makroregionu Polski Centralnej

Transkrypt

1 Załącznik nr 1 ANALIZA SYTUACJI SPOŁECZNO-GOSPODARCZEJ makroregionu Polski Centralnej makroregionu Polski Centralnej Warszawa, 2016 r.

2 Spis treści I. Wprowadzenie... 4 II. Główne wnioski... 5 III. Sytuacja makroekonomiczna i struktura gospodarki PKB per capita w PPS odniesieniu do UE (UE 28=100) PKB per capita (Polska=100) ceny bieżące Wartość dodana brutto (WDB) Wydajność pracy Przeciętny miesięczny dochód rozporządzalny na 1 osobę IV. Demografia i migracje Stan ludności Przyrost naturalny Dzietność Udział ludności wg ekonomicznych grup wieku w % ludności ogółem Migracje V. Rynek pracy Bezrobocie Stopa bezrobocia wg BAEL Wskaźnik bezrobocia osób w wieku lata Wskaźnik zatrudnienia osób w wieku lata Wskaźnik zatrudnienia osób w wieku Współczynnik aktywności zawodowej VI. Edukacja i kapitał ludzki Odsetek ludności z wykształceniem wyższym Udział studentów kierunków artystycznych, medycznych, rolniczych, leśnych i rybactwa, inżynieryjnotechnicznych w liczbie studentów szkół wyższych ogółem Udział studentów kierunków artystycznych w liczbie studentów szkół wyższych ogółem Udział studentów kierunków medycznych w liczbie studentów szkół wyższych ogółem Udział studentów kierunków rolniczych, leśnych i rybactwa w liczbie studentów szkół wyższych ogółem Wychowanie przedszkolne Opieka nad dziećmi do lat Liczba instytucji opieki nad dziećmi do lat Dostępność miejsc w żłobkach VII. Gospodarka: inwestycje, innowacje, przedsiębiorczość Nakłady inwestycyjne w przedsiębiorstwach na 1 mieszkańca Nakłady wewnętrzne na B+R na 1 mieszkańca Nakłady na działalność B+R w relacji do PKB Udział zatrudnionych w B+R w liczbie pracujących ogółem Wskaźnik HRST Liczba jednostek naukowych prowadzących działalność naukowo-badawczą w dziedzinie biotechnologii Liczba zgłoszonych wynalazków i udzielonych patentów Udzielone prawa ochronne na wzory użytkowe na 100 tys. ludności Udział nowo zarejestrowanych (nowo powstałych) podmiotów sektora kreatywnego w liczbie nowopowstałych podmiotów ogółem Udział nowo zarejestrowanych (nowo powstałych) podmiotów sektora medycznego w liczbie nowopowstałych podmiotów ogółem

3 Udział nowo zarejestrowanych (nowo powstałych) w systemie REGON podmiotów sektora przetwórstwa rolno-spożywczego w ogólnej liczbie nowo zarejestrowanych podmiotów ogółem Udział gospodarstw ekologicznych w ogólnej liczbie gospodarstw ekologicznych w kraju Udział w krajowych zbiorach owoców z drzew Indeks konkurencyjności regionalnej RCI Indeks regionalnej przedsiębiorczości REDI Ranking innowacyjności regionów VIII. Infrastruktura: drogi, koleje Drogi 49 Koleje IX. Spis wykresów X. Spis tabel XI. Spis map

4 I. Wprowadzenie Niniejsze opracowanie przygotowane w styczniu 2016 r. jest analizą pokazującą uwarunkowania społecznogospodarcze makroregionu Polski Centralnej oraz zmiany zachodzące na jego obszarze w ostatnich latach. Dokonano pogłębionej analizy danych statystycznych dotyczących Polski Centralnej, przede wszystkim dostarczanych przez Główny Urząd Statystyczny lub pochodzących z cyklicznych badań (np. BAEL, Diagnoza społeczna). Podczas przygotowywania analizy korzystano najczęściej z danych za rok 2014 lub najnowszych, jakie zostały opublikowane. Punktem odniesienia jest przede wszystkim rok Dane dla makroregionu Polski Centralnej i jego województw są przedstawiane zazwyczaj na tle Polski (tzn. średnie ogólnokrajowe i wyniki dla wszystkich województw) lub na tle innych regionów europejskich. Analizie poddane zostały wskaźniki gospodarcze, takie jak poziom dochodu rozporządzalnego czy struktura zatrudnienia w makroregionie, jak również dane o charakterze społecznym, które pokazują kondycję społeczeństwa Polski Centralnej. Analiza zawiera informacje na temat szeregu wskaźników ważnych dla określenia poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego tego makroregionu, pokazuje obszary deficytów i te, w których przoduje. We wstępnej części analizy dokonano podsumowania całości tekstu, wskazując najważniejsze wnioski, które pozwolą na monitorowanie realizacji Strategii Rozwoju Polski Centralnej do roku 2020 z perspektywą

