Transkrypt

1 Strona 1 UWAGA! Serwis ten używa plików"cookies". Jeżeli nie wyrażasz zgody na zapisywanie informacji zawartej w cookies, zmień ustawienia swojej przeglądarki. Aktualności O ZUS Ubezpieczenia Świadczenia Statystyka Prawo UE» Koordynacja w zakresie ubezpieczeń...» Ubezpieczenia społeczne osób przemieszczających... UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE OSÓB PRZEMIESZCZAJĄCYCH SIĘ(MIGRUJĄCYCH) W UNII EUROPEJSKIEJ Data aktualizacji: r. Od przystąpienia przez Polskę do Unii Europejskiej, czyli od 1 maja 2004 r. dla obywateli polskich powstały nowe możliwości przemieszczania się w celu wykonywania aktywności zawodowej na obszarze innych państw członkowskich. Zasada swobodnego przepływu osób(pracowników), jedna z podstawowych w prawie wspólnotowym, jest realizowana między innymi poprzez koordynację systemów zabezpieczenia społecznego. Znajomość tych zasad przez osoby przemieszczające się we Wspólnocie pozwala na pełne skorzystanie z zasady swobody przepływu osób oraz na uniknięcie ewentualnych problemów w zakresie zabezpieczenia społecznego. Dotyczy to pracodawców, pracowników oraz osób prowadzących działalność na własny rachunek. Dotychczas przepisy dotyczące koordynacji zawarte były w Rozporządzeniu Rady(EWG) nr 1408/71 z dnia 14 czerwca 1971 r. w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek i do członków ich rodzinprzemieszczającychsięwewspólnocie(dz.urz.wel149z r.str.2zezm.).od 1 maja 2010 r. zostało ono zastąpione przez Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady(WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.Urz. UE L 166 z r., str. 1, z późn. zm.). W rozporządzeniu tym została uregulowana sytuacjaróżnychgrupzawodowych.jednakżepodstawoweznaczeniemająunormowania dotyczące pracowników delegowanych oraz osób prowadzących działalność na własny rachunek, które swoją działalność przenoszą na pewien okres za granicę. Szczegółowe postanowienia dotyczące ustalania mającego zastosowanie ustawodawstwa zawarte są w Tytule II obejmującym artykuły od 11 do 16 rozporządzenia 883/2004. Jeżeli osoby te zostaną wysłane do pracy w innym niż Polska państwie członkowskim lub przeniosą działalność do innego państwa członkowskiego- przy spełnieniu warunków określonych w przepisach prawa wspólnotowego- mogą nadal podlegać polskim przepisom z zakresu zabezpieczenia społecznego. Z dniem 1 maja 2010 r. weszło w życie również Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady(WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczące wykonywania rozporządzenia nr 883/2004(Dz.Urz. UE L 284 z r., str. 1, z późn.zm.). Rozporządzenie 883/2004 oraz rozporządzenie 987/2009 zostały przyjęte do stosowania przez Szwajcarię od 1 kwietnia 2012 r. Od 1 czerwca 2012 r. przepisy tych rozporządzeń są stosowane również przez Norwegię, Islandię oraz Liechtenstein. Niniejsze opracowanie uwzględnia przepisy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady(UE) nr 465/2012 z dnia 22 maja 2012 r. zmieniającego rozporządzenie(we) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia oraz rozporządzenie(we) nr 987/2009 dotyczące wykonywania rozporządzenia(we) nr 883/2004(Dz. Urz. UE L 149 z r., str. 4). Przepisy rozporządzenia465/2012sąstosowaneprzezpaństwaczłonkowskieueod28czerwca2012r. Norwegia, Islandia i Liechtenstein stosują rozporządzenie 465/2012 od 2 lutego 2013 r. Przepisów tego rozporządzenia nie stosuje Szwajcaria. W związku z tym, w stosunkach ze Szwajcarią, rozporządzenie 883/2004 oraz rozporządzenie 987/2009 są stosowane w brzmieniu obowiązującym do27czerwca2012r. Zasady ogólne Zgodnie z zasadą ogólną osoby, do których stosuje się rozporządzenie 883/2004, podlegają ustawodawstwutylkojednegopaństwaczłonkowskiego.ustawodawstwo takie określane jest zgodnie z przepisami Tytułu II. Do celów stosowania przepisów Tytułu II, osoby otrzymujące świadczenia pieniężne z powodu lub w konsekwencji swej aktywności jako pracownik najemny lub jako osoba prowadząca działalność na własny rachunek, uważane są za wykonujące wspomnianą pracę. Nie dotyczy to świadczeń z tytułu inwalidztwa, emerytur ani rent rodzinnych, ani też rent z tytułu wypadków przy pracy lub chorób zawodowych lub świadczeń pieniężnych z tytułu choroby obejmujących leczenie przez czas nieokreślony(art. 11 ust. 2). Osoba wykonująca w państwie członkowskim pracę najemną lub pracę na własny rachunek podlega ustawodawstwu tego państwa członkowskiego(art. 11 ust. 3 a). Jest to tzw. zasada miejsca wykonywania pracy (lex loci laboris). Zgodnie z powyższym przepisem, właściwe jest ustawodawstwo państwa, w którym praca najemna lub praca na własny rachunek jest wykonywana.

2 Strona 2 Nie ma znaczenia natomiast miejsce zamieszkania pracownika, siedziba jego pracodawcy lub to, gdzie prowadzący działalność zarejestrował. Zgodnie z definicją zawartą w art. 1 pkt a) rozporządzenia 883/2004 określenie"praca najemna" oznacza wszelką pracę lub sytuację równoważną, traktowaną jako taką do celów stosowania ustawodawstwa w zakresie zabezpieczenia społecznego państwa członkowskiego, w którym taka praca lub sytuacja równoważna ma miejsce. Określenie"działalność na własny rachunek" oznacza wszelką pracę lub sytuację równoważną, traktowaną jako taką do celów stosowania ustawodawstwa w zakresie zabezpieczenia społecznego państwa członkowskiego, w którym taka praca lub sytuacja równoważna ma miejsce(art. 1 pkt b). Pracownicy delegowani Jeden z wyjątków od przepisu art. 11 ust. 3 lit. a) dotyczy pracowników delegowanych(wysłanych) do pracy w innym państwie członkowskim. Chodzi o sytuację polegającą na tym, że polskie przedsiębiorstwo w celu realizacji umowy zawartej z zagranicznym kontrahentem, deleguje pracowników do pracy poza granice Polski. Zgodnie z art. 12 ust. 1 rozporządzenia 883/2004 osoba, która wykonuje działalność jako pracownik najemny w państwie członkowskim w imieniu pracodawcy, który normalnie tam prowadzi swą działalność, a która jest delegowana przez tego pracodawcę do innego państwa członkowskiego do wykonywania pracy w imieniu tego pracodawcy, nadal podlega ustawodawstwu pierwszego państwa członkowskiego, pod warunkiem, że przewidywany czas takiej pracy nie przekracza 24 miesięcy i że osoba ta nie jest wysłana, by zastąpić inną delegowaną osobę. W związku z tym pracownik oddelegowany przez polskiego pracodawcę do pracy w innym państwie członkowskim może nadal podlegać polskiemu ustawodawstwu w zakresie zabezpieczenia społecznego(a w konsekwencji podlegać ubezpieczeniom społecznym w Polsce), pod warunkiem, że czas pracy za granicą nie przekracza 24 miesięcy i że pracownik nie jest wysyłany by zastąpić innego pracownika, którego okres delegowania zakończył się. Powyższy przepis dotyczy nie tylko pracowników, którzy są przez danego pracodawcę zatrudnieni w Polsce i następnie delegowani do pracy za granicę. Ma on zastosowanie również do pracowników zatrudnionych w celu oddelegowania. Wynika to z przepisu art. 14 ust. 1 rozporządzenia 987/2009. Przepis ten stanowi, że do celów stosowania art. 12 ust. 1 rozporządzenia 883/2004"osoba, która wykonuje działalność jako pracownik najemny w państwie członkowskim w imieniu pracodawcy, który normalnie tam prowadzi swoją działalność, a która jest delegowana przez tego pracodawcę do innego państwa członkowskiego" oznacza także osobę zatrudnioną w celu oddelegowania jej do innego państwa członkowskiego, pod warunkiem, że osoba ta bezpośrednio przed rozpoczęciem zatrudnienia podlega już ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym siedzibę ma jej pracodawca. Zgodnie z Decyzją nr A2 Komisji