Ministerstwo Rozwoju Departament Strategii Rozwoju kwiecień 2016 r.

Transkrypt

1 Ministerstwo Rozwoju Departament Strategii Rozwoju kwiecień 2016 r.

2 SPIS TREŚCI I. WPROWADZENIE... 3 Strategie ponadregionalne w polityce rozwoju... 3 Cele i zawartość Informacji o realizacji Strategii Rozwoju Polski Centralnej do roku 2020 z perspektywą Uwarunkowania wdrażania i monitorowania strategii ponadregionalnych... 5 Cele Strategii Rozwoju Polski Centralnej do roku 2020 z perspektywą II. SYTUACJA SPOŁECZNO GOSPODARCZA W POLSCE CENTRALNEJ... 9 Sytuacja makroekonomiczna i struktura gospodarki... 9 Demografia i migracje Rynek pracy Edukacja i kapitał ludzki Gospodarka: inwestycje, innowacje, przedsiębiorczość Infrastruktura: drogi i kolej III. DZIAŁANIA PRZYCZYNIAJĄCE SIĘ DO REALIZACJI CELÓW STRATEGII Wspólne działania w zakresie rozwoju makroregionu Realizacja kluczowych przedsięwzięć istotnych z punktu widzenia celów Strategii Współpraca w ramach Zespołu ds. Realizacji Strategii Polski Centralnej IV. WSKAŹNIKI MONITOROWANIA REALIZACJI CELÓW STRATEGII V. NAKŁADY FINANSOWE W MAKROREGIONIE Środki polityki spójności na przedsięwzięcia realizujące cele Strategii Rozwoju Polski Centralnej do roku 2020 z perspektywą Środki finansowe w makroregionie Polski Centralnej Środki polityki spójności (z wyłączeniem Programów EWT) Środki Programu Operacyjnego Rozwój Obszarów Wiejskich Program Operacyjny Zrównoważony Rozwój Sektora Rybołówstwa Nadbrzeżnych Obszarów Rybackich Środki Europejskiej Współpracy Terytorialnej Europejski Instrument Sąsiedztwa I Partnerstwa Norweski Mechanizm Finansowy oraz Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego Szwajcarsko Polski Program Współpracy Wydatki strukturalne w Polsce Centralnej VI. PODSUMOWANIE VII. SPIS TABEL VIII. SPIS WYKRESÓW S t r o n a

3 I. WPROWADZENIE Strategie ponadregionalne w polityce rozwoju Strategie ponadregionalne są stosunkowo nowym narzędziem strategicznego planowania rozwoju regionalnego, znajdującym się pomiędzy szczeblem wojewódzkim a krajowym. Ich podstawą jest ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju. W związku z tym strategie ponadregionalne są przyjmowane uchwałami Rady Ministrów i podlegają systemowi monitorowania rozwoju kraju. Pozwalają one na planowanie rozwoju regionów i ich grup przy uwzględnieniu specyficznych uwarunkowań W 2015 r. w Polsce funkcjonowały cztery strategie ponadregionalne, obejmujące 14 z 16 województw: Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego Polski Wschodniej do roku , obejmująca województwa: warmińsko-mazurskie, podlaskie, lubelskie, podkarpackie i świętokrzyskie. Strategia powstała w związku z uznaniem wagi problemów jej regionów w zakresie rozwoju społecznogospodarczego i wynikających z tego decyzji o przeznaczeniu dla nich dodatkowej alokacji ze środków funduszy strukturalnych w perspektywie Strategia Rozwoju Polski Zachodniej do roku , obejmująca województwa: zachodniopomorskie, wielkopolskie, lubuskie, dolnośląskie i opolskie. Osią współpracy spinającą geograficznie obszar objęty strategią jest rzeka Odra wraz z dorzeczem, a także wysoki potencjał rozwoju, wynikający z położenia, zasobów ludzkich, kulturowych, innowacyjnych i naukowo-badawczych 3. Strategia Rozwoju Polski Południowej do roku , obejmująca województwa: małopolskie i śląskie. Makroregion ten cechują powiązania między województwami: śląskim i małopolskim, zwłaszcza na polu społecznym, gospodarczym i przestrzennym, przekładające się na potencjały wynikające z wysokiej jakości kapitału ludzkiego, dużej koncentracji aglomeracji miejskich, rozbudowaną infrastrukturą i atrakcyjnym położeniem geograficznym 5. Strategia Rozwoju Polski Centralnej do roku 2020 z perspektywą , obejmująca województwa: mazowieckie i łódzkie. Łączy je położenie w centrum kraju (Polska Centralna jest jedynym makroregionem, który nie zawiera granicy państwa), bliskie położenie dwóch dużych aglomeracji: warszawskiej i łódzkiej oraz wynikające z tego potencjały związane z położeniem (węzeł komunikacyjny), kapitałem ludzkim, infrastrukturalnym, badawczo-rozwojowym i innowacyjnym. Powstanie trzech ostatnich strategii było inicjatywą tworzących je województw i wynikało z dostrzeżonej przez regiony wartości, jaką stanowi i możliwości, jakie daje współpraca. Przygotowanie dokumentów poszczególnych strategii jest efektem wyzwania podjętego przez regiony, wspólnej pracy nad zidentyfikowaniem tego, co czyni z nich makroregion (w tym potencjałów i wyzwań), postawieniem celów i zaplanowaniem przedsięwzięć wpisujących się w strategiczne cele rozwoju. Przedsięwzięcia te, przekraczające granice województw, sprawiają, że rozwój kraju jest bardziej harmonijny, zarówno w wymiarze przestrzennym, jak i tematycznym. Możliwe staje się uzyskanie efektu skali i synergii działań, wykorzystujących endogeniczne potencjały rozwojowe województw. Co ważne, dzięki strategicznemu zaplanowaniu rozwoju na poziomie ponadregionalnym pojawiają się nowe przestrzenie współpracy, a działania podejmowane ponad granicami województw sprzyjają rozwojowi społeczno-gospodarczemu całego makroregionu. Obecnie wszystkie cztery strategie funkcjonują (choć ta dla Polski Centralnej od niespełna 8 miesięcy) i możliwe jest dokonanie oceny stopnia ich realizacji. System monitorowania realizacji strategii ponadregionalnych wynika z zasad prowadzenia polityki opartej na dowodach (ang. evidence based policies), obecnej w Strategii Rozwoju Kraju Przygotowywana corocznie Informacja o stanie realizacji każdej ze strategii ponadregionalnych stanowi wkład do sprawozdania 1 Przyjęta 30 grudnia 2008 r. i zaktualizowana 11 lipca 2013 r. 2 Przyjęta 30 kwietnia 2014 r 3 por. Strategie ponadregionalne, op. cit., s Przyjęta 8 stycznia 2014 r. 5 por. Strategie ponadregionalne, op. cit., s Przyjęta 14 lipca 2015 r. 3 S t r o n a

4 z wdrażania Planu działań służących realizacji SRK 2020, przyjmowanego przez Radę Ministrów. Bieżąca informacja jest pierwszą, jaka została opracowana, ponieważ Strategia Rozwoju Polski Centralnej została przyjęta w lipcu 2015 r. Procesy monitorowania, w tym przygotowanie Informacji rocznej o realizacji strategii ponadregionalnej zostały opisane w samych strategiach i towarzyszącym im dokumencie pt. System monitorowania strategii ponadregionalnych. Komplementarne wobec Informacji są również ewaluacje krajowych programów operacyjnych, ewaluacje regionalnych programów operacyjnych w każdym z województw, a także badania prowadzone przez Regionalne i Krajowe Obserwatoria Terytorialne i inne ośrodki badawcze. Cenny wkład w przygotowanie niniejszej Informacji stanowiły także informacje przekazane przez województwa tworzące makroregiony. Cele i zawartość Informacji o realizacji Strategii Rozwoju Polski Centralnej do roku 2020 z perspektywą 2030 Informacje uzyskane w ramach monitorowania, ewaluacji i sprawozdawczości służą za podstawę procesów decyzyjnych dotyczących zarządzania rozwojem obszarów makroregionalnych. Dodatkowo, tak prowadzony proces monitorowania daje możliwość obserwacji trendów i zjawisk zachodzących w makroregionach w szerszym kontekście społeczno-gospodarczych uwarunkowań rozwojowych. Pozwala na ocenę i aktualizację działań, przyczyniając się tym samym do zwiększenia ich skuteczności. Przedstawiana corocznie Informacja o realizacji strategii ponadregionalnej pozwala na: monitorowanie postępów w realizacji celów, monitorowanie efektów realizacji działań prorozwojowych podejmowanych na obszarach ponadregionalnych, monitorowanie w skali makroregionalnej zmian społeczno-gospodarczych, zachodzących pod wpływem realizacji strategii ponadregionalnych, monitorowanie trendów rozwojowych obszarów ponadregionalnych, analizę i ocenę zjawisk społeczno-gospodarczych zachodzących w makroregionach 7. Niniejszy dokument stanowi kompleksowy opis i ocenę stanu realizacji Strategii Rozwoju Polski Centralnej do roku 2020 z perspektywą Jej funkcjonowanie zostało opisane z wielu perspektyw tak, by w jak największym stopniu odpowiadać na potrzeby związane z monitorowaniem zarządzania rozwojem. Niniejszy dokument zawiera następujące elementy: 1. Podsumowanie analizy społeczno-gospodarczej makroregionu (tekst całej analizy stanowi załącznik 1 do niniejszego materiału). W tej części przedstawiono w sposób syntetyczny wyniki analizy statystycznej przeprowadzonej w następujących obszarach tematycznych: sytuacja makroekonomiczna i struktura gospodarki; demografia i migracje; rynek pracy; edukacja i kapitał ludzki; gospodarka: inwestycje, innowacje, przedsiębiorczość; infrastruktura: drogi i kolej. Co ważne, wyniki analiz społecznogospodarczych przedstawiono również w ujęciu dynamicznym, co pozwala na rzetelną ocenę sytuacji i zmian zachodzących na przestrzeni czasu. 2. Wykaz działań przyczyniających się do realizacji celów strategii, opracowany m.in. na podstawie informacji przekazanych przez województwa. Strategia Rozwoju Polski Centralnej obowiązywała przez niespełna pół roku, w związku z czym większość działań ma charakter prac koncepcyjnych, przygotowań i planowania dalszych przedsięwzięć. Niemniej istotną cześć stanowi zestawienie ważnych dla makroregionu projektów, ujętych w takich dokumentach strategicznych jak Kontrakty Terytorialne poszczególnych województw, Dokument Implementacyjny do Strategii Rozwoju Transportu, Program Budowy Dróg Krajowych na lata (z perspektywą do 2025 r.), Krajowy Program Kolejowy oraz Polską Mapę Drogową Infrastruktury Badawczej. 3. Dane o zmianach wartości wskaźników realizacji celów strategii. W tej części przedstawiono wskaźniki realizacji celu głównego i celów strategicznych opisanych w Strategii Rozwoju Polski Centralnej do roku 7 System monitorowania strategii ponadregionalnych, Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju, Warszawa 2015, s. 3 4 S t r o n a

5 2020 z perspektywą Analizie poddano zmiany wartości wskaźników na przestrzeni czasu (za rok bazowy przyjęto zazwyczaj 2010). 4. Nakłady finansowe w makroregionie. W materiale przedstawiono wielkości środków, które wykorzystano do prowadzenia działań rozwojowych w makroregionie. Przedstawiono dokładne dane liczbowe dot. poziomów finansowania przedsięwzięć z: programów operacyjnych polityki spójności i Wspólnej Polityki Rolnej realizowanych w perspektywach finansowych oraz , Norweskiego Mechanizmu Finansowego (NMF), Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego (MFEOG), Szwajcarsko Polskiego Programu Współpracy (tzw. Fundusz Szwajcarski, SPPW) i Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa i Partnerstwa (EISP). Zaprezentowano również wydatki strukturalne poniesione przez jednostki sektora finansów publicznych. 5. Podsumowanie dot. realizacji Strategii Rozwoju Polski Centralnej do roku 2020 z perspektywą W tej części dokonano analizy i podsumowania całego zebranego materiału. Uwarunkowania wdrażania i monitorowania strategii ponadregionalnych Wdrażanie Strategie rozwoju makroregionów: południowego, zachodniego i centralnego powstały z oddolnej inicjatywy samorządów tworzących je województw. Dostrzeżenie wspólnych wyzwań i potencjałów regionów pozwoliło im na wypracowanie celów, których realizacja jest możliwa na poziomie makroregionalnym. Funkcjonowanie strategii sprawia, że regiony zbliżają się do siebie, podejmują wspólne działania, planują pracę poprzez myślenie w kategoriach wspólnych celów, zaczynają się identyfikować jako makroregion obszar współpracy, a nie rywalizacji. W przypadku Polski Wschodniej impulsem do powstania strategii było uznanie wagi problemów regionów Polski Wschodniej, szczególnie podnoszonych w trakcie negocjacji programów operacyjnych dla Polski na lata i przeznaczeniem dla tych regionów dodatkowej alokacji ze środków funduszy strukturalnych. W konsekwencji skutkowało to utworzeniem oddzielnego programu operacyjnego dla Polski Wschodniej w okresie Każda ze strategii ponadregionalnych posiada odmienne cele, różny jest też poziom zaangażowania makroregionów w ich realizację. W grudniu 2014 r. Komisja Europejska (KE) przyjęła Regionalny Program Operacyjny (RPO) realizowany w perspektywie dla województwa łódzkiego, a w lutym 2015 r. dla województwa mazowieckiego. RPO województw Polski Centralnej koncentrują się przede wszystkim na podniesieniu konkurencyjności i innowacyjności gospodarki oraz na poprawie atrakcyjności inwestycyjnej ośrodków miejskich i usprawnieniu powiązań między nimi. W lutym 2015 r. został także przyjęty Program Operacyjny Inteligentny Rozwój Rok 2015 był rokiem, w którym nałożyły się na siebie prace związane z rozpoczęciem wdrażania nowej perspektywy finansowej oraz kończeniem projektów finansowanych z programów operacyjnych Szczególny akcent kładziono na działaniach przyczyniających się do wykorzystania powstałych oszczędności w programach starej perspektywy finansowej. Prace związane z rozpoczęciem wdrażania programów operacyjnych w latach koncentrowały się m.in. na przygotowaniu wytycznych (np. do kwalifikowalności wydatków), procedur wewnętrznych, przejściu procesu desygnacji, jak również przygotowaniu dokumentacji konkursowych. W 2015 roku gros działań podejmowanych przez regiony polegało na zaplanowaniu przedsięwzięć, które będą realizowały w kolejnych latach. Procesowi tworzenia dokumentacji wdrożeniowej na lata towarzyszyło szczególnie ważne w kontekście strategii ponadregionalnej zawiązywanie partnerstw dla realizacji konkretnych zadań służących rozwojowi makroregionu. Zgodnie z Umową Partnerstwa w krajowych i regionalnych programach operacyjnych istnieje możliwość uwzględniania preferencji dla projektów o charakterze ponadregionalnym w kryteriach wyboru projektów. W 2015 r. trwały prace nad możliwością włączenia dodatkowej punktacji w kryteriach wyboru dla projektów ponadregionalnych. W ich wyniku preferencje dla ww. typu projektu zostały wprowadzone w Programie Operacyjnym Inteligentny Rozwój (POIR) w poddziałaniu Strategiczne programy badawcze dla gospodarki, w poddziałaniu Projekty aplikacyjne oraz w działaniu 4.2 Rozwój nowoczesnej infrastruktury badawczej sektora nauki. Inne instrumenty POIR, tj. działanie 1.2 Sektorowe programy B+R, poddziałanie Umiędzynarodowienie Krajowych Klastrów Kluczowych, jak również działanie 3.3 Wsparcie promocji oraz 5 S t r o n a

