Systemy emerytalne z elementami zaopatrzenia
|
|
- Gabriela Ostrowska
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Systemy emerytalne z elementami zaopatrzenia Powstanie systemu zabezpieczenia społecznego było w sposób istotny determinowane przez wiele procesów społeczno-gospodarczych zachodzących w poszczególnych krajach, w tym przede wszystkim przez industrializację i urbanizację. Początek tych procesów przypada w poszczególnych krajach na różne okresy, a tym samym na różne etapy zaawansowania ich rozwoju społeczno-gospodarczego. W zależności od uwarunkowań, w jakich ukształtowały się systemy zabezpieczenia społecznego poszczególnych krajów, w niektórych dominuje czynnik ubezpieczeniowy, a w innych elementy zaopatrzeniowe. W klasycznej doktrynie wyróżnia się dwa typy tych systemów: system ubezpieczeniowy bardziej znany pod nazwą systemu bismarckowskiego i system Beveridge a. Oba wzięły swoje nazwy od faktycznie istniejących systemów: pierwszy od systemu wprowadzonego w Niemczech pod koniec XIX w., a drugi od systemu, który wykształcił się w Anglii na początku XX w. W systemach zaliczanych do kategorii bismarckowskich, dla określonych kategorii osób (głównie pracujących) dominuje zasada przymusu ubezpieczenia. Głównym źródłem finansowania świadczeń w tych systemach są obowiązkowo opłacane składki. Natomiast wysokość świadczeń pieniężnych, co do zasady, podlega zróżnicowaniu w zależności od wysokości uzyskiwanego dochodu w czasie aktywności zawodowej i okresu podlegania systemowi. Natomiast w systemie Beveridge a ochroną objęta jest cała (bądź prawie cała) ludność kraju. Świadczenia przewidziane w tego typu systemie mają charakter świadczeń obywatelskich i są przyznawane potrzebującym na zasadzie uniwersalnego zaopatrzenia. Ponadto są gwarantowane i finansowane z dochodów budżetu państwa, przede wszystkim z podatków ogólnych. Maria A. Szczur Przegląd systemów obecnie funkcjonujących w różnych krajach prowadzi do wniosku, że w żadnym z nich nie występuje system w czystej formie, tj. ubezpieczeniowy bądź zaopatrzeniowy. Zróżnicowanie uwarunkowań zrodziło różnorodność przyjętych w poszczególnych krajach rozwiązań. Realnie funkcjonujące systemy to zwykle kombinacja elementów charakterystycznych dla obu typów modelowych. O tym, czy konkretnie działający system zaliczany jest do danego typu teoretycznego decyduje to, jakie cechy w nim dominują. Prezentacji przypadku, w którym przeważają elementy ubezpieczeniowego modelu systemu zabezpieczenia społecznego poświęcony był poprzedni artykuł. Do systemów z elementami zaopatrzenia zwykle zalicza się systemy funkcjonujące m.in. w krajach skandynawskich, Wielkiej Brytanii czy Kanadzie. Z uwagi na miejsce zaopatrzenia emerytalnego w systemie zabezpieczenia społecznego, analiza w sposób szczególny będzie koncentrować się na systemie emerytalnym przede wszystkim jego publicznych podsystemach funkcjonujących w Danii. Systemy z elementami zaopatrzenia są z reguły wielofilarowe, w których występuje obywatelska emerytura państwowa obywatelska (Dania, Finlandia) bądź emerytura gwarantowana, należna po spełnieniu dodatkowo kryterium dochodowego, stanowiąca uzupełnienie emerytury zależnej od dochodu (Szwecja, Norwegia). Poziom emerytury obywatelskiej bądź gwarantowanej nie jest wysoki. Jej celem jest z reguły za- 8 Kurier Finansowy 2(36)/2014
2 pewnienie dochodu na poziomie chroniącym przed ubóstwem. Dopiero emerytury uzależnione od dochodu, uzupełniane świadczeniami z zakładowych programów emerytalnych (obowiązkowych Dania, Norwegia bądź dobrowolnych pozostałe kraje) i indywidualnych planów emerytalnych pozwalają do pewnego stopnia zachować poziom życia z okresu aktywności. System zabezpieczenia emerytalnego funkcjonujący obecnie w Finlandii jest trójfilarowy. Istotne znaczenie ma pierwszy poziom systemu, który tworzą dwa powiązane ze sobą podsystemy: administrowany przez państwo system bazowej emerytury państwowej oraz podsystem emerytur związanych z zatrudnieniem. Natomiast systemy zakładowe i indywidualne plany emerytalne, które tworzą drugi i trzeci poziom zabezpieczenia mają marginalne znaczenie. Począwszy od 1999 r. w Szwecji, podobnie jak w Polsce, działają dwa odrębne systemy: pierwszy, tzw. stary obejmuje pracowników i pracujących na własny rachunek urodzonych w 1937 r. lub wcześniej, drugi, tzw. nowy obejmuje osoby urodzone w 1954 r. bądź później. Sytuację osób urodzonych w okresie od 1938 r. do 1953 r. regulują przepisy przejściowe. Wprowadzony w 1999 r. system zabezpieczenia emerytalnego jest wielofilarowy. Publiczny system zabezpieczenia tworzą: emerytury finansowane repartycyjnie, emerytury finansowane kapitałowo i emerytury gwarantowane finansowane z podatków. Zakładowe plany emerytalne i indywidualne plany emerytalne stanowią istotne uzupełnienie emerytur z systemu publicznego. Obecny norweski system zabezpieczenia emerytalnego jest systemem wielofilarowym. Tworzą go publiczny system emerytalny o zdefiniowanej składce, obowiązkowy filar emerytur zakładowych i emerytury z indywidualnych planów emerytalnych. W ramach systemu publicznego równocześnie funkcjonują dwa podsystemy do pewnego stopnia ze sobą powiązane (wspólne źródła finansowania) stary i nowy. Nowym systemem zostały objęte osoby urodzone w 1963 r. lub później. Osoby Maria A. Szczur, profesor Akademii Finansów w Warszawie, dr nauk ekonomicznych, członek zarządu ZUS ds. finansowych. Autorka publikacji o ubezpieczeniach społecznych, systemach emerytalnych, prawie wspólnotowym w zakresie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Tabela 1. Dania: podstawowe wskaźniki, 2012 Przeciętne wynagrodzenie, rocznie Publiczne wydatki na emerytury Oczekiwana długość życia Populacja 65+ urodzone przed 1963 r. pozostają pod rządami starego systemu. Natomiast osoby urodzone między 1954 a 1962 r. objęte zostały rozwianiem przejściowym, stanowiącym kombinacje starego i nowego systemu. Dania Debaty nad konstrukcją systemu zabezpieczenia społecznego w Danii rozpoczęły się już w latach 80. XIX w. Efektem tych prac było wprowadzenie w 1891 r. publicznego systemu emerytalnego. Obecny system zabezpieczenia społecznego Danii gwarantuje świadczenia w razie choroby, macierzyństwa, inwalidztwa, starości, chorób zawodowych, bezrobocia i świadczenia rodzinne. Poza ubezpieczeniem DKK USD % PKB 6,1 W roku urodzenia 79,3 W wieku 65 lat 18,4 % ludności w wieku produkcyjnym 29,9 Źródło: Opracowanie własne Fot. Archiwum własne Kurier Finansowy 2(36)/2014 9