Administracyjnej do Spraw Koordynacji Systemów Zabezpieczenia Społecznego z dnia 12 czerwca 2009 r., dotyczącą wykładni art. 12 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady(WE) nr 883/2004 w sprawie ustawodawstwa mającego zastosowanie do pracowników delegowanych i osób wykonujących pracę na własny rachunek, tymczasowo pracujących poza państwem właściwym(dz.urz. UE C 106/5 z r., str. 5) wymóg podlegania przez pracownika ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym siedzibę ma jego pracodawca bezpośrednio przed rozpoczęciem zatrudnienia jest spełniony, jeżeli pracownik przez co najmniej miesiąc podlega ustawodawstwu tego państwa członkowskiego. Również z opracowanego przez Komisję Administracyjną do Spraw Koordynacji Systemów Zabezpieczenia Społecznego, Praktycznego poradnika: Ustawodawstwo mające zastosowanie do pracowników w Unii Europejskiej(UE), Europejskim Obszarze Gospodarczym(EOG) i Szwajcarii, wynika, że okres co najmniej jednego miesiąca może być uznawany jako spełniający warunek podlegania przez pracownika bezpośrednio przed delegowaniem, ustawodawstwu państwa delegującego. Krótsze okresy wymagają indywidualnej oceny w konkretnych przypadkach. Nie jest konieczne, by osoba w tym miesięcznym okresie poprzedzającym delegowanie była zatrudniona u tego pracodawcy, który ją deleguje, ponieważ zatrudnienie przez jakiegokolwiek pracodawcę w państwie delegującym spełnia ten warunek. Praktyczny Poradnik można znaleźć w internecie pod adresem: BlobServlet?docId=4944&langId=pl Polskie przedsiębiorstwo 1 kwietnia 2013 r. zatrudniło pracownika i od tej daty podlega on ubezpieczeniom społecznym w Polsce. Od 7 maja pracownik został wysłany do pracy w Niemczech na okres 24 miesięcy. Wobec pracownika może mieć zastosowanie polskie ustawodawstwo na podstawie art. 12 ust. 1 rozporządzenia 883/2004, ponieważ jest spełniony warunek podlegania przez co najmniej 1 miesiąc przed delegowaniem, ustawodawstwu polskiemu. Pracodawca zamierza wysłać swego pracownika do pracy w Belgii od 1 lipca 2013 r. Od 1 maja 2013 do 30 czerwca 2013 pracownik przebywał na urlopie bezpłatnym. W tym przypadku nie może zostać zastosowane polskie ustawodawstwo na podstawie art. 12 ust. 1 rozporządzenia 883/2004, ponieważ nie jest spełniony warunek podlegania polskiemu ustawodawstwu przez co najmniej 1 miesiąc przed delegowaniem.

3 Strona 3 Pracownik był zatrudniony przez pracodawcę A od 1 lutego 2013 do 15 maja 2013 r. Od 16 maja 2013 jest zatrudniony przez pracodawcę B, który od tej daty wysłał go do pracy w Finlandii. W tym przypadku może być utrzymane polskie ustawodawstwo na podstawie art. 12 ust. 1 rozporządzenia 883/2004, ponieważ jest spełniony warunek podlegania przez co najmniej 1 miesiąc przed delegowaniem ustawodawstwu polskiemu. Podleganie ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym siedzibę ma pracodawca, należy rozumieć szeroko, a więc nie tylko podleganie ubezpieczeniom, które związane jest z opłacaniem składki, ale także: pobieranie przez osobę wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku macierzyńskiego, zasiłku opiekuńczego, posiadanie statusu osoby bezrobotnej zarejestrowanej w urzędzie pracy, podleganie w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, jak również podleganie ubezpieczeniu zdrowotnemu. Osoba była zatrudniona przez polskie przedsiębiorstwo i została wysłana do wykonywania pracy na obszarze innego państwa członkowskiego. Powróciła do kraju i pobierała zasiłek dla bezrobotnych przez 2 miesiące. Po tym okresie przedsiębiorstwo ponownie zatrudniło tę osobę i od razu oddelegowało do wykonywania pracy za granicą. Osoba będzie podlegała polskiemu ustawodawstwu, bowiem spełniła warunek podlegania przez jeden miesiąc bezpośrednio przed wysłaniem, polskiemu ustawodawstwu. Osoba była zatrudniona przez polskie przedsiębiorstwo i została wysłana do wykonywania pracy na obszarze innego państwa członkowskiego na okres 12 miesięcy. Delegowanie zakończyło się po 12 miesiącach. Powróciła do kraju i pobierała zasiłek chorobowy przez 1 miesiąc w czasie zatrudnienia u tego pracodawcy. Po chorobie, ponownie przedsiębiorstwo oddelegowało tę osobę do wykonywania pracy za granicą na nowy okres delegowania 10 miesięcy. Osoba będzie podlegała ustawodawstwu polskiemu, bowiem bezpośrednio przed delegowaniem podlegała przez miesiąc polskiemu ustawodawstwu. Osoba została oddelegowana przez polskie przedsiębiorstwo do pracy na obszarze innego państwa członkowskiego. Na okres delegowania osoba otrzymała z ZUS poświadczony formularz A1. Delegowanie zakończyło się i osoba powróciła do Polski, po czym przedsiębiorstwo udzieliło tej osobie urlopu bezpłatnego na okres 2 miesięcy. Po urlopie bezpłatnym to samo przedsiębiorstwo ponownie oddelegowało tę osobę na nowy okres do wykonywania pracy za granicą. Osoba będzie podlegała ustawodawstwu państwa członkowskiego, na terytorium którego została wysłana, bowiem nie podlegała przez miesiąc bezpośrednio przed delegowaniem, polskiemu ustawodawstwu. Okres urlopu bezpłatnego nie jest okresem podlegania. W kwestii zastępowania pracowników delegowanych innymi delegowanymi osobami, Praktyczny Poradnik podkreśla, że istotą instytucji delegowania jest jej tymczasowość, a zatem przepis art. 12 ust. 1 nie może być wykorzystywany przez pracodawców jako stała forma świadczenia usług poprzez powtarzające się delegowanie różnych pracowników na te same stanowiska, do realizacji tych samych zadań lub celów. Zastąpienie pracownika delegowanego inną osobą, Praktyczny Poradnik dopuszcza wyjątkowo, pod warunkiem że okres delegowania wyznaczony pierwotnie dla pierwszego z pracowników(a więc tego, który ma zostać zastąpiony), nie upłynął. Jako przykład sytuacji, w której dopuszczalne jest zastąpienie pracownika delegowanego, Praktyczny Poradnik wskazuje przypadek polegający na tym, że pracownik został oddelegowany na 20 miesięcy, ciężko zachorował po 10 miesiącach i konieczne było jego zastąpienie. W takiej sytuacji uzasadnione byłoby zezwolenie na delegowanie innej osoby na okres pozostałych 10 miesięcy. Rozporządzenie 987/2009 w art. 14 ust. 2 wyjaśnia również zawarte w art. 12 ust. 1 rozporządzenia 883/2004 pojęcie normalnego prowadzenia działalności przez pracodawcę wysyłającego. Zgodnie z tym przepisem oznacza ono pracodawcę zazwyczaj prowadzącego znaczną część działalności, innej niż działalność związana z samym zarządzaniem wewnętrznym, na terytorium państwa członkowskiego, w którym ma swoją siedzibę, z uwzględnieniem wszystkich kryteriów charakteryzujących działalność prowadzoną przez dane przedsiębiorstwo. Odnośne kryteria muszą zostać dopasowane do specyficznych cech każdego pracodawcy i do rzeczywistego charakteru prowadzonej działalności. Według Decyzji A2 oceniając, czy pracodawca może być uznany za"zazwyczaj prowadzącego znaczną część działalności" należy brać pod uwagę różnorakie kryteria. Przykładowo decyzja wymienia: miejsce, w którym przedsiębiorstwo ma zarejestrowaną siedzibę i administrację, liczebność personelu administracyjnego pracującego w państwie członkowskim, w którym pracodawca ma siedzibę oraz w drugim państwie członkowskim, miejsce, w którym rekrutowani są pracownicy delegowani, miejsce, w którym zawierana jest większość umów z klientami, prawo mające zastosowanie do umów zawartych przez przedsiębiorstwo z klientami, liczba umów wykonanych w państwie wysyłającym, obroty w odpowiednio typowym okresie w każdym z państw członkowskich, Z Praktycznego Poradnika wynika, że obrót w kraju wysyłającym na poziomie ok. 25% w stosunku do obrotów ogółem może być wystarczający.