5 II. Główne wnioski Makroregion Polski Centralnej jest obszarem zróżnicowanym pod względem rozwoju społeczno-gospodarczego. Każde z województw posiada potencjał możliwy do wykorzystania, a podejmowanie działań ponadregionalnych może sprzyjać wzmocnieniu efektu rozwojowego. W analizie pokazującej Polskę Centralną jako całość widać, że w makroregionie zachodzą pozytywne zmiany, a w niektórych aspektach tworzące go województwa zajmują czołowe pozycje w kraju lub notują znaczące wzrosty wartości wskaźników ważnych dla diagnozowania rozwoju. Polska Centralna charakteryzuje się najwyższym w kraju poziomem rozwoju gospodarczego w porównaniu do innych makroregionów (zarówno pod względem wskaźników PKB na 1 mieszkańca, jak i wskaźnika wartości dodanej brutto). Dobra pozycja makroregionu centralnego wynika przede wszystkim ze znaczącej przewagi gospodarczej województwa mazowieckiego. Niemniej jednak rozwój poszczególnych województw Polski Centralnej cechuje nierównomierność, zarówno w wymiarze terytorialnym, jak i pod względem dynamiki zmian wartości wskaźników dotyczących różnych aspektów rozwoju. Ważnym zadaniem dla regionów jest więc podejmowanie działań na rzecz wzmacniania poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego, by sytuacja województw i całego makroregionu ulegała dalszej poprawie, szczególnie w zakresie opisanym za pomocą celów strategicznych, postawionych w dedykowanej Polsce Centralnej Strategii. Z tego względu istotnym punktem odniesienia są zmiany społeczno-gospodarcze zachodzące w innych regionach UE, jak również prognozy dotyczące przyszłej sytuacji ekonomicznej, społecznej i gospodarczej wskazujące długofalowe skutki zmian zachodzących obecnie. 1. Wartość PKB per capita (gdzie UE 28=100) w województwach Polski Centralnej w 2013 r. wynosiła: 107% w mazowieckim i 63% w łódzkim, co stanowiło odpowiednio 1. i 6. miejsce w kraju. Wartość PKB per capita w stosunku do średniej unijnej dla makroregionu Polski Centralnej była wyższa niż wartość dla Polski ogółem i wynosiła 92%. Warto zauważyć, że w latach województwo mazowieckie cechowało się największą w kraju zmianą PKB per capita w PPS w relacji do UE 28 (wzrost o 29 p.p.), natomiast województwo łódzkie ze wzrostem o 16 p.p. uplasowało się na 4. pozycji w kraju. PKB per capita w PPS w relacji do UE osiągnięty przez makroregion Polski Centralnej w 2013 r. (tj. 93%) jest wyższy niż w innych europejskich regionach takich jak: Czechy (82%) czy Słowacja (75%). Wartość wskaźnika jest natomiast zbliżona do niemieckiej Saksonii (91%), francuskich Sud-Ouest (93%) i Basenu Paryskiego (89%) czy angielskiego North West (91%). Warto jednak zauważyć, że wzrost wskaźnika w Polsce Centralnej w latach wynoszący 8 p.p. (z 85% w 2010 r.) był większy niż np. w Saksonii (zmiana o 4 p.p.), Sud-Ouest i Basenie Paryskim (gdzie wskaźnik pozostał bez zmian) i w North West (spadek o 3 p.p.). 2. Biorąc pod uwagę PKB per capita mierzone w cenach bieżących i odnoszącego się do średniej dla kraju (Polska=100%) w 2013 r. województwo mazowieckie osiągnęło najwyższą wartość wskaźnika w kraju (160,5%), natomiast województwo łódzkie uplasowało się na 6. pozycji (93,3%). Pod względem zmiany wielkości PKB na 1 mieszkańca w latach województwa Polski Centralnej uplasowały się w czołówce w kraju. We wskazanym okresie w mazowieckim nastąpił wzrost wartości wskaźnika o 9,8 p.p. (2.), a w łódzkim o 1,2 p.p. (3.). 3. Struktura gospodarki mierzona wartością dodaną brutto (WDB) w województwach Polski Centralnej w 2013 r. była podobna do struktury krajowej tzn. największy udział miał sektor usługowy, przemysł generował około jednej trzeciej WDB, a rolnictwo tworzyło najmniejszą wartość. Analiza zmiany wartości wskaźnika dla poszczególnych sektorów gospodarczych w latach wskazuje, że w obydwu województwach makroregionu wzrósł udział rolnictwa w WDB (łódzkie o 0,2 p.p., a mazowieckie o 0,4 p.p.), natomiast średni wzrost dla makroregionu jest taki sam jak średnia dla kraju tj. 0,3 p.p. W przypadku zmiany udziału przemysłu w WDB województwo mazowieckie podobnie jak sześć innych województw w kraju odnotowało wzrost wartości wskaźnika (o 0,5 p.p.). Z kolei w łódzkim wystąpił nieznaczny spadek udziału sektora przemysłowego w WDB (o 0,1 p.p.). Średnia zmiana dla makroregionu wyniosła wzrost o 0,3 p.p., a dla porównania średnia ogólnokrajowa to spadek o 0,3 p.p. Udział usług w WDB zmalał zarówno w województwie mazowieckim (o 0,9 p.p.), jak i łódzkim (o 0,1 p.p), a średni spadek dla makroregionu wyniósł 0,7 p.p. Dla porównania jedynie w sześciu województwach w Polsce udział usług w WDB w latach uległ zwiększeniu (np. dolnośląskie o 1,8 p.p., śląskie o 1,1 p.p., wielkopolskie o 0,3 p.p.). 4. Wydajność pracy wśród województw w Polsce w 2013 r. była najwyższa w mazowieckim zł. Drugie województwo makroregionu łódzkie z wynikiem zł, uplasowało się na 9. pozycji w zestawieniu i poniżej średniej krajowej (wynoszącej zł). W latach wartość wskaźnika 5

6 rosła w całym makroregionie. Województwo łódzkie uplasowało się w czołówce zestawienia pod względem największego przyrostu wartości wskaźnika osiągając 18,5% (2. miejsce w kraju za pomorskim, gdzie wydajność pracy wzrosła o 18,9%). Województwo mazowieckie odnotowało wzrost o 17,1% (6.). Dla porównania średnia dla kraju to wzrost o 16,3%. 5. Analiza przeciętnego miesięcznego dochodu rozporządzalnego na 1 osobę w 2014 r. pokazuje, że najlepsza sytuacja w kraju występowała w województwie mazowieckim, gdzie wyniósł on 1703,62 zł. Warto zwrócić uwagę na różnicę między dochodem na 1 osobę osiągniętym w mazowieckim, a drugim w kraju śląskim, gdzie wartość wskaźnika wyniosła 1381,68 zł. Drugie województwo Polski Centralnej, łódzkie, uplasowało się na 6. miejscu z dochodem w wysokości 1293,36 zł. Stanowiło to wynik niższy niż średnia dla kraju (1340,44 zł), ale wyższy niż w takich województwach jak wielkopolskie (1268,78 zł) czy małopolskie (1260,58 zł). Obydwa województwa makroregionu cechują się jedynymi z najmniejszych zmian wysokości miesięcznego dochodu rozporządzalnego na 1 osobę w latach Wartość wskaźnika w łódzkim wzrosła o 9,7% (14. miejsce w kraju), a w mazowieckim jedynie o 6,3% (15.). Mniejszy wzrost w kraju zanotowano jedynie w kujawsko-pomorskim (o 3,7%). 6. Polska Centralna jest ludnym obszarem kraju. Choć jej obszar stanowi 17,2% powierzchni Polski, to w makroregionie tym żyje 20,4% mieszkańców. W 2014 r. było to osób, w tym kobiet i mężczyzn. W porównaniu z rokiem 2009 liczba ludności tej części kraju zwiększyła się o 0,82%, podczas gdy średnio w Polsce wzrost ten wyniósł tylko 0,18%, przy czym za wzrost w skali makroregionu odpowiada woj. mazowieckie, w którym występuje zarówno dodatnie saldo migracji, jak i dodatni przyrost naturalny (odpowiednio 2,15% i 0,7%). Województwo łódzkie zanotowało spadki wartości obydwu wskaźników (o 1,48% i 2,8%). 7. Województwo mazowieckie notuje także stosunkowo wysoką dzietność (1,382 dziecka na 1 kobietę w wieku lat), wyższą od średniej dla kraju (1,290); jest to drugi wynik w Polsce, po woj. pomorskim (1,396). W skali makroregionu wynik ten jest również wyższy od krajowego (wynosi 1,384), natomiast w woj. łódzkim zanotowano niższą od ogólnopolskiej wielkość wskaźnika dzietności (1,268). Pomimo stosunkowo dobrego wyniku Polski Centralnej, nie zapewnia on prostej zastępowalności pokoleń, która wymaga dzietności na poziomie 2,1-2,2 dziecka na 1 kobietę w wieku rozrodczym. 8. Makroregion Polski Centralnej jest atrakcyjnym gospodarczo obszarem Polski o czym świadczy m.in. wysoka liczba osób imigrujących do makroregionu zarówno z innych części kraju, jak również zza granicy. Jest to związane nie tylko z lokalizacją na tym obszarze stolicy kraju i koncentracją urzędów centralnych oraz usług publicznych, w tym przede wszystkim wyższego rzędu, ale również relatywnie dobrze rozwiniętym rynkiem pracy ogniskującym się głównie wokół Warszawy. Polskę Centralną charakteryzuje mniejszy rozmiar emigracji zagranicznych niż pozostałą część kraju, o czym świadczy m.in. dużo wyższy niż przypadku Polski ogółem współczynnik salda migracji w latach (dla wszystkich grup wiekowych). Dla osób w wieku produkcyjnym wyniósł on w 2014 roku 1,4, dla Polski ogółem zaś -6,0. Biorąc pod uwagę migracje zagraniczne, w 2014 roku wyjechało z Polski Centralnej 2316 osób, co stanowi zaledwie 8,2 % wyjeżdżających z kraju. W latach liczba wyjeżdżających z makroregionu spadła o niespełna 5%. W Analizowanym okresie liczba zameldowań zagranicznych na pobyt stały wzrosła o ponad 5%, przy jednoczesnym jej dużym spadku na poziomie kraju (17,8%). Biorąc pod uwag migracje międzywojewódzkie w 2014r. spośród wszystkich wymeldowanych osób w wielu produkcyjnym w Polsce Centralnej aż 84 % zameldowało się ponownie w makroregionie, a jedynie 16% podjęło decyzję o przeprowadzce poza ten obszar (jest to udział znacznie niższy niż w przypadku pozostałych makroregionów objętych strategiami ponadregionalnymi). 9. Województwo mazowieckie wyróżnia się na tle kraju pod względem najniżej spośród województw stopy bezrobocia wg miejsca zamieszkania (zgodnie z metodologią BAEL) w 2014 r. 7,2%. Województwo łódzkie natomiast, z wynikiem 8,8% osiągnęło wartość wskaźnika zbliżoną do średniej krajowej (9,0%). Stopa bezrobocia wg BAEL w 2014 r. dla makroregionu wyniosła 7,7%. 10. Wskaźnik bezrobocia dla osób w wieku lata w 2014 r. w Polsce Centralnej (7,7%) jest najniższy spośród wszystkich makroregionów w Polsce (np. Region Południowy 8,7%). W ujęciu europejskim jest to wartość niższa niż średnia dla UE 28 wynosząca 1%. W porównaniu do innych regionów w Europie, sytuacja pod względem bezrobocia w Polsce Centralnej jest porównywalna m.in. do Saksonii (7,3%), ale gorsza niż w np. w Brandenburgii (6,7%) czy w Czechach (6,0%). W Regionie Centralnym w latach widoczny jest spadek wskaźnika bezrobocia o 0,3 p.p. (z 8,0% w 2010 r.). Dla porównania spadek 6