6 internacjonalizacji innowacyjnych przedsiębiorstw, pełnią funkcję wspierającą realizację strategii ponadregionalnych. Obszary interwencji uwzględnione w tych instrumentach są co do zasady zgodne z celami strategii ponadregionalnych. W konsekwencji, każdy projekt otrzymujący dofinansowanie z POIR w ramach ww. trzech działań i realizowany na obszarze objętym strategiami ponadregionalnymi przyczynia się do osiągania celów strategii ponadregionalnych. W Programie Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko kryterium ponadregionalności zostało przyjęte w horyzontalnych kryteriach merytorycznych wyboru projektów. Preferencje punktowe dla projektów ponadregionalnych znalazły także odzwierciedlenie w działaniu 3.1 Działania szkoleniowe na rzecz rozwoju kompetencji cyfrowych w Programie Operacyjnym Polska Cyfrowa (POPC). W 2016 roku planowane jest przyjęcie preferencji punktowych w działaniu 3.2 Innowacyjne rozwiązania na rzecz aktywizacji cyfrowej POPC. Preferencje punktowe dla projektów o charakterze ponadregionalnym zostały wprowadzone również w kryteriach wyboru projektów w konkursach ogłaszanych w ramach niektórych regionalnych programów operacyjnych. Kontrakty Terytorialne (KT) w części strategicznej zostały wynegocjowane, a następnie podpisane przez stronę rządową i samorządową pod koniec 2014 r. W I poł r. w następstwie zakończenia negocjacji programów operacyjnych z Komisją Europejską, KT zostały uzupełnione o tzw. część wdrożeniową (aneks nr 1), obejmującą wysokość i warunki dofinansowania RPO. Aneks nr 1 określa również pułapy środków budżetu państwa, jakie mogą zostać wykorzystane na uzupełnienie wkładu krajowego dla projektów realizowanych w ramach RPO na lata w podziale na projekty finansowane z Europejskiego Funduszu Społecznego, rewitalizację finansowaną z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i inne projekty. Od września 2015 r. trwa proces uzgadniania przygotowanych przez stronę rządową (poszczególne resorty i departamenty Ministerstwa Rozwoju) oraz samorządową (urzędy marszałkowskie) informacji o przedsięwzięciach wskazanych w art. 6 KT. Obowiązek przygotowania informacji szczegółowych dotyczy 688 przedsięwzięć. Przedsięwzięcia ujęte w: Dokumencie Implementacyjnym do Strategii Rozwoju Transportu oraz Programie Budowy Dróg Krajowych zostały wyłączone z tego obowiązku. Dotychczas 4 województwa - warmińsko-mazurskie, dolnośląskie, małopolskie i opolskie otrzymały informację o akceptacji projektów do realizacji w ramach RPO. Monitorowanie Monitorowanie wdrażania strategii ponadregionalnych ma charakter ciągły (bieżące zbieranie informacji) i okresowy (coroczne sprawozdania z realizacji strategii). Działania te są komplementarne w stosunku do innych prac z zakresu monitorowania i sprawozdawczości, prowadzonych w ramach systemu monitorowania polityki spójności. Źródłem danych służącym do opracowania informacji na potrzeby monitorowania strategii ponadregionalnych, są sprawozdania roczne oraz informacje kwartalne z regionalnych i krajowych programów operacyjnych. W ramach sprawozdań za IV kwartał dla programów operacyjn ych perspektywy finansowej przewidziano zbieranie informacji dotyczących projektów ponadregionalnych realizujących cele strategii ponadregionalnych. Pozyskane informacje będą wykorzystywane m.in. do dalszych analiz, wypracowywania optymalnych mechanizmów współpracy w wymiarze ponadregionalnym oraz do prezentacji dobrych praktyk. Dane są przekazywane zgodnie ze wzorem tabeli 18 Projekty ponadregionalne realizujące cele strategii ponadregionalnych 8, która jest przygotowywana na podstawie danych z systemu SL2014 oraz informacji pozyskiwanych przez Instytucje Zarządzające lub instytucje pośredniczące w procesie bieżącej współpracy z beneficjentem, monitoringu lub ewaluacji. Ważnym źródłem i zbiorem danych jest System Monitorowania Rozwoju STRATEG - flagowe przedsięwzięcie realizowane przez GUS w ramach projektu Statystyka dla polityki spójności. System ten zbiera dane o wartościach wskaźników zapisanych w Strategii Europa 2020, wszystkich strategiach krajowych (np. Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju, Strategia Rozwoju Kapitału Ludzkiego czy Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego), Umowie Partnerstwa, wszystkich programach operacyjnych i strategiach ponadregionalnych 9. Działaniem wspierającym proces monitorowania strategii ponadregionalnych jest również coraz większa 8 Zgodnie z Wytycznymi w zakresie sprawozdawczości na lata W STRATEGu znajdują się wszystkie wskaźniki realizacji poszczególnych celów strategii i programów, wraz z wartościami bazowymi. Ponieważ za przekazywanie aktualnych wartości do GUS odpowiadają różne podmioty, nie we wszystkich przypadkach dostępne są dane za 2015, a nawet za 2014 rok. 6 S t r o n a

7 funkcjonalność systemu STRATEG. Na dzień dzisiejszy dostępne są wskaźniki wraz z ich graficznym przedstawieniem w postaci wykresów i map od roku 2004 dla 4 strategii ponadregionalnych. Jednocześnie w ramach wspomnianego projektu opracowano konkretne narzędzie analityczne pozwalające na dokonanie dekompozycji PKB m.in. na poziomie makroregionów zdefiniowanych w strategiach ponadregionalnych. Z kolei źródłem danych pokazujących szerszy kontekst rozwoju społeczno-gospodarczego makroregionów jest w zestawieniach krajowych Bank Danych Lokalnych GUS, a w europejskich zestawienia Eurostat. Na ich podstawie możliwe było dokonanie opisu sytuacji społeczno-gospodarczej Polski Wschodniej, Zachodniej, Południowej i Centralnej (załącznik nr 1), co stanowiło uzupełnienie dla analizy zmian wartości wskaźników zapisanych w strategiach. Dodatkowo, przy opracowywaniu wybranych wskaźników kontekstowych, korzystano ze szczegółowych opracowań np. dot. dostępności transportowej czy opieki przedszkolnej, a także wielu aspektów polskiego społeczeństwa przedstawionych w cyklicznym badaniu Diagnoza społeczna. Warunki i jakość życia Polaków. Ważnym dokumentem, w którym przedstawiono aktualną sytuację społecznogospodarczą makroregionu jest także Zintegrowana Strategia Rozwoju Warszawsko-Łódzkiego Obszaru Funkcjonalnego do roku Cele Strategii Rozwoju Polski Centralnej do roku 2020 z perspektywą 2030 Zapisane w Strategii cele i zaplanowane działania stanowią podstawę dla prowadzonych procesów monitoringu, których efekt znajduje się w niniejszej Informacji. Cele te zaprezentowano poniżej. Cel główny: Wzrost znaczenia Polski Centralnej w skali międzynarodowej jako przestrzeni przyjaznej tworzeniu oraz transferowi wiedzy i innowacji. Cele szczegółowe: 1. Zintegrowana przestrzeń wiedzy i innowacji: Wspieranie współpracy sektora B+R z przedsiębiorcami i instytucjami otoczenia biznesu, w szczególności w przemyśle medycznym, farmaceutycznym oraz przemyśle wykorzystującym biotechnologie i nanotechnologie. Wspieranie komercjalizacji innowacyjnych rozwiązań, w szczególności w przemyśle medycznym, farmaceutycznym oraz przemyśle wykorzystującym biotechnologie i nanotechnologie. Zwiększanie udziału prac badawczych i wdrożeniowych na wyższych uczelniach i w jednostkach badawczorozwojowych. Wspieranie współpracy szkół wyższych w zakresie oferty edukacyjnej. Stymulowanie kształcenia kadr dla rozwoju wskazanych pól. Wspieranie współpracy z zagranicznymi szkołami wyższymi i instytucjami B+R. Wykreowanie międzynarodowej marki uczelni wyższych i instytucji B+R 2. Przestrzeń przyjazna twórcom i projektantom: Opracowanie i prowadzenie przez administrację samorządową spójnej polityki kulturalnej i turystycznej. Udostępnianie przestrzeni twórcom i projektantom w obszarach rewitalizowanych. Instytucjonalne wsparcie ułatwiające rozpoczynanie działania twórcom i projektantom. Wspieranie współpracy środowisk twórców kultury i projektantów z przedsiębiorcami. Wsparcie wdrażania nowoczesnych technologii i materiałów przyjaznych środowisku i zdrowiu. Tworzenie zachęt dla wsparcia rozwoju przemysłu filmowego i audiowizualnego oraz wzornictwa przemysłowego. Wspieranie rozwoju szkolnictwa artystycznego, współpracy szkół oraz rozwoju kreatywności dzieci i młodzieży. Wspieranie wspólnych projektów i wydarzeń artystycznych o znaczeniu krajowym i międzynarodowym. Wykreowanie międzynarodowych marek wzornictwa przemysłowego, przemysłu filmowego i audiowizualnego. 3. Innowacyjna sieć medyczno-farmaceutyczna: Utworzenie zintegrowanego systemu informacji medycznej. Wspieranie rozwoju wysokospecjalistycznych usług medycznych. Wspieranie wdrażania nowoczesnych technologii w produkcji leków. Wspieranie konsorcjów prowadzących badania z zakres u bio- i nanotechnologii. Wsparcie rozwoju bazy produkcyjnej w obszarze nanomedycyny, farmacji i biotechnologii, sprzętu medycznego i pomiarowego oraz technik laserowych. Wykreowanie międzynarodowej marki produktów medyczno-farmaceutycznych. 7 S t r o n a

8 4. Międzynarodowe centrum żywności prozdrowotnej: Wspieranie rozwoju sieci współpracy producentów rolnych oraz przetwórców żywności z sektorem B+R. Opracowanie i wdrażanie nowoczesnych technologii w rolnictwie i przetwórstwie rolno-spożywczym. Międzynarodowa promocja i wsparcie eksportu produktów rolnych i artykułów spożywczych. Wykreowanie marki żywności prozdrowotnej 5. Multimodalny węzeł transportowy o znaczeniu międzynarodowym: Rozwój infrastruktury transportowej o znaczeniu krajowym i międzynarodowym. Rozwój infrastruktury transportowej o znaczeniu międzyregionalnym. Rozwój terminali intermodalnych. Poprawa jakości oferty przewozów pasażerskich, w tym integracja taryfowa i rozkładowa. Wspieranie rozwoju terenów inwestycyjnych związanych z multimodalnym węzłem transportowym. Wspieranie rozwoju nowoczesnych centrów logistycznych. Wspieranie integracji usług logistycznych. Promocja usług przewozowych i logistycznych. Wspieranie międzynarodowej współpracy w zakresie usług logistycznych. Dodatkowo, w Strategii Rozwoju Polski Centralnej do roku 2020 z perspektywą 2030 szczegółowo opisano kierunki działań, podając przykłady przedsięwzięć, które zostaną podjęte w ramach realizacji postawionych celów. 8 S t r o n a