3 na wypadek bezrobocia jest dobrowolne w pozostałych przypadkach ochroną objęci są wszyscy obywatele mieszkający w Danii, a także pozostali mieszkańcy o ile zamieszkiwali w Danii przez pewien minimalny okres. Duński system zabezpieczenia społecznego w zasadzie finansowany jest z podatków ogólnych, poza świadczeniami na wypadek bezrobocia, które finansowane są ze specjalnie utworzonych funduszy składkowych. System jest administrowany przez organy władzy lokalnej, a nadzór nad funkcjonowaniem poszczególnych branż tego systemu sprawują organy władzy centralnej: Ministerstwo Zatrudnienia, Ministerstwo Spraw Socjalnych i Integracji, Ministerstwo Zdrowia i Ministerstwo Opodatkowania. Wprowadzony w Danii w 1891 r. publiczny system emerytalny był systemem bezskładkowym, finansowanym z podatków ogólnych. Ponad ¼ świadczeń była finansowana z budżetu centralnego, a pozostała z budżetów samorządów lokalnych. Prawo do świadczeń miały wszystkie osoby, które ukończyły 60 lat i nie posiadały innych źródeł utrzymania, a także osoby, które w okresie ostatnich 10 lat poprzedzających przejście na emeryturę nie korzystały z zasiłku z pomocy społecznej (tzw. test moralności). Ustalanie prawa do świadczenia, określanie jego wysokości (zróżnicowanej terytorialnie), a także wypłata należały do kompetencji gmin. W efekcie wzrostu poziomu dobrobytu, a więc i wzrostu dochodów osób w wieku 60+, spadła liczba osób uprawnionych do świadczenia emerytalnego. W efekcie w 1956 r. przestał obowiązywać przepis uzależniający prawo do emerytury podstawowej od dochodów. Na- Pierwszy poziom Publiczny system emerytalny Publiczny system emerytur uzupełniających, uzależnionych od dochodów (ATP) DRUGI poziom Zakładowe programy emerytalne System emerytalny dla pracowników sektora publicznego TRZECI poziom Schemat 1. Dania: struktura systemu zabezpieczenia emerytalnego Indywidualne plany emerytalne Źródło: Opracowanie własne stąpiło zatem przekształcenie obowiązującego wcześniej systemu w system zaopatrzeniowy, a świadczenie nazwano emeryturą obywatelską. Oparcie prawa do świadczenia na zasadzie prawa obywatelskiego poskutkowało wprowadzeniem w systemie podatkowym ulg, których celem było zachęcenie obywateli do udziału w systemie emerytur dodatkowych. W rezultacie nastąpił gwałtowny rozwój grupowych i indywidualnych form zabezpieczenia emerytalnego. Przyjęcie takiego rozwiązania spowodowało znaczny wzrost dysproporcji dochodowych w grupie emeryckiej (istotnie wzrosła liczba tych, którzy emeryturę obywatelską uzupełniali o świadczenie dodatkowe). Aby poprawić sytuację osób uprawnionych tylko do emerytury obywatelskiej, w 1964 r. wprowadzono publiczny system emerytur uzupełniających powiązanych z dochodami uzyskiwanymi w okresie aktywności zawodowej (znany jako system ATP). Był to system finansowany ze składek. W 1990 r. pojawiły się przepisy pozwalające tworzyć zakładowe plany emerytalne. Konstrukcja systemu emerytalnego Dania ma wielofilarowy system emerytalny. Ustawowy obowiązkowy system publiczny tworzą dwa podsystemy. Pierwszy to powszechny, bezskładkowy podsystem, oparty na kryterium zamieszkiwania (emerytura obywatelska), który finansowany jest z podatków ogólnych wedle zasady pay-as-you-go, czyli repartycyjnie. Świadczenie emerytalne z tego podsystemu składa się z dwóch części: podstawowej (wszyscy uprawnieni otrzymują je w takiej samej wysokości) oraz części dodatkowej, której poziom uzależniony jest od spełnienia kryterium dochodowego. Drugi podsystem systemu publicznego to kapitałowy podsystem o zdefiniowanej składce (ATP), który finansowany jest z obowiązkowych składek, płaconych przez osoby zatrudnione, a także osoby otrzymujące okresowe świadczenia z ubezpieczenia społecznego (np. zasiłek z tytułu bezro- 10 Kurier Finansowy 2(36)/2014
4 bocia), gwarantowane przez odrębne fundusze powstałe na mocy umów zbiorowych. Bazowe ustawowe emerytury obywatelskie uzupełniane są przez świadczenia z systemów zakładowych bazujących na umowach zbiorowych, a także z dobrowolnych indywidualnych planów emerytalnych. W ostatnich dwóch dekadach nastąpiła znaczna ekspansja systemów zakładowych: wzrost liczby członków i wzrost poziomu składki. Dziś bez mała 90 proc. pracowników uczestniczy w systemach zakładowych, płacąc składkę w granicach od 12 do 17 proc. wynagrodzenia brutto. Większość tych systemów to systemy w pełni kapitałowe o zdefiniowanej składce, gwarantujące dożywotnio wypłatę świadczenia. Dobrowolne, indywidualne plany emerytalne są rozpowszechnione, ale ich zasięg jest zróżnicowany. Większość z nich gwarantuje wypłatę świadczenia w formie zryczałtowanej. Składki wnoszone do planów kapitałowych odlicza się od podatku (do pewnego limitu), natomiast dochody z lokat inwestycyjnych i świadczenia emerytalne są opodatkowane. Wiek emerytalny zarówno w podsystemach powszechnych ustawowych, jak i zakładowych wynosi 65 lat dla kobiet i mężczyzn. Możliwe jest wcześniejsze przejście na emeryturę w wieku 60 lat w przypadku osób ubezpieczonych w systemie ubezpieczenia na wypadek bezrobocia. W związku z reformą z 2006 r. zdecydowano, że wiek wcześniejszego przejścia na emeryturę zostanie w latach podniesiony do 62 lat. Natomiast w podsystemach publicznych w latach nastąpi wzrost wieku emerytalnego z 65 lat do 67 lat. Od 2025 r. ustawowy wiek uzyskania prawa do dobrowolnej wcześniejszej emerytury, a od 2030 r. emerytury z systemu publicznego będą podnoszone odpowiednio do wzrostu oczekiwanej długości życia. Fot. Powszechny system emerytalny Publiczny system emerytalny finansowany jest z dochodów budżetu, przede wszystkim podatków ogólnych. Jest to system powszechny, obejmuje wszystkich obywateli. Do emerytury obywatelskiej czyli głównego świadczenia gwarantowanego w ramach tego systemu uprawnieni są wszyscy obywatele Danii, obywatele państw obcych, o ile zamieszkiwali w Danii przez co najmniej 10 lat. Prawo do emerytury obywatelskiej nabywa się w momencie ukończenia 65 lat 1, a w przypadku osób, których 60. urodziny przypadały przed 1 lipca 1999 r. w wieku 67 lat. Prawo do pełnej standardowej emerytury