem Kursu: Płace, należącego do Akademii Moniki

Bardziej szczegółowo

Obowiązujące stawki, kwoty i wskaźniki

Obowiązujące stawki, kwoty i wskaźniki Obowiązujące stawki, kwoty i wskaźniki Departament Funduszy MPiPS 30.05.2014 Obowiązujące stawki, kwoty i wskaźniki (stan prawny na dzień 1 stycznia 2015 r.) I. Zasiłki, stypendia, dodatki, świadczenia.

Bardziej szczegółowo

MASZ WYBÓR. ulga na start preferencyjne składki działalność nieewidencjonowana WARUNKI UPRAWNIENIA SKUTKI. dla przedsiębiorcy

MASZ WYBÓR. ulga na start preferencyjne składki działalność nieewidencjonowana WARUNKI UPRAWNIENIA SKUTKI. dla przedsiębiorcy MASZ WYBÓR ulga na start preferencyjne składki działalność nieewidencjonowana WARUNKI UPRAWNIENIA SKUTKI dla przedsiębiorcy Jeśli rozpoczynasz działalność gospodarczą, możesz przez 6 miesięcy nie płacić

Bardziej szczegółowo

USTAWA z dnia 22 maja 2009 r.

USTAWA z dnia 22 maja 2009 r. Kancelaria Sejmu s. 1/12 USTAWA z dnia 22 maja 2009 r. Opracowano na podstawie: Dz. U. z 2009 o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych 1) r. Nr 97, poz. 800, z 2011 r. Nr 75, poz. 398. Art. 1. Ustawa

Bardziej szczegółowo

USTAWA. z dnia r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych

USTAWA. z dnia r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych Projekt USTAWA z dnia...2008 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych Rozdział 1 Przepisy ogólne Art. 1. Ustawa określa: 1) warunki nabywania i utraty prawa do nauczycielskich świadczeń kompensacyjnych;

Bardziej szczegółowo

Emerytura (zwana dawniej rentą starczą) świadczenie pieniężne mające służyć jako zabezpieczenie bytu na starość dla osób, które ze względu na wiek

Emerytura (zwana dawniej rentą starczą) świadczenie pieniężne mające służyć jako zabezpieczenie bytu na starość dla osób, które ze względu na wiek Emerytura (zwana dawniej rentą starczą) świadczenie pieniężne mające służyć jako zabezpieczenie bytu na starość dla osób, które ze względu na wiek nie posiadają już zdolności do pracy zarobkowej (jako

Bardziej szczegółowo

Postanowienia regulaminu znajdują zastosowanie do wszystkich pracowników Domu Pomocy Społecznej w Prudniku.

Postanowienia regulaminu znajdują zastosowanie do wszystkich pracowników Domu Pomocy Społecznej w Prudniku. REGULAMIN WYNAGRADZANIA DOMU POMOCY SPOŁECZNEJ W PRUDNIKU l Niniejszy Regulamin został ustalony na podstawie art. 77 2 Kp i określa warunki wynagradzania za pracę oraz zasady przyznawania innych świadczeń

Bardziej szczegółowo

Zapewnienie profesjonalnej opieki nad dzieckiem jest kluczowe dla rodzica

Zapewnienie profesjonalnej opieki nad dzieckiem jest kluczowe dla rodzica UZASADNIENIE Priorytetem polityki społecznej państwa są działania na rzecz rodziny. Wyzwaniem, przed którym obecnie stoimy, jest mała liczba urodzeń. Prowadzone w ostatnich latach przez Rząd działania

Bardziej szczegółowo

Jakie emerytury otrzymują Polacy?

Jakie emerytury otrzymują Polacy? 13.01.2016 Informacja prasowa portalu Pytania i dodatkowe informacje: Artur Szeremeta Specjalista ds. współpracy z mediami tel. 509 509 536 media@sedlak.pl Jakie emerytury otrzymują Polacy? Przez cały

Bardziej szczegółowo

Stolica: Bukareszt 2 288,538 tys. mieszkańców (obszar metropolitalny, dane Eurostat, 2016 r.) ,314 tys. mieszkańców (dane Eurostat, 2016 r.

