Makbet to jedna z najbardziej popularnych tragedii Williama Szekspira; za datę jego powstania najczęściej przyjmuje się rok 1602;

Transkrypt

1 Dramat o złu i psychologii ludzkiej zbrodnii - "Makbet" Szekspira Makbet to jedna z najbardziej popularnych tragedii Williama Szekspira; za datę jego powstania najczęściej przyjmuje się rok 1602; akcja tej tragedii rozgrywa się w XI wieku; tłem wydarzeń jest wojna szkocko-norweska; Szekspir wiedzę o ówczesnych wydarzeniach i realiach zaczerpnął z Kroniki Anglii, Szkocji i Irlandii autorstwa Raphaela Holisheda z XVI wieku; Szekspir z dzieła tego zapożyczył postać Makbeta oraz fakt zabójstwa króla Dunkana, ale uzupełnił opowieść własnymi pomysłami Makbet składa się z pięciu aktów, a najważniejsze występujące w nim postaci to: tytułowy bohater, jego żona, czyli Lady Makbet, - filmy edukacyjne on-line Strona 1/19

2 król Dunkan, Banko przyjaciel Makbeta oraz Makduf pan szkocki; akcja w pierwszych czterech aktach rozgrywa się w Szkocji, natomiast w piątym w Anglii; Makbeta poznajemy jako poddanego króla Dunkana, dowódcę wojska, walecznego i wiernego żołnierza; po tym, jak Makbet i Banko spotykają wiedźmy, które przepowiadają głównemu bohaterowi, że zostanie królem, budzi się w Makbecie silna żądza władzy; na przeszkodzie do sięgnięcia po królewską koronę stoi Dunkan; ciągle rosnąca chęć władzy, - filmy edukacyjne on-line Strona 2/19

3 podsycana dodatkowo przez Lady Makbet, prowadzi głównego bohatera do zbrodni; Makbet zabija Dunkana we własnym domu, a następnie zrzuca winę na służących oraz synów króla; prawowici kandydaci do tronu muszą zatem uciekać ze Szkocji i dzięki temu Makbet zostaje królem transformacja bohatera w zbrodniarza jest całkowita; żyje on w nieustannym strachu, innych podejrzewa o same złe zamiary i jedynym sposobem utrzymania władzy okazuje się tyrania; kiedyś kwitnące pod panowaniem Dunkana państwo, staje się - filmy edukacyjne on-line Strona 3/19

4 miejscem pełnym okrucieństw i lęku o życie; Makbet obawia się, aby jego zbrodnia nie została odkryta i dlatego postanawia zatrzeć jej ślady; zleca zabójstwo swego jedynego przyjaciela Banka, który był świadkiem przepowiedni wiedźm, morduje rodzinę lorda Makdufa, gdyż ten podejrzewa Makbeta o zabójstwo króla; Lord Makduf zmuszony zostaje do szukania schronienia w Anglii; Makbet pozostaje zupełnie osamotniony; jest królem, ale w podwładnych wywołuje tylko strach; jedyną towarzyszką i powierniczką jego - filmy edukacyjne on-line Strona 4/19

5 tajemnicy jest żona, u której coraz bardziej ujawnia się obłęd; zbrodnia wychodzi na jaw i wojska angielskie wyruszają pod wodzą hrabiego Siwarda, aby obalić nieprawowitego władcę, tyrana i mordercę w jednej osobie; przed bitwą umiera Lady Makbet, a główny bohater staje do walki otoczony garstką żołnierzy; Makbet jest stosunkowo spokojny o swoje życie, ponieważ wie, że może zginąć jedynie z ręki człowieka, który nie narodził się z kobiety i wtedy, gdy poruszy się las birnamski - taką przepowiednię usłyszał - filmy edukacyjne on-line Strona 5/19

6 od wiedźm; jego błędem było to, że potraktował słowa czarownic dosłownie; las birnamski podchodzi bowiem pod zamek Makbeta, gdyż żołnierze zamaskowali się gałęziami; bohater ginie z ręki Makdufa, który został wyjęty z łona matki poprzez cesarskie cięcie; władzę obejmuje Malkolm, starszy z synów króla Dunkana, a Szkocja na powrót staje się normalnym krajem ze sprawiedliwym władcą pod wpływem przepowiedni pojawiła się u niego ogromna żądza władzy; Szekspir nie usprawiedliwia wyborów swych - filmy edukacyjne on-line Strona 6/19