7 bezrobocia osób w wieku lata w Saksonii, Brandenburgii i Czechach w tym okresie był większy: odpowiednio o 4,1 p.p. (z 11,4% w 2010 r.), 3,2 p.p. (z 9,9% w 2010 r.) i 1,1 p.p. (z 7,1% w 2010 r.). 11. Wskaźnik zatrudnienia osób w wieku lata w 2014 r. w Polsce Centralnej wyniósł 60,4%. Makroregion ten cechował się najwyższą wartością wskaźnika wśród innych makroregionów w kraju (np. Polska Południowa 54,7%), ale jednocześnie była to wartość niższa niż średnia dla UE 28, która osiągnęła 64,8%. W porównaniu do innych regionów europejskich, wskaźnik zatrudnienia w makroregionie centralnym był zbliżony do regionów niemieckich np. Saksonia (59,4%), Brandenburgia (60,4%), Hessen (60,2%), hiszpańskiego Este (60,8%) czy Czech (59,3%) i Słowacji (59,4%). Warto zwrócić uwagę na wzrost wartości wskaźnika zatrudnienia w latach w Polsce Centralnej, który wyniósł 3,0 p.p. (z 57,4% w 2010 r.). Zmiana ta była wyższa niż w regionie Hessen, gdzie wzrost wyniósł 1,0 p.p. (z 59,2% w 2010 r.), w Czechach wzrost o 0,9 p.p. (z 58,4% w 2010 r.), na Słowacji o 0,4 p.p. (z 59,0% w 2010 r.). W Saksonii natomiast wartość wskaźnika nie uległa zmianie, a w Brandenburgii zmniejszyła się o 1,7 p.p. (z 62,1% w 2010 r.). W 2014 r. województwo mazowieckie odnotowało najwyższą w kraju wartość wskaźnika zatrudnienia osób w wieku 50 lat i więcej 36,7%. Natomiast drugie z województw makroregionu łódzkie zajęło 3. miejsce (33,9%). Dla porównania średnia dla kraju wyniosła 32,1%. Zmiany wartości wskaźnika zatrudnienia osób w wieku 50+ jakie zaszły w województwach makroregionu w latach były wyróżniające się tle kraju. Łódzkie uplasowało się na 1. miejscu w kraju (wzrost o 4,3 p.p. z 29,6% w 2010 r. do 33,9% w 2014 r.), a mazowieckie na 3. miejscu (wzrost o 3,7 p.p. z 33,0% w 2010 r. do 36,7% w 2014 r.). 12. W 2014 r. województwa Polski Centralnej były liderami w kraju pod względem aktywności zawodowej mazowieckie zajęło 1. miejsce w kraju (61,5%), a łódzkie 2. (58,3%). Współczynnik aktywności zawodowej był w tych województwach wyższy niż średnia dla kraju, która wyniosła 56,2%. Analiza zmiany wartości wskaźnika w latach wykazuje, że województwo łódzkie wyróżniło się na tle kraju (wzrost o 1,7 p.p.), natomiast województwo mazowieckie zajęło 2. miejsce (wraz z dolnośląskim) odnotowując wzrost wartości wskaźnika o 1,3 p.p. 13. W 2014 r. najwyższy w kraju odsetek ludności z wykształceniem wyższym miało województwo mazowieckie (33,0%), a województwo łódzkie uplasowało się na 7. miejscu z wynikiem 22,7% (poniżej średniej dla kraju wynoszącej 23,8%). Odsetek ludności z wykształceniem wyższym w makroregionie centralnym wyniósł 29,5% (co stanowiło wartość wyższą niż np. w Polsce Południowej 22,9%). W latach największy w kraju przyrost wartości wskaźnika miał miejsce w mazowieckim (o 5,8 p.p.). Województwo łódzkie ze wzrostem o 4,0 p.p. uplasowało się na 10. pozycji, poniżej średniej dla kraju wynoszącej 4,4 p.p. Zmiana dla makroregionu centralnego wyniosła 5,3 p.p. i była wyższa niż w Polsce Południowej 3,7 p.p. 14. W 2013 r. udział studentów kierunków artystycznych, medycznych, rolniczych, leśnych i rybactwa, inżynieryjno-technicznych w liczbie studentów szkół wyższych ogółem w dwóch województwach makroregionu był zróżnicowany. Województwo łódzkie z wynikiem 23,2% uplasowało się na 3. miejscu w kraju. Natomiast mazowieckie osiągnęło niższy wynik (16,6%) i znalazło się na 13. pozycji. Wartość wskaźnika dla makroregionu centralnego wyniosła 18,2%, przy średniej dla kraju 20,5%. Dla porównania udział studentów na wymienionych kierunkach w Polsce Południowej był wyższy niż w Polsce Centralnej i wynosił 21,0%. Warto zwrócić uwagę, że województwo łódzkie jest liderem rankingu województw pod względem zwiększenia odsetka studentów wymienionych kierunków w liczbie studentów ogółem w latach wzrost wyniósł 4,0 p.p. Wzrost w mazowieckim był mniejszy i był zbliżony do średniej krajowej (mazowieckie 2,8 p.p., średnia 2,9 p.p.). 15. Analiza odsetka dzieci w wieku 3-5 lat objętych wychowaniem przedszkolnym w 2014 r. pokazuje, że makroregion Polski Centralnej znajduje się w bardzo korzystnej sytuacji. Do przedszkoli uczęszczało w nim 83,4% dzieci w 3-5-letnich, co było wynikiem powyżej średniej dla kraju (79,4%). Województwo mazowieckie notuje drugi najwyższy odsetek dzieci uczęszczających do przedszkola (84,5%, po woj. opolskim 86,5%), a woj. łódzkie piąty (80,8%). Pod względem odsetka gmin, w których funkcjonowały instytucje opieki nad dziećmi do lat 3, w 2014 r. województwa Polski Centralnej znajdowały się w drugiej połowie krajowego zestawienia. W woj. mazowieckim instytucje te działały w 21% gmin, w woj. łódzkim w 17%, przy średniej dla kraju równej 23%. Do będącego liderem zestawienia woj. opolskiego obydwu regionom centralnym brakowało ok. 40 p.p., jednak odsetki te rosną. Na przestrzeni lat wzrost w woj. mazowieckim był równy wzrostowi krajowemu (10 p.p.), w woj. łódzkim był nieco niższy i wyniósł 7 p.p. Tym samym województwa Polski Centralnej ulokowały się odpowiednio na 6. i pozycji (wraz z województwami: śląskim, świętokrzyskim i zachodniopomorskim). 7