Stolica: Bukareszt 2 288,538 tys. mieszkańców (obszar metropolitalny, dane Eurostat, 2016 r.) ,314 tys. mieszkańców (dane Eurostat, 2016 r. Jak ubezpieczają się w Unii (Rumunia) Powierzchnia: 238 397 km² Stolica: Bukareszt 2 288,538 tys. mieszkańców (obszar metropolitalny, dane Eurostat, 2016 r.) Ludność: 19 760,314 tys. mieszkańców (dane

Bardziej szczegółowo

Ustawa o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów. z dnia 4 kwietnia 2014 r. (Dz.U. z 2014 r. poz. 567)

Ustawa o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów. z dnia 4 kwietnia 2014 r. (Dz.U. z 2014 r. poz. 567) 1) Ustawa o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów z dnia 4 kwietnia 2014 r. (Dz.U. z 2014 r. poz. 567) Art. 1 [Zakres przedmiotowy] Ustawa określa warunki nabywania oraz zasady ustalania i wypłacania

Bardziej szczegółowo

1. Istota i sposób naliczania poszczególnych elementów listy

1. Istota i sposób naliczania poszczególnych elementów listy 1. Istota i sposób naliczania poszczególnych elementów listy Aby zrozumieć istotę i celowość wypełniania poszczególnych rubryk listy płac, należy zapoznać się ze schematem naliczania wynagrodzenia pracownika.

Bardziej szczegółowo

Ocena wpływu podniesienia wieku emerytalnego zgodnie z projektem rządowym i propozycją PKPP Lewiatan na rynek pracy i wzrost gospodarczy 1

Ocena wpływu podniesienia wieku emerytalnego zgodnie z projektem rządowym i propozycją PKPP Lewiatan na rynek pracy i wzrost gospodarczy 1 Ocena wpływu podniesienia wieku emerytalnego zgodnie z projektem rządowym i propozycją PKPP Lewiatan na rynek pracy i wzrost gospodarczy 1 Piotr Lewandowski (red.), Kamil Wierus Warszawa, marzec 2012 1

Bardziej szczegółowo

Powiatowy Urząd Pracy w Lubaczowie

Powiatowy Urząd Pracy w Lubaczowie ..., dnia... Powiatowy Urząd Pracy w Lubaczowie Wniosek o przyznanie stypendium z tytułu podjęcia dalszej nauki na zasadach określonych art. 55 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004r. o promocji zatrudnienia

Bardziej szczegółowo

USTAWA. z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów. (Dz. U. z dnia 30 kwietnia 2014 r.)

USTAWA. z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów. (Dz. U. z dnia 30 kwietnia 2014 r.) Dz.U.2014.567 USTAWA z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów (Dz. U. z dnia 30 kwietnia 2014 r.) Art. 1. Ustawa określa warunki nabywania oraz zasady ustalania i wypłacania

Bardziej szczegółowo

U Z A S A D N I E N I E

U Z A S A D N I E N I E U Z A S A D N I E N I E Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych określa zasady opłacania składek na ubezpieczenia społeczne oraz stopy procentowe składek na poszczególne

Bardziej szczegółowo

ISBN: : 978-83-61807-60-5. Projekt okładki: Joanna Kołacz. Skład: Drukarnia KNOW-HOW. Druk: Drukarnia SKLENIARZ. Kraków 2011

ISBN: : 978-83-61807-60-5. Projekt okładki: Joanna Kołacz. Skład: Drukarnia KNOW-HOW. Druk: Drukarnia SKLENIARZ. Kraków 2011 Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej książki nie może być powielana ani rozpowszechniana za pomocą urządzeń elektronicznych, kopiujących, nagrywających i innych bez pisemnej zgody wydawcy. Wydawca:

Bardziej szczegółowo

Warszawa, dnia 30 kwietnia 2014 r. Poz. 567

Warszawa, dnia 30 kwietnia 2014 r. Poz. 567 Warszawa, dnia 30 kwietnia 2014 r. Poz. 567 USTAWA z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów 1) Art. 1. Ustawa określa warunki nabywania oraz zasady ustalania i wypłacania

Bardziej szczegółowo

Świadczenia pieniężne

Świadczenia pieniężne Świadczenia pieniężne Ustalenie uprawnień i przyznanie zasiłku stałego, okresowego, celowego i specjalnego zasiłku celowego: zasiłek stały: 1. Zasiłek stały przysługuje: a) pełnoletniej osobie samotnie

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI. II. Warunki nabywania prawa do emerytury z FUS (emerytury z I filaru) i ustalanie jej wysokości

SPIS TREŚCI. II. Warunki nabywania prawa do emerytury z FUS (emerytury z I filaru) i ustalanie jej wysokości Zasady nabywania prawa do emerytury z I i II filaru przez ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., będących członkami otwartego funduszu emerytalnego oraz rent rodzinnych po tych ubezpieczonych

Bardziej szczegółowo

Regulaminu wynagradzania w Szkole Podstawowej. im. Bolesława Krzywoustego w Piaskach

Regulaminu wynagradzania w Szkole Podstawowej. im. Bolesława Krzywoustego w Piaskach Regulaminu wynagradzania w Szkole Podstawowej im. Bolesława Krzywoustego w Piaskach Na podstawie art. 39 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 223, poz.1458)

Bardziej szczegółowo

Jak zatroszczyć się o zabezpieczenie na starość osób o niskich dochodach?