7 bohaterów wpływem sił wyższych; polemizuje on z antyczną koncepcją Fortuny, która rządziła ludzkim życiem i przedstawia obraz człowieka odpowiedzialnego za własne czyny; Banko również otrzymał przepowiednię od czarownic, iż zostanie on ojcem królów; przyjaciel Makbeta nie wierzy w nią jednak; wiedźmy mogą więc symbolizować ukryte pragnienia i podświadome ambicje głównego bohatera; Makbet zdaje sobie jednak sprawę z faktu, że zbrodnia jest zła i na tym etapie pamięta o ideałach rycerskich Lady Makbet posiada ogromny wpływ na swego męża; to ona degraduje jego ideały i podsyca do zbrodni; żona Makbeta - filmy edukacyjne on-line Strona 7/19

8 stosuje niezwykle wymyślny sposób manipulacji; odwołuje się do ideału męstwa i niechęć tytułowego bohatera do popełnienia zbrodni nazywa tchórzostwem; umniejsza rolę króla Dunkana i jednocześnie wywyższa zdolności męża poprzez twierdzenie, że zdecydowanie lepiej sprawdziłby się na tronie niż obecny władca; wahanie Makbeta określa jako niemęskie i wręcz wyśmiewa się z niego; podkreśla również, że zabójstwo króla będzie dowodem jego miłości do niej; ton Lady Makbet jest raz ironiczny i - filmy edukacyjne on-line Strona 8/19

9 prześmiewczy, a z drugiej strony okrutny i natarczywy; pod wpływem tej przemowy Makbet decyduje się na zbrodnię; pierwsza zbrodnia pociąga za sobą następne i nie ma możliwości wyrwania się z owego łańcucha ; zabójstwo króla nie może zostać odkryte, więc tytułowy bohater zabija lub zleca zabójstwo wszystkich, którzy mogliby zagrażać tajemnicy Makbet musi ukrywać kolejne zbrodnie przez co zamiast maleć, rośnie liczba tych, którzy zagrażają jego pozycji; łańcuch zbrodni nie może zatem zostać przerwany; jedynym wyjściem byłoby przyznanie się do wszystkich złych czynów, a do tego - filmy edukacyjne on-line Strona 9/19

10 tytułowy bohater nie jest zdolny; zbrodniarzy dotyka okrutna i w pełni zasłużona kara; zarówno główny bohater, jak i jego żona skazani są na cierpienie, żyją w nieustannym lęku, dotyka ich choroba ujawniająca się obłędem, a wreszcie śmierć; zbrodnia Makbeta bardzo długo pozostaje tajemnicą, ale nie oznacza to, że tytułowy bohater unika kary; każdy zły czyn odbija się bowiem na jego życiu; Makbet nie może zaznać spokoju, nie może spać i zapanować nad swoimi omamami; jest to skutkiem wyrzutów - filmy edukacyjne on-line Strona 10/19

11 sumienia; z tragedii Szekspira wyłania się wizja świata, nad którym jakieś wyższe siły sprawują rządy i karzą za każde popełnione zło; zbrodnia bowiem nie leży w naturze człowieka, podobnie jak nadmierna ambicja prowadząca do niej tragedia Makbet wciąż należy do tych, które przyciągają uwagę widzów i czytelników na całym świecie; kwestia żądzy władzy; stworzone przez Szekspira postaci, od tytułowego Makbeta począwszy, poprzez jego okrutną żonę Lady Makbet, synów króla Dunkana, na Banku i rodzinie Makduf skończywszy są ludźmi z krwi i kości, z doskonale nakreślonymi portretami psychologicznymi u Szekspira często stosowany jest motyw teatru w teatrze; bo też cały świat wydaje mu się wielkim spektaklem; zespół stworzony - filmy edukacyjne on-line Strona 11/19

12 przez Szekspira występował w teatrze zwanym Pod kulą ziemską; Totus mundus agit historionem - Cały świat gra jakąś rolę; w scenie 5 piątego aktu Makbeta czytamy jego monolog: Zgaśnij, zgaśnij,/ Nietrwała świeczko! Życie jest jedynie/ Przelotnym cieniem; żałosnym aktorem,/ Co przez godzinę puszy się i miota/ Na scenie, po czym znika; opowieścią/ Idioty pełną wrzasku i wściekłości, [ ]; przytoczony fragment w przekładzie Stanisława Barańczaka jest realizacją toposu życia jako teatru; - filmy edukacyjne on-line Strona 12/19