8 16. W 2013 r. województwo mazowieckie zdecydowanie przewyższało inne województwa w kraju pod względem wielkości nakładów inwestycyjnych w przedsiębiorstwach na 1 mieszkańca, które wyniosły 5556,6 zł (wyprzedzając dolnośląskie 4710,8 zł i śląskie 1078,2 zł). Województwo łódzkie natomiast, uplasowało się na 5. miejscu w kraju (tuż za średnią krajową wynoszącą 3453,2 zł na 1 mieszkańca) odnotowując nakłady inwestycyjne w przedsiębiorstwach na 1 mieszkańca w wysokości 3317,0 zł. Pomimo bardzo dobrej sytuacji w 2013 r., województwa makroregionu plasują się w końcowej części zestawienia pod względem wzrostu nakładów inwestycyjnych w przedsiębiorstwach na 1 mieszkańca w latach (mazowieckie 12., a łódzkie 13. miejsce w kraju). 17. Pod względem wielkości nakładów wewnętrznych na B+R na 1 mieszkańca w 2013 r. zdecydowanym liderem w kraju było województwo mazowieckie, które osiągnęło 1071,9 zł. Wartość wskaźnika w wymienionym województwie znacząco przewyższała drugie w zestawieniu - małopolskie, gdzie nakłady na 1 mieszkańca były ponad dwukrotnie niższe i wyniosły 494,6 zł. Drugie z województw Polski Centralnej łódzkie uplasowało się w połowie rankingu i z wynikiem 268,9 zł zajęło 8. miejsce. Stanowiło to wartość niższą niż średnia dla kraju (374,6 zł), ale zbliżoną do takich województw jak: śląskie (275,5 zł) czy wielkopolskie (287,7 zł). Średnie nakłady wewnętrzne na B+R na 1 mieszkańca dla całego makroregionu centralnego wyniosły 813,5 zł. Pomimo bardzo dobrej pozycji mazowieckiego pod względem nakładów wewnętrznych na B+R na 1 mieszkańca w 2013 r., zmiana wielkości wskaźnika w latach była niższa niż średnio w kraju (tj. 38,5%) i wyniosła 32,6% (z 808,3 zł w 2010 r.). Pozwoliło to zająć 9. miejsce w kraju. Województwo łódzkie odnotowało mniejszy wzrost (o 23,8%, z 217,2 zł w 2010 r.). 18. Wartość wskaźnika odnoszącego się do nakładów na działalność B+R w relacji do PKB (w cenach bieżących) w 2012 r. w województwach makroregionu centralnego jest zróżnicowana. Województwo mazowieckie jest liderem w kraju i osiągnęło wartość 1,38%, a łódzkie z wartością 0,77% uplasowało się na 7. pozycji. Dla porównania średnia dla kraju wyniosła 0,89%. 19. W 2014 r. województwa Polski Centralnej cechowały się dużym zróżnicowaniem pod względem wielkości odsetka zatrudnionych w sektorze badawczo-rozwojowym w ogóle pracujących. Województwo mazowieckie uplasowało się na 1. miejscu w kraju (1,62%), a łódzkie z wynikiem 0,65% na 10. miejscu (wartość dla makroregionu to 1,30%). Dla porównania średnia dla kraju wyniosła 0,96%. 20. Na poziomie krajowym, wartość wskaźnika HRST liczonego jako zasoby ludzkie dla nauki i technologii mierzone jako odsetek populacji ogółem, w województwach Polski Centralnej w 2014 r. jest zróżnicowana. Województwo mazowieckie cechuje się najlepszą sytuacją w kraju 36,8%, a łódzkie uplasowało się na 8. miejscu z wynikiem 26,2%. Warto zwrócić uwagę na zmianę wartości wskaźnika HRST w latach Województwo mazowieckie odnotowało drugi wzrost w Polsce o 4,7 p.p. (za dolnośląskim 5,5 p.p.). Województwo łódzkie natomiast, z wynikiem 3,4 p.p. uplasowało się na 9. pozycji w zestawieniu oraz poniżej średniej krajowej, wynoszącej 3,8 p.p. Analiza wartości wskaźnika HRST w porównaniu do innych regionów w Europie pokazuje, że w 2014 r. w makroregionie centralnym (33,2%) była ona wyższa niż w Czechach (27,5%) i na Słowacji (24,1%) oraz zbliżona do takich regionów niemieckich jak: Meklemburgia (33,7%), Nadrenia (33,9%) czy Schleswig-Holstein (33,4%). W latach w Polsce Centralnej wartość wskaźnika wzrosła o 4,4 p.p. (z 28,8% w 2010 r.), co stanowiło większy wzrost niż regiony wymienione powyżej: Nadrenia o 2,6 p.p. (z 31,3% w 2010 r.), Schleswig-Holstein o 2,8 p.p. (z 30,6% w 2010 r.) i Meklemburgia o 1,0 p.p. (z 32,7% w 2010 r.). W przypadku Czech wzrost wyniósł 1,2 p.p. (z 26,3% w 2010 r.), a na Słowacji 0,7 p.p. (z 23,4% w 2010 r.). 21. W 2013 r. województwo mazowieckie było liderem w kraju pod względem liczby jednostek naukowych prowadzących działalność naukowo-badawczą w dziedzinie biotechnologii 31 jednostek. Na dalszych miejscach w zestawieniu znalazły się wielkopolskie (12 jednostek), śląskie (11) oraz łódzkie (10). Analiza dynamiki zmian liczby jednostek naukowych prowadzących działalność naukowo-badawczą w dziedzinie biotechnologii w latach wykazuje, że w makroregionie centralnym przybyły 2 jednostki (obie w województwie łódzkim). Jest to dobry wynik na tle kraju, ponieważ jedynie w sześciu województwach w Polsce liczba jednostek się zwiększyła, a łączny przyrost w kraju wyniósł 6 jednostek. 22. W 2014 r. województwa Polski Centralnej zgłosiły łącznie 1148 wynalazków, co stanowiło 29,1% zgłoszeń w kraju. Dla porównania w innych makroregionach liczba wynalazków wynosiła: w Polsce Zachodniej 1035 wynalazków (26,3% zgłoszeń wynalazków w kraju), w Polsce Południowej (904 zgłoszeń, 22,9%), a w Polsce Wschodniej (534 zgłoszeń, 13,5% zgłoszeń krajowych). W 2014 r. wśród województw Polski Centralnej więcej wynalazków zgłoszono w mazowieckim 912 (1. miejsce w kraju), które zdecydowanie wyprzedza 8