państwowej nabywa się po 40 latach zamieszkiwania w Danii w okresie między 15. a 65. (67.) rokiem życia. Natomiast minimalny okres uprawniający obywateli Danii do emerytury wynosi 3 lata. W przypadku gdy wymagany okres zamieszkiwania jest krótszy niż 40 lat, osoba uprawniona nabywa prawo do 1 / 40 emerytury w pełnej wysokości za każdy rok zamieszkiwania w Danii. W przypadku obywateli obcych państw warunkiem nabycia prawa do emerytury państwowej jest 10-letni okres zamieszkiwania w Danii, przy czym co najmniej 5 lat musi przypadać na ostatnie 10 lat przed osiągnięciem ustawowego wieku emerytalnego. Emerytura z powszechnego ustawowego systemu zwana emeryturą obywatelską składa się z emerytury podstawowej i emerytury dodatkowej. Wypłata podstawowego świadczenia emerytalnego z systemu publicznego, które wszystkim uprawnionym wypłacane jest w jednakowej wysokości uzależniona jest od spełnienie kryterium dochodowego. W przypadku rocznych dochodów z pracy przekraczających ustalony dla danego roku poziom (w 2013 r koron rocznie czyli 75 proc. przeciętnego wynagrodzenia) powszechna emerytura podstawowa jest obniżana o 30 proc. dochodów przekraczających ten poziom. Dodatkowa część emerytury obywatelskiej ulega zmniejszeniu w przypadku osiągania przez gospodarstwo domowe rocznych dochodów (z pracy, kapitału i świadczeń emerytalnych) 1 W Danii przewiduje się, począwszy od 2024 r., podnoszenie ustawowego wieku emerytalnego o 6 miesięcy każdego roku, aby w 2027 r. osiągnął 67 lat. Kurier Finansowy 2(36)/
5 zamieszkujący tu przez wymagany mini- powyżej ustalonego dla danego roku poziomu: koron rocznie w przypadku osoby niezamężnej/nieżonatej bądź koron rocznie na osobę w przypadku osoby pozostającej w związku małżeńskim bądź koabitacyjnym. Osobom znajdującym się w trudnej sytuacji (kryterium dochodowe) wypłacane są dodatki do emerytury obywatelskiej. Jeżeli ubezpieczony kontynuuje pracę zawodową po ukończeniu 65 lat przez co najmniej 1000 godzin rocznie, przejście na emeryturę można odroczyć nawet do ukończenia 75 lat. Przy obliczaniu poziomu odroczonego świadczenia stosowany jest rachunek aktuarialny. Podstawowa emerytura z powszechnego systemu publicznego wynosi obecnie 5713 DKK miesięcznie bądź DKK rocznie, co stanowi około 17 proc. przeciętnych zarobków. Dodatkowa część emerytury obywatelskiej wynosi 5933 DKK na miesiąc bądź DKK na rok w przypadku osoby samotnej, a DKK na rok w przypadku małżeństwa. Także i w tym przypadku wypłata świadczenia w pełnej wysokości uwarunkowana jest spełnieniem kryterium dochodowego, obejmującego wszystkie źródła dochodów osobistych poza emeryturą z systemu publicznego. Dochody gospodarstwa domowego powyżej DKK rocznie powodują obniżkę tej części świadczenia o 30,9 proc. kwoty przekroczeniamalny okres. Świadczenia wypłacane z powszechnego systemu publicznego, czyli oba składniki emerytury obywatelskiej (podstawowa, dodatkowa i dodatki do nich) są indeksowane odpowiednio do wzrostu średnich wynagrodzeń. Wskaźnik indeksacji płacowej uwzględnia indeksy wzrostu płac w dwóch poprzedzających latach. Publiczny system emerytur uzupełniających zależnych od dochodów (ATP) Podsystem emerytur uzupełniających uzależnionych od dochodów to obowiązkowy system ustawowy, w pełni kapitałowy, bazujący na zbiorowych ubezpieczeniach, o zdefiniowanych składkach. Zapewnia on dożywotnie emerytury, począwszy od 65. roku życia, a także renty rodzinne w formie ryczałtu wypłacane osobom pozostającym na utrzymaniu zmarłego uczestnika systemu. Każdą osobę, która ukończyła 16 lat i jest zatrudniona w Danii przez co najmniej 9 godzin tygodniowo obejmuje z mocy prawa system ATP. ATP obejmuje wszystkich pracowników najemnych i bez mała wszystkich beneficjentów świadczeń socjalnych (np. otrzymujących zasiłek dla bezrobotnych, zasiłki chorobowe i macierzyńskie). Uczestnictwo w ATP jest dobrowolne w przypadku osób pracujących na własny rachunek (sami finansują pełną składkę). Dożywotnia emerytura wypłacana jest przez ATP na wniosek ubezpieczonego po ukończeniu 65 lat. Wysokość świadczenia zależy od okresu uczestnictwa w systemie i sumy wpłaconych składek. Emerytura zwykle wypłacana jest jako świadczenie rozłożone w czasie, a w przypadku niskich świadczeń w formie zryczałtowanej. Emerytura oferowana przez ATP, z technicznego punktu widzenia, to renta odroczona. Gdy wniosek o emeryturę składany jest po ukończeniu 65 lat, ale przed ukończeniem 75 lat, poziom świadczenia rośnie o 5 8 proc. za każdy rok odroczenia momentu wypłaty świadczenia. Obowiązkowe składki ustalane są kwotowo, o poziom ich zależy od liczby godzin pracy ubezpieczonego. Im więcej godzin pracy, tym wyższa składka. Pracownik zatrudniony w pełnym wymiarze płacił w 2013 r. składkę w wysokości 3240 DKK. Składka opłacana jest solidarnie przez pracownika i pracodawcę, przy czym pracownik finansuje 1 / 3, a pracodawca 2 / 3 należnej składki. Partnerzy socjalni decydują o poziomie składki płaconej w ramach ATP. W ciągu ostatnich lat poziom składki rósł w miarę wzrostu przeciętnego wynagrodzenia. Do 2002 r. za każde 396 DKK wpłaconych składek ubezpieczony po ukończeniu 65 lat nabywał prawo do 100 DKK świadczenia wypłacanego niezależnie od tego, kiedy te składki zostały wniesione. Dawało to stopę zwrotu na poziomie około 4,5 proc. Natomiast począwszy od 2002 r., nominalna stopa procentowa wynosi 1,5 proc. W systemie ATP, zarówno wypłacane świadczenia, jak i uprawnienia w trakcie nabywania rosną o tyle, na ile pozwala na to sytuacja finansowa funduszu. Ta swoista indeksacja ma postać dodatków premiowych (bonus allowances). System zabezpieczenia społecznego Danii gwarantuje świadczenia w razie choroby, macierzyństwa, inwalidztwa, starości, chorób zawodowych, bezrobocia i rodzinne. Ochroną objęci są wszyscy obywatele Danii oraz 12 Kurier Finansowy 2(36)/2014
6
Tallinn 436 tys. mieszkańców (dane za 2015 r.) Ludność: tys. mieszkańców (2016 Statistics Estonia) euro (2014 r.)
Jak ubezpieczają się w Unii (Estonia) Powierzchnia: 45,3 tys. km2 Stolica: Tallinn 436 tys. mieszkańców (dane za 2015 r.) Ludność: 1 312 tys. mieszkańców (2016 Statistics Estonia) Przyrost naturalny: -1,47
Bardziej szczegółowoJak ubezpieczają się w Unii (Dania) Powierzchnia: 43 tys. km 2 Stolica: Kopenhaga tys. mieszkańców (dane za 2014 r.