9 II. SYTUACJA SPOŁECZNO GOSPODARCZA W POLSCE CENTRALNEJ W roku 2015 dla wszystkich makroregionów objętych strategiami ponadregionalnymi dokonano pogłębionej analizy danych statystycznych, przede wszystkim dostarczanych przez Główny Urząd Statystyczny lub pochodzących z cyklicznych badań (np. BAEL, Diagnoza społeczna). Opracowano analizy społeczno-gospodarcze poszczególnych makroregionów. Analizie poddane zostały wskaźniki gospodarcze, takie jak poziom dochodu rozporządzalnego czy struktura zatrudnienia, jak również dane o charakterze społecznym, które pokazują kondycję społeczeństwa. W przypadku Polski Centralnej efektem prac analitycznych jest m.in. sformułowanie najważniejszych dla makroregionu trendów rozwojowych oraz określenie poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego uwzględniające obszary deficytów oraz potencjałów (pełen tekst analizy stanowi załącznik nr 1 Analiza sytuacji społeczno-gospodarczej makroregionu Polski Centralnej). Sytuacja makroekonomiczna i struktura gospodarki Wartość PKB per capita (gdzie UE 28=100) w województwach Polski Centralnej w 2013 r. wynosiła: 107% w mazowieckim i 63% w łódzkim, co stanowiło odpowiednio 1. i 6. miejsce w kraju. Wartość PKB per capita w stosunku do średniej unijnej dla makroregionu Polski Centralnej była wyższa niż wartość dla Polski ogółem i wynosiła 92%. Warto zauważyć, że w latach województwo mazowieckie cechowało się największą w kraju zmianą PKB per capita w PPS w relacji do UE 28 (wzrost o 29 p.p.), natomiast województwo łódzkie ze wzrostem o 16 p.p. uplasowało się na 4. pozycji w kraju. PKB per capita w PPS w relacji do UE osiągnięty przez makroregion Polski Centralnej w 2013 r. (tj. 93%) jest wyższy niż w innych europejskich regionach takich jak: Czechy (82%) czy Słowacja (75%). Wartość wskaźnika jest natomiast zbliżona do niemieckiej Saksonii (91%), francuskich Sud-Ouest (93%) i Basenu Paryskiego (89%) czy angielskiego North West (91%). Warto jednak zauważyć, że wzrost wskaźnika w Polsce Centralnej w latach wynoszący 8 p.p. (z 85% w 2010 r.) był większy niż np. w Saksonii (zmiana o 4 p.p.), Sud-Ouest i Basenie Paryskim (gdzie wskaźnik pozostał bez zmian) i w North West (spadek o 3 p.p.). Biorąc pod uwagę PKB per capita mierzone w cenach bieżących i odnoszącego się do średniej dla kraju (Polska = 100%) w 2013 r. województwo mazowieckie osiągnęło najwyższą wartość wskaźnika w kraju (160,5%), natomiast województwo łódzkie uplasowało się na 6. pozycji (93,3%). Pod względem zmiany wielkości PKB na 1 mieszkańca w latach województwa Polski Centralnej uplasowały się w czołówce w kraju. We wskazanym okresie w mazowieckim nastąpił wzrost wartości wskaźnika o 9,8 p.p. (2.), a w łódzkim o 1,2 p.p. (3.). Struktura gospodarki mierzona wartością dodaną brutto (WDB) w województwach Polski Centralnej w 2013 r. była podobna do struktury krajowej tzn. największy udział miał sektor usługowy, przemysł generował około jednej trzeciej WDB, a rolnictwo tworzyło najmniejszą wartość. Analiza zmiany wartości wskaźnika dla poszczególnych sektorów gospodarczych w latach wskazuje, że w obydwu województwach makroregionu wzrósł udział rolnictwa w WDB (łódzkie o 0,2 p.p., a mazowieckie o 0,4 p.p.), natomiast średni wzrost dla makroregionu jest taki sam jak średnia dla kraju tj. 0,3 p.p. W przypadku zmiany udziału przemysłu w WDB województwo mazowieckie podobnie jak sześć innych województw w kraju odnotowało wzrost wartości wskaźnika (o 0,5 p.p.). Z kolei w łódzkim wystąpił nieznaczny spadek udziału sektora przemysłowego w WDB (o 0,1 p.p.). Średnia zmiana dla makroregionu wyniosła wzrost o 0,3 p.p., a dla porównania średnia ogólnokrajowa to spadek o 0,3 p.p. Udział usług w WDB zmalał zarówno w województwie mazowieckim (o 0,9 p.p.), jak i łódzkim (o 0,1 p.p), a średni spadek dla makroregionu wyniósł 0,7 p.p. Dla porównania jedynie w sześciu województwach w Polsce udział usług w WDB w latach uległ zwiększeniu (np. dolnośląskie o 1,8 p.p., śląskie o 1,1 p.p., wielkopolskie o 0,3 p.p.). Wydajność pracy wśród województw w Polsce w 2013 r. była najwyższa w mazowieckim zł. Drugie województwo makroregionu łódzkie z wynikiem zł, uplasowało się na 9. pozycji w zestawieniu i poniżej średniej krajowej (wynoszącej zł). W latach wartość wskaźnika rosła w całym makroregionie. Województwo łódzkie uplasowało się w czołówce zestawienia pod względem największego 9 S t r o n a

10 przyrostu wartości wskaźnika osiągając 18,5% (2. miejsce w kraju za pomorskim, gdzie wydajność pracy wzrosła o 18,9%). Województwo mazowieckie odnotowało wzrost o 17,1% (6.). Dla porównania średnia dla kraju to wzrost o 16,3%. Analiza przeciętnego miesięcznego dochodu rozporządzalnego na 1 osobę w 2014 r. pokazuje, że najlepsza sytuacja w kraju występowała w województwie mazowieckim, gdzie wyniósł on 1703,62 zł. Warto zwrócić uwagę na różnicę między dochodem na 1 osobę osiągniętym w mazowieckim, a drugim w kraju śląskim, gdzie wartość wskaźnika wyniosła 1381,68 zł. Drugie województwo Polski Centralnej, łódzkie, uplasowało się na 6. miejscu z dochodem w wysokości 1293,36 zł. Stanowiło to wynik niższy niż średnia dla kraju (1340,44 zł), ale wyższy niż w takich województwach jak wielkopolskie (1268,78 zł) czy małopolskie (1260,58 zł). Obydwa województwa makroregionu cechują się jedynymi z najmniejszych zmian wysokości miesięcznego dochodu rozporządzalnego na 1 osobę w latach Wartość wskaźnika w łódzkim wzrosła o 9,7% (14. miejsce w kraju), a w mazowieckim jedynie o 6,3% (15.). Mniejszy wzrost w kraju zanotowano jedynie w kujawskopomorskim (o 3,7%). Demografia i migracje Polska Centralna jest ludnym obszarem kraju. Choć jej obszar stanowi 17,2% powierzchni Polski, to w makroregionie tym żyje 20,4% mieszkańców. W 2014 r. było to osób, w tym kobiet i mężczyzn. W porównaniu z rokiem 2009 liczba ludności tej części kraju zwiększyła się o 0,82%, podczas gdy średnio w Polsce wzrost ten wyniósł tylko 0,18%, przy czym za wzrost w skali makroregionu odpowiada woj. mazowieckie, w którym występuje zarówno dodatnie saldo migracji, jak i dodatni przyrost naturalny (odpowiednio 2,15% i 0,7%). Województwo łódzkie zanotowało spadki wartości obydwu wskaźników (o 1,48% i 2,8%). Województwo mazowieckie notuje także stosunkowo wysoką dzietność (1,382 dziecka na 1 kobietę w wieku lat), wyższą od średniej dla kraju (1,290); jest to drugi wynik w Polsce, po woj. pomorskim (1,396). W skali makroregionu wynik ten jest również wyższy od krajowego (wynosi 1,384), natomiast w woj. łódzkim zanotowano niższą od ogólnopolskiej wielkość wskaźnika dzietności (1,268). Pomimo stosunkowo dobrego wyniku Polski Centralnej, nie zapewnia on prostej zastępowalności pokoleń, która wymaga dzietności na poziomie 2,1-2,2 dziecka na 1 kobietę w wieku rozrodczym. Makroregion Polski Centralnej jest atrakcyjnym gospodarczo obszarem Polski o czym świadczy m.in. wysoka liczba osób imigrujących do makroregionu zarówno z innych części kraju, jak również zza granicy. Jest to związane nie tylko z lokalizacją na tym obszarze stolicy kraju i koncentracją urzędów centralnych oraz usług publicznych, w tym przede wszystkim wyższego rzędu, ale również z relatywnie dobrze rozwiniętym rynkiem pracy ogniskującym się głównie wokół Warszawy. Polskę Centralną charakteryzuje mniejszy rozmiar emigracji zagranicznych niż pozostałą część kraju, o czym świadczy m.in. dużo wyższy niż przypadku Polski ogółem współczynnik salda migracji w latach (dla wszystkich grup wiekowych). Dla osób w wieku produkcyjnym wyniósł on w 2014 roku 1,4, dla Polski ogółem zaś -6,0. Biorąc pod uwagę migracje zagraniczne, w 2014 roku wyjechało z Polski Centralnej 2316 osób, co stanowi zaledwie 8,2% wyjeżdżających z kraju. W latach liczba wyjeżdżających z makroregionu spadła o niespełna 5%. W Analizowanym okresie liczba zameldowań zagranicznych na pobyt stały wzrosła o ponad 5%, przy jednoczesnym jej dużym spadku na poziomie kraju (17,8%). Biorąc pod uwag migracje międzywojewódzkie w 2014r. spośród wszystkich wymeldowanych osób w wielu produkcyjnym w Polsce Centralnej aż 84% zameldowało się ponownie w makroregionie, a jedynie 16% podjęło decyzję o przeprowadzce poza ten obszar (jest to udział znacznie niższy niż w przypadku pozostałych makroregionów objętych strategiami ponadregionalnymi). Rynek pracy Województwo mazowieckie wyróżnia się na tle kraju pod względem najniżej spośród województw stopy bezrobocia wg miejsca zamieszkania (zgodnie z metodologią BAEL) w 2014 r. 7,2%. Województwo łódzkie natomiast, z wynikiem 8,8% osiągnęło wartość wskaźnika zbliżoną do średniej krajowej (9,0%). Stopa bezrobocia wg BAEL w 2014 r. dla makroregionu wyniosła 7,7%. 10 S t r o n a

11 Wskaźnik bezrobocia dla osób w wieku lata w 2014 r. w Polsce Centralnej (7,7%) jest najniższy spośród wszystkich makroregionów w Polsce (np. Region Południowy 8,7%). W ujęciu europejskim jest to wartość niższa niż średnia dla UE 28 wynosząca 10,0%. W porównaniu do innych regionów w Europie, sytuacja pod względem bezrobocia w Polsce Centralnej jest porównywalna m.in. do Saksonii (7,3%), ale gorsza niż w np. w Brandenburgii (6,7%) czy w Czechach (6,0%). W Regionie Centralnym w latach widoczny jest spadek wskaźnika bezrobocia o 0,3 p.p. (z 8,0% w 2010 r.). Dla porównania spadek bezrobocia osób w wieku lata w Saksonii, Brandenburgii i Czechach w tym okresie był większy: odpowiednio o 4,1 p.p. (z 11,4% w 2010 r.), 3,2 p.p. (z 9,9% w 2010 r.) i 1,1 p.p. (z 7,1% w 2010 r.). Wskaźnik zatrudnienia osób w wieku lata w 2014 r. w Polsce Centralnej wyniósł 60,4%. Makroregion ten cechował się najwyższą wartością wskaźnika wśród innych makroregionów w kraju (np. Polska Południowa 54,7%), ale jednocześnie była to wartość niższa niż średnia dla UE 28, która osiągnęła 64,8%. W porównaniu do innych regionów europejskich, wskaźnik zatrudnienia w makroregionie centralnym był zbliżony do regionów niemieckich np. Saksonia (59,4%), Brandenburgia (60,4%), Hessen (60,2%), hiszpańskiego Este (60,8%) czy Czech (59,3%) i Słowacji (59,4%). Warto zwrócić uwagę na wzrost wartości wskaźnika zatrudnienia w latach w Polsce Centralnej, który wyniósł 3,0 p.p. (z 57,4% w 2010 r.). Zmiana ta była wyższa niż w regionie Hessen, gdzie wzrost wyniósł 1,0 p.p. (z 59,2% w 2010 r.), w Czechach wzrost o 0,9 p.p. (z 58,4% w 2010 r.), na Słowacji o 0,4 p.p. (z 59,0% w 2010 r.). W Saksonii natomiast wartość wskaźnika nie uległa zmianie, a w Brandenburgii zmniejszyła się o 1,7 p.p. (z 62,1% w 2010 r.). W 2014 r. województwo mazowieckie odnotowało najwyższą w kraju wartość wskaźnika zatrudnienia osób w wieku 50 lat i więcej 36,7%. Natomiast drugie z województw makroregionu łódzkie zajęło 3. miejsce (33,9%). Dla porównania średnia dla kraju wyniosła 32,1%. Zmiany wartości wskaźnika zatrudnienia osób w wieku 50+ jakie zaszły w województwach makroregionu w latach były wyróżniające się tle kraju. Łódzkie uplasowało się na 1. miejscu w kraju (wzrost o 4,3 p.p. z 29,6% w 2010 r. do 33,9% w 2014 r.), a mazowieckie na 3. miejscu (wzrost o 3,7 p.p. z 33,0% w 2010 r. do 36,7% w 2014 r.). W 2014 r. województwa Polski Centralnej były liderami w kraju pod względem aktywności zawodowej mazowieckie zajęło 1. miejsce w kraju (61,5%), a łódzkie 2. (58,3%). Współczynnik aktywności zawodowej był w tych województwach wyższy niż średnia dla kraju, która wyniosła 56,2%. Analiza zmiany wartości wskaźnika w latach wykazuje, że województwo łódzkie wyróżniło się na tle kraju (wzrost o 1,7 p.p.), natomiast województwo mazowieckie zajęło 2. miejsce (wraz z dolnośląskim) odnotowując wzrost wartości wskaźnika o 1,3 p.p. Edukacja i kapitał ludzki W 2014 r. najwyższy w kraju odsetek ludności z wykształceniem wyższym miało województwo mazowieckie (33,0%), a województwo łódzkie uplasowało się na 7. miejscu z wynikiem 22,7% (poniżej średniej dla kraju wynoszącej 23,8%). Odsetek ludności z wykształceniem wyższym w makroregionie centralnym wyniósł 29,5% (co stanowiło wartość wyższą niż np. w Polsce Południowej 22,9%). W latach największy w kraju przyrost wartości wskaźnika miał miejsce w mazowieckim (o 5,8 p.p.). Województwo łódzkie ze wzrostem o 4,0 p.p. uplasowało się na 10. pozycji, poniżej średniej dla kraju wynoszącej 4,4 p.p. Zmiana dla makroregionu centralnego wyniosła 5,3 p.p. i była wyższa niż w Polsce Południowej 3,7 p.p. W 2013 r. udział studentów kierunków artystycznych, medycznych, rolniczych, leśnych i rybactwa, inżynieryjnotechnicznych w liczbie studentów szkół wyższych ogółem w dwóch województwach makroregionu był zróżnicowany. Województwo łódzkie z wynikiem 23,2% uplasowało się na 3. miejscu w kraju. Natomiast mazowieckie osiągnęło niższy wynik (16,6%) i znalazło się na 13. pozycji. Wartość wskaźnika dla makroregionu centralnego wyniosła 18,2%, przy średniej dla kraju 20,5%. Dla porównania udział studentów na wymienionych kierunkach w Polsce Południowej był wyższy niż w Polsce Centralnej i wynosił 21,0%. Warto zwrócić uwagę, że województwo łódzkie jest liderem rankingu województw pod względem zwiększenia odsetka studentów wymienionych kierunków w liczbie studentów ogółem w latach wzrost wyniósł 4,0 p.p. Wzrost w mazowieckim był mniejszy i był zbliżony do średniej krajowej (mazowieckie 2,8 p.p., średnia 2,9 p.p.). 11 S t r o n a