9 inne województwa w kraju (drugie w zestawieniu śląskie zgłosiło 560 wynalazków, a trzecie dolnośląskie 440). Drugie z województw makroregionu łódzkie, zgłosiło mniej wynalazków tj. 236 (6. miejsce w kraju). Pod względem procentowego udziału liczby zgłoszeń wynalazków poszczególnych województw w liczbie zgłoszeń wynalazków krajowych, sytuacja Polski Centralnej prezentuje się następująco. Największy odsetek zgłoszeń spośród województw makroregionu zanotowano w mazowieckim, które jest jednocześnie liderem krajowym 23%. Województwo łódzkie natomiast uzyskało 6% udziału krajowego (6. miejsce), co stanowiło wartość zbliżoną do takich województw jak wielkopolskie (8%), zachodniopomorskie (5%) czy lubelskie (6%). 23. W przypadku udzielonych patentów w 2014 r., ich liczba w Polsce Centralnej (696) jest najwyższa spośród wszystkich makroregionów (Polska Zachodnia 668, Południowa 630, Wschodnia 304). Spośród województw makroregionu centralnego, najwięcej patentów udzielono w mazowieckim (507, 1. miejsce w kraju), natomiast w łódzkim 189 (6.). Procentowy udział w liczbie udzielonych patentów w kraju kształtuje się następująco: Polska Centralna 28,0%, Polska Zachodnia 26,8%, Polska Południowa 25,3% i Polska Wschodnia 12,2%. 24. W Polsce Centralnej w 2014 r. wskaźnik udzielonych praw ochronnych na wzory użytkowe na 100 tys. ludności wyniósł 1,58. Był to wyższy wynik niż w Polsce Zachodniej (1,19) i Wschodniej (1,24), ale niższy niż w Polsce Południowej, gdzie jego wartość wyniosła 2,33. W układzie wojewódzkim, mazowieckie zajęło 4. miejsce z wynikiem 1,67, a łódzkie 8. (1,40). Analiza liczby udzielonych praw ochronnych na wzory użytkowe na 100 tys. ludności w latach wykazuje, że województwo mazowieckie jest jednym z dwóch województw w kraju (obok lubuskiego), w którym wartość wskaźnika spadła (o 0,53 tj. z 2,20 w roku 2010 do 1,67 w 2014 r.). Województwo łódzkie natomiast odnotowało wzrost liczby udzielonych praw ochronnych o 0,50 (z 0,90 w 2010 r. do 1,40 w 2014 r.) 5. miejsce w kraju. Polska Centralna była jedynym polskim makroregionem, w którym wartość wskaźnika spadła (o 0,20 tj. z 1,78 w 2010 r. do 1,58 w 2014 r.). 25. W 2014 r. Polska Centralna była liderem wśród polskich makroregionów pod względem udziału podmiotów sektora kreatywnego w liczbie nowopowstałych podmiotów osiągając wynik 12,7% (plasując się przed Polską Południową 8,8%, Zachodnią 7,6% i Wschodnią 7,3%). W układzie wojewódzkim, pierwsze miejsce w kraju zajęło mazowieckie (14,3%), które wyprzedziło małopolskie (8,9%) i śląskie (8,7%). Województwo łódzkie uplasowało się w połowie zestawienia, zajmując 8. pozycję z wynikiem 8,0%. Analizując zmianę wartości wskaźnika w latach należy zwrócić uwagę, że województwa Polski Centralnej znajdują się w czołówce zestawienia. Województwo mazowieckie zajęło 1. miejsce w kraju pod względem zwiększenia udziału nowo zarejestrowanych podmiotów sektora kreatywnego w ogólnej liczbie nowopowstałych podmiotów (wzrost o 3,6 p.p.) przewyższając dwukrotnie średnią dla kraju (wzrost o 1,3 p.p.), a łódzkie uplasowało się na 3. miejscu ze wzrostem o 1,1 p.p. 26. Województwo łódzkie było liderem w kraju (wraz z kujawsko-pomorskim) w 2014 r. pod względem udziału nowo zarejestrowanych podmiotów sektora medycznego w liczbie podmiotów ogółem z wynikiem 5,0%. Drugie z województw Polski Centralnej uplasowało się poniżej średniej krajowej (4,1%) i z wartością 3,7% zajęło 13. miejsce. Również pod względem zmiany wartości wskaźnika w latach województwo łódzkie zajęło 1. miejsce w kraju (wzrost o 1,4 p.p.). Województwo mazowieckie z kolei, ze wzrostem o 0,3 p.p., uplasowało się na 10. miejscu (tuż za średnią krajową wynoszącą 0,5 p.p.). W układzie makroregionalnym, w 2014 r. trzy obszary cechowały się takim samym udziałem nowo zarejestrowanych podmiotów sektora medycznego w liczbie podmiotów ogółem: Polska Centralna, Zachodnia i Wschodnia uzyskały wartość wskaźnika na poziomie 4,0%. Nieznacznie wyprzedziła je Polska Południowa, gdzie wskaźnik kształtował się na poziomie 4,3%. W latach Polska Centralna oraz Południowa odnotowały wzrost wartości wskaźnika o 0,6 p.p., a Zachodnia o 0,5 p.p. Najmniejszym wzrostem odznaczyła się Polska Wschodnia o 0,1 p.p. 27. W 2014 r. Polska Centralna osiągnęła taki sam udział nowo zarejestrowanych podmiotów sektora przetwórstwa rolno-spożywczego w ogólnej liczbie nowo zarejestrowanych podmiotów (0,5%) jak dwa inne makroregiony Polska Zachodnia i Wschodnia. Nieznacznie wyższy poziom wskaźnika osiągnęła Polska Południowa (0,6%). W układzie regionalnym, województwa Polski Centralnej uplasowały się w środkowej części zestawienia i osiągnęły wynik na poziomie średniej krajowej tj. 0,5%. W latach województwo łódzkie odnotowało największy w kraju spadek udziału nowo zarejestrowanych podmiotów sektora przetwórstwa rolno-spożywczego w ogólnej liczbie nowo zarejestrowanych podmiotów tj. o 0,4 p.p. (z 0,9% do 0,5%), a wartość wskaźnika w mazowieckim spadła się o 0,3 p.p. (z 0,8% do 0,5%). 9