Jak zatroszczyć się o zabezpieczenie na starość osób o niskich dochodach? Jak zatroszczyć się o zabezpieczenie na starość osób o niskich dochodach? Jarosław Oczki Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Skutki reformy z 1999 r. Celem

Bardziej szczegółowo

Komunikat Rzecznik Praw Obywatelskich w sprawie wniosku do Trybunału Konstytucyjnego (RPO-571564-07/III/LN)

Komunikat Rzecznik Praw Obywatelskich w sprawie wniosku do Trybunału Konstytucyjnego (RPO-571564-07/III/LN) Komunikat Rzecznik Praw Obywatelskich w sprawie wniosku do Trybunału Konstytucyjnego (RPO-571564-07/III/LN) 1. Przedmiot wniosku Skierowany do Trybunału Konstytucyjnego dotyczy stwierdzenia niezgodności

Bardziej szczegółowo

Dz.U. 2014 poz. 567 USTAWA. z dnia 4 kwietnia 2014 r.

Dz.U. 2014 poz. 567 USTAWA. z dnia 4 kwietnia 2014 r. Kancelaria Sejmu s. 1/8 Dz.U. 2014 poz. 567 USTAWA z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów 1) Art. 1. Ustawa określa warunki nabywania oraz zasady ustalania i wypłacania

Bardziej szczegółowo

Zasiłek dla bezrobotnych

Zasiłek dla bezrobotnych Zasiłek dla bezrobotnych Prawo do zasiłku przysługuje bezrobotnemu za każdy dzień kalendarzowy po upływie 7 dni od dnia zarejestrowania się we właściwym powiatowym urzędzie pracy, z zastrzeżeniem art.

Bardziej szczegółowo

Poradnik przedsiębiorcy 7. Ubezpieczenia społeczne i zdrowotne

Poradnik przedsiębiorcy 7. Ubezpieczenia społeczne i zdrowotne Poradnik przedsiębiorcy 7. Ubezpieczenia społeczne i zdrowotne 7. Ubezpieczenia społeczne i zdrowotne Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 13 października 1998 o systemie ubezpieczeń społecznych

Bardziej szczegółowo

dochody budżetu państwa). Osoby urodzone po 1948 r. z chwilą osiągnięcia tego wieku uzyskują prawo do emerytury ustalanej w myśl zreformowanych

dochody budżetu państwa). Osoby urodzone po 1948 r. z chwilą osiągnięcia tego wieku uzyskują prawo do emerytury ustalanej w myśl zreformowanych Przeliczanie emerytur Każdy emeryt ma prawo do przeliczenia swojego świadczenia. Musi spełnić jednak określone warunki. O sytuacjach, w których ZUS obliczy nową wysokość emerytury, mówi Eliza Skowrońska

Bardziej szczegółowo

Zarządzenie NR Wójta Gminy Nędza z dnia 02 stycznia 2017 r.

Zarządzenie NR Wójta Gminy Nędza z dnia 02 stycznia 2017 r. Zarządzenie NR 0050.7.2017 Wójta Gminy Nędza z dnia 02 stycznia 2017 r. w sprawie wprowadzenia Regulaminu Gospodarowania Środkami Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych w Urzędzie Gminy Nędza. Na podstawie

Bardziej szczegółowo

Rejestracja firmy i obowiązki przedsiębiorcy

Rejestracja firmy i obowiązki przedsiębiorcy Rejestracja firmy i obowiązki przedsiębiorcy Jakie są obowiązki początkującego przedsiębiorcy? 1 2 Rejestracja firmy zgłoszenie działalności gospodarczej w gminie i tym samym zgłoszenie płatnika składek

Bardziej szczegółowo

Emerytury: } Część I: Finansowanie. } Część II: Świadczenia

Emerytury: } Część I: Finansowanie. } Część II: Świadczenia Część II świadczenia Emerytury: } Część I: Finansowanie } Część II: Świadczenia Filarowa konstrukcja ubezpieczeń społecznych model klasyczny : I filar - z budżetu państwa II filar ze składki pracodawców

Bardziej szczegółowo

osoby niepełnosprawne, którym stan zdrowia pozwala na podjęcie pracy w co najmniej połowie wymiaru czasu pracy,

osoby niepełnosprawne, którym stan zdrowia pozwala na podjęcie pracy w co najmniej połowie wymiaru czasu pracy, osoby, które nabyły prawo do pobierania renty rodzinnej w wysokości przekraczającej połowę minimalnego wynagrodzenia, osoby, które nabyły prawo do emerytury lub renty z powodu niezdolności do pracy, mają

Bardziej szczegółowo

USTAWA o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych Art. 1. Art. 2. Art. 3. Art. 4.