4 Strona 4 Przedsiębiorstwo wysyłające pracowników za granicę we wniosku o zastosowanie polskiego ustawodawstwa przedstawiło następujące dane: - średnie obroty z ostatnich 12 miesięcy w Polsce 29%, - liczba pracowników w Polsce 67, delegowanych 12, - liczba umów realizowanych w Polsce 17, za granicą 4. W takim przypadku może zostać zastosowane polskie ustawodawstwo na podstawie art. 12 ust. 1 rozporządzenia 883/2004. Na podstawie Decyzji A2 przepisy art. 12 ust. 1 rozporządzenia 883/2004 stosuje się do pracownika, podlegającego ustawodawstwu państwa członkowskiego(państwa delegującego) z tytułu wykonywania pracy na rzecz pracodawcy, który zostaje oddelegowany przez tego pracodawcę do innego państwa członkowskiego(państwo zatrudnienia) w celu wykonywania tam pracy na rzecz pracodawcy delegującego. Pracę uważa się za wykonywaną na rzecz pracodawcy państwa delegującego, jeśli ustalono, że praca ta jest wykonywana dla tego pracodawcy, oraz że wciąż istnieje bezpośredni związek między pracownikiem a pracodawcą, który go oddelegował. W celu ustalenia, czy taki bezpośredni związek wciąż istnieje, a zatem dla przyjęcia, że pracownik nadal podlega zwierzchnictwu pracodawcy, który go oddelegował, należy uwzględnić szereg elementów, w tym odpowiedzialność za rekrutację, umowę o pracę, wynagrodzenie(niezależnie od ewentualnych umów między pracodawcą w państwie wysyłającym a przedsiębiorstwem w państwie przyjmującym dotyczących wynagradzania pracowników) oraz prawo do określenia charakteru pracy lub zwolnienia pracownika. Polski pracodawca delegujący pracownika za granicę podał we wniosku informację, że pracownik z przedsiębiorstwem przyjmującym podpisze umowę o pracę. W takim przypadku art. 12 ust. 1 nie może mieć zastosowania. Według Decyzji A2 art. 12 ust. 1 rozporządzenia 883/2004 ma w dalszym ciągu zastosowanie do delegowania personelu, jeśli pracownik oddelegowany przez przedsiębiorstwo w państwie wysyłającym do przedsiębiorstwa w państwie zatrudnienia zostaje również delegowany do innego przedsiębiorstwa lub innych przedsiębiorstw w tym samym państwie zatrudnienia, o ile jednak pracownik ten nadal wykonuje swoją pracę dla przedsiębiorstwa, które go delegowało. Może mieć to miejsce w szczególności w sytuacji, gdy przedsiębiorstwo delegowało pracownika do danego państwa członkowskiego w celu wykonywania tam pracy kolejno lub jednocześnie w dwóch lub więcej przedsiębiorstwach znajdujących się w tym samym państwie członkowskim. Podstawowym i decydującym elementem jest to, by praca była nadal wykonywania w imieniu delegującego przedsiębiorstwa. Następujące bezpośrednio jedno po drugim delegowanie do różnych państw członkowskich stanowi w każdym przypadku nowe delegowanie w rozumieniu art. 12 ust. 1 rozporządzenia 883/2004. Pracownik wykonywał pracę w Holandii przez 24 miesiące jako pracownik delegowany z Polski. Bezpośrednio po powrocie do Polski pracodawca zamierza go wysłać do Danii również na 24 miesiące. W takim przypadku pracownik podczas pracy w Danii może podlegać polskiemu ustawodawstwu na podstawie art. 12 ust. 1 rozporządzenia 883/2004. Po zakończeniu przez pracownika okresu delegowania nie można potwierdzić nowego okresu delegowania, dotyczącego tego samego pracownika, tych samych przedsiębiorstw i tego samego państwa członkowskiego, przed upływem co najmniej 2 miesięcy od daty zakończenia poprzedniego okresu delegowania. Pracownik był oddelegowany przez pracodawcę A do Włoch na okres 24 miesięcy i podlegał podczas pracy we Włoszech polskiemu ustawodawstwu na podstawie art. 12 ust. 1. Bezpośrednio po zakończeniu delegowania został ponownie delegowany do Włoch, tym razem jednak przez pracodawcę B. W takiej sytuacji podczas ponownego wysłania do Włoch może być stosowane polskie ustawodawstwo na podstawie art. 12 ust. 1, ponieważ nastąpiła zmiana pracodawcy delegującego. Z art. 12 ust. 1 wynika, że ustawodawstwo państwa delegującego może mieć zastosowanie przez maksymalnie 24 miesiące. Decyzja A2 precyzuje, że jeżeli pracownik po pierwszych 24 miesiącach pracy za granicą jest ponownie delegowany do tego samego państwa członkowskiego, to utrzymanie ustawodawstwa państwa delegującego jest możliwe pod warunkiem, że między zakończeniem poprzedniego a rozpoczęciem nowego oddelegowania upłynęły co najmniej 2 miesiące. Krótka przerwa w wykonywaniu pracy za granicą, bez względu na jej przyczynę(urlop, choroba, szkolenie w przedsiębiorstwie delegującym), nie stanowi przerwy w okresie delegowania w rozumieniu art. 12 ust. 1 rozporządzenia 883/2004. Pracownik został delegowany z Polski do pracy w Belgii na okres 24 miesięcy od 15 kwietnia 2013 r. i otrzymał formularz potwierdzający stosowanie polskiego ustawodawstwa zgodnie z art. 12 ust. 1 rozporządzenia 883/2004. Cały sierpień 2013 r. spędzi on w Polsce (urlop), po czym wróci do pracy w Belgii.