10 28. Udział Polski Centralnej w ogóle liczby ekologicznych gospodarstw rolnych w kraju wyniósł 11,6% (dla porównania Polska Południowa to 6,5%, Zachodnia 28,1%, Wschodnia 48,8%). Województwa makroregionu centralnego cechowały się zróżnicowaniem pod względem ich udziału województwo mazowieckie z wynikiem 9,6% uplasowało się na 4. miejscu w kraju, a łódzkie - 2,0% (13. miejsce). Analiza zmiany wartości wskaźnika w latach pokazuje, że województwo mazowieckie odnotowało wzrost o 0,2 p.p. (z 9,4% w 2010 r. do 9,6% w 2014 r.), co stanowi 7. wzrost w kraju, a udział łódzkiego nie uległ zmianie. Łącznie w Polsce Centralnej wartość wskaźnika w 2014 r. zwiększyła się o 0,2 p.p. w stosunku do 2010 r. Dla porównania udział Polski Zachodniej i Polski Wschodniej zwiększył się (odpowiednio o 2,6 p.p. i 2,1 p.p.), a Polski Południowej zmalał (o 5,1 p.p.). 29. Województwa Polski Centralnej uplasowały się w czołówce w kraju pod względem udziału w krajowych zbiorach owoców z drzew w 2014 r. mazowieckie zajęło 1. miejsce w kraju (43,8%), a łódzkie 3. (13,1%). Jest to o tyle istotne, że cały makroregion Polski Centralnej stanowił 56,8% krajowych zbiorów owoców z drzew. Warto zauważyć, że województwo mazowieckie wyróżnia się też największym wzrostem wartości wskaźnika w latach (o 3,2 p.p.), wyprzedzając ponad dwukrotnie drugie w zestawieniu lubelskie, gdzie wzrost wyniósł 1,2 p.p. Województwo łódzkie natomiast, w latach odnotowało największy spadek spośród wszystkich województw (o 2,5 p.p.). 30. Województwo mazowieckie zajęło najlepszą sposób polskich regionów pozycję w rankingu konkurencyjności (EU Regional Competitiveness Index 2013) zajmując 147. miejsce, natomiast województwo łódzkie uplasowało się na 197. miejscu (na 262. europejskie badane regiony). Od pierwszej edycji EU Regional Competitiveness Index z 2010 r. województwo mazowieckie jako najbogatszy polski region, utrzymało się na takiej samej pozycji, a łódzkie spadło o 3. miejsca (ze 194.). W innym europejskim zestawieniu rankingu innowacyjności (Regional Innovation Scoreboard 2014), w którym regiony podzielono na cztery grupy w dziedzinie innowacji, mazowieckie (wraz z czterema innymi polskimi województwami) znalazło się w trzeciej grupie tj. umiarkowanych innowatorów, natomiast łódzkie zaliczono do ostatniej grupy skromnych innowatorów. Z kolei w raporcie Indeks Regionalnej Przedsiębiorczości i Rozwoju REDI, dotyczącym 125 europejskich regionów, Region Centralny (osiągając taki sam wynik punktowy jak Region Południowo-Zachodni) znalazł się najwyżej w zestawieniu spośród polskich makroregionów, co pozwoliło zając pozycję (wraz z włoskim Nord-Est). 31. Na koniec 2014 r. długość dróg publicznych w Polsce Centralnej wyniosła ponad 79 tys. km i była o ponad 5 tys. km większa niż w 2009 r. Oznacza to, że długość dróg publicznych zwiększyła się w makroregionie o 6,8% (w kraju 8,6%). Regiony Polski Centralnej uplasowały się pod względem wzrostu długości dróg publicznych na miejscach 7. (woj. łódzkie, wzrost o 8,3%) i 10. (woj. mazowieckie, wzrost o 6,0%). 32. W makroregionie Polski Centralnej w 2014 r. na 1000 km 2 przypadało średnio 11,96 km autostrady lub drogi ekspresowej, czyli więcej niż przeciętnie w kraju (9,61 km). Województwo łódzkie uplasowało się na 2. miejscu w ogólnopolskim zestawieniu na jego terenie na 1000 km 2 przypadało 22,25 km dróg tej kategorii. Lepszy wynik zanotowało jedynie woj. śląskie (23,69 km). Z kolei woj. mazowieckie (6,69 km) pod tym względem znalazło się na 12. pozycji, wyprzedzając jedynie województwa Polski Wschodniej: warmińsko-mazurskie, świętokrzyskie, lubelskie i podlaskie. 33. Polska Centralna znajduje się wśród krajowych liderów pod względem gęstości sieci dróg o twardej nawierzchni. Na każde 100 km 2 jej powierzchni przypada 103,9 km tych dróg, podczas gdy średnia wartość dla kraju to 92,0 km. Województwa tworzące makroregion uplasowały się na czwartej (woj. łódzkie) i piątej (woj. mazowieckie) pozycji w kraju, osiągając odpowiednio 109,4 km i 101,1 km dróg twardych na 100 km 2. Oznacza to, że Polskę Centralną wyprzedziły tylko trzy województwa: śląskie (176,6 km), małopolskie (160,3 km) i świętokrzyskie (117,7 km). Dodatkowo, gęstość sieci tych dróg rośnie w tym makroregionie szybciej niż przeciętnie w kraju: na przestrzeni lat zwiększyła się o 9,3%, podczas gdy w skali ogólnopolskiej było to 7,2%. W woj. łódzkim było to 9,8%, w woj. mazowieckim 9,1%, co pozwoliło im uplasować się odpowiednio na czwartej i szóstej pozycji w kraju. 34. Odniesienie gęstości sieci dróg do struktury osadniczej pokazuje, że w Polsce Centralnej na 10 tys. ludności przypada mniej kilometrów dróg o twardej nawierzchni niż średnio w kraju (odpowiednio 71,3 km w makroregionie centralnym i 74,8 km w kraju), przy czym woj. łódzkie osiągnęło wynik wyższy od krajowego (79,6 km, 10. miejsce w Polsce), a woj. mazowieckie niższy (67,4 km, 13. miejsce w kraju). 10

11 35. Wskaźnik gęstości sieci eksploatowanych linii kolejowych, wyrażany w liczbie ich kilometrów na każde 100 km 2 powierzchni województw w 2014 r. najwyższą wartość osiągnął w woj. śląskim (16,0 km / 100 km 2 ). Województwa Polski Centralnej znalazły się na dalszych pozycjach tego zestawienia, osiągając wyniki niższe od średniej dla kraju (6,2): w woj. łódzkim na 100 km 2 przypadało 5,9 km eksploatowanych torów, w woj. mazowieckim 4,7 km, co dało im odpowiednio 10. i 13. pozycję w Polsce. W skali makroregionu gęstość sieci kolejowej wyniosła 5,1 km / 100 km Odniesienie gęstości sieci kolejowej do struktury osadniczej ludności pokazuje, że w Polsce Centralnej w 2014 r. była ona stosunkowo niewielka. W kraju na 10 tys. mieszkańców przypadało średnio 5 km eksploatowanych linii kolejowych. W Polsce Centralnej 3,5 km. W województwach tego makroregionu było to 4,3 km w woj. łódzkim ( miejsce w kraju, ex aequo z woj. śląskim) i 3,1 km w woj. mazowieckim (ostatnie, 16. miejsce w kraju). Omawiany wskaźnik w 2014 r. nie osiągnął w makroregionie wysokich wartości, jednak należy zauważyć, że o ile w skali kraju na przestrzeni lat notuje się jej wyraźny spadek (średnio o 5,9%), o tyle w omawianym makroregionie spadek jest mniejszy (o 2,8%). Na tle kraju wyróżnia się woj. łódzkie jest jedynym, w którym wartość wskaźnika jest dodatnia, a nie ujemna (jak w 14 regionach) lub zerowa (jak w woj. świętokrzyskim). 11

12 III. Sytuacja makroekonomiczna i struktura gospodarki Niniejszy rozdział przedstawia informacje na temat struktury gospodarki makroregionu Polski Centralnej i to, jak kształtuje się jego sytuacja makroekonomiczna. W rozdziale zaprezentowano zestawienia danych dotyczących województw tworzących Polskę Centralną na tle Polski lub regionów UE, pokazujące jej rozwój gospodarczy. Podstawą dla omówień zaprezentowanych w niniejszym rozdziale są twarde dane, takie jak wartości związane z PKB, dynamiką wzrostu gospodarczego czy wydajnością pracy. Związane z nimi analizy o charakterze społecznym zostały przedstawione w kolejnym rozdziale. PKB per capita w PPS 1 odniesieniu do UE (UE 28=100) Wartość PKB na 1 mieszkańca (gdzie UE 28=100) w województwach Polski Centralnej w 2013 r. wynosiła: 107% w mazowieckim i 63% w łódzkim, co stanowiło odpowiednio 1. i 6. miejsce w kraju. Wartość PKB per capita w stosunku do średniej unijnej dla makroregionu Polski Centralnej była wyższa niż wartość dla Polski ogółem i wynosiła 92%. Warto zauważyć, że w latach województwo mazowieckie cechowało się największym w kraju wzrostem PKB per capita w PPS w relacji do UE 28, tj. o 29 p.p. (z 78% w 2004 r. do 107% w 2013 r.), natomiast województwo łódzkie ze wzrostem o 16 p.p. uplasowało się na 4. pozycji w kraju (z 47% w 2004 r. do 63% w 2013 r.). Wykres 1. Zmiana PKB per capita w PPS w relacji do UE 28 w latach (p.p.) Polska Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Eurostat PKB per capita w PPS w relacji do UE osiągnięty przez Polskę Centralną w 2013 r. (tj. 93%) jest wyższy niż w innych europejskich regionach takich jak: Czechy (82%) czy Słowacja (75%). Wartość wskaźnika jest natomiast zbliżona do niemieckiej Saksonii (91%), francuskich Sud-Ouest (93%) i Basenu Paryskiego (89%) czy angielskiego North West (91%). W Polsce Centralnej zauważalny był wzrost PKB per capita w relacji do UE w latach o 8 p.p. (z 85% w 2010 r.). Dla porównania wyżej wymienione regiony, które osiągnęły podobną wartość wskaźnika w 2013 r. odnotowały mniejsze wzrosty: Saksonia o 4 p.p. (87% w 2010 r.), Sud-Ouest i Basen Paryski bez zmian, a w North West wystąpił spadek o 3 p.p. (94% w 2010 r.). 1 Indeks PKB per capita wyrażony w PPS (Purchasing Power Standard) pokazuje wysokość PKB danego kraju w relacji do średniej unijnej, której wartość przyjęto za równą 100. Jest obliczany z uwzględnieniem różnic w poziomie cen w poszczególnych krajach. Wartości mniejsze lub większe niż 100 oznaczają odpowiednio niższy lub wyższy od średniej unijnej poziom PKB. 12