12 Analiza odsetka dzieci w wieku 3-5 lat objętych wychowaniem przedszkolnym w 2014 r. pokazuje, że makroregion Polski Centralnej znajduje się w bardzo korzystnej sytuacji. Do przedszkoli uczęszczało w nim 83,4% dzieci w 3-5-letnich, co było wynikiem powyżej średniej dla kraju (79,4%). Województwo mazowieckie notuje drugi najwyższy odsetek dzieci uczęszczających do przedszkola (84,5%, po woj. opolskim 86,5%), a woj. łódzkie piąty (80,8%). Pod względem odsetka gmin, w których funkcjonowały instytucje opieki nad dziećmi do lat 3, w 2014 r. województwa Polski Centralnej znajdowały się w drugiej połowie krajowego zestawienia. W woj. mazowieckim instytucje te działały w 21% gmin, w woj. łódzkim w 17%, przy średniej dla kraju równej 23%. Do będącego liderem zestawienia woj. opolskiego obydwu regionom centralnym brakowało ok. 40 p.p., jednak odsetki te rosną. Na przestrzeni lat wzrost w woj. mazowieckim był równy wzrostowi krajowemu (10 p.p.), w woj. łódzkim był nieco niższy i wyniósł 7 p.p. Tym samym województwa Polski Centralnej ulokowały się odpowiednio na 6. i pozycji (wraz z województwami: śląskim, świętokrzyskim i zachodniopomorskim). Gospodarka: inwestycje, innowacje, przedsiębiorczość W 2013 r. województwo mazowieckie zdecydowanie przewyższało inne województwa w kraju pod względem wielkości nakładów inwestycyjnych w przedsiębiorstwach na 1 mieszkańca, które wyniosły 5556,6 zł (wyprzedzając dolnośląskie 4710,8 zł i śląskie 1078,2 zł). Województwo łódzkie natomiast, uplasowało się na 5. miejscu w kraju (tuż za średnią krajową wynoszącą 3453,2 zł na 1 mieszkańca) odnotowując nakłady inwestycyjne w przedsiębiorstwach na 1 mieszkańca w wysokości 3317,0 zł. Pomimo bardzo dobrej sytuacji w 2013 r., województwa makroregionu plasują się w końcowej części zestawienia pod względem wzrostu nakładów inwestycyjnych w przedsiębiorstwach na 1 mieszkańca w latach (mazowieckie 12., a łódzkie 13. miejsce w kraju). Pod względem wielkości nakładów wewnętrznych na B+R na 1 mieszkańca w 2013 r. zdecydowanym liderem w kraju było województwo mazowieckie, które osiągnęło 1071,9 zł. Wartość wskaźnika w wymienionym województwie znacząco przewyższała drugie w zestawieniu - małopolskie, gdzie nakłady na 1 mieszkańca były ponad dwukrotnie niższe i wyniosły 494,6 zł. Drugie z województw Polski Centralnej łódzkie uplasowało się w połowie rankingu i z wynikiem 268,9 zł zajęło 8. miejsce. Stanowiło to wartość niższą niż średnia dla kraju (374,6 zł), ale zbliżoną do takich województw jak: śląskie (275,5 zł) czy wielkopolskie (287,7 zł). Średnie nakłady wewnętrzne na B+R na 1 mieszkańca dla całego makroregionu centralnego wyniosły 813,5 zł. Pomimo bardzo dobrej pozycji mazowieckiego pod względem nakładów wewnętrznych na B+R na 1 mieszkańca w 2013 r., zmiana wielkości wskaźnika w latach była niższa niż średnio w kraju (tj. 38,5%) i wyniosła 32,6% (z 808,3 zł w 2010 r.). Pozwoliło to zająć 9. miejsce w kraju. Województwo łódzkie odnotowało mniejszy wzrost (o 23,8%, z 217,2 zł w 2010 r.). Wartość wskaźnika odnoszącego się do nakładów na działalność B+R w relacji do PKB (w cenach bieżących) w 2012 r. w województwach makroregionu centralnego jest zróżnicowana. Województwo mazowieckie jest liderem w kraju i osiągnęło wartość 1,38%, a łódzkie z wartością 0,77% uplasowało się na 7. pozycji. Dla porównania średnia dla kraju wyniosła 0,89%. W 2014 r. województwa Polski Centralnej cechowały się dużym zróżnicowaniem pod względem wielkości odsetka zatrudnionych w sektorze badawczo-rozwojowym w ogóle pracujących. Województwo mazowieckie uplasowało się na 1. miejscu w kraju (1,62%), a łódzkie z wynikiem 0,65% na 10. miejscu (wartość dla makroregionu to 1,30%). Dla porównania średnia dla kraju wyniosła 0,96%. W odniesieniu do Polski, wartość wskaźnika HRST liczonego jako zasoby ludzkie dla nauki i technologii mierzone jako odsetek populacji ogółem, w województwach Polski Centralnej w 2014 r. jest zróżnicowana. Województwo mazowieckie cechuje się najlepszą sytuacją w kraju 36,8%, a łódzkie uplasowało się na 8. miejscu z wynikiem 26,2%. Warto zwrócić uwagę na zmianę wartości wskaźnika HRST w latach Województwo mazowieckie odnotowało drugi wzrost w Polsce o 4,7 p.p. (za dolnośląskim 5,5 p.p.). Województwo łódzkie natomiast, z wynikiem 3,4 p.p. uplasowało się na 9. pozycji w zestawieniu oraz poniżej średniej krajowej, wynoszącej 3,8 p.p. Analiza wartości wskaźnika HRST w porównaniu do innych regionów w Europie pokazuje, że w 2014 r. w makroregionie centralnym (33,2%) była ona wyższa niż w Czechach (27,5%) i na Słowacji (24,1%) 12 S t r o n a

13 oraz zbliżona do takich regionów niemieckich jak: Meklemburgia (33,7%), Nadrenia (33,9%) czy Schleswig- Holstein (33,4%). W latach w Polsce Centralnej wartość wskaźnika wzrosła o 4,4 p.p. (z 28,8% w 2010 r.), co stanowiło większy wzrost niż regiony wymienione powyżej: Nadrenia o 2,6 p.p. (z 31,3% w 2010 r.), Schleswig-Holstein o 2,8 p.p. (z 30,6% w 2010 r.) i Meklemburgia o 1,0 p.p. (z 32,7% w 2010 r.). W przypadku Czech wzrost wyniósł 1,2 p.p. (z 26,3% w 2010 r.), a na Słowacji 0,7 p.p. (z 23,4% w 2010 r.). W 2013 r. województwo mazowieckie było liderem w kraju pod względem liczby jednostek naukowych prowadzących działalność naukowo-badawczą w dziedzinie biotechnologii 31 jednostek. Na dalszych miejscach w zestawieniu znalazły się wielkopolskie (12 jednostek), śląskie (11) oraz łódzkie (10). Analiza dynamiki zmian liczby jednostek naukowych prowadzących działalność naukowo-badawczą w dziedzinie biotechnologii w latach wykazuje, że w makroregionie centralnym przybyły 2 jednostki (obie w województwie łódzkim). Jest to dobry wynik na tle kraju, ponieważ jedynie w sześciu województwach w Polsce liczba jednostek się zwiększyła, a łączny przyrost w kraju wyniósł 6 jednostek. W 2014 r. województwa Polski Centralnej zgłosiły łącznie 1148 wynalazków, co stanowiło 29,1% zgłoszeń w kraju. Dla porównania w innych makroregionach liczba wynalazków wynosiła: w Polsce Zachodniej 1035 wynalazków (26,3% zgłoszeń wynalazków w kraju), w Polsce Południowej (904 zgłoszeń, 22,9%), a w Polsce Wschodniej (534 zgłoszeń, 13,5% zgłoszeń krajowych). W 2014 r. wśród województw Polski Centralnej więcej wynalazków zgłoszono w mazowieckim 912 (1. miejsce w kraju), które zdecydowanie wyprzedza inne województwa w kraju (drugie w zestawieniu śląskie zgłosiło 560 wynalazków, a trzecie dolnośląskie 440). Drugie z województw makroregionu łódzkie, zgłosiło mniej wynalazków tj. 236 (6. miejsce w kraju). Pod względem procentowego udziału liczby zgłoszeń wynalazków poszczególnych województw w liczbie zgłoszeń wynalazków krajowych, sytuacja Polski Centralnej prezentuje się następująco. Największy odsetek zgłoszeń spośród województw makroregionu zanotowano w mazowieckim, które jest jednocześnie liderem krajowym 23%. Województwo łódzkie natomiast uzyskało 6% udziału krajowego (6. miejsce), co stanowiło wartość zbliżoną do takich województw jak wielkopolskie (8%), zachodniopomorskie (5%) czy lubelskie (6%). W przypadku udzielonych patentów w 2014 r., ich liczba w Polsce Centralnej (696) jest najwyższa spośród wszystkich makroregionów (Polska Zachodnia 668, Południowa 630, Wschodnia 304). Spośród województw makroregionu centralnego, najwięcej patentów udzielono w mazowieckim (507, 1. miejsce w kraju), natomiast w łódzkim 189 (6.). Procentowy udział w liczbie udzielonych patentów w kraju kształtuje się następująco: Polska Centralna 28,0%, Polska Zachodnia 26,8%, Polska Południowa 25,3% i Polska Wschodnia 12,2%. W Polsce Centralnej w 2014 r. wskaźnik udzielonych praw ochronnych na wzory użytkowe na 100 tys. ludności wyniósł 1,58. Był to wyższy wynik niż w Polsce Zachodniej (1,19) i Wschodniej (1,24), ale niższy niż w Polsce Południowej, gdzie jego wartość wyniosła 2,33. W układzie wojewódzkim, mazowieckie zajęło 4. miejsce z wynikiem 1,67, a łódzkie 8. (1,40). Analiza liczby udzielonych praw ochronnych na wzory użytkowe na 100 tys. ludności w latach wykazuje, że województwo mazowieckie jest jednym z dwóch województw w kraju (obok lubuskiego), w którym wartość wskaźnika spadła (o 0,53, tj. z 2,20 w roku 2010 do 1,67 w 2014 r.). Województwo łódzkie natomiast odnotowało wzrost liczby udzielonych praw ochronnych o 0,50 (z 0,90 w 2010 r. do 1,40 w 2014 r.) 5. miejsce w kraju. Polska Centralna była jedynym polskim makroregionem, w którym wartość wskaźnika spadła (o 0,20, tj. z 1,78 w 2010 r. do 1,58 w 2014 r.). W 2014 r. Polska Centralna była liderem wśród polskich makroregionów pod względem udziału podmiotów sektora kreatywnego w liczbie nowopowstałych podmiotów osiągając wynik 12,7% (plasując się przed Polską Południową 8,8%, Zachodnią 7,6% i Wschodnią 7,3%). W układzie wojewódzkim, pierwsze miejsce w kraju zajęło mazowieckie (14,3%), które wyprzedziło małopolskie (8,9%) i śląskie (8,7%). Województwo łódzkie uplasowało się w połowie zestawienia, zajmując 8. pozycję z wynikiem 8,0%. Analizując zmianę wartości wskaźnika w latach należy zwrócić uwagę, że województwa Polski Centralnej znajdują się w czołówce zestawienia. Województwo mazowieckie zajęło 1. miejsce w kraju pod względem zwiększenia udziału nowo zarejestrowanych podmiotów sektora kreatywnego w ogólnej liczbie nowopowstałych podmiotów (wzrost o 3,6 p.p.) przewyższając dwukrotnie średnią dla kraju (wzrost o 1,3 p.p.), a łódzkie uplasowało się na 3. miejscu ze wzrostem o 1,1 p.p. 13 S t r o n a