Jak ubezpieczają się w Unii (Dania) Powierzchnia: 43 tys. km 2 Stolica: Kopenhaga 1 264 tys. mieszkańców (dane za 2014 r.) Ludność: 5 660 tys. mieszkańców Przyrost naturalny: 0,99 (na podstawie Eurostat,
Bardziej szczegółowoSpis treści Wstęp ROZDZIAŁ 1. Ubezpieczenia w systemie zabezpieczenia społecznego ROZDZIAŁ 2. Struktura systemu ubezpieczeń społecznych
Spis treści Wstęp....................................... 11 ROZDZIAŁ 1. Ubezpieczenia w systemie zabezpieczenia społecznego........................... 13 1.1. Prawne podstawy zabezpieczenia społecznego.............
Bardziej szczegółowoSpis treści. Wykaz skrótów 13. Wstęp 17
System ubezpieczeń społecznych : zagadnienia podstawowe / redakcja naukowa Grażyna Szpor ; Zofia Kluszczyńska, Wiesław Koczur, Katarzyna Roszewska, Katarzyna Rubel, Grażyna Szpor, Tadeusz Szumlicz. 8.
Bardziej szczegółowoKraje skandynawskie. Systemy emerytalne z elementami zaopatrzenia (cz. II) Struktura obecnego systemu zabezpieczenia emerytalnego
Systemy emerytalne z elementami zaopatrzenia (cz. II) Kraje skandynawskie Artykuł opublikowany w numerze 1. Kuriera Finansowego poświęcony był prezentacji przypadków systemów emerytalnych, w których przeważają
Bardziej szczegółowoJak ubezpieczają się w Unii (Dania)
Jak ubezpieczają się w Unii (Dania) Powierzchnia: 43 tys. km 2 Stolica: Kopenhaga 1 264 tys. mieszkańców (dane za 2014 r.) Ludność: 5 660 tys. mieszkańców Przyrost naturalny: 0,99 (na podstawie Eurostat,
Bardziej szczegółowoPłaca brutto a płaca netto. Danuta Stachula PROFESJON@LNY TRENER
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Danuta Stachula Płaca brutto a płaca netto PROFESJON@LNY TRENER Danuta Stachula Danuta Stachula nauczyciel
Bardziej szczegółowoPrzeciętna długość życia: mężczyzn 79,8 lat; kobiet 84,2 lat (Eurostat, 2014 r.)
Jak ubezpieczają się w Unii Malta Powierzchnia: 316 km² Stolica: Valletta 5,5 tys. mieszkańców (na podstawie National Statistics Office Malta, 2015 r.), największym miastem jest Birkirkara (22 tys. mieszkańców)
Bardziej szczegółowoSYSTEM EMERYTALNY W POLSCE
SYSTEM EMERYTALNY W POLSCE 1 stycznia 1999 roku weszła w życie reforma systemu emerytalnego. Od tego momentu w Polsce funkcjonują równolegle dwa systemy emerytalne: stary system emerytalny dla osób urodzonych
Bardziej szczegółowoStolica: Helsinki tys. mieszkańców (dane Eurostat, 2015 r.) tys. mieszkańców (2016 Statistics Finland) euro (2014 r.
Jak ubezpieczają się w Unii (Finlandia) Powierzchnia: 338,42 km² Stolica: Helsinki 1 603 tys. mieszkańców (dane Eurostat, 2015 r.) Ludność: Przyrost naturalny: 5 487 tys. mieszkańców (2016 Statistics Finland)
Bardziej szczegółowoEmerytura w powszechnym wieku emerytalnym dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r.
dr I. A. Wieleba Emerytura w powszechnym wieku emerytalnym dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r. Osoby urodzone po dniu 31 grudnia 1948 r. mogą nabyć prawo do emerytury w powszechnym wieku emerytalnym,
Bardziej szczegółowoJak zabezpieczają się w Unii (Republika Czeska) Powierzchnia: km 2 Praga, tys. mieszkańców Ludność: tys.
Jak zabezpieczają się w Unii (Republika Czeska) Powierzchnia: 78 867 km 2 Stolica: Praga, 1 249 tys. mieszkańców Ludność: 10 512 tys. mieszkańców Przyrost naturalny: 0,4 (na podstawie Eurostat, 2014 r.)
Bardziej szczegółowoPolityka gospodarcza i społeczna (zabezpieczenie emerytalne)
prof. dr hab. Tadeusz Szumlicz Polityka gospodarcza i społeczna (zabezpieczenie emerytalne) Zakres przedmiotowy systemu zabezpieczenia społecznego wyznacza katalog ryzyk społecznych: choroby macierzyństwa
Bardziej szczegółowoUbezpieczenie emerytalne rolników
Ubezpieczenie emerytalne rolników Celem emerytury jest rekompensata dochodów z pracy zarobkowej, utraconych w wyniku przejścia na emeryturę, przy czym wysokość tej rekompensaty zależna jest od długości
Bardziej szczegółowoEmerytury w nowym systemie emerytalnym dotyczą osób urodzonych po 1 stycznia 1949 roku.
Emerytury w nowym systemie emerytalnym dotyczą osób urodzonych po 1 stycznia 1949 roku. System emerytalny składa się z trzech filarów. Na podstawie podanych niżej kryteriów klasyfikacji nowy system emerytalny
Bardziej szczegółowoFinanse publiczne II / 1
Finanse publiczne II / 1 System ubezpieczeń społecznych ze szczególnym uwzględnieniem systemu emerytalnego i oddziaływanie tego systemu na finanse publiczne. Reformy ubezpieczeń społecznych w Polsce i
Bardziej szczegółowoIII filar ubezpieczenia emerytalnego
III filar ubezpieczenia emerytalnego 1 Przesłanki reformy emerytalnej 2 Wskaźniki zgonów i urodzeń w tys. 600 550 Zgony Urodzenia 500 450 400 350 300 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999
Bardziej szczegółowoUbezpieczenia społeczne, jako koszt pracodawcy
Płock, 15 stycznia 2018 r. Ubezpieczenia społeczne, jako koszt pracodawcy Aleksandra Słupska koordynator ds. komunikacji społecznej i edukacji Oddział w Płocku Ubezpieczenia społeczne - podział ubezpieczeń
Bardziej szczegółowoLjubljana 263,061 tys. mieszkańców (dane Eurostat, 2015 r.) 2 065,895 tys. mieszkańców (dane Eurostat, 2017 r.)
Jak ubezpieczają się w Unii (Słowenia) Powierzchnia: Stolica: Ludność: Przyrost naturalny: Przeciętna długość życia: PKB na 1 mieszkańca: Stopa bezrobocia: Udział ludności powyżej 65 roku życia: 20 273
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚCI. www.meritum-ubezpieczenia-spoleczne.abc.com.pl 5. 11 Słowo wstępne. 13 Wykaz skrótów. 17 Rozdział I. System ubezpieczeń społecznych
SPIS TREŚCI 11 Słowo wstępne 13 Wykaz skrótów 17 Rozdział I. System ubezpieczeń społecznych 22 1. Podstawowe pojęcia... 1 23 2. Zasady ogólne... 21 25 3. Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym...