13 Mapa 1. PKB per capita w PPS w relacji do UE w 2010 i 2013 r. Źródło: Eurostat PKB per capita (Polska=100) ceny bieżące Wskaźnikiem pokazującym sytuację gospodarczą regionu na tle kraju jest procent krajowego średniego PKB per capita w odniesieniu do cen bieżących, przy czym średnią dla Polski przyjmuje się jako 100%. Obszar Polski Centralnej jest zróżnicowany wewnętrznie w zakresie wartości PKB na 1 mieszkańca. W 2013 r. województwo mazowieckie osiągnęło najwyższą wartość wskaźnika w kraju (160,5%), natomiast województwo łódzkie uplasowało się na 6. pozycji (93,3%). Należy zwrócić uwagę na dużą różnicę między pierwszym w kraju mazowieckim, a drugim i trzecim w zestawieniu dolnośląskim i wielkopolskim, które osiągnęły odpowiednio 111,9% i 107,2%. Wykres 2. PKB per capita w 2013 r. w cenach bieżących (Polska=100) (%) , ,9 107,2 104,0 96,3 93, ,7 83,3 83,1 82,0 80,5 73,0 72,9 71,5 71,1 70, Warto także zwrócić uwagę na zmianę wartości PKB na 1 mieszkańca w relacji do średniej krajowej (Polska=100) w latach W takim ujęciu jedynie cztery województwa w kraju w przyjętym okresie zwiększyły procent PKB na 1 mieszkańca. Wśród nich są obydwa województwa Polski Centralnej. Szczególnie wysoka była zmiana w województwie mazowieckim (wzrost o 9,8 p.p.), które zajęło 2. miejsce w kraju (po dolnośląskim 10,6 p.p.). Województwo łódzkie natomiast odnotowało niższy wzrost PKB na 1 mieszkańca, który wyniósł 1,2 p.p. (3. wzrost w kraju). 13

14 Wykres 3. Zmiana PKB na 1 mieszkańca (Polska=100) w latach (p.p.) 15,0 10,6 9,8 1 5,0-5,0-1 1,2 0,2-0,1-0,9-1,6-1,9-4,2-5,1-5,7-6,1-6,1-6,9-7,7 PKB na 1 mieszkańca (wyrażone w zł) w 2013 r. był najwyższy w województwie mazowieckim ( zł), ale województwo łódzkie również uplasowało się w czołówce zestawienia ( zł) zajmując 4. miejsce (za dolnośląskim i wielkopolskim). Pod względem zmiany wielkości PKB na 1 mieszkańca (w zł) w latach województwa Polski Centralnej uplasowały się w czołówce w kraju. We wskazanym okresie w mazowieckim nastąpił wzrost wartości wskaźnika o 88,6% (2.), a w łódzkim o 79,4% (3.). Województwa makroregionu centralnego ustąpiły wyprzedziło jedynie dolnośląskie, w którym wzrost PKB na 1 mieszkańca wyniósł 95,7%. Dla porównania, PKB na 1 mieszkańca średnio wzrost dla kraju zwiększyło się o 77,1%. Wykres 4. Zmiana PKB na 1 mieszkańca (wyrażonego w zł) w latach (%) ,7 88,6 79,4 77,5 77,2 77,1 77,0 75,1 73,7 73,2 7 67,2 66,5 65,8 64,9 64,8 63,5 63,3 6 5 Wartość dodana brutto (WDB) 2 Struktura gospodarki mierzona wartością dodaną brutto w makroregionie centralnym oraz w poszczególnych jego województwach w 2013 r. jest podobna do struktury krajowej tzn. największy udział ma sektor usługowy, przemysł generuje około jednej trzeciej WDB, a rolnictwo ma najmniejszą wartość. WDB w sektorze usług (sekcje G-T) w 2013 r. w Polsce Centralnej wyniósł 69,9% (powyżej średniej krajowej 63,3%). Na tak wysoki udział usług w tworzeniu WDB w makroregionie, w dużym stopniu wpływa województwo 2 Wskaźnik wartości dodanej brutto pokazuje, jaki odsetek PKB regionu bądź kraju wytwarzają poszczególne sektory lub gałęzie gospodarki, przy uwzględnieniu ponoszonych kosztów. W analizie przedstawiono ogólny podział na usługi, przemysł i rolnictwo. W nowoczesnej gospodarce największy udział w wytwarzaniu PKB (po odjęciu wszystkich kosztów) ma sektor usługowy, a najmniejszy rolnictwo. 14

15 mazowieckie, w którym odnotowano najwyższy w kraju udział sektora usługowego 72,7%. W województwie łódzkim natomiast, wartość wskaźnika ukształtowała się na poziomie 59,6% (11. miejsce). W sektorze przemysłu (wraz z budownictwem, sekcje B-F) województwa makroregionu prezentują zróżnicowane wartości w tworzeniu WDB. Województwo łódzkie (36,6%) uplasowało się na 6. miejscu w kraju, natomiast mazowieckie z udziałem 24,3% zajęło ostatnią pozycję w zestawieniu. WDB w sektorze przemysłu dla Polski Centralnej wynosi 26,9%, co jest wartością niższą niż średnia dla Polski ogółem (33,5%). W województwach Polski Centralnej udział rolnictwa (wraz z leśnictwem, łowiectwem i rybactwem, sekcja A) w WDB w 2013 r. był zbliżony województwo łódzkie odnotowało wartość wskaźnika na poziomie 3,8% (8. miejsce w kraju), a mazowieckie 3,1% (11.). Wartość osiągnięta w mazowieckim była taka sama jak średnia dla kraju. Średnia dla makroregionu wyniosła 3,2%. Analiza zmiany wartości wskaźnika dla poszczególnych sektorów gospodarczych w latach przedstawia się następująco. W obydwu województwach makroregionu wzrósł udział rolnictwa w WDB (łódzkie o 0,2 p.p., a mazowieckie o 0,4 p.p.). Średni wzrost dla makroregionu jest taki sam jak średnia dla kraju tj. 0,3 p.p. Dla porównania, jedynie w dwóch województwach w kraju odnotowano spadek udziału rolnictwa w WDB w latach opolskim i małopolskim (o 0,1 p.p.). W przypadku zmiany udziału przemysłu w WDB w latach , województwo mazowieckie podobnie jak sześć innych województw w kraju odnotowało wzrost wartości wskaźnika (o 0,5 p.p.). Większe niż w mazowieckim zmiany wystąpiły np. w podkarpackim (o 1,7 p.p.) czy lubuskim (o 1,4 p.p.). Z kolei w łódzkim wystąpił nieznaczny spadek udziału sektora przemysłowego w WDB (o 0,1 p.p.). Zmniejszenie wartości wskaźnika odnotowano też w siedmiu innych województwach np. w wielkopolskim o 0,5 p.p. czy śląskim o 1,2 p.p. Średnia zmiana dla makroregionu wyniosła wzrost o 0,3 p.p., a dla porównania średnia ogólnokrajowa to spadek o 0,3 p.p. Udział usług w WDB zmalał zarówno w województwie mazowieckim (o 0,9 p.p.), jak i łódzkim (o 0,1 p.p),a średni spadek dla makroregionu wyniósł 0,7 p.p. Zmniejszenie wartości wskaźnika wystąpiło również w innych województwach w kraju np. w zachodniopomorskim o 1,2 p.p. czy w lubuskim o 1,8 p.p. Jedynie w sześciu województwach w Polsce udział usług w WDB w latach uległ zwiększeniu (np. dolnośląskie o 1,8 p.p., śląskie o 1,1 p.p., wielkopolskie o 0,3 p.p.). Wykres 5. Struktura wartości dodanej brutto w 2013 r. (%) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 72,7 24,3 3,1 66,7 31,9 1,5 66,2 30,1 3,7 65,8 28,1 6,1 63,6 33,9 2,4 63,3 28,0 8,7 63,3 33,5 3,1 61,3 34,2 4,4 61,2 36,9 1,9 60,5 33,0 6,6 59,6 35,9 4,4 59,6 36,6 3,8 59,4 35,6 5,0 57,9 38,5 3,7 57,2 41,9 0,8 56,8 41,8 1,5 56,5 39,5 3,9 rolnictwo przemysł usługi 15