13 w innym swoim dramacie pt. Jak wam się podoba? Szekspir napisze: Świat jest teatrem, aktorami ludzie, /Którzy kolejno wchodzą i znikają; starożytna już koncepcja theatrum mundi teatru świata u pisarza ze Stratfordu jest ramą, która w doskonały sposób zamyka dylematy i wątpliwości kreowanych bohaterów; zgodnie z tą platońską koncepcją człowiek jest tylko odtwórcą roli napisanej wcześniej dla niego, a gdy już spełni swoje zadanie schodzi ze sceny umiera; świat jest sceną teatru, - filmy edukacyjne on-line Strona 13/19

14 człowiek grającą na niej marionetką, a jego życie przedstawieniem; topos ten był bardzo popularny w okresie renesansu; Jan Kochanowski we fraszce O żywocie ludzkim w puencie bez skrupułów - napisze tak na temat ludzkiego życia: Naśmiawszy się nam i naszym porządkom,/ Wemkną nas w mieszek, jako czynią łątkom (łątki to dawniej kukiełki, lalki, marionetki); motyw życia jako teatru pojawi się również w powieści Bolesława Prusa pt. Lalka znawca Szekspira - Jan Kott - pisał: Historia w Makbecie pokazana jest jak koszmar.(...) Jako mechanizm fascynuje choćby samą - filmy edukacyjne on-line Strona 14/19

15 grozą i nieodwracalnością. Koszmar poraża i przeraża. W Makbecie historia pokazana zostaje przez osobiste doświadczenie. Historia w Makbecie jest nieprzejrzysta jak koszmar. I jak w koszmarze wszyscy się w nią zapadają.(...) Przez koszmar brnie się i podchodzi on do gardła. Historia w Makbecie jest lepka i gęsta jak breja i krew.(...) Unurzani we krwi są tutaj wszyscy; mordercy i ofiary. Unurzany we krwi jest świat.(...) Krew w Makbecie nie jest tylko przenośnią, jest materialna i fizyczna, wypływa z ciał - filmy edukacyjne on-line Strona 15/19

16 pomordowanych. Osiada na rękach i twarzach, na sztyletach i mieczach.(...) Ta krew nie da się zmyć ani z rąk, ani z twarzy. Makbet zaczyna i kończy się rzezią. (Jan Kott, Makbet albo zarażeni śmiercią) Makbet to dramat opisujący walkę o władzę, o najwyższy urząd w państwie; wiecznie aktualne pytanie, co kieruje człowiekiem, dla którego nieważne są środki, by tę władzę osiągnąć u wybitnego współczesnego reżysera teatralnego Krzysztofa Warlikowskiego - zyskuje nowe oblicze; w 2004 roku wystawił w Hanowerze dramat Szekspira, który zaczyna się od końca; Makbet we - filmy edukacyjne on-line Strona 16/19

17 współczesnym mundurze polowym, znanym z telewizyjnych relacji z najnowszych wojen, leży na scenie paląc spokojnie papierosa; obok skamle Lady Makbet i Seyton, który przyniósł złą nowinę, że las zaczął iść; królobójstwo, którego dopuszcza się Makbet w tym spektaklu, nie jest zbrodnią wywołaną przez Wielki Mechanizm Historii; Warlikowski ukazuje Szekspirowską historie akcentując przede wszystkim relacje między bohaterami - pałac staje się w ujęciu reżysera wynaturzonym domem rodzinnym, relacje - filmy edukacyjne on-line Strona 17/19

18 królewskie są relacjami rodzinnymi; w taki ujęciu spektakl Warlikowskiego opowiada o wojnie, która jest w nas znana reżyserka Maja Kleczewska za pomocą Makbeta stawia z kolei pytanie o portret zła w popkulturze; zło w jej przedstawieniu w spektaklu z w teatrze w Opolu nie jest dosłowną kopią rzeczywistości, ale przeciwnie - cytatem z filmowej akcji; Kleczewska pokazuje świat, w którym funkcjonują tylko wzorce przemocy, gwałtu, zbrodni; spektakl nie mówi, że zło jest banalne; pokazuje krok po kroku, jak się rodzi, nabiera rozpędu; w opolskim spektaklu Makbeta i Banca poznajemy, gdy siedzą w - filmy edukacyjne on-line Strona 18/19

19 Powered by TCPDF ( Ściąga eksperta fotelach przed telewizorem; na tragedię Szekspira reżyserka nakłada rozmaite klisze, głównie zdjęte z filmów; na przykład wiedźmy: Kleczewska zrobiła z nich tzw. drag queens rodem z takich obrazów jak np. Priscilla królowa pustyni; nad spektaklem unosi się przewrotny duch Quentina Tarantino - filmy edukacyjne on-line Strona 19/19