Bardziej szczegółowoPolityka społeczna (9): Zabezpieczenie emerytalne II i III filar
Polityka społeczna (9): Zabezpieczenie emerytalne II i III filar Literatura I. Jędrasik-Jankowska, Pojęcie i konstrukcje prawne ubezpieczenia społecznego, LexisNexis, Warszawa, 2007, s.266-275. 2 Składki
Bardziej szczegółowoInformacja o wysokości emerytur i rent rolniczych przyznawanych od dnia 1 marca 2018 r.
Informacja o wysokości emerytur i rent rolniczych przyznawanych od dnia 1 marca 2018 r. Zgodnie z komunikatem Prezesa KRUS z dnia 13 lutego 2018 r. w sprawie kwoty emerytury podstawowej (M.P. z 2018 r.
Bardziej szczegółowoTytuł pretytuł prezentacji. Podtytuł prezentacji zentacji Podtytuł prezentacji dr Antoni Kolek. Pracownicze formy oszczędzania na emeryturę.
Tytuł pretytuł prezentacji Pracownicze formy oszczędzania na emeryturę. PPK a PPE Podtytuł prezentacji zentacji Podtytuł prezentacji dr Antoni Kolek Prowadzący: Jan Kowalski Prezes zarządu Instytutu Emerytalnego
Bardziej szczegółowo847 tys. mieszkańców euro
Jak ubezpieczają się w Unii Cypr Powierzchnia: 9,251 tys. km 2 Stolica: Nikozja (Lefkosia), 329,5 tys. mieszkańców (na podstawie serwisu statystycznego Ministerstwa Finansów Cypru, 2014 r.) Ludność: 847
Bardziej szczegółowoCzy mogę wpłynąć na wysokość mojego dochodu?
Czy mogę wpłynąć na wysokość mojego dochodu? Źródła dochodów Pieniądze nie zaspokajają naszych potrzeb, ale dobra, które za nie możemy kupić. Źródłami dochodów są: dochody z pracy najemnej /np. praca na
Bardziej szczegółowoUSTAWA z dnia 20 maja 2005 r.
Kancelaria Sejmu s. 1/8 USTAWA z dnia 20 maja 2005 r. Opracowano na podstawie Dz.U. z 2005 r. Nr 102, poz. 852. o dodatku pieniężnym dla niektórych emerytów, rencistów i osób pobierających świadczenie
Bardziej szczegółowozwanym dalej osobami uprawnionymi, jeżeli wysokość tych świadczeń nie przekracza, na dzień 30 czerwca 2017 r., kwoty 2000,00 zł miesięcznie.
Projekt USTAWA z dnia.. 2017 r. o jednorazowym dodatku pieniężnym dla niektórych emerytów, rencistów i osób pobierających świadczenia przedemerytalne, zasiłki przedemerytalne, emerytury pomostowe albo
Bardziej szczegółowoInformacja o wysokości emerytur i rent rolniczych przyznawanych od dnia 1 marca 2018 r.
Informacja o wysokości emerytur i rent rolniczych przyznawanych od dnia 1 marca 2018 r. Zgodnie z komunikatem Prezesa KRUS z dnia 13 lutego 2018 r. w sprawie kwoty emerytury podstawowej (M.P. z 2018 r.
Bardziej szczegółowoSENAT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ V KADENCJA. Warszawa, dnia 24 maja 2005 r. Druk nr 964
SENAT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ V KADENCJA Warszawa, dnia 24 maja 2005 r. Druk nr 964 MARSZAŁEK SEJMU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Pan Longin PASTUSIAK MARSZAŁEK SENATU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Zgodnie z
Bardziej szczegółowoSystem Ubezpieczeń Społecznych- wprowadzenie
System Ubezpieczeń Społecznych- wprowadzenie ORGANIZACJA POLSKIEGO SYSTEMU ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO Ustawa z dnia 4 września 1997 roku o działach administracji rządowej (Dz.U. z 2007 r. nr 65, poz. 437
Bardziej szczegółowoOmówienie regulacji wynikających z ustawy obniżającej wiek emerytalny
Gdańsk, 2 października 2017 r. Omówienie regulacji wynikających z ustawy obniżającej wiek emerytalny Agnieszka Kurczewska-Stanisławowicz Naczelnik Wydziału Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Gdańsku
Bardziej szczegółowo38 - ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 10 lutego 1951r. w sprawie wysokości składek na ubezpieczenia społeczne (Dz.U. Nr 9, poz.
str. zawartość 15 - ROZPORZĄDZENIE PREZYDENTA RZECZYPOSPOLITEJ z dnia 24 listopada 1927r. o ubezpieczeniu pracowników umysłowych (Dz.U. Nr 106, poz. 911) - (wyciąg) 24 - USTAWA z dnia 28 marca 1933r. o
Bardziej szczegółowoSystem Ubezpieczeń Społecznych- wprowadzenie
System Ubezpieczeń Społecznych- wprowadzenie ORGANIZACJA POLSKIEGO SYSTEMU ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO Ustawa z dnia 4 września 1997 roku o działach administracji rządowej (Dz.U. z 2007 r. nr 65, poz. 437
Bardziej szczegółowoMłodzi Przedsiębiorczy program nauczania Ekonomii w praktyce w szkole ponadgimnazjalnej O rozliczeniach z ZUS
w praktyce w szkole ponadgimnazjalnej O rozliczeniach z ZUS ZUS zajmuje się przyznawaniem i wypłatą: emerytur i rent zasiłków chorobowych, macierzyńskich opiekuńczych, pogrzebowych świadczeń przedemerytalnych,
Bardziej szczegółowo3 Pracownicy wynagradzani są na poziomie możliwości finansowych zakładu w relacji do jakości i efektywności pracy.
Załącznik nr 1 do zarządzenia nr 2 Dyrektora Żuromińskiego Centrum Kultury w Żurominie REGULAMIN WYNAGRADZANIA Pracowników Żuromińskiego Centrum Kultury w Żurominie Rozdział I Postanowienia ogólne. 1 Regulamin
Bardziej szczegółowoU z a s a d n i e n i e
U z a s a d n i e n i e Projekt nowelizacji ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, Nr 64, poz. 593, Nr 99, poz. 1001,
Bardziej szczegółowoObowiązujące stawki, kwoty i wskaźniki (stan prawny na dzień 1 września 2014 r.) OBOWIAZUJACE STAWKI, KWOTY, WSKAZNIKI
Obowiązujące stawki, kwoty i wskaźniki (stan prawny na dzień 1 września 2014 r.) OBOWIAZUJACE STAWKI, KWOTY, WSKAZNIKI I. Zasiłki, stypendia, dodatki, świadczenia. [w złotych] 1. Zasiłki dla bezrobotnych
Bardziej szczegółowoFundusze inwestycyjne i emerytalne
Fundusze inwestycyjne i emerytalne WYKŁAD 8 FUNDUSZE EMERYTALNE W SYSTEMIE EMERALNYMY CEL I STRUKTURA SYSTEMU EMERYTALNEGO (1) Pojęcie ogólne: ogół planów (programów) wypłacających świadczenia emerytalne.