14 Województwo łódzkie było liderem w kraju (wraz z kujawsko-pomorskim) w 2014 r. pod względem udziału nowo zarejestrowanych podmiotów sektora medycznego w liczbie podmiotów ogółem z wynikiem 5,0%. Drugie z województw Polski Centralnej uplasowało się poniżej średniej krajowej (4,1%) i z wartością 3,7% zajęło 13. miejsce. Również pod względem zmiany wartości wskaźnika w latach województwo łódzkie zajęło 1. miejsce w kraju (wzrost o 1,4 p.p.). Województwo mazowieckie z kolei, ze wzrostem o 0,3 p.p., uplasowało się na 10. miejscu (tuż za średnią krajową wynoszącą 0,5 p.p.). W układzie makroregionalnym, w 2014 r. trzy obszary cechowały się takim samym udziałem nowo zarejestrowanych podmiotów sektora medycznego w liczbie podmiotów ogółem: Polska Centralna, Zachodnia i Wschodnia uzyskały wartość wskaźnika na poziomie 4,0%. Nieznacznie wyprzedziła je Polska Południowa, gdzie wskaźnik kształtował się na poziomie 4,3%. W latach Polska Centralna oraz Południowa odnotowały wzrost wartości wskaźnika o 0,6 p.p., a Zachodnia o 0,5 p.p. Najmniejszym wzrostem odznaczyła się Polska Wschodnia o 0,1 p.p. W 2014 r. Polska Centralna osiągnęła taki sam udział nowo zarejestrowanych podmiotów sektora przetwórstwa rolno-spożywczego w ogólnej liczbie nowo zarejestrowanych podmiotów (0,5%) jak dwa inne makroregiony Polska Zachodnia i Wschodnia. Nieznacznie wyższy poziom wskaźnika osiągnęła Polska Południowa (0,6%). W układzie regionalnym, województwa Polski Centralnej uplasowały się w środkowej części zestawienia i osiągnęły wynik na poziomie średniej krajowej tj. 0,5%. W latach województwo łódzkie odnotowało największy w kraju spadek udziału nowo zarejestrowanych podmiotów sektora przetwórstwa rolno-spożywczego w ogólnej liczbie nowo zarejestrowanych podmiotów tj. o 0,4 p.p. (z 0,9% do 0,5%), a wartość wskaźnika w mazowieckim spadła się o 0,3 p.p. (z 0,8% do 0,5%). Udział Polski Centralnej w ogóle liczby ekologicznych gospodarstw rolnych w kraju wyniósł 11,6% (dla porównania Polska Południowa to 6,5%, Zachodnia 28,1%, Wschodnia 48,8%). Województwa makroregionu centralnego cechowały się zróżnicowaniem pod względem ich udziału województwo mazowieckie z wynikiem 9,6% uplasowało się na 4. miejscu w kraju, a łódzkie - 2,0% (13. miejsce). Analiza zmiany wartości wskaźnika w latach pokazuje, że województwo mazowieckie odnotowało wzrost o 0,2 p.p. (z 9,4% w 2010 r. do 9,6% w 2014 r.), co stanowi 7. wzrost w kraju, a udział łódzkiego nie uległ zmianie. Łącznie w Polsce Centralnej wartość wskaźnika w 2014 r. zwiększyła się o 0,2 p.p. w stosunku do 2010 r. Dla porównania udział Polski Zachodniej i Polski Wschodniej zwiększył się (odpowiednio o 2,6 p.p. i 2,1 p.p.), a Polski Południowej zmalał (o 5,1 p.p.). Województwa Polski Centralnej uplasowały się w czołówce w kraju pod względem udziału w krajowych zbiorach owoców z drzew w 2014 r. mazowieckie zajęło 1. miejsce w kraju (43,8%), a łódzkie 3. (13,1%). Jest to o tyle istotne, że cały makroregion Polski Centralnej stanowił 56,8% krajowych zbiorów owoców z drzew. Warto zauważyć, że województwo mazowieckie wyróżnia się też największym wzrostem wartości wskaźnika w latach (o 3,2 p.p.), wyprzedzając ponad dwukrotnie drugie w zestawieniu lubelskie, gdzie wzrost wyniósł 1,2 p.p. Województwo łódzkie natomiast, w latach odnotowało największy spadek spośród wszystkich województw (o 2,5 p.p.). Województwo mazowieckie zajęło najlepszą sposób polskich regionów pozycję w rankingu konkurencyjności (EU Regional Competitiveness Index 2013) zajmując 147. miejsce, natomiast województwo łódzkie uplasowało się na 197. miejscu (na 262. europejskie badane regiony). Od pierwszej edycji EU Regional Competitiveness Index z 2010 r. województwo mazowieckie jako najbogatszy polski region, utrzymało się na takiej samej pozycji, a łódzkie spadło o 3. miejsca (ze 194.). W innym europejskim zestawieniu rankingu innowacyjności (Regional Innovation Scoreboard 2014), w którym regiony podzielono na cztery grupy w dziedzinie innowacji, mazowieckie (wraz z czterema innymi polskimi województwami) znalazło się w trzeciej grupie, tj. umiarkowanych innowatorów, natomiast łódzkie zaliczono do ostatniej grupy skromnych innowatorów. Z kolei w raporcie Indeks Regionalnej Przedsiębiorczości i Rozwoju REDI, dotyczącym 125 europejskich regionów, Region Centralny (osiągając taki sam wynik punktowy jak Region Południowo-Zachodni) znalazł się najwyżej w zestawieniu spośród polskich makroregionów, co pozwoliło zając pozycję (wraz z włoskim Nord-Est). 14 S t r o n a

15 Infrastruktura: drogi i kolej Na koniec 2014 r. długość dróg publicznych w Polsce Centralnej wyniosła ponad 79 tys. km i była o ponad 5 tys. km większa niż w 2009 r. Oznacza to, że długość dróg publicznych zwiększyła się w makroregionie o 6,8% (w kraju 8,6%). Regiony Polski Centralnej uplasowały się pod względem wzrostu długości dróg publicznych na miejscach 7. (woj. łódzkie, wzrost o 8,3%) i 10. (woj. mazowieckie, wzrost o 6,0%). W makroregionie Polski Centralnej w 2014 r. na 1000 km 2 przypadało średnio 11,96 km autostrady lub drogi ekspresowej, czyli więcej niż przeciętnie w kraju (9,61 km). Województwo łódzkie uplasowało się na 2. miejscu w ogólnopolskim zestawieniu na jego terenie na 1000 km 2 przypadało 22,25 km dróg tej kategorii. Lepszy wynik zanotowało jedynie woj. śląskie (23,69 km). Z kolei woj. mazowieckie (6,69 km) pod tym względem znalazło się na 12. pozycji, wyprzedzając jedynie województwa Polski Wschodniej: warmińsko-mazurskie, świętokrzyskie, lubelskie i podlaskie. Polska Centralna znajduje się wśród krajowych liderów pod względem gęstości sieci dróg o twardej nawierzchni. Na każde 100 km 2 jej powierzchni przypada 103,9 km tych dróg, podczas gdy średnia wartość dla kraju to 92,0 km. Województwa tworzące makroregion uplasowały się na czwartej (woj. łódzkie) i piątej (woj. mazowieckie) pozycji w kraju, osiągając odpowiednio 109,4 km i 101,1 km dróg twardych na 100 km 2. Oznacza to, że Polskę Centralną wyprzedziły tylko trzy województwa: śląskie (176,6 km), małopolskie (160,3 km) i świętokrzyskie (117,7 km). Dodatkowo, gęstość sieci tych dróg rośnie w tym makroregionie szybciej niż przeciętnie w kraju: na przestrzeni lat zwiększyła się o 9,3%, podczas gdy w skali ogólnopolskiej było to 7,2%. W woj. łódzkim było to 9,8%, w woj. mazowieckim 9,1%, co pozwoliło im uplasować się odpowiednio na czwartej i szóstej pozycji w kraju. Odniesienie gęstości sieci dróg do struktury osadniczej pokazuje, że w Polsce Centralnej na 10 tys. ludności przypada mniej kilometrów dróg o twardej nawierzchni niż średnio w kraju (odpowiednio 71,3 km w makroregionie centralnym i 74,8 km w kraju), przy czym woj. łódzkie osiągnęło wynik wyższy od krajowego (79,6 km, 10. miejsce w Polsce), a woj. mazowieckie niższy (67,4 km, 13. miejsce w kraju). Wskaźnik gęstości sieci eksploatowanych linii kolejowych, wyrażany w liczbie ich kilometrów na każde 100 km 2 powierzchni województw w 2014 r. najwyższą wartość osiągnął w woj. śląskim (16,0 km / 100 km 2 ). Województwa Polski Centralnej znalazły się na dalszych pozycjach tego zestawienia, osiągając wyniki niższe od średniej dla kraju (6,2): w woj. łódzkim na 100 km 2 przypadało 5,9 km eksploatowanych torów, w woj. mazowieckim 4,7 km, co dało im odpowiednio 10. i 13. pozycję w Polsce. W skali makroregionu gęstość sieci kolejowej wyniosła 5,1 km / 100 km 2. Odniesienie gęstości sieci kolejowej do struktury osadniczej ludności pokazuje, że w Polsce Centralnej w 2014 r. była ona stosunkowo niewielka. W kraju na 10 tys. mieszkańców przypadało średnio 5 km eksploatowanych linii kolejowych. W Polsce Centralnej 3,5 km. W województwach tego makroregionu było to 4,3 km w woj. łódzkim ( miejsce w kraju, ex aequo z woj. śląskim) i 3,1 km w woj. mazowieckim (ostatnie, 16. miejsce w kraju). Omawiany wskaźnik w 2014 r. nie osiągnął w makroregionie wysokich wartości, jednak należy zauważyć, że o ile w skali kraju na przestrzeni lat notuje się jej wyraźny spadek (średnio o 5,9%), o tyle w omawianym makroregionie spadek jest mniejszy (o 2,8%). Na tle kraju wyróżnia się woj. łódzkie jest jedynym, w którym wartość wskaźnika jest dodatnia, a nie ujemna (jak w 14 regionach) lub zerowa (jak w woj. świętokrzyskim). 15 S t r o n a

16 III. DZIAŁANIA PRZYCZYNIAJĄCE SIĘ DO REALIZACJI CELÓW STRATEGII Należy zwrócić uwagę, że Strategia Rozwoju Polski Centralnej do roku 2020 z perspektywą 2030 została przyjęta przez Radę Ministrów 14 lipca 2015 r. W związku z tym, że rok 2015 był pierwszym rokiem obowiązywania dokumentu, zmiany zachodzące w makroregionie tylko w określonym stopniu można wiązać z aktywną realizacją działań i kierunków interwencji wymienionych w Strategii. Niemniej jednak warto podkreślić, że już od początkowej fazy prac nad Strategią, województwa Polski Centralnej aktywnie ze sobą współpracowały na rzecz rozwoju makroregionu. Wspólne działania w zakresie rozwoju makroregionu Istotnym przykładem współpracy instytucjonalnej między województwami Polski Centralnej należy wskazać realizację projektów Wdrożenie systemu monitorowania polityk publicznych w województwie łódzkim oraz Wzmocnienie potencjału Mazowieckiego Obserwatorium Terytorialnego. Oba projekty były realizowane przez regionalne obserwatoria terytorialne, a efektem ich współpracy było wspólne badanie Kształtowanie powiązań funkcjonalnych obszarów metropolitalnych Łodzi i Warszawy, którego celem było m.in. sformułowanie wniosków dotyczących działań wspierających tworzenie się powiązań między obszarami metropolitalnymi. W 2015 r. Uniwersytet Łódzki ukończył projekt Zintegrowanej Strategii Rozwoju Warszawsko-Łódzkiego Obszaru Funkcjonalnego do roku 2030, opracowanej przy współudziale partnerów: Biura Planowana Przestrzennego w Łodzi, Mazowieckiego Biura Planowania Regionalnego, pracowników Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, przedstawicieli Urzędu Miasta Łodzi, Urzędu Stołecznego w Warszawie oraz jednostek samorządu terytorialnego obu województw. Ww. Strategia ma stanowić inspirację do lepszego wykorzystania potencjału terytorialnego, który będzie wzmacniany poprzez relacje gospodarcze, społeczne oraz zagospodarowanie przestrzenne i środowisko. Wprawdzie strategia dla Polski Centralnej została przyjęta stosunkowo niedawno to należy podkreślić, że na terenie makroregionu w 2015 r. były realizowane projekty, przedsięwzięcia i inicjatywy mające wpływ na realizację celów ww. Strategii. Jako istotne dla rozwoju makroregionu wskazać należy m.in.: budowę węzła multimodalnego przy Dworcu Łódź Fabryczna; uruchomienie połączeń Łódzkiej Kolei Aglomeracyjnej; utworzenie przez Politechnikę Łódzką Centrum Transportu Szynowego CETRANS w celu prowadzenia prac naukowo-badawczych nad Inteligentnymi Systemami Transportu; realizację przez Centrum Badań Molekularnych i Makromolekularnych PAN w Łodzi projektu Opracowanie receptur i technologii wytwarzania nowych odmian uniepalnionych poliolefinowych materiałów porowanych w partnerstwie z: Instytutem Techniki Budowlanej w Warszawie, Instytutem Ciężkiej Syntezy Organicznej BLACHOWNIA w Kędzierzynie Koźlu i Thermaflex Izolacja Sp. z o.o. oraz projektu Technologie wytwarzania laktydów z kwasu mlekowego, w którym koordynatorem jest Politechnika Warszawska; działalność Łódzkiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej S.A., która m.in. jest członkiem założycielem Klastra ICT Polska, będącego platformą współpracy dla uczestników zainteresowanych rozwojem technologii informatycznych i komunikacyjnych oraz jest jednym z inicjatorów powstania Klastra LODZistics Logistycznej Sieci Biznesowej Polski Centralnej, mającego na celu stymulowanie innowacyjności branży logistycznej; współpracę uczelnianą, m.in.: w ramach UT3 Politechniki Łódzkiej, Politechniki Warszawskiej i Wojskowej Akademii Technicznej w Warszawie w zakresie dydaktyki i badań, współpracę Politechniki Łódzkiej z Politechniką Warszawską, Narodowym Centrum Badań i Rozwoju oraz Instytutem Chemii i Techniki Jądrowej przy projekcie Technologie wspomagające rozwój bezpiecznej energetyki jądrowej, czy też realizację przez Uniwersytet Łódzki w konsorcjum z Instytutem Technologii Materiałów Elektronicznych w Warszawie oraz Politechniką Łódzką i firmą Qwerty projektu GRAPH-PRINT ; realizację przez Łódzki Park Naukowo-Technologiczny wraz z Centralnym Laboratorium Kryminalistycznym Policji i Uniwersytetem Warszawskim projektu Opracowanie na potrzeby wymiaru sprawiedliwości wzorców nowych substancji psychoaktywnych oraz szybkich testów do ich wykrywania ; 16 S t r o n a