5 Strona 5 W takim przypadku od 01 września 2013 r. pracownik kontynuuje okres delegowania rozpoczęty 15 kwietnia 2013 r. a posiadany przez niego formularz zachowuje ważność. Osoby prowadzące działalność na własny rachunek Utrzymywanie ustawodawstwa państwa wysyłającego na podstawie przepisów rozporządzenia 883/2004 jest możliwe także wobec osób prowadzących działalność na własny rachunek. Zgodnie z art. 12 ust. 2 osoba, która normalnie wykonuje działalność jako osoba pracująca na własny rachunek w państwie członkowskim, a która udaje się, by wykonywać podobną działalność w innym państwie członkowskim, nadal podlega ustawodawstwu pierwszego państwa członkowskiego, pod warunkiem, że przewidywany czas pracy nie przekracza 24 miesięcy. Osoba prowadząca w Polsce działalność w zakresie zakładania instalacji elektrycznych podpisała umowę z niemieckim kontrahentem na wykonanie tego rodzaju usług w budowanym przez tego kontrahenta na terenie Niemiec hotelu. Działalność w Niemczech ma być prowadzona przez 15 miesięcy. W takim przypadku zastosowanie ma polskie ustawodawstwo na podstawie art. 12 ust. 2 rozporządzenia 883/2004. Przepis art. 14 ust. 3 rozporządzenia 987/2009 wyjaśnia, że określenie"osoba, która normalnie wykonuje działalność jako osoba pracująca na własny rachunek" odnosi się do osoby, która zwykle prowadzi znaczną część działalności na terytorium państwa członkowskiego, w którym ma swoją siedzibę. W szczególności osoba taka musi już prowadzić działalność od pewnego czasu przed dniem, od którego zamierza skorzystać z przepisów tego artykułu oraz, w każdym okresie tymczasowego prowadzenia działalności w innym państwie członkowskim, musi nadal spełniać w państwie członkowskim, w którym ma siedzibę, wymogi konieczne do prowadzenia działalności pozwalające na jej ponowne podjęcie po powrocie. Według Decyzji A2, oceniając czy spełnione zostały warunki określone w art. 14 ust. 3 rozporządzenia 987/2009, należy uwzględnić następujące kryteria: korzystanie z powierzchni biurowej, opłacanie podatków, posiadanie legitymacji zawodowej i numeru identyfikacyjnego VAT, przynależność do izb handlowych lub organizacji zawodowych. Decyzja wyjaśnia również, że prowadzący działalność może skorzystać z art. 12 ust. 2, jeżeli prowadził działalność od co najmniej 2 miesięcy przed dniem, od którego zamierza przenieść działalność za granicę. Krótsze okresy wymagać będą indywidualnej oceny w konkretnych przypadkach, z uwzględnieniem wszelkich innych występujących czynników. Osoba zarejestrowała działalność w Polsce od 19 maja 2013 r. a od 21 czerwca 2013 r. zamierza wykonywać usługi na terenie Czech. W tym przypadku polskie ustawodawstwo na podstawie art. 12 ust. 2 nie może zostać zastosowane. Przedsiębiorca będzie podlegać ustawodawstwu czeskiemu na podstawie art. 11 ust. 3 lit. a) rozporządzenia 883/2004. Przepis art. 14 ust. 4 rozporządzenia 987/2009 wyjaśnia z kolei pojęcie"podobnej działalności", o której mowa w art. 12 ust. 2 rozporządzenia 883/2009. Według tego przepisu, kryterium stosowanym do określenia, czy działalność, którą osoba pracująca na własny rachunek będzie prowadzić w innym państwie członkowskim, jest"podobna" do dotychczas prowadzonej działalności na własny rachunek, jest faktyczny charakter działalności. Nie ma przy tym znaczenia, w jaki sposób ten rodzaj działalności jest klasyfikowany w państwie, w którym działalność będzie prowadzona, tj. czy jest określony jako praca najemna czy jako działalność prowadzona na własny rachunek. W celu ustalenia, czy praca która ma być wykonywana jest"podobna", należy wcześniej- przed wyjazdem do wykonywania pracy za granicą- określić pracę, którą dana osoba udaje się wykonać. Osoba prowadząca działalność na własny rachunek powinna być w stanie odpowiednio to udokumentować, na przykład przez okazanie umowy odnoszącej się do pracy, która ma być wykonywana za granicą. Na ogół działalność prowadzona przez osobę na własny rachunek w tym samym sektorze będzie uważana za prowadzenie podobnej działalności. Jednakże trzeba zdawać sobie sprawę z tego, że nawet w obrębie sektorów praca może znacznie się różnić i zastosowanie tej zasady nie zawsze będzie możliwe. Osoba prowadzi w Polsce działalność na własny rachunek jako radca prawny specjalizujący się w prawie pracy. Podejmuje się zadania doradzania dużemu przedsiębiorstwu w Estonii, w kwestiach podatkowych. Pomimo, że obszar, w którym pracuje jest inny, osoba ta nadal prowadzi działalność w obszarze doradztwa prawnego, a więc działalność ta ma "podobny" charakter do tej prowadzonej w Polsce. Zatem, w trakcie prowadzenia działalności na terenie Estonii, osoba ta będzie podlegać polskiemu ustawodawstwu. Osoba, która normalnie prowadzi działalność na własny rachunek w Polsce jako krawiec, udaje się w

6 Strona 6 celu prowadzenia działalności na własny rachunek do Niemiec, gdzie ma zamiar wykonywać usługi jako ślusarz. Osoba ta nie zostanie uznana za osobę prowadzącą "podobną działalność", ponieważ działalność wykonywana na terenie Niemiec nie ma podobnego charakteru do tej wykonywanej w Polsce. Osoba taka w trakcie prowadzenia działalności na terenie Niemiec, będzie podlegać niemieckiemu ustawodawstwu. Sumowanie okresów delegowania Zgodnie z Decyzją Nr A3 z dnia 17 grudnia 2009 r., dotyczącą sumowania nieprzerwanych okresów delegowania przebytych na podstawie rozporządzenia Rady(EWG) nr 1408/71 i rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady(WE) nr 883/2004(Dz.Urz. UE C149 z r., str. 3), wszystkie okresy delegowania przebyte na podstawie rozporządzenia 1408/71 są uwzględniane przy obliczaniu nieprzerwanego okresu delegowania przy stosowaniu rozporządzenia 883/2004, tak aby całkowity okres nieprzerwanego delegowania przebyty na podstawie obydwu rozporządzeń nie mógł przekroczyć 24 miesięcy. Również z Praktycznego Poradnika wynika, że jakkolwiek rozporządzenie 883/2004 nie zawiera szczególnej klauzuli dotyczącej łączenia okresów delegowania ukończonych według starego czy nowego rozporządzenia, oczywistą intencją ustawodawcy było rozszerzenie maksymalnego możliwego okresu delegowania do 24 miesięcy. Osoba prowadząca działalność wyjechała do pracy w Finlandii na okres od 10 stycznia 2010 do 9 maja 2010 r., w którym podlegała polskiemu ustawodawstwu zgodnie z rozporządzeniem 1408/71. Ze względu na realizację ważnego zlecenia zaszła potrzeba, aby działalność ta była wykonywana w Finlandii do 15 grudnia 2011 r. W takim przypadku, od 10 maja 2010 r. do 15 grudnia 2011 r. osoba prowadząca działalność na własny rachunek podlegała polskiemu ustawodawstwu na podstawie art. 12 ust. 2 rozporządzenia 883/2004, ponieważ łączny okres wykonywania działalności na terenie Finlandii przebyty zgodnie z rozporządzeniem 1408/71 oraz rozporządzeniem 883/2004, nie przekraczał 24 miesięcy. Praca w kilku państwach Wyjątkiem od zasady podlegania ustawodawstwu państwa, w którym praca jest wykonywana, są również przepisy dotyczące osób wykonujących pracę najemną lub prowadzących działalność na własny rachunek w kilku państwach członkowskich. Zgodnie z art. 13 ust. 1 