Bardziej szczegółowoJak zabezpieczają się w Unii (Chorwacja)
Jak zabezpieczają się w Unii (Chorwacja) Powierzchnia: 56 542 km 2 Stolica: Zagrzeb 790 tys. mieszkańców Ludność: 4 256 tys. mieszkańców Przyrost naturalny: -2,7 (na podstawie Eurostat, 2014 r.) Przeciętna
Bardziej szczegółowoKoordynacja systemów zabezpieczenia społecznego państw członkowskich UE. Emerytury i renty
Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego państw członkowskich UE Emerytury i renty 1 Artykuł 48 (dawny artykuł 42 TWE) Parlament Europejski i Rada, stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą prawodawczą,
Bardziej szczegółowoPrzeliczanie emerytur i rent od kwoty bazowej podwyższonej do 100% przeciętnego wynagrodzenia
Przeliczanie emerytur i rent od kwoty bazowej podwyższonej do 100% przeciętnego wynagrodzenia Przepisami art. 194 a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
Bardziej szczegółowow sprawie wprowadzenia w życie zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn w systemach zabezpieczenia społecznego pracowników
DYREKTYWA RADY 86/378/EWG z dnia 24 lipca 1986 r. w sprawie wprowadzenia w życie zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn w systemach zabezpieczenia społecznego pracowników RADA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH,
Bardziej szczegółowoEMERYTURY 2017 z uwzględnieniem zmian od 1 października
EMERYTURY 2017 z uwzględnieniem zmian od 1 października Prawdziwa historia: Drodzy Czytelnicy, 39,90 brutto Napisz cok@wip.pl 22 518 28 28 www.fabrykawiedzy.com Wstęp Emerytury 2017 1 Emerytury 2017 z
Bardziej szczegółowoKapitał początkowy po zmianach od 23.09.2011r.
Kapitał początkowy po zmianach od 23.09.2011r. Co to jest kapitał początkowy Kapitał początkowy jest tzw. hipotetyczną emeryturą pomnożoną przez średnie dalsze trwania życia dla wieku 62 lat równe dla
Bardziej szczegółowoZabezpieczenie społeczne
Zabezpieczenie społeczne Zabezpieczenie społeczne - jako idea i przedmiot polityki Zabezpieczenie społeczne to całokształt środków i działań publicznych, za pomocą których społeczeństwo stara się chronić
Bardziej szczegółowoRaport. Nr 184. Wiek emerytalny i sposób obliczania emerytury w bazowych systemach emerytalnych krajów Unii Europejskiej
KANCELARIA SEJMU BIURO STUDIÓW I EKSPERTYZ WYDZIAŁ ANALIZ EKONOMICZNYCH I SPOŁECZNYCH Wiek emerytalny i sposób obliczania emerytury w bazowych systemach emerytalnych krajów Unii Europejskiej Grudzień 2000
Bardziej szczegółowoEmerytury. po zmianach BIBLIOTEKA
BIBLIOTEKA Emerytury po zmianach 2014 Zasady przechodzenia na emeryturę dokumentacja, rodzaje świadczeń Ustalanie wysokości emerytury Nowe zasady wypłat świadczeń ze środków zgromadzonych w OFE Wypłata
Bardziej szczegółowoPodatki bezpośrednie 2015-06-30 12:24:06
Podatki bezpośrednie 2015-06-30 12:24:06 2 Podatek od dochodów osób prawnych, czyli CIT, stanowi średnio 8 proc. całości wpływów podatkowych w Danii. Natomiast podatek od dochodów osób fizycznych składa
Bardziej szczegółowoSystem emerytalny w Polsce
Warszawa, marzec 2017 r. System emerytalny w Polsce Dariusz Noszczak System emerytalny to część systemu ubezpieczeń społecznych System ubezpieczeń społecznych System emerytalny System ubezpieczeń społecznych
Bardziej szczegółowoWydział Prawa, Administracji i Ekonomii EMERYTURY Z FUS
EMERYTURY Z FUS CO TO JEST EMERYTURA? Art. 67 ust. 1. Konstytucji RP. Obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu
Bardziej szczegółowoU S T A W A. z dnia. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw 1)
Projekt z dnia U S T A W A o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw 1) Art. 1. W ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
Bardziej szczegółowoReforma emerytalna. Co zrobimy? ul. Świętokrzyska 12 00-916 Warszawa. www.mf.gov.pl
Reforma emerytalna Co zrobimy? Grudzień, 2013 Kilka podstawowych pojęć.. ZUS Zakład Ubezpieczeń Społecznych to państwowa instytucja ubezpieczeniowa. Gromadzi składki na ubezpieczenia społeczne obywateli
Bardziej szczegółowoEMERYTURY 2017 z uwzględnieniem zmian od 1 października
EMERYTURY 2017 z uwzględnieniem zmian od 1 października Prawdziwa historia: Drodzy Czytelnicy, 39,90 brutto Napisz cok@wip.pl 22 518 28 28 www.fabrykawiedzy.com Wstęp Emerytury 2017 1 Emerytury 2017 z
Bardziej szczegółowowracającego na rynek pracy. Dzięki rządowemu programowi MALUCH w całej Polsce działa coraz więcej żłobków, klubów dziecięcych oraz dziennych
UZASADNIENIE Priorytetem polityki społecznej państwa są działania na rzecz rodziny. Wyzwaniem, przed którym obecnie stoimy, jest mała liczba urodzeń. Prowadzone w ostatnich latach przez rząd działania
Bardziej szczegółowoUbezpieczenie społeczne rolników
Ubezpieczenie społeczne rolników 1 Źródło statystyk: strona internetowa KRUS 2 3 4 ok. 9% posiada gospodarstwa do 1 ha przeliczeniowego i nie podlega obowiązkowi ubezpieczenia w KRUS z mocy ustawy ok.
Bardziej szczegółowoKonsekwencje podwyżki minimalnego wynagrodzenia za pracę w składkach i świadczeniach pracowniczych
Bogdan Majkowski Andrzej Wilczyński Konsekwencje podwyżki minimalnego wynagrodzenia za pracę w składkach i świadczeniach pracowniczych 1BW01 1 Autorzy: Bogdan Majkowski specjalista w zakresie prawa pracy
Bardziej szczegółowomogą nabyć prawo do emerytury po ukończeniu wieku letniego (w przypadku kobiety) lub 25 letniego (w przypadku mężczyzny) okresu składkowego i
Świadczenia emerytalno-rentowe rentowe podlegające koordynacji unijnej w stosunkach polsko-greckich ki Zakład Ubezpieczeń ń Społecznych ł maj 2013 Polskie świadczenia emerytalno-rentowe rentowe objęte
Bardziej szczegółowoU S T A W A. z dnia... o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów 1)
U S T A W A Projekt z dnia 17 marca 2014 r. z dnia... o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów 1) Art. 1. Ustawa określa warunki nabywania oraz zasady ustalania i wypłacania zasiłków dla opiekunów
Bardziej szczegółowoWcześniejsza emerytura dla 60-letnich mężczyzn i 55- letnich kobiet.