16 Wydajność pracy Wskaźnik wydajności pracy, mierzony wartością dodaną brutto (w cenach bieżących) na 1 pracującego pokazuje, jaką kwotę wartości dodanej brutto (czyli różnicy między PKB a poniesionymi kosztami jego wytworzenia) przeciętnie produkuje 1 pracujący w badanym regionie. Wzrost tej wartości obserwowany na przestrzeni czasu oznacza wzrost wydajności pracy. Wśród wszystkich województw w Polsce, wydajność pracy w 2013 r. była najwyższa w mazowieckim zł. Drugie województwo makroregionu łódzkie z wynikiem zł uplasowało się na 9. pozycji w zestawieniu i poniżej średniej krajowej (wynoszącej zł). Wydajność pracy w latach rosła w całym makroregionie. Województwo łódzkie uplasowało się w czołówce zestawienia pod względem największego przyrostu wartości wskaźnika osiągając 18,5% (2. miejsce w kraju za pomorskim, gdzie wydajność pracy wzrosła o 18,9%). Województwo mazowieckie odnotowało wzrost o 17,1% (6.). Dla porównania średni wzrost dla kraju wyniósł 16,3%. Wykres 6. Wydajność pracy w latach 2010 i 2013 (zł/1 pracującego) r r. Przeciętny miesięczny dochód rozporządzalny na 1 osobę Analiza przeciętnego miesięcznego dochodu rozporządzalnego na 1 osobę w 2014 r. pokazuje, że najlepsza sytuacja w kraju miał miejsce w województwie mazowieckim, gdzie wyniósł on 1703,62 zł. Warto zwrócić uwagę na różnicę między dochodem na 1 osobę osiągniętym w mazowieckim, a drugim w kraju śląskim, gdzie wartość wskaźnika wyniosła 1381,68 zł. Drugie województwo Polski Centralnej, łódzkie, uplasowało się na 6. miejscu z dochodem w wysokości 1293,36 zł. Stanowiło to wynik niższy niż średnia dla kraju (1340,44 zł), ale wyższy niż w takich województwach jak wielkopolskie (1268,78 zł), małopolskie (1260,58 zł) czy opolskie (1244,69 zł). 16

17 Wykres 7. Przeciętny miesięczny dochód rozporządzalny na 1 osobę w 2014 r. (zł) , , , , , , , , , , , , , , , , , Analiza zmiany wysokości miesięcznego dochodu rozporządzalnego na 1 osobę w latach wykazuje, że oba województwa makroregionu cechują się jedynymi z najmniejszych zmian. Wartość wskaźnika w łódzkim wzrosła o 9,7% (14. miejsce w kraju), a w mazowieckim jedynie o 6,3% (15.). Mniejszy wzrost w kraju zanotowano jedynie w kujawsko-pomorskim (o 3,7%). Biorąc pod uwagę przeciętny miesięczny dochód rozporządzalny na 1 osobę w gospodarstwach domowych w stosunku do średniej krajowej (Polska=100) w 2014 r., na tle kraju wyróżnia się województwo mazowieckie (127,1%). Województwo łódzkie natomiast (96,5%), osiągnęło wynik podobny do takich województw jak wielkopolskie (94,7%), lubuskie (95,9%) czy małopolskie (94,0%). Mapa 2. Przeciętny miesięczny dochód rozporządzalny na 1 osobę w gospodarstwach domowych w stosunku do średniej krajowej (Polska=100) w 2014 r. Źródło: Sytuacja gospodarstw domowych w 2014 r. w świetle wyników badania budżetów gospodarstw domowych, GUS,

18 IV. Demografia i migracje Analiza sytuacji demograficznej pozwala na opisanie procesów ludnościowych na wybranym obszarze. Pokazuje, jak zmieniają się wartości wskaźników związanych z takimi zagadnieniami jak ogólna liczba ludności i jej podział na grupy (np. podzielone wg wieku czy płci), kwestie dzietności, przyrostu naturalnego i długości życia, miejsce zamieszkania i migracje. Pozwala również na dokonywanie analiz o charakterze ekonomicznym (np. łączenie czynników demograficznych ze zjawiskami związanymi z rynkiem pracy), a także opracowywanie wieloletnich prognoz ludnościowych, obejmujących ww. zagadnienia i wskazujących, jak najprawdopodobniej będą przebiegać zmiany w strukturze wieku, płci, miejsca zamieszkania i innych. Stan ludności W 2014 r. w Polsce Centralnej żyło osób, w tym kobiet i mężczyzn. Oznacza to, że mieszkańcy tego makroregionu stanowili 20,4% ludności kraju. W porównaniu z rokiem 2009 liczba ludności tej części kraju zwiększyła się o 0,82%, podczas gdy średnio w Polsce wzrost ten wyniósł tylko 0,18%. Sytuacja w regionach Polski Centralnej jest nierówna w woj. mazowieckim liczba ludności w ciągu 5 lat wzrosła o 2,15% (drugi wzrost w kraju, po woj. pomorskim), natomiast w woj. łódzkim spadła o 1,48% (drugi największy spadek w kraju; większy zanotowano tylko w woj. opolskim). Wykres 8. Zmiany stanu ludności w latach (%) 4,00 3,00 2,00 3,23 1,00 0 2,15 2,12 1,89 1,31 1,31 1,18 1,11 1,02 1,01 0,96 0,82 0,18-1,00-0,44-0,55-1,18-1,48-2,00-2,93-3,00 Przyrost naturalny Przyrost naturalny w makroregionie Polski Centralnej w 2014 r. przyjął wartość ujemną równą -0,4%. Ujemny przyrost naturalny zanotowano w połowie (8 z 16) polskich regionów, natomiast wartości dodatnie w 7 z nich. W skali kraju współczynnik przyrostu naturalnego w 2014 r. oscylował w okolicach zera. Sytuacja w makroregionie jest bardzo zróżnicowana. W woj. mazowieckim omawiany współczynnik wyniósł 0,7%, natomiast woj. łódzkie zanotowało największy ubytek ludności w kraju wartość współczynnika przyrostu naturalnego spadła w nim o 2,8%. 18