lit. a) rozporządzenia 883/2004, osoba która normalnie wykonuje pracę najemną w dwóch lub więcej państwach członkowskich podlega: a) ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania, jeżeli wykonuje znaczną część pracy w tym państwie członkowskim lub jeżeli nie wykonuje znacznej części pracy w państwie członkowskim, w którym ma miejsce zamieszkania: (i) ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym znajduje się siedziba lub miejsce wykonywania działalności przedsiębiorstwa lub pracodawcy, jeżeli jest zatrudniona przez jedno przedsiębiorstwo lub jednego pracodawcę; lub (ii) ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym znajduje się siedziba lub miejsce wykonywania działalności przedsiębiorstw lub pracodawców, jeżeli jest zatrudniona przez co najmniej dwa przedsiębiorstwa lub co najmniej dwóch pracodawców, których siedziba lub miejsce wykonywania działalności znajduje się tylko w jednym państwie członkowskim; lub (iii) ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym znajduje się siedziba lub miejsce wykonywania działalności przedsiębiorstwa lub pracodawcy, innego niż państwo członkowskie jej zamieszkania, jeżeli jest zatrudniona przez dwa lub więcej przedsiębiorstw lub dwóch lub więcej pracodawców, których siedziba lub miejsce wykonywania działalności znajduje się w dwóch państwach członkowskich, z których jedno jest państwem członkowskim jej zamieszkania; lub (iv) ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania, jeżeli jest zatrudniona przez dwa lub więcej przedsiębiorstw lub dwóch lub więcej pracodawców, a co najmniej dwa z tych przedsiębiorstw lub dwóch z tych pracodawców mają siedzibę lub miejsce wykonywania działalności w różnych państwach członkowskich innych niż państwo członkowskie miejsca zamieszkania. Mieszkająca w Polsce osoba jest zatrudniona przez przedsiębiorstwo z siedzibą w Polsce. Osoba wykonuje na rzecz tego przedsiębiorstwa pracę w Polsce oraz w Niemczech. Na pracę w Polsce przypada 10% ogólnego czasu pracy tej osoby. W takim przypadku osoba podlega polskiemu ustawodawstwu w zakresie zabezpieczenia

7 Strona 7 społecznego, ponieważ w Polsce znajduje się siedziba jej pracodawcy(art. 13 ust. 1 lit. b)(i)). Mieszkająca w Polsce osoba jest zatrudniona przez przedsiębiorstwa A i B. Oba te przedsiębiorstwa mają siedziby w Polsce. Osoba wykonując pracę na rzecz tych przedsiębiorstw przez 85% swego czasu pracy pracuje w Austrii, w Polsce- 15%. W takim przypadku osoba podlega polskiemu ustawodawstwu w zakresie zabezpieczenia społecznego, ponieważ siedziby obu jej pracodawców znajdują się w Polsce(art. 13 ust. 1lit.b(ii)). Mieszkająca w Polsce osoba jest zatrudniona przez przedsiębiorstwo A z siedzibą w Polsce. Jest zatrudniona również przez przedsiębiorstwo B z siedzibą w Czechach. W Polsce wykonuje pracę przez 20% ogólnego czasu pracy, w Czechach- 80%. W takim przypadku osoba podlega czeskiemu ustawodawstwu w zakresie zabezpieczenia społecznego, ponieważ jest zatrudniona przez różnych pracodawców, których siedziby znajdują w dwóch państwach członkowskich, z których jedno jest państwem członkowskim zamieszkania pracownika(art. 13 ust. 1 lit. b(iii)). Mieszkająca w Polsce osoba jest zatrudniona przez trzech pracodawców. Pracodawca A ma siedzibę w Polsce, pracodawca B ma siedzibę we Francji, pracodawca C ma siedzibę wsłowacji.czaspracywpolscestanowi10%ogólnegoczasupracy,wefrancji-40%, w Słowacji- 50%. W takim przypadku pracownik podlega polskiemu ustawodawstwu w zakresie zabezpieczenia społecznego, ponieważ jest zatrudniony przez różnych pracodawców, z których dwóch ma siedziby w różnych państwach członkowskich innych niżpaństwozamieszkania(art.13ust.1lit.b(iv). Zgodnie z art. 14 ust. 5 rozporządzenia 987/2009, do celów stosowania art. 13 ust. 1 rozporządzenia 883/2004, osoba która "normalnie wykonuje pracę w dwóch lub więcej państwach członkowskich" oznacza osobę, która równocześnie lub na zmianę wykonuje jedną lub kilka odrębnych prac w dwóch lub więcej państwach członkowskich w tym samym lub kilku przedsiębiorstwach lub dla jednego lub kilku pracodawców. Prace, które są wykonywane równocześnie obejmują przypadki, w których dodatkowe zatrudnienie w różnych państwach członkowskich jest wykonywane jednocześnie na podstawie tych samych lub innych umów o pracę. Druga dodatkowa praca może być wykonywana w trakcie trwania płatnego urlopu, w weekendy lub w przypadku pracy w niepełnym wymiarze czasu pracy, dwa różne rodzaje pracy mogą być wykonywane dla różnych pracodawców tego samego dnia. Prace, które są wykonywane na zmianę obejmują sytuacje, w których prace nie są wykonywane jednocześnie na terytorium kilku państw członkowskich, ale polegają na następujących po sobie zleceniach wykonywanych w różnych państwach członkowskich. Odnośnie drugiej z powyższych sytuacji, wydany przez Komisję Administracyjną ds. Koordynacji Systemów Zabezpieczenia Społecznego,,Praktyczny poradnik: Ustawodawstwo mające zastosowanie do pracowników w Unii Europejskiej(UE), Europejskim Obszarze Gospodarczym(EOG) i Szwajcarii"(w wersji niepublikowanej w języku polskim, stan na listopad 2012 r.), podkreśla, że instytucja ustalająca ustawodawstwo zobowiązana jest dokonać oceny istotnych okoliczności. W szczególności istotne jest, by okresy pracy w różnych państwach członkowskich następowały po sobie z pewną regularnością w ciągu kolejnych 12 miesięcy kalendarzowych. Po drugie, prace określone w umowie o pracę powinny być spójne z pracami, które będą przez pracownika wykonywane. Instytucja ubezpieczeniowa może również dokonać analizy: O sposobu, w który umowy o pracę pomiędzy pracodawcą i danym pracownikiem były wcześniej realizowane w praktyce, O sposobu zawierania umów o pracę, O charakterystyki oraz warunków prac realizowanych przez pracodawcę. Obowiązek dokonania przez instytucję ubezpieczeniową został określony również w wyroku Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 4 października 2012 r. w sprawie C-115/11 Format Urządzenia i Montaże Przemysłowe. Wyrokiem tym została rozpatrzona sprawa, w której pracownik był zatrudniony na podstawie umów o pracę wskazujących jako miejsce świadczenia pracy terytorium kilku państw członkowskich, jednak w rzeczywistości w okresie obowiązywania każdej z umów wykonywał pracę wyłącznie w jednym państwie członkowskim. W wyroku TS UE stwierdził, że,,osoba, która na podstawie kolejnych umów o pracę wskazujących jako miejsce jej świadczenia terytorium kilku państw członkowskich pracuje w rzeczywistości w okresie obowiązywania każdej z tych umów w jednym czasie wyłącznie na terytorium jednego z tych państw, nie może być objęta zakresem pojęcia osoby zwykle zatrudnionej na terytorium dwóch lub więcej państw członkowskich." W wyroku tym Trybunał podkreślił, że jeżeli na podstawie dowodów innych niż umowa o pracę okaże się, że sytuacja w zakresie zatrudnienia danego pracownika w rzeczywistości różni się od sytuacji opisanej w umowie o pracę, instytucja właściwa zobowiązana jest oprzeć swoje ustalenia w zakresie właściwego ustawodawstwa na faktycznej sytuacji pracownika.