Wcześniejsza emerytura dla 60-letnich mężczyzn i 55- letnich kobiet. Pracownicy, którzy nie osiągnęli jeszcze pełnego wieku emerytalnego mogą przejść na wcześniejszą emeryturę kobieta po osiągnięciu 55
Bardziej szczegółowoU S T AWA. z dnia. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów 1)
U S T AWA Projekt z dnia o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów 1) Art. 1. Ustawa określa warunki nabywania oraz zasady ustalania i wypłacania zasiłków dla opiekunów osobom, które utraciły prawo
Bardziej szczegółowo2.1 Składki na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, FP, FGŚP i FEP
Moduł 2: Jak obliczyć wynagrodzenie pracownika czyli od brutto do netto 2.1 Składki na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, FP, FGŚP i FEP Materiał jest elementem Kursu: Płace, należącego do Akademii Moniki
Bardziej szczegółowoObowiązujące stawki, kwoty i wskaźniki
Obowiązujące stawki, kwoty i wskaźniki Departament Funduszy MPiPS 30.05.2014 Obowiązujące stawki, kwoty i wskaźniki (stan prawny na dzień 1 stycznia 2015 r.) I. Zasiłki, stypendia, dodatki, świadczenia.
Bardziej szczegółowoMASZ WYBÓR. ulga na start preferencyjne składki działalność nieewidencjonowana WARUNKI UPRAWNIENIA SKUTKI. dla przedsiębiorcy
MASZ WYBÓR ulga na start preferencyjne składki działalność nieewidencjonowana WARUNKI UPRAWNIENIA SKUTKI dla przedsiębiorcy Jeśli rozpoczynasz działalność gospodarczą, możesz przez 6 miesięcy nie płacić
Bardziej szczegółowoUSTAWA z dnia 22 maja 2009 r.
Kancelaria Sejmu s. 1/12 USTAWA z dnia 22 maja 2009 r. Opracowano na podstawie: Dz. U. z 2009 o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych 1) r. Nr 97, poz. 800, z 2011 r. Nr 75, poz. 398. Art. 1. Ustawa
Bardziej szczegółowoUSTAWA. z dnia r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych
Projekt USTAWA z dnia...2008 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych Rozdział 1 Przepisy ogólne Art. 1. Ustawa określa: 1) warunki nabywania i utraty prawa do nauczycielskich świadczeń kompensacyjnych;
Bardziej szczegółowoEmerytura (zwana dawniej rentą starczą) świadczenie pieniężne mające służyć jako zabezpieczenie bytu na starość dla osób, które ze względu na wiek
Emerytura (zwana dawniej rentą starczą) świadczenie pieniężne mające służyć jako zabezpieczenie bytu na starość dla osób, które ze względu na wiek nie posiadają już zdolności do pracy zarobkowej (jako
Bardziej szczegółowoPostanowienia regulaminu znajdują zastosowanie do wszystkich pracowników Domu Pomocy Społecznej w Prudniku.
REGULAMIN WYNAGRADZANIA DOMU POMOCY SPOŁECZNEJ W PRUDNIKU l Niniejszy Regulamin został ustalony na podstawie art. 77 2 Kp i określa warunki wynagradzania za pracę oraz zasady przyznawania innych świadczeń
Bardziej szczegółowoZapewnienie profesjonalnej opieki nad dzieckiem jest kluczowe dla rodzica
UZASADNIENIE Priorytetem polityki społecznej państwa są działania na rzecz rodziny. Wyzwaniem, przed którym obecnie stoimy, jest mała liczba urodzeń. Prowadzone w ostatnich latach przez Rząd działania
Bardziej szczegółowoJakie emerytury otrzymują Polacy?
13.01.2016 Informacja prasowa portalu Pytania i dodatkowe informacje: Artur Szeremeta Specjalista ds. współpracy z mediami tel. 509 509 536 media@sedlak.pl Jakie emerytury otrzymują Polacy? Przez cały
Bardziej szczegółowoStolica: Bukareszt 2 288,538 tys. mieszkańców (obszar metropolitalny, dane Eurostat, 2016 r.) ,314 tys. mieszkańców (dane Eurostat, 2016 r.
Jak ubezpieczają się w Unii (Rumunia) Powierzchnia: 238 397 km² Stolica: Bukareszt 2 288,538 tys. mieszkańców (obszar metropolitalny, dane Eurostat, 2016 r.) Ludność: 19 760,314 tys. mieszkańców (dane
Bardziej szczegółowoUstawa o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów. z dnia 4 kwietnia 2014 r. (Dz.U. z 2014 r. poz. 567)
1) Ustawa o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów z dnia 4 kwietnia 2014 r. (Dz.U. z 2014 r. poz. 567) Art. 1 [Zakres przedmiotowy] Ustawa określa warunki nabywania oraz zasady ustalania i wypłacania
Bardziej szczegółowo1. Istota i sposób naliczania poszczególnych elementów listy
1. Istota i sposób naliczania poszczególnych elementów listy Aby zrozumieć istotę i celowość wypełniania poszczególnych rubryk listy płac, należy zapoznać się ze schematem naliczania wynagrodzenia pracownika.
Bardziej szczegółowoOcena wpływu podniesienia wieku emerytalnego zgodnie z projektem rządowym i propozycją PKPP Lewiatan na rynek pracy i wzrost gospodarczy 1
Ocena wpływu podniesienia wieku emerytalnego zgodnie z projektem rządowym i propozycją PKPP Lewiatan na rynek pracy i wzrost gospodarczy 1 Piotr Lewandowski (red.), Kamil Wierus Warszawa, marzec 2012 1
Bardziej szczegółowoPowiatowy Urząd Pracy w Lubaczowie
..., dnia... Powiatowy Urząd Pracy w Lubaczowie Wniosek o przyznanie stypendium z tytułu podjęcia dalszej nauki na zasadach określonych art. 55 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004r. o promocji zatrudnienia
Bardziej szczegółowoUSTAWA. z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów. (Dz. U. z dnia 30 kwietnia 2014 r.)
Dz.U.2014.567 USTAWA z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów (Dz. U. z dnia 30 kwietnia 2014 r.) Art. 1. Ustawa określa warunki nabywania oraz zasady ustalania i wypłacania
Bardziej szczegółowoU Z A S A D N I E N I E
U Z A S A D N I E N I E Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych określa zasady opłacania składek na ubezpieczenia społeczne oraz stopy procentowe składek na poszczególne
Bardziej szczegółowoISBN: : 978-83-61807-60-5. Projekt okładki: Joanna Kołacz. Skład: Drukarnia KNOW-HOW. Druk: Drukarnia SKLENIARZ. Kraków 2011
Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej książki nie może być powielana ani rozpowszechniana za pomocą urządzeń elektronicznych, kopiujących, nagrywających i innych bez pisemnej zgody wydawcy. Wydawca:
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 30 kwietnia 2014 r. Poz. 567
Warszawa, dnia 30 kwietnia 2014 r. Poz. 567 USTAWA z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów 1) Art. 1. Ustawa określa warunki nabywania oraz zasady ustalania i wypłacania
Bardziej szczegółowoŚwiadczenia pieniężne
Świadczenia pieniężne Ustalenie uprawnień i przyznanie zasiłku stałego, okresowego, celowego i specjalnego zasiłku celowego: zasiłek stały: 1. Zasiłek stały przysługuje: a) pełnoletniej osobie samotnie
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚCI. II. Warunki nabywania prawa do emerytury z FUS (emerytury z I filaru) i ustalanie jej wysokości
Zasady nabywania prawa do emerytury z I i II filaru przez ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., będących członkami otwartego funduszu emerytalnego oraz rent rodzinnych po tych ubezpieczonych
Bardziej szczegółowoRegulaminu wynagradzania w Szkole Podstawowej. im. Bolesława Krzywoustego w Piaskach
Regulaminu wynagradzania w Szkole Podstawowej im. Bolesława Krzywoustego w Piaskach Na podstawie art. 39 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 223, poz.1458)
Bardziej szczegółowoJak zatroszczyć się o zabezpieczenie na starość osób o niskich dochodach?