17 realizację Europejskich Dni Dziedzictwa przez Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi w porozumieniu z Narodowym Instytutem Dziedzictwa w Warszawie i Łódzkim Domem Kultury; działania rewitalizacyjne i adaptacyjne dawnej szkoły przy ul. Księży Młyn 13/15 prowadzone przez Akademię Sztuk Pięknych w Łodzi na rzecz Akademickiego Centrum Designu. Akademickie Centrum Designu jest platforma łączącą potencjał naukowy, dydaktyczny i aparaturowy w celu podniesienia konkurencyjności i atrakcyjności studiów na kierunkach projektowych w ośmiu polskich publicznych uczelniach artystycznych (Łódź, Warszawa, Katowice, Gdańsk, Kraków, Wrocław, Poznań, Szczecin); organizację przez Państwową Wyższą Szkołę Filmową Telewizyjną i Teatralną w Łodzi cyklicznego festiwalu filmowego Łodzią po Wiśle, który odbywa się w jednym z warszawskich kin oraz organizację FILMTERACTIVE międzynarodowego wydarzenia poświęconego innowacyjnym treściom audiowizualnym oraz realizację projektów artystycznych przez Filharmonię Łódzką; realizację przez Miasto Łódź projektu związanego z powstaniem największego w Polsce Centrum Nauki i Techniki EC1 Łódź, dla którego bazą jest zrewitalizowana elektrownia z początku XX wieku. projekty z obszaru zdrowia realizowane przez Instytut Medycyny Pracy oraz Centrum Zdrowia Matki Polki; powołanie Polskiej Platformy Technologicznej dla Innowacji w Sektorze Ogrodniczym przez Instytut Ogrodnictwa w Skierniewicach i Krajowy Związek Grup Producenckich Owoców i Warzyw. Przystąpiło do niej kilka instytutów naukowych, uczelni, firm produkujących dla ogrodnictwa oraz przetwórcy i grupy producenckie. Realizacja kluczowych przedsięwzięć istotnych z punktu widzenia celów Strategii Inne ważne dla województw oraz całego makroregionu Polski Centralnej projekty, których realizacja przyczyni się do osiągnięcia celów Strategii wskazują liczne dokumenty, wśród których należy wymienić przede wszystkim: Kontrakty Terytorialne poszczególnych województw, Dokument Implementacyjny do Strategii Rozwoju Transportu, Program Budowy Dróg Krajowych na lata (z perspektywą do 2025 r.), Krajowy Program Kolejowy oraz Polską Mapę Drogową Infrastruktury Badawczej. Poniżej zamieszczono tabelę przedstawiającą zestawienie ważnych dla makroregionu projektów, ujętych w dokumentach strategicznych, których realizacja wpłynie na osiągnięcie celów SRPC. Tabela 1. Zestawienie projektów ważnych dla makroregionu Polski Centralnej ujętych w dokumentach strategicznych LP. NAZWA PROJEKTU UWAGI 1. Zintegrowana przestrzeń wiedzy i innowacji (w tym projekty ujęte w Polskiej Mapie Drogowej Infrastruktury Badawczej 10 ) 1.1. ELI Extreme Light Infrastructure PMDIB, Strategiczny obszar badań: Rozwój nauki poprzez badania podstawowe 1.2. EMFL Europejskie Laboratorium Pół Magnetycznych 1.3. NLPQT Narodowe Laboratorium Fotoniki i Technologii Kwantowych Koordynator: Wojskowa Akademia Techniczna imienia J. Dąbrowskiego w Warszawie PMDIB, Strategiczny obszar badań: Rozwój nauki poprzez badania podstawowe Koordynator: Uniwersytet Warszawski PMDIB, Strategiczny obszar badań: Rozwój nauki poprzez badania podstawowe Koordynator: Uniwersytet Warszawski 10 Wpisanie projektu na PMDIB jest warunkiem koniecznym dla możliwości ubiegania się o dofinansowanie na rozwój infrastruktury badawczej w ramach programu Inteligentny Rozwój Konkurs dedykowany projektom wpisanym do PMDIB rozpoczął się 1 października 2015 r. 17 S t r o n a

18 1.4. Virgo Obserwatorium fal grawitacyjnych PMDIB, Strategiczny obszar badań: Rozwój nauki poprzez badania podstawowe 1.5. ESRF (Upgrade) Europejski Ośrodek Synchrotronu Atomowego 1.6. PolFEL Polski Laser na Swobodnych Elektronach Koordynator: Instytut Matematyczny PAN w Warszawie PMDIB, Strategiczny obszar badań: Rozwój nauki poprzez badania interdyscyplinarne Koordynator: Instytut Fizyki PAN w Warszawie PMDIB, Strategiczny obszar badań: Rozwój nauki poprzez badania interdyscyplinarne Koordynator: Narodowe Centrum Badań Jądrowych w Świerku 1.7. European XFEL Europejski Rentgenowski Laser na Swobodnych Elektronach PMDIB, Strategiczny obszar badań: Rozwój nauki poprzez badania interdyscyplinarne Koordynator: Narodowe Centrum Badań Jądrowych w Świerku 1.8. ESS Europejski Sondaż Społeczny PMDIB, Strategiczny obszar badań: Wysoka jakość życia w społeczeństwie Koordynator: Instytut Filozofii i Socjologii PAN w Warszawie 1.9. CePT Centrum Badań Przedklinicznych PMDIB, Strategiczny obszar badań: Wydajna ochrona zdrowia i wzrost efektywności działań prozdrowotnych Koordynator: Warszawski Uniwersytet Medyczny CERAD Centrum Projektowania i Syntezy Radiofarmaceutyków Ukierunkowanych Molekularnie EIEC Europejski Instytut Badań nad Rakiem Środowiskowym ELIXIR System Informacyjny o Złożonych Systemach Biologicznych IBMiK Infrastruktura Badawcza Molekuł i Komórek NEBI Krajowy Ośrodek Badań Obrazowych w naukach biologicznych i biomedycznych POL-OPENSCREEN Polska Platforma Infrastruktury Skriningowej dla Chemii Biologicznej PMDIB, Strategiczny obszar badań: Wydajna ochrona zdrowia i wzrost efektywności działań prozdrowotnych Koordynator: Narodowe Centrum Badań Jądrowych w Świerku PMDIB, Strategiczny obszar badań: Wydajna ochrona zdrowia i wzrost efektywności działań prozdrowotnych Koordynator: Instytut Medycyny Pracy im. J. Nofera w Łodzi PMDIB, Strategiczny obszar badań: Wydajna ochrona zdrowia i wzrost efektywności działań prozdrowotnych Koordynator: Instytut Biochemii i Biofizyki PAN w Warszawie PMDIB, Strategiczny obszar badań: Wydajna ochrona zdrowia i wzrost efektywności działań prozdrowotnych Koordynator: Międzynarodowy Instytut Biologii Molekularnej i Komórkowej w Warszawie PMDIB, Strategiczny obszar badań: Wydajna ochrona zdrowia i wzrost efektywności działań prozdrowotnych Koordynator: Instytut Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego PAN w Warszawie PMDIB, Strategiczny obszar badań: Wydajna ochrona zdrowia i wzrost efektywności działań prozdrowotnych Koordynator: Instytut Biologii Medycznej PAN w Łodzi 18 S t r o n a

19 1.16. SeCuRe Centrum Zasobów Mikrobiologicznych NLEJ Narodowe Laboratorium Energii Jądrowej Centrum grafenu i innowacyjnych nanotechnologii CEZAMAT Centrum Zaawansowanych Materiałów i Technologii Infrastruktura do badań inteligentnych robotów autonomicznych KCIKiS Krajowe Centrum Inżynierii Kosmicznej i Satelitarnej PMDIB, Strategiczny obszar badań: Wydajna ochrona zdrowia i wzrost efektywności działań prozdrowotnych Koordynator: Instytut Biotechnologii Przemysłu Rolno- Spożywczego im. prof. W. Dąbrowskiego w Warszawie PMDIB, Strategiczny obszar badań: Wzrost efektywności wytwarzania, magazynowania i przesyłania energii Koordynator: Narodowe Centrum Badań Jądrowych w Świerku PMDIB, Strategiczny obszar badań: Rozwój zaawansowanych materiałów i technologii Koordynator: Instytut Technologii Materiałów Elektronicznych w Warszawie PMDIB, Strategiczny obszar badań: Rozwój zaawansowanych materiałów i technologii Koordynator: Politechnika Warszawska PMDIB, Strategiczny obszar badań: Rozwój zaawansowanych materiałów i technologii Koordynator: Politechnika Warszawska PMDIB, Strategiczny obszar badań: Rozwój zaawansowanych materiałów i technologii Koordynator: Wojskowa Akademia Techniczna imienia J. Dąbrowskiego w Warszawie Polska Platforma Fotoniki Światłowodowej PMDIB, Strategiczny obszar badań: Rozwój zaawansowanych materiałów i technologii Koordynator: Politechnika Warszawska e-infrastruktura Otwartej Nauki i Innowacji PMDIB, Strategiczny obszar badań: Rozwój inteligentnych systemów i infrastruktury COPAL Samolot Troposferyczny o Dużym Zasięgu Koordynator: Uniwersytet Warszawski PMDIB, Strategiczny obszar badań: Zrównoważony rozwój środowiska naturalnego i środowiska człowieka Koordynator: Uniwersytet Warszawski EPOS System Obserwacji Płyty Europejskiej PMDIB, Strategiczny obszar badań: Zrównoważony rozwój środowiska naturalnego i środowiska człowieka PolarPOL Polskie Multidyscyplinarne Laboratorium Badań Polarnych Koordynator: Instytut Geofizyki PAN w Warszawie PMDIB, Strategiczny obszar badań: Zrównoważony rozwój środowiska naturalnego i środowiska człowieka Koordynator: Instytut Geofizyki PAN w Warszawie Przedsięwzięcia dotyczące realizacji RANB Projekt ujęty w KT województwa mazowieckiego i województwa łódzkiego. 2. Przestrzeń przyjazna twórcom i projektantom 2.1. Budowa rynku wraz z układem komunikacyjnym na terenie Nowego Centrum Łodzi Projekt ujęty w KT województwa łódzkiego. 19 S t r o n a

20 2.2. Rewitalizacja i adaptacja nieruchomości położonej przy ul. Księży Młyn 13/15 na rzecz Akademickiego Centrum Designu przy ASP w Łodzi 2.3. Wyposażenie Uczelnianego Centrum Dydaktyki Nowych Mediów PWSFTviT w Łodzi 2.4. Europejskie Centrum Muzyki Sinfonia Varsovia (część dotycząca budynków zabytkowych) Ogłoszono przetarg na roboty budowlane dot. rewitalizacji i adaptacji nieruchomości. Projekt ujęty w KT województwa łódzkiego. Zadanie Modernizacja zabytkowych obiektów oraz budowa sali koncertowej przy ul. Grochowskiej na potrzeby Orkiestry Sinfonia Varsovia zostało zamieszczone w Wieloletniej Prognozie Finansowej Miasta Stołecznego Warszawy na lata Rewitalizacja EC1 Południowy Wschód Projekt ujęty w KT województwa łódzkiego Rewitalizacja EC1 Rozwój funkcji wystawienniczo-edukacyjnych centrum Nauki i Techniki 2.7. Rewitalizacja Obszarowa Centrum Łodzi obszar o powierzchni 7,5 ha ograniczony ulicami: Wschodnią, Rewolucji 1905 r., Kilińskiego, Jaracza wraz z pierzejami po drugiej stronie ww. ulic 2.8. Rewitalizacja Obszarowa Centrum Łodzi obszar o powierzchni 32,5 ha ograniczony ulicami: Zachodnią, Podrzeczną, Stary Rynek, Wolborską, Franciszkańską, Północną, Wschodnią, Rewolucji 1905 r., Próchnika wraz z pierzejami po drugiej stronie ww. ulic 2.9. Rewitalizacja Obszarowa Centrum Łodzi obszar o powierzchni 14 ha ograniczony ulicami: Ogrodową, Gdańską, Legionów, Cmentarną wraz z pierzejami po drugiej stronie ww. ulic Rewitalizacja Obszarowa Centrum Łodzi obszar o powierzchni 7 ha ograniczony ulicami: Ogrodową, Zachodnią, Legionów, Gdańską wraz z pierzejami po drugiej stronie ww. ulic Rewitalizacja Obszarowa Centrum Łodzi obszar o powierzchni 10 ha ograniczony ulicami: Nawrot, Sienkiewicza, Piłsudskiego, Piotrkowską Rewitalizacja Obszarowa Centrum Łodzi obszar ograniczony ulicami: Narutowicza, Kilińskiego, Tuwima, Piotrkowską oraz Rewitalizacja Obszarowa Centrum Łodzi obszar ograniczony ulicami: Piotrkowską, Tuwima, Kilińskiego, Nawrot Rewitalizacja Obszarowa Centrum Łodzi obszar ograniczony ulicami: Narutowicza, Targową, Tuwima, Kilińskiego wraz z pierzejami po drugiej stronie ww. ulic a także pierzeje ul. Kilińskiego Rewitalizacja przestrzeni miejskiej przy ul. Moniuszki w Łodzi Projekt ujęty w KT województwa łódzkiego. Projekt ujęty w KT województwa łódzkiego. Projekt ujęty w KT województwa łódzkiego. Projekt ujęty w KT województwa łódzkiego. Projekt ujęty w KT województwa łódzkiego. Projekt ujęty w KT województwa łódzkiego. Projekt ujęty w KT województwa łódzkiego. Projekt ujęty w KT województwa łódzkiego. Projekt ujęty w KT województwa łódzkiego. 20 S t r o n a