USTAWA o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych Art. 1. Art. 2. Art. 3. Art. 4. USTAWA z dnia 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (Dz. U. z 23 czerwca 2009 r. Nr 97, poz. 800 ze zm., ost. zm. Dz.U. z 2012 r. poz. 637) Art. 1. Ustawa określa: 1) warunki

Bardziej szczegółowo

ZASIŁKI. Uwagi ogólne

ZASIŁKI. Uwagi ogólne IV ZASIŁKI Uwagi ogólne 1. Świadczenia krótkoterminowe obejmują: zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne, zasiłek wyrównawczy, zasiłek porodowy, zasiłek macierzyński, zasiłek opiekuńczy i zasiłek

Bardziej szczegółowo

Konwent Prawa Pracy. Piotr Kostrzewa VI EDYCJA

Konwent Prawa Pracy. Piotr Kostrzewa VI EDYCJA Zasady ustalania podstawy wymiaru świadczeń z tytułu choroby i macierzyństwa z uwzględnieniem zmian mających wejść w życie w 2015 r. zmiany w ustalaniu zasiłku macierzyńskiego osób niebędących pracownikami

Bardziej szczegółowo

Pozapłacowe koszty pracy Czesław Grzesiak

Pozapłacowe koszty pracy Czesław Grzesiak Pozapłacowe koszty pracy Czesław Grzesiak TESCO Polska sp. z o.o. 1 Ponad podziałami Warto zobaczyć z kim przegrywamy. Polska jeszcze długi czas nie przebije konkurencji infrastrukturą, np. drogi, kulturą

Bardziej szczegółowo

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Departament Statystyki i Prognoz Aktuarialnych

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Departament Statystyki i Prognoz Aktuarialnych Zakład Ubezpieczeń Społecznych Departament Statystyki i Prognoz Aktuarialnych Struktura wysokości emerytur i rent wypłacanych przez ZUS po waloryzacji i podwyższeniu świadczeń najniższych w marcu 2017

Bardziej szczegółowo

FORMY POMOCY: Pomocy Społecznej udziela się osobom i rodzinom, w szczególności z powodu:

FORMY POMOCY: Pomocy Społecznej udziela się osobom i rodzinom, w szczególności z powodu: FORMY POMOCY: Pomocy Społecznej udziela się osobom i rodzinom, w szczególności z powodu: - ubóstwa; - sieroctwa; - bezdomności; - bezrobocia; - niepełnosprawności; - długotrwałej lub ciężkiej choroby;

Bardziej szczegółowo

ZARZĄDZENIE Nr 5/2016 Kierownika Ośrodka Pomocy Społecznej w Polanicy - Zdroju z dnia 22 lutego 2016 roku

ZARZĄDZENIE Nr 5/2016 Kierownika Ośrodka Pomocy Społecznej w Polanicy - Zdroju z dnia 22 lutego 2016 roku ZARZĄDZENIE Nr 5/2016 Kierownika Ośrodka Pomocy Społecznej w Polanicy - Zdroju z dnia 22 lutego 2016 roku w sprawie wprowadzenia Regulaminu wynagradzania pracowników Ośrodka Pomocy Społecznej w Polanicy

Bardziej szczegółowo

I. SYSTEM UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH... str. 8

I. SYSTEM UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH... str. 8 3 SPIS TREŚCI I. SYSTEM UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH... str. 8 1. Zakres podmiotowy i przedmiotowy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych... str. 8 1.1. Osoby objęte ubezpieczeniami społecznymi... str. 8

Bardziej szczegółowo

LISTA PŁAC - PRZYKŁADY

LISTA PŁAC - PRZYKŁADY LISTA PŁAC - PRZYKŁADY Spis treści I. Lista płac przykłady... 2 1) Praca w miejscu zamieszkania, przysługuje ulga... 2 2) Praca poza miejscem zamieszkania, przysługuje ulga... 3 3) Praca w miejscu zamieszkania,

Bardziej szczegółowo