Jak zatroszczyć się o zabezpieczenie na starość osób o niskich dochodach? Jarosław Oczki Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Skutki reformy z 1999 r. Celem
Bardziej szczegółowoKomunikat Rzecznik Praw Obywatelskich w sprawie wniosku do Trybunału Konstytucyjnego (RPO-571564-07/III/LN)
Komunikat Rzecznik Praw Obywatelskich w sprawie wniosku do Trybunału Konstytucyjnego (RPO-571564-07/III/LN) 1. Przedmiot wniosku Skierowany do Trybunału Konstytucyjnego dotyczy stwierdzenia niezgodności
Bardziej szczegółowoDz.U. 2014 poz. 567 USTAWA. z dnia 4 kwietnia 2014 r.
Kancelaria Sejmu s. 1/8 Dz.U. 2014 poz. 567 USTAWA z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów 1) Art. 1. Ustawa określa warunki nabywania oraz zasady ustalania i wypłacania
Bardziej szczegółowoZasiłek dla bezrobotnych
Zasiłek dla bezrobotnych Prawo do zasiłku przysługuje bezrobotnemu za każdy dzień kalendarzowy po upływie 7 dni od dnia zarejestrowania się we właściwym powiatowym urzędzie pracy, z zastrzeżeniem art.
Bardziej szczegółowoPoradnik przedsiębiorcy 7. Ubezpieczenia społeczne i zdrowotne
Poradnik przedsiębiorcy 7. Ubezpieczenia społeczne i zdrowotne 7. Ubezpieczenia społeczne i zdrowotne Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 13 października 1998 o systemie ubezpieczeń społecznych
Bardziej szczegółowodochody budżetu państwa). Osoby urodzone po 1948 r. z chwilą osiągnięcia tego wieku uzyskują prawo do emerytury ustalanej w myśl zreformowanych
Przeliczanie emerytur Każdy emeryt ma prawo do przeliczenia swojego świadczenia. Musi spełnić jednak określone warunki. O sytuacjach, w których ZUS obliczy nową wysokość emerytury, mówi Eliza Skowrońska
Bardziej szczegółowoZarządzenie NR Wójta Gminy Nędza z dnia 02 stycznia 2017 r.
Zarządzenie NR 0050.7.2017 Wójta Gminy Nędza z dnia 02 stycznia 2017 r. w sprawie wprowadzenia Regulaminu Gospodarowania Środkami Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych w Urzędzie Gminy Nędza. Na podstawie
Bardziej szczegółowoRejestracja firmy i obowiązki przedsiębiorcy
Rejestracja firmy i obowiązki przedsiębiorcy Jakie są obowiązki początkującego przedsiębiorcy? 1 2 Rejestracja firmy zgłoszenie działalności gospodarczej w gminie i tym samym zgłoszenie płatnika składek
Bardziej szczegółowoEmerytury: } Część I: Finansowanie. } Część II: Świadczenia
Część II świadczenia Emerytury: } Część I: Finansowanie } Część II: Świadczenia Filarowa konstrukcja ubezpieczeń społecznych model klasyczny : I filar - z budżetu państwa II filar ze składki pracodawców
Bardziej szczegółowoosoby niepełnosprawne, którym stan zdrowia pozwala na podjęcie pracy w co najmniej połowie wymiaru czasu pracy,
osoby, które nabyły prawo do pobierania renty rodzinnej w wysokości przekraczającej połowę minimalnego wynagrodzenia, osoby, które nabyły prawo do emerytury lub renty z powodu niezdolności do pracy, mają
Bardziej szczegółowoUSTAWA o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych Art. 1. Art. 2. Art. 3. Art. 4.
USTAWA z dnia 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (Dz. U. z 23 czerwca 2009 r. Nr 97, poz. 800 ze zm., ost. zm. Dz.U. z 2012 r. poz. 637) Art. 1. Ustawa określa: 1) warunki
Bardziej szczegółowoZASIŁKI. Uwagi ogólne
IV ZASIŁKI Uwagi ogólne 1. Świadczenia krótkoterminowe obejmują: zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne, zasiłek wyrównawczy, zasiłek porodowy, zasiłek macierzyński, zasiłek opiekuńczy i zasiłek
Bardziej szczegółowoKonwent Prawa Pracy. Piotr Kostrzewa VI EDYCJA
Zasady ustalania podstawy wymiaru świadczeń z tytułu choroby i macierzyństwa z uwzględnieniem zmian mających wejść w życie w 2015 r. zmiany w ustalaniu zasiłku macierzyńskiego osób niebędących pracownikami
Bardziej szczegółowoPozapłacowe koszty pracy Czesław Grzesiak
Pozapłacowe koszty pracy Czesław Grzesiak TESCO Polska sp. z o.o. 1 Ponad podziałami Warto zobaczyć z kim przegrywamy. Polska jeszcze długi czas nie przebije konkurencji infrastrukturą, np. drogi, kulturą
Bardziej szczegółowoZakład Ubezpieczeń Społecznych Departament Statystyki i Prognoz Aktuarialnych
Zakład Ubezpieczeń Społecznych Departament Statystyki i Prognoz Aktuarialnych Struktura wysokości emerytur i rent wypłacanych przez ZUS po waloryzacji i podwyższeniu świadczeń najniższych w marcu 2017
Bardziej szczegółowoFORMY POMOCY: Pomocy Społecznej udziela się osobom i rodzinom, w szczególności z powodu:
FORMY POMOCY: Pomocy Społecznej udziela się osobom i rodzinom, w szczególności z powodu: - ubóstwa; - sieroctwa; - bezdomności; - bezrobocia; - niepełnosprawności; - długotrwałej lub ciężkiej choroby;
Bardziej szczegółowoZARZĄDZENIE Nr 5/2016 Kierownika Ośrodka Pomocy Społecznej w Polanicy - Zdroju z dnia 22 lutego 2016 roku
ZARZĄDZENIE Nr 5/2016 Kierownika Ośrodka Pomocy Społecznej w Polanicy - Zdroju z dnia 22 lutego 2016 roku w sprawie wprowadzenia Regulaminu wynagradzania pracowników Ośrodka Pomocy Społecznej w Polanicy
Bardziej szczegółowoI. SYSTEM UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH... str. 8
3 SPIS TREŚCI I. SYSTEM UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH... str. 8 1. Zakres podmiotowy i przedmiotowy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych... str. 8 1.1. Osoby objęte ubezpieczeniami społecznymi... str. 8
Bardziej szczegółowoLISTA PŁAC - PRZYKŁADY
LISTA PŁAC - PRZYKŁADY Spis treści I. Lista płac przykłady... 2 1) Praca w miejscu zamieszkania, przysługuje ulga... 2 2) Praca poza miejscem zamieszkania, przysługuje ulga... 3 3) Praca w miejscu zamieszkania,
Bardziej szczegółowo