21 3. Innowacyjna sieć medyczno-farmaceutyczna 3.1. Przebudowa i rozbudowa Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego nr 4 im. Marii Konopnickiej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi przy ul. Spornej 36/50 dla poprawy warunków hospitalizacji dzieci ze schorzeniami onkologicznymi i hematologicznymi 3.2. Akademickie Centrum Badań Klinicznych z siedzibą w Warszawie 3.3. Zwiększenie innowacyjności Mazowsza dzięki modernizacji i doposażeniu Centrum Radiobiologii i Dozymetrii Biologicznej w ICHTJ w Warszawie 3.4. Rewitalizacja i wyposażenie Centrum Badawczo-Laboratoryjnego Kierunków Medycznych UTH w Radomiu 3.5. BRaIn Badania Rozwój Innowacyjność w łódzkim kampusie biomedycyny i farmacji 3.6. Realizacja programu rozwojowego dla uczelni medycznych uczestniczących w procesie praktycznego kształcenia studentów w tym tworzenie centrów symulacji medycznej 3.7. Zakończenie budowy Zintegrowanego Systemu Ratownictwa Medycznego, racjonalizacja i modernizacja bazy medycyny ratunkowej w sytuacji nagłego zagrożenia życia pacjentów regionu łódzkiego w Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym im. M. Kopernika w Łodzi 3.8. Rozbudowa WSS im. M. Kopernika w Łodzi w oparciu o koncentrację działań z zakresu profilaktyki onkologicznej, onkologii klinicznej, onkologicznych ośrodków satelitarnych oraz przekształcenie Szpitala w Wojewódzkie Centrum Onkologii 3.9. Poprawa jakości i dostępu do wysokospecjalistycznych usług medycznych w zakresie kompleksowej opieki nad matką i dzieckiem w Instytucie Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi Centrum Kliniczno-Dydaktyczne w Łodzi II etap UMed4Oncology, Akademicki Ośrodek Onkologiczny Rozwój funkcji uzdrowiskowych województwa łódzkiego poprzez ekoinwestycje (Uniejów) Kraina bez barier Centrum wodolecznictwa i rekreacji w Poddębicach w oparciu o wykorzystanie miejscowych wód geotermalnych Kontrakt Terytorialny dla Województwa Łódzkiego. Projekt ujęty w KT województwa mazowieckiego, jako przedsięwzięcie warunkowe. Projekt ujęty w KT województwa mazowieckiego, jako przedsięwzięcie warunkowe. Projekt ujęty w KT województwa mazowieckiego, jako przedsięwzięcie warunkowe. Ogłoszono przetarg na opracowanie kompleksowego studium wykonalności projektu. W lipcu 2015 r. Ministerstwo Zdrowia ogłosiło konkurs na realizację programów rozwojowych dla uczelni medycznych uczestniczących w procesie praktycznego kształcenia studentów, w tym tworzenie centrów symulacji medycznej (CSM) Projekt ujęty w KT województwa łódzkiego, jako przedsięwzięcie warunkowe. Wydatki związane z realizacją inwestycji ujęte w budżecie Województwa Łódzkiego na 2016 r. Projekt ujęty w KT województwa łódzkiego, jako przedsięwzięcie warunkowe. Projekt ujęty w KT województwa łódzkiego, jako przedsięwzięcie warunkowe. Projekt ujęty w KT województwa łódzkiego, jako przedsięwzięcie warunkowe. Projekt ujęty w KT województwa łódzkiego, jako przedsięwzięcie warunkowe. Wydatki związane z realizacją inwestycji ujęte w budżecie Gminy Poddębice na 2015 r. 21 S t r o n a

22 3.14. Rozbudowa i remont szpitalnego oddziału ratunkowego w Instytucie Centrum Zdrowia Matki Polki wraz z przebudową lądowiska dla śmigłowców oraz zakupem sprzętu medycznego na potrzeby oddziału Kontrakt Terytorialny dla Województwa Łódzkiego. 4. Międzynarodowe centrum żywności prozdrowotnej 4.1. Budowa Centrum Biotechnologii Ogrodniczej Kontrakt Terytorialny dla Województwa Łódzkiego Centrum żywności i żywienia Projekt ujęty w KT województwa mazowieckiego, jako przedsięwzięcie warunkowe. 5. Multimodalny węzeł transportowy o znaczeniu międzynarodowym 5.1. S-7 Warszawa Rabka odcinki: Radom Skarżysko Kamienna, Chęciny granica województwa, Igołomska Christo Botewa, Lubień Rabka Inwestycja w trakcie realizacji S-2 Puławska - Lubelska Inwestycja w trakcie realizacji S-8 odcinki Radziejowice Paszków, Wyszków Zambrów, Wiśniewo Jeżewo 5.4. Budowa drogi ekspresowej S8, odc. w. Marki w. Radzymin Płd. S-8 Radziejowice granica województwa - w trakcie realizacji (procedowanie decyzji). S-8 Radziejowice Wolica w trakcie realizacji. S-8 Wyszków węzeł Poręba (wraz z węzłem) w trakcie realizacji. S-8 od węzła Poręba od Ostrowi Mazowieckiej etap procedury przetargowej. S-8 Ostrów Mazowiecka granica województwa w trakcie realizacji. Inwestycja w trakcie realizacji Obwodnica Wielunia w ciągu DK8 Inwestycja w trakcie realizacji Obwodnica Bełchatowa w ciągu DK 8 Inwestycja w trakcie realizacji Port multimodalny Zduńska Wola Karsznice: a. budowa centrum logistycznego Zduńska Wola Karsznice, b. budowa/przebudowa infrastruktury drogowej, c. uzbrojenie terenów inwestycyjnych. Opracowywanie dokumentacji, m.in. programu funkcjonalnoużytkowego portu przeładunkowego, dokumentacji oddziaływania na środowisko, operatu geologicznego S74 Sulejów-Kielce Program Budowy Dróg Krajowych na lata z perspektywą 2025, Dokument Implementacyjny do SRT do 2020 r., Kontrakt Terytorialny dla Województwa Łódzkiego 5.9. S14 Zachodnia Obwodnica Łodzi Program Budowy Dróg Krajowych na lata z perspektywą 2025, Dokument Implementacyjny do SRT do 2020 r., Kontrakt Terytorialny dla Województwa Łódzkiego S12 Piotrków Trybunalski-Radom Program Budowy Dróg Krajowych na lata z perspektywą 2025, Dokument Implementacyjny do SRT do 2020 r., Kontrakt Terytorialny dla Województwa Łódzkiego 22 S t r o n a

23 5.11. Obwodnica Radomska DK91/DK42 Program Budowy Dróg Krajowych na lata z perspektywą 2025, Kontrakt Terytorialny dla Województwa Łódzkiego A1 koniec obwodnicy Częstochowy-Tuszyn Program Budowy Dróg Krajowych na lata z perspektywą 2025, Dokument Implementacyjny do SRT do 2020 r., Kontrakt Terytorialny dla Województwa Łódzkiego Modernizacja linii kolejowej Warszawa Łódź, etap II, Lot C pozostałe roboty, FAZA II Poprawa przepustowości linii kolejowej E 20 na odcinku Warszawa Kutno, etap I: Prace na linii kolejowej Nr 3 na odcinku Warszawa granica LCS Łowicz Prace na linii obwodowej w Warszawie (odcinek Warszawa Gołąbki /Warszawa Zachodnia Warszawa Gdańska) Prace na linii kolejowej E 20 na odcinku Warszawa Poznań pozostałe roboty, odcinek Sochaczew Swarzędz Prace na linii kolejowej Warszawa Włochy Grodzisk Mazowiecki (linia Nr 447) Prace na linii kolejowej C-E 20 odcinek Skierniewice Pilawa Łuków Poprawa jakości przewozów pasażerskich Kolei Mazowieckich poprzez zakup i modernizację pojazdów kolejowych wraz z inwestycjami w zaplecza techniczne do utrzymania taboru Baza logistyczna, przeładunkowa i park przemysłowy dla obsługi połączenia Łódź- Chengdu Udrożnienie Łódzkiego Węzła Kolejowego (TEN-T), etap II, odcinek Łódź Fabryczna Łódź Kaliska/Łódź Żabieniec Poprawa standardów podróżowania Łódzką Koleją Aglomeracyjną Budowa multimodalnych węzłów komunikacyjnych; budowa, przebudowa przystanków kolejowych na trasach Łódzkiej Kolei Aglomeracyjnej etap II Integracja publicznego transportu zbiorowego z systemem Łódzkiej Kolei Aglomeracyjnej Projekt realizowany na terenie województwa mazowieckiego i łódzkiego. Prace przygotowawcze (prace nad programem funkcjonalnoużytkowym wraz z aktualizacją dokumentacji przedprojektowej). Przedsięwzięcie dofinansowane w ramach puli kohezyjnej z CEF- Transport (wkład UE EUR). Projekt wyłoniony do dofinansowania w konkursie w ramach instrumentu Łącząc Europę CEF Przedsięwzięcie dofinansowane w ramach puli kohezyjnej z CEF- Transport (wkład UE EUR). Projekt wyłoniony do dofinansowania w konkursie w ramach instrumentu Łącząc Europę CEF Przedsięwzięcie dofinansowane w ramach puli kohezyjnej z CEF- Transport (wkład UE EUR). Projekt wyłoniony do dofinansowania w konkursie w ramach instrumentu Łącząc Europę CEF Prace przygotowawcze (prace nad wykonaniem Rezultatów Studium Wykonalności) Projekt ujęty w KT województwa mazowieckiego. Kontrakt Terytorialny dla Województwa Łódzkiego Prace przygotowawcze (opracowywanie studium uzupełniającego, z uzyskaniem niezbędnych decyzji administracyjnych na etapie studium wykonalności, wraz z opracowywaniem materiałów przetargowych na roboty budowlane) Projekt ujęty w KT województwa łódzkiego. Prace przygotowawcze. W październiku 2015 r. Sejmik Województwa Łódzkiego przyjął uchwałę w sprawie Planu Zrównoważonego Rozwoju Publicznego Transportu Zbiorowego dla Województwa Łódzkiego do roku 2020 z perspektywą do roku S t r o n a

24 5.25. Prace na liniach kolejowych Nr 15, 16 na odcinku Łódź Kaliska Zgierz Kutno Prace na liniach kolejowych Nr 14, 811 na odcinku Łódź Kaliska Zduńska Wola Ostrów Wlkp., etap I: Łódź Kaliska Zduńska Wola Prace na liniach kolejowych Nr 14, 811 na odcinku Łódź Kaliska Zduńska Wola Ostrów Wlkp., etap II: Zduńska Wola Ostrów Wlkp Prace na linii kolejowej C-E 20 odcinek Łowicz Główny Skierniewice Poprawa przepustowości linii kolejowej E 20 odcinek Warszawa Kutno, etap I. Prace na linii kolejowej Nr 3 odcinek Warszawa granica LCS Łowicz Prace na linii kolejowej C-E 20 odcinek Skierniewice Pilawa Łuków Budowa odcinka linii kolejowej od stacji Modlin do Mazowieckiego Portu Lotniczego (MPL) Warszawa/Modlin oraz budowa stacji kolejowej Mazowiecki Port Lotniczy (MPL) Warszawa/Modlin Interregionalne Centrum Transportu Szynowego i usług logistycznych CT SL TRANSLOG Prace na linii kolejowej CE65 na odc. Chorzów Batory-Tarnowskie Góry-Karsznice- Inowrocław-Bydgoszcz-Maksymilianowo Prace na linii kolejowej nr 18 na odcinku Kutno-Piła Główna Prace na linii kolejowej nr 146 na odcinku Wyczerpy-Chorzów Siemkowice Prace na linii kolejowej nr 33 na odcinku Kutno-Płock Dokończenie budowy wiaduktu wschodniego na stacji Łódź Kaliska Rewitalizacja linii kolejowej nr 16 Łódź Widzew-Kutno na odcinku Zgierz-Ozorków Elektryfikacja odcinka linii kolejowej nr 25 Tomaszów Mazowiecki-Opoczno w ramach zadania Rewitalizacja i modernizacja linii kolejowych na terenie województwa łódzkiego m.in. linia kolejowa nr 25 na odcinku Łódź-Opoczno, etap I Projekt ujęty w KT województwa łódzkiego. Projektu ujęty w Krajowym Programie Kolejowym do roku 2023 na liście rezerwowej. Przygotowywanie dokumentacji przedprojektowej. Projekt ujęty w KT województwa łódzkiego. Projektu ujęty w Krajowym Programie Kolejowym do roku 2023 na liście rezerwowej. Projekt ujęty w KT województwa łódzkiego. Projektu ujęty w Krajowym Programie Kolejowym do roku 2023 na liście rezerwowej. Projekt ujęty w KT województwa łódzkiego. Projektu ujęty w Krajowym Programie Kolejowym do roku 2023 na liście podstawowej. Projekt ujęty w KT województwa łódzkiego. Projektu ujęty w Krajowym Programie Kolejowym do roku 2023 na liście rezerwowej. Projektu ujęty w Krajowym Programie Kolejowym do roku 2023 na liście podstawowej projektów RPO. Projekt ujęty w KT województwa łódzkiego, jako przedsięwzięcie warunkowe. Dokument Implementacyjny do SRT do 2020 r., Kontrakt Terytorialny dla Województwa Łódzkiego, Krajowy Program Kolejowy do 2023 r. Dokument Implementacyjny do SRT do 2020 r., Kontrakt Terytorialny dla Województwa Łódzkiego, Krajowy Program Kolejowy do 2023 r. Dokument Implementacyjny do SRT do 2020 r., Kontrakt Terytorialny dla Województwa Łódzkiego, Krajowy Program Kolejowy do 2023 r. Dokument Implementacyjny do SRT do 2020 r., Kontrakt Terytorialny dla Województwa Łódzkiego, Krajowy Program Kolejowy do 2023 r. Kontrakt Terytorialny dla Województwa Łódzkiego, Krajowy Program Kolejowy do 2023 r. Krajowy Program Kolejowy do 2023 r. Krajowy Program Kolejowy do 2023 r. 24 S t r o n a