8 Strona 8 Określenie"znaczna część pracy najemnej" wykonywana w państwie członkowskim oznacza, że znaczna pod względem ilościowym część pracy danego pracownika jest wykonywana w tym państwie członkowskim, przy czym nie musi to być koniecznie największa część tej pracy. W celu określenia, czy znaczna część pracy danego pracownika jest wykonywana w państwie członkowskim, należy uwzględnić następujące kryteria orientacyjne: czas pracy i/lub wynagrodzenie. Jeżeli w trakcie przeprowadzania ogólnej oceny okaże się, że dana osoba przez co najmniej 25% czasu swojej pracy pracuje w państwie członkowskim, w którym ma swoje miejsce zamieszkania, i/ lub że zarabia co najmniej 25% swojego wynagrodzenia w państwie członkowskim, w którym ma swoje miejsce zamieszkania, będzie to wskazywało, że znaczna część pracy tej osoby jest wykonywana w tym państwie członkowskim. Osoba jest zatrudniona przez przedsiębiorstwo mające siedzibę w Niemczech, natomiast zamieszkuje w Polsce. Przez jeden dzień w tygodniu pracuje w domu w Polsce, natomiast w pozostałe dni pracuje w Niemczech. Ponieważ jeden dzień w tygodniu przekłada się na 20% wykonywanej pracy, osoba ta nie wykonuje "znacznej części" swojej pracy w Polsce, tj. w państwie miejsca zamieszkania. Zastosowanie ma więc ustawodawstwo niemieckie. Osoba jest prawnikiem zatrudnionym w dwóch różnych firmach prawniczych, jednej w Wielkiej Brytanii i jednej w Polsce, będącej również państwem, w którym osoba ta ma swoje miejsce zamieszkania. Większość swojej pracy osoba ta wykonuje w Wielkiej Brytanii i nie spełnia wymagania dotyczącego znacznej części pracy w państwie, w którym ma swoje miejsce zamieszkania. Zgodnie z przepisem art. 13 ust. 1 pkt. b)(iii) osoba taka podlega ustawodawstwu Wielkiej Brytanii. Choć uwzględnienie czasu pracy i/lub wynagrodzenia jest obowiązkowe, kryteria te nie są wyczerpujące i możliwe jest wzięcie pod uwagę także innych kryteriów. Grupą zawodową, która ze względu na specyfikę wykonywanej pracy jest szczególnie aktywna na terenie dwóch lub kilku państw członkowskich, są pracownicy transportu międzynarodowego. Cześć pracowników transportu międzynarodowego pracuje w oparciu o harmonogramy bądź modele pracy, ma wyznaczone trasy, na których transport się przemieszcza, oraz szacunkowy czas trwania podróży. Osoba ubiegająca się o ustalenie mającego zastosowanie ustawodawstwa powinna odpowiednio wykazać(np. przedstawiając harmonogramy pracy, podróży lub inne informacje), jak jej czas pracy rozłożył się na czas przepracowany w państwie zamieszkania oraz na czas przepracowany na terenie innych państw członkowskich. W przypadku, w którym informacje dotyczące godzin przepracowanych w państwie członkowskim miejsca zamieszkania nie są dostępne, lub gdy z ogółu okoliczności nie wynika jasno, że znaczna część pracy została wykonana w państwie członkowskim miejsca zamieszkania, w celu określenia, czy znaczna część pracy została wykonana w państwie członkowskim miejsca zamieszkania, czy też nie, można zastosować inną metodę niż metoda podziału czasu pracy. W tym kontekście możliwe jest podzielenie pracy na różne elementy lub zdarzenia i dokonanie oceny mającej na celu zbadanie, jaka część pracy została wykonana w państwie zamieszkania biorąc pod uwagę liczbę zdarzeń, które zaszły w trakcie wykonywania pracy w tym państwie, przedstawioną jako część całkowitej liczby zdarzeń, które wystąpiły w danym okresie czasu. Należy jednak pamiętać, iż ocena powinna w największym możliwym stopniu opierać się na modelach pracy obejmujących okres 12 miesięcy. W przypadku transportu drogowego można skupić się na ładowaniu i rozładowywaniu ładunku oraz różnych państwach, w których się to odbywa, jak zostało to przedstawione w poniższym przykładzie. Kierowca ciężarówki mieszka w Polsce i jest zatrudniony przez niemieckie przedsiębiorstwo transportowe. Pracownik wykonuje swoją pracę głównie w Danii, Niemczech, Polsce oraz Austrii. W danym okresie czasu, np. w ciągu tygodnia (okres tygodnia został przytoczony w niniejszym przykładzie w celu jego uproszczenia, ale może to być równie dobrze jakikolwiek inny okres czasu), kierowca załadowuje ciężarówkę 10 razy i rozładowuje ją 10 razy. Łącznie występuje więc 20 elementów (10 załadunków, 10 rozładunków). W ciągu tego tygodnia kierowca dokonuje 2 załadunki i 2 rozładunki w Polsce, będącej jego państwem zamieszkania. Te dwa elementy stanowią 20% całkowitej liczby elementów i tym samym wskazują, że kierowca nie wykonuje znacznej części swojej pracy w państwie zamieszkania. W związku z tym zastosowanie będzie miało ustawodawstwo niemieckie, ponieważ Niemcy są państwem członkowskim, w którym znajduje się siedziba pracodawcy. Poza wskazanymi powyżej kryteriami, przy ustalaniu ustawodawstwa państwa członkowskiego, które ma mieć zastosowanie, obowiązkowo uwzględnia się sytuację, jaka prawdopodobnie może mieć miejsce w ciągu kolejnych 12 miesięcy kalendarzowych. Przeszła działalność również stanowi jednak wiarygodny wskaźnik pozwalający określić przyszłe zachowanie i w związku z tym w przypadku, w którym oparcie ustalenia na podstawie zaplanowanych modeli pracy lub harmonogramów pracy nie jest możliwe, uwzględnienie sytuacji z ostatnich 12 miesięcy i

9 Strona 9 wykorzystanie jej przy dokonywaniu oceny dotyczącej znacznej części pracy wydaje się być uzasadnione. W przypadku, w którym przedsiębiorstwo zostało założone niedawno, ocena może zostać przeprowadzona w oparciu o odpowiednio krótszy okres czasu. Przepisy rozporządzenia 883/2004 zawierają szczególną regulację dotyczącą pracy w charakterze członka załogi lotniczej lub personelu pokładowego. Zgodnie z art. 11 ust. 5 praca w charakterze członka załogi lotniczej lub personelu pokładowego, wykonywana w lotniczym transporcie pasażerów lub towarów, jest uznawana za pracę wykonywaną w państwie członkowskim, w którym znajduje się port macierzysty, zgodnie z definicją zawartą w załączniku III do rozporządzenia(ewg) nr 3922/91. Jeżeli osoba wykonująca pracę najemną jako członek załogi lotniczej lub personelu pokładowego w lotniczym transporcie pasażerów lub towarów w dwóch lub więcej państwach członkowskich, to do celów art. 13 ust. 1 rozporządzenia 883/2004, podlega ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym znajduje się port macierzysty w rozumieniu załącznika III do rozporządzenia Rady(EWG) nr 3922/91 z dnia 16 grudnia 1991 r. w sprawie harmonizacji wymagań technicznych i procedur administracyjnych w dziedzinie lotnictwa cywilnego(art. 14 ust. 5a zd. 2 rozporządzenia 987/2009). Działalność w kilku państwach Zgodniezart.13ust.2osoba,któranormalniewykonujepracęnawłasnyrachunekwdwóchlub więcej państwach członkowskich podlega: a) ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania, jeżeli wykonuje znaczną część pracy w tym państwie, b)ustawodawstwu państwa członkowskiego, wktórymznajduje sięcentrum zainteresowania dlajej działalności, jeżeli osoba ta nie zamieszkuje w jednym z państw członkowskich, w którym wykonuje ona znaczną część swej pracy. Do celów stosowania art. 13 ust. 2 rozporządzenia 883/2004 osoba, która"normalnie wykonuje pracę na własny rachunek w dwóch lub w więcej państwach członkowskich", oznacza w szczególności osobę, która równocześnie lub na zmianę wykonuje jeden rodzaj lub więcej odrębnych rodzajów pracy na własny rachunek, niezależnie od charakteru tej pracy, w dwóch lub więcej państwach członkowskich(art. 14 ust. 6 rozporządzenia 987/2009). Znaczna część działalności na własny rachunek wykonywana w państwie członkowskim oznacza znaczną pod względem ilościowym część pracy najemnej lub pracy na własny rachunek wykonywanej w tym państwie członkowskim, przy czym nie musi to być koniecznie największa część tej pracy. W celu określenia, czy znaczna część pracy jest wykonywana w danym państwie członkowskim, należy uwzględnić następujące kryteria orientacyjne: obrót, czas pracy, liczba świadczonych usług, dochód. W ramach ogólnej oceny, spełnienie powyższych kryteriów w proporcji mniejszej niż 25% tych kryteriów wskazuje, że znaczna część pracy nie jest wykonywana w danym państwie członkowskim. Osoba prowadzi działalność na własny rachunek na terenie Polski, Belgii oraz Francji, natomiast jej miejsce zamieszkania znajduje się w Polsce. Obroty uzyskiwane w związku z prowadzoną działalnością kształtują się następująco - 35% w Polsce, 10% w Belgii i pozostałe 55% we Francji. W tej sytuacji osoba będzie podlegała polskiemu ustawodawstwu, ponieważ znaczna część obrotów uzyskiwana jest na terenie Polski, tj. państwa miejsca zamieszkania. Do celów stosowania art. 13 ust. 2 lit. b) rozporządzenia 883/2004"centrum zainteresowania" dla działalności osoby wykonującej działalność na własny rachunek określa się z uwzględnieniem wszystkich aspektów jej działalności zawodowej, a zwłaszcza miejsca, w którym znajduje się jej stałe miejsce prowadzenia działalności, zwyczajowego charakteru lub okresu trwania wykonywanej działalności, liczby świadczonych usług oraz zamiaru tej osoby wynikającego ze wszystkich okoliczności (art. 14 ust. 9 rozporządzenia 987/2009). Praca w jednym państwie i działalność na własny rachunek w innym państwie Rozporządzenie 883/2004 wskazuje też ustawodawstwo właściwe w przypadku zbiegu pracy najemnej z działalnością na własny rachunek. Zgodnie z art. 13 ust. 3 osoba, która normalnie wykonuje pracę najemną i pracę na własny rachunek w różnych państwach członkowskich podlega ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym wykonuje swą pracę najemną lub, jeżeli wykonuje taką pracę w dwóch lub w kilku państwach członkowskich, ustawodawstwu określonemu zgodniezart.13ust.1. Osoba będąca pracownikiem w Polsce prowadzi również działalność na własny rachunek w Czechach.

10 Strona 10 Zastosowanie ma wyłącznie polskie ustawodawstwo na podstawie art. 13 ust. 3 rozporządzenia 883/2004. Ustawodawstwo tymczasowe Osoby aktywne zawodowo jednocześnie w dwóch lub w kilku państwach członkowskich UE w okresie rozpoczynającym się od(lub następującym po) r., w celu ustalenia ustawodawstwa powinnyskontaktowaćsięzinstytucjąpaństwamiejscazamieszkania. Dotyczy to następujących sytuacji: wykonywania pracy najemnej w dwóch lub więcej państwach członkowskich, wykonywania pracy na własny rachunek w dwóch lub więcej państwach członkowskich, wykonywania pracy najemnej i pracy na własny rachunek w dwóch lub więcej państwach członkowskich. W opisanych powyżej sytuacjach, instytucja miejsca zamieszkania jest zawsze właściwa do ustalenia ustawodawstwa, któremu taka osoba będzie podlegała. Procedura ustalania tymczasowego ustawodawstwa jest określona przez przepisy art. 16 rozporządzenia 987/2009, tj. rozporządzenia wykonawczego, określającego reguły postępowania w przypadku stosowania rozporządzenia 883/2004. Zgodnie z tą procedurą, instytucja miejsca zamieszkania dokonuje ustalenia ustawodawstwa mającego zastosowanie w stosunku do osoby wykonującej pracę w kilku państwach. Takie wstępne określenie mającego zastosowanie ustawodawstwa ma charakter tymczasowy. Instytucja ta informuje wyznaczone instytucje każdego państwa członkowskiego, w którym wykonywana jest praca, a także instytucje państwa członkowskiego w którym znajduje się siedziba lub miejsce prowadzenia działalności przedsiębiorstwa zatrudniającego pracownika, o swoim tymczasowym określeniu. Tymczasowe określenie mającego zastosowanie ustawodawstwa, staje się ostateczne w terminie dwóch miesięcy od momentu kiedy instytucja, która dokonała ustalenia poinformuje o swoim ustaleniu instytucje zainteresowanych państw członkowskich. Jeśli żadna z instytucji, które zostały poinformowane, nie zgłosi przed upływem 2 miesięcy instytucji miejsca zamieszkania, wątpliwości co do treści ustalenia, a także nie poinformuje o swojej odmiennej opinii w tej kwestii, ustawodawstwo tymczasowe staje się ostateczne. Instytucja właściwa państwa członkowskiego, którego ustawodawstwo zostało tymczasowo lub ostatecznie określone jako mające zastosowanie, niezwłocznie informuje o tym osobę zainteresowaną. Osoba prowadzi działalność na własny rachunek jednocześnie na terenie Francji i Niemiec. Jej miejsce zamieszkania znajduje się w Polsce, gdzie osoba ta nie prowadzi żadnej działalności. Centrum zainteresowania dla jej działalności znajduje się we Francji. Ponieważ jednak osoba ta zamieszkuje w Polsce, powinna poinformować jednostkę terytorialną ZUS właściwą terytorialnie ze względu na swoje miejsce zamieszkania w Polsce. ZUS dokona ustalenia właściwego ustawodawstwa i poinformuje o swoim ustaleniu osobę zainteresowaną oraz instytucje francuską i niemiecką. W tej sytuacji zastosowanie będzie miało ustawodawstwo francuskie, ze względu na to, iż znacząca część działalności nie jest prowadzona w państwie miejsca zamieszkania, a więc w Polsce, natomiast na terenie Francji znajduje się centrum zainteresowania dla prowadzonej działalności. W tej sytuacji instytucja francuska będzie właściwa do ewentualnego poświadczenia formularza A1. Jeśli ZUS, jako instytucja państwa miejsca zamieszkania, a więc instytucja właściwa do ustalenia ustawodawstwa stwierdzi, że polskie ustawodawstwo ma w danym przypadku zastosowanie, niezwłocznie informuje o tym osobę zainteresowaną lub pracodawcę tej osoby. Instytucja może zrobić to za pomocą pisma lub formularza A1 zaświadczającego o ustawodawstwie właściwym. O ile jednostka terenowa ZUS miejsca zamieszkania dysponuje wszystkimi niezbędnymi informacjami do wydania formularza A1, wystawi ten formularz w celu poinformowania osoby zainteresowanej o ustawodawstwie mającym do niej zastosowanie. Osoba wykonuje pracę najemną na rzecz tego samego pracodawcy na terenie Polski, Holandii i Niemiec. Praca wykonywana jest przez 30% czasu w Polsce, przez 50% czasu w Holandii i przez pozostałe 20% czasu w Niemczech. Miejsce zamieszkania tej osoby znajduje się w Polsce. Osoba ta powinna poinformować instytucję miejsca zamieszkania, a więc jednostkę terytorialną ZUS właściwą terytorialnie ze względu na miejsce zamieszkania w Polsce, o swojej sytuacji. ZUS dokonuje tymczasowego ustalenia ustawodawstwa właściwego i informuje o swoim ustaleniu osobę zainteresowaną oraz instytucję holenderską i niemiecką. Ponieważ znaczna część pracy wykonywana jest w Polsce, a więc w państwie zamieszkania, osoba ta będzie podlegała ustawodawstwu polskiemu. Praca o charakterze marginalnym Przy określaniu ustawodawstwa tymczasowego, nie jest brana pod uwagę praca o charakterze marginalnym(art. 14 ust. 5b rozporządzenia wykonawczego). Praca o marginalnym charakterze to praca, która jest stała, ale ma niewielkie znaczenie pod względem czasu oraz zysku ekonomicznego. Zaleca się, aby przyjąć wskaźnik, zgodnie z którym za pracę o marginalnym charakterze uznawać

11 Strona 11 będzie się pracę zajmującą mniej niż 5% regularnego czasu pracy pracownika i/lub przynoszącą mniej niż 5% jego całkowitego wynagrodzenia. Pracownik polskiego przedsiębiorstwa wykonuje na rzecz tego pracodawcy w Polsce oraz Niemczech. Praca w Polsce stanowi mniej niż 5% całkowitego czasu pracy pracownika. W takim przypadku, praca w Polsce będzie uznana za pracę o marginalnym charakterze, a w konsekwencji pracownik nie będzie uznany za wykonującego pracę w dwóch lub kilku państwach członkowskich i nie jest objęty zakresem art. 13 ust. 1 rozporządzenia podstawowego. Pracownik taki, w celu ustalenia ustawodawstwa będzie traktowany tak, jakby wykonywał pracę w tylko jednym państwie. Właściwe wobec niego będzie ustawodawstwo niemieckie, na podstawie art. 11 ust. 3a) rozporządzenia 883/2004. Wymóg ustalania marginalnego charakteru pracy dotyczy wszystkich sytuacji objętych regulacją art. 13 rozporządzenia podstawowego. Urzędnicy służby cywilnej i personel kontraktowy Wspólnot Europejskich Rozporządzenie 883/2004 reguluje też sytuację urzędników oraz personelu kontraktowego Wspólnot Europejskich. Na podstawie art. 11 ust. 3 lit. b) rozporządzenia 883/2004 urzędnik służby cywilnej podlega ustawodawstwu państwa członkowskiego, któremu podlega zatrudniająca go administracja. W przypadku, gdy osoba zatrudniona przez jedno państwo członkowskie jako urzędnik służby cywilnej wykonuje pracę najemną i/lub pracę na własny rachunek w jednym lub w kilku państwach członkowskich, podlega ustawodawstwu państwa członkowskiego, któremu podlega zatrudniająca ją administracja(art. 13 ust. 4 rozporządzenia 883/2004). Członkowie personelu kontraktowego Wspólnot Europejskich mogą wybrać podleganie ustawodawstwu państwa członkowskiego, na terytorium którego są zatrudnieni, lub podleganie ustawodawstwu państwa członkowskiego, któremu ostatnio podlegali, lub ustawodawstwa państwa członkowskiego, którego są obywatelami, jeżeli chodzi o przepisy inne niż te, które dotyczą zasiłków rodzinnych, których przyznawanie jest regulowane systemem mającym zastosowanie do tego personelu. Prawo wyboru przysługuje tylko jeden raz i nabiera ono mocy począwszy od chwili podjęcia zatrudnienia(art. 15 rozporządzenia 883/2004). Członkom personelu kontraktowego Wspólnot Europejskich prawo wyboru ustawodawstwa, przewidzianego w art. 15 rozporządzenia 883/2004 przysługuje w chwili zawierania umowy o pracę. Władza uprawniona do zawierania umowy informuje wyznaczoną instytucję państwa członkowskiego, którego ustawodawstwo wybrał członek personelu kontraktowego Wspólnot Europejskich art. 17 rozporządzenia 987/2009). Wyjątki od art rozporządzenia 883/2004 Zgodnie z art rozporządzenia 883/2004 dwa lub kilka państw członkowskich, właściwe władze tych państw członkowskich lub organy wyznaczone przez te władze mogą przewidzieć, za wspólnym porozumieniem, w interesie niektórych osób lub niektórych grup osób, wyjątki od przepisów art Wniosek pracodawcy lub zainteresowanego o zastosowanie wyjątków od przepisów art rozporządzenia 883/2004 składany jest, w miarę możliwości z wyprzedzeniem, do właściwej władzy lub organu wyznaczonego przez władzę tego państwa członkowskiego, którego ustawodawstwo ma być zastosowane na wniosek pracodawcy lub zainteresowanego(art. 18 rozporządzenia 987/2009). Przepis art rozporządzenia 883/2004 może mieć w szczególności zastosowanie, gdy z góry wiadomo, że delegowanie będzie trwać dłużej niż 24 miesiące. Pracodawca lub zainteresowany pracownik może wystąpić z odpowiednim wnioskiem do właściwej władzy lub wyznaczonej instytucji w państwie członkowskim, którego ustawodawstwo miałoby być stosowane zgodnie z wnioskiem zainteresowanego. W Polsce wniosek taki należy złożyć do Oddziału ZUS w Kielcach. Wniosek należy wysłać, o ile to możliwe z wyprzedzeniem. Jeśli nie zostanie złożony wniosek o przedłużenie okresu delegowania na okres przekraczający 24 miesiące, właściwym ustawodawstwem w tym okresie będzie zatem ustawodawstwo państwa, na terenie którego praca w tym okresie będzie wykonywana, zgodnie z zasadą ogólną zawartą w art. 11 ust. 3 lit. a) rozporządzenia 883/2004. Obywatele państw trzecich(osoby nie będące obywatelami UE, EOG czy Szwajcarii) Od r., w stosunku do osób będących obywatelami państw trzecich wykonujących pracę i przemieszczających się w obszarze UE, zastosowanie ma Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady(UE) nr 1231/2010 z dnia 24 listopada 2010 r., rozszerzające rozporządzenie 883/2004 i rozporządzenie 987/2009 na obywateli państw trzecich, którzy nie są jeszcze objęci tymi rozporządzeniami jedynie ze względu na swoje obywatelstwo(dz. Urz. UE L 344 z r. str. 1). Przepisy tego rozporządzenia nie mają jednak zastosowania do państw należących do EOG(Norwegia, Islandia, Liechtenstein), Szwajcarii, a także Danii oraz Wielkiej Brytanii. Zgodnie z art. 1 rozporządzenia 1231/2010, rozporządzenia 883/2004 i 987/2009 mają zastosowanie do obywateli państw trzecich, którzy nie są jeszcze objęci tymi rozporządzeniami jedynie ze względu