25 Współpraca w ramach Zespołu ds. Realizacji Strategii Polski Centralnej Od czasu przyjęcia Strategii Rozwoju Polski Centralnej do roku 2020 z perspektywą 2030 przez Radę Ministrów (tj. 14 lipca 2015 r.), odbyło się jedno spotkanie Zespołu ds. Realizacji Strategii Polski Centralnej - 14 grudnia 2015 r. w Łodzi. Uczestniczyli w nim przedstawiciele Mazowieckiego Biura Planowania Regionalnego, Biura Planowania Przestrzennego Województwa Łódzkiego oraz ówczesnego Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju. Tematem spotkania było omówienie działań mających wpływ na realizację celów Strategii oraz wskazanie mechanizmów umożliwiających ich podejmowanie, wymiana wiedzy i doświadczeń w zakresie współpracy ponadregionalnej oraz wskazanie dobrych praktyk na bazie współdziałania między województwami z innych makroregionów. W trakcie spotkania przedstawiono również zasady dotyczące monitorowania Strategii, w tym zakres prac związanych ze sporządzeniem Informacji rocznej o realizacji strategii ponadregionalnej za rok S t r o n a

26 IV. WSKAŹNIKI MONITOROWANIA REALIZACJI CELÓW STRATEGII Analiza stopnia osiągnięcia celów Strategii w oparciu o wskaźniki monitorowania w pierwszym roku jej wdrażania ma ograniczony charakter. Z uwagi na krótki, półroczny, okres obowiązywania Strategii, niemożliwe jest szczegółowe wskazanie efektów działań prowadzonych w oparciu o kierunki interwencji w niej wskazanych. Niemniej jednak dokonano aktualizacji wskaźników, zgodnie z aktualnie dostępnymi danymi (tabela 2). Uzyskane informacje pozwalają stwierdzić, że już w chwili obecnej widoczna jest poprawa sytuacji społecznogospodarczej na obszarze Polski Centralnej oraz zbliżanie się wartości wskaźników do określonych wartości docelowych. Stopa bezrobocia wg BAEL w makroregionie w stosunku do roku 2013 spadła o 1,4 p.p., osiągając w 2014 r. wartość 7,7%. Województwo mazowieckie wyróżniło się na tle kraju pod względem najniższej spośród województw stopy bezrobocia (7,2%), a województwo łódzkie z wynikiem 8,8% osiągnęło wartość wskaźnika zbliżoną do średniej krajowej (9,0%). W przypadku udzielonych patentów w 2014 r., ich liczba w Polsce Centralnej (696) jest o 64 wyższa niż w roku poprzednim (2013). Spośród województw makroregionu centralnego, więcej patentów udzielono w mazowieckim (507, 1. miejsce w kraju), natomiast w łódzkim 189 (6.). Warto zwrócić uwagę, że makroregion wyprzedza inne polskie makroregiony (Polska Zachodnia 668, Południowa 630, Wschodnia 304). Zwiększeniu uległa też wartość nakładów wewnętrznych na B+R na 1 mieszkańca, która wyniosła w 2014 r. 918 zł (wzrost o 104 zł w porównaniu do roku 2013). W Polsce Centralnej zwiększyła się również wartość wskaźnika udzielonych praw ochronnych na wzory użytkowe na 100 tys. ludności, która wyniosła w 2014 r. 1,58 (w 2013 r. było to 1,35). W układzie wojewódzkim, mazowieckie zajęło 4. miejsce z wynikiem 1,67, a łódzkie 8. (1,40). Zwiększył się też udział nowo zarejestrowanych podmiotów w sektorach: kreatywnym oraz medycznym w liczbie nowo powstałych podmiotów ogółem. W przypadku sektora kreatywnego była to zmiana o 0,5 p.p. (z 7,72% do 8,22%), a sektorze medycznym o 0,35 p.p. (z 3,65% do 4,01%). Pozytywna zmiana obserwowana jest też w liczbie obsłużonych pasażerów w portach lotniczych, która wzrosła z osób w 2013 r. do osób w 2014 r. (zmiana o osób). Tabela 2. Wartości wskaźników monitorowania celów Strategii Rozwoju Polski Centralnej do roku 2020 z perspektywą 2030 Lp. Cel / Nazwa wskaźnika Rok bazowy Wartość wskaźnika dla Polski Centralnej CEL GŁÓWNY: Wzrost znaczenia Polski Centralnej w skali międzynarodowej jako przestrzeni przyjaznej generowaniu oraz transferowi wiedzy i innowacji PKB PER CAPITA WG PARYTETU SIŁY NABYWCZEJ [UE28 = 100] EUROSTAT STOPA BEZROBOCIA WG BAEL [%] GUS-BDL , nd 11 nd 9,1 7,7 6,2 5,5 2 CEL SZCZEGÓŁOWY I: Zintegrowana przestrzeń wiedzy i innowacji 11 Nie dotyczy, dane ze względu na to, że dotyczą lat poprzedzających rok bazowy nie są przedmiotem analizy. 26 S t r o n a

27 Lp. Cel / Nazwa wskaźnika Rok bazowy Wartość wskaźnika dla Polski Centralnej LICZBA JEDNOSTEK NAUKOWYCH PROWADZĄCYCH DZIAŁALNOŚĆ BADAWCZO- ROZWOJOWĄ W DZIEDZINIE BIOTECHNOLOGII [szt.] GUS-BDL LICZBA UDZIELONYCH PATENTÓW [szt.] GUS-BDL NAKŁADY WEWNĘTRZNE NA B+R NA 1 MIESZKAŃCA [zł] GUS-BDL UDZIAŁ STUDENTÓW KIERUNKÓW ARTYSTYCZNYCH, MEDYCZNYCH, ROLNICZNYCH, LEŚNYCH I RYBACTWA, INŻYNIERYJNO-TECHNICZNYCH W LICZBIE STUDENTÓW SZKÓŁ WYŻSZYCH OGÓŁEM [%] GUS-BDL 2012 nd nd nd nd nd nd nd 18,2 25,8 31,2 3 CEL SZCZEGÓŁOWY II: Przestrzeń przyjazna twórcom i projektantom UDZIELONE PRAWA OCHRONNE NA WZORY UŻYTKOWE NA 100 TYS. LUDNOŚCI [szt.] GUS-BDL UDZIAŁ NOWO ZAREJESTROWANYCH (NOWO POWSTAŁYCH) PODMIOTÓW SEKTORA KREATYWNEGO W LICZBIE NOWO POWSTAŁYCH PODMIOTÓW OGÓŁEM [%] GUS-BDL (DZIAŁY PKD: 59, 60, 71, 73, 74, 90) UDZIAŁ STUDENTÓW KIERUNKÓW ARTYSTYCZNYCH W LICZBIE STUDENTÓW SZKÓŁ WYŻSZYCH OGÓŁEM [%] GUS-BDL 2013 nd nd 1,35 1,58 1,69 2, nd nd 7,72 8,22 9,33 11, nd nd 2,72 3,61 4,24 4 CEL SZCZEGÓŁOWY III: Innowacyjna sieć medyczno-farmaceutyczna UDZIAŁ NOWO ZAREJESTROWANYCH (NOWO POWSTAŁYCH) PODMIOTÓW SEKTORA MEDYCZNEGO W LICZBIE NOWO POWSTAŁYCH PODMIOTÓW OGÓŁEM [%] GUS-BDL (SEKCJA C PKD DZIAŁ 21 I SEKCJA Q DZIAŁ 86) UDZIAŁ STUDENTÓW KIERUNKÓW MEDYCZNYCH W LICZBIE STUDENTÓW SZKÓŁ WYŻSZYCH OGÓŁEM [%] GUS-BDL 2013 nd nd 3,65 4,01 3,93 4, nd nd 6,73 9,55 11,55 5 CEL SZCZEGÓŁOWY IV: Międzynarodowe centrum żywności prozdrowotnej UDZIAŁ NOWO ZAREJESTROWANYCH (NOWO POWSTAŁYCH) W SYSTEMIE REGON PODMIOTÓW SEKTORA PRZETWÓRSTWA ROLNO-SPOŻYWCZEGO W OGÓLNEJ LICZBIE NOWO ZAREJESTROWANYCH PODMIOTÓW OGÓŁEM [%] GUS-BDL (SEKCJA C PKD DZIAŁ 10, 11, 12) UDZIAŁ STUDENTÓW KIERUNKÓW ROLNICZYCH, LEŚNYCH I RYBACTWA W LICZBIE STUDENTÓW SZKÓŁ WYŻSZYCH OGÓŁEM [%] GUS-BDL UDZIAŁ GOSPODARSTW EKOLOGICZNYCH W OGÓLNEJ LICZBIE GOSPODARSTW EKOLOGICZNYCH W KRAJU [%] GUS-BDL UDZIAŁ W KRAJOWYCH ZBIORACH OWOCÓW Z DRZEW [%] GUS-BDL 2013 nd nd 0,57 0,52 0,83 0, nd nd 1,34 1,64 1, nd nd 11,8 11,6 12,5 13, nd nd 57,3 56,8 58,2 60,5 27 S t r o n a

28 Lp. Cel / Nazwa wskaźnika Rok bazowy Wartość wskaźnika dla Polski Centralnej CEL SZCZEGÓŁOWY V: Multimodalny węzeł transportowy o znaczeniu międzynarodowym ŚREDNI CZAS PRZEJAZDU POCIĄGIEM BEZPOŚREDNIM Z WARSZAWY CENTRALNEJ DO ŁODZI KALISKIEM/ŁODZI FABRYCZNEJ [minuty] PKP PLK DŁUGOŚĆ LINII KOLEJOWYCH POZWALAJĄCYCH NA RUCH POCIĄGÓW PASAŻERSKICH Z PRĘKOŚCIĄ POWYŻĘJ 160 KM/H 6.2 [minuty] PKP PLK LICZBA OBSŁUŻONYCH PASAŻERÓW W PORTACH LOTNICZYCH (ŁĄCZNIE Z TRANZYTEM) 6.3 [tys. osób] GUS-BDL PRZEWOZY ŁADUNKÓW TRANSPORTEM SAMOCHODOWYM WEDŁUG NADANIA ZA GRANICĘ 6.4 [tys. ton] GUS Źródło: opracowanie własne XII nd nd nd XII nd nd nd (88) (402) nd nd nd nd w porównaniu z poprzednim rokiem wskaźnik wykazuje trend zbliżający do osiągnięcia wartości w roku docelowym w porównaniu z poprzednim rokiem wskaźnik wykazuje trend oddalający od osiągnięcia wartości w roku docelowym rok bazowy 12 Wartość bazowa jest określona dla relacji Warszawa Centralna Łódź Kaliska, natomiast wartości docelowe dla relacji Warszawa Centralna Łódź Fabryczna. 13 Wartość wskaźnika przy założeniu, że do końca 2030 r. zostanie zrealizowana i oddana do eksploatacji linia Kolei Dużych Prędkości. 28 S t r o n a

29 V. NAKŁADY FINANSOWE W MAKROREGIONIE W niniejszym rozdziale przedstawione zostały wielkości środków, które wykorzystano na prowadzenie działań rozwojowych w makroregionie wg stanu na koniec 2015 r. 14 Przedstawiono szczegółowe dane liczbowe dot. finansowania przedsięwzięć z: programów operacyjnych polityki spójności 15 i Wspólnej Polityki Rolnej 16, Norweskiego Mechanizmu Finansowego (NMF), Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego (MFEOG), Szwajcarsko Polskiego Programu Współpracy (tzw. Fundusz Szwajcarski, SPPW) i Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa i Partnerstwa (EISP) 17. Zaprezentowano również wydatki strukturalne poniesione przez jednostki sektora finansów publicznych. Warto podkreślić, że prezentowane dane dotyczą nakładów finansowych poniesionych w makroregionie, czyli zgodnie z miejscem realizacji projektów. W przypadku środków pochodzących z polityki spójności, zostały one również powiązane z celami Strategii poprzez tzw. tabele przejścia. Środki finansowe są zagregowane dla całego makroregionu narastająco od roku 2007 i dotyczą zarówno poprzedniej, jak i nowej perspektywy finansowej. Tam gdzie było to zasadne i możliwe prezentowane są oddzielne dane również za rok W związku z przyjętym sposobem przedstawienia danych, część z nich ma charakter poglądowy i uzupełniający w stosunku do danych będących przedmiotem informacji rocznej (odnoszących się jedynie do roku 2015). Środki polityki spójności na przedsięwzięcia realizujące cele Strategii Rozwoju Polski Centralnej do roku 2020 z perspektywą 2030 Identyfikacji środków unijnych bezpośrednio powiązanych z SRPC dokonano poprzez wybór kategorii interwencji zgodnie z Tabelami przejścia między celami Strategii, a kategoriami interwencji perspektywy finansowej na lata i , znajdującymi się w Załączniku nr 2. Całkowita wartość dofinansowania UE na przedsięwzięcia bezpośrednio powiązane z celami SRPC wyniosła mln PLN (w tym w ramach perspektywy finansowej na lata mln PLN, a na lata mln PLN). Wykres 1. Wartość dofinansowania UE w podziale na cele Strategii Rozwoju Polski Centralnej do roku 2020 z perspektywą 2030 (w mln PLN) cel V: ; 68,70% cel I: ; 23,67% cel IV: 91; 0,20% cel II: 2 249; 5,00% cel III: 1 089; 2,42% Zintegrowana przestrzeń wiedzy i innowacji Przestrzeń przyjazna twórcom i projektantom Innowacyjna sieć medycznofarmaceutyczna Międzynarodowe centrum żywności prozdrowotnej Multimodalny węzeł transportowy o znaczeniu międzynarodowym Źródło: opracowanie własne na podstawie KSI SIMIK i SL Przedstawione informacje pochodzą z KSI SIMIK oraz SL2014. Zaprojektowany algorytm przeliczania oparty jest na miejscach realizacji zarejestrowanych we wnioskach o dofinansowanie i umowach o dofinansowanie. Dane prezentują stan na 31 grudnia 2015 r. W przypadku wydatków strukturalnych, ze względu na przyjęty rok sprawozdawczy najnowsze dane są dostępne za 2014 r. 15 Programy Operacyjne: Infrastruktura i Środowisko , Rozwój Polski Wschodniej , Kapitał Ludzki , Innowacyjna Gospodarka , Pomoc Techniczna , Regionalne Programy Operacyjne województw Polski Wschodniej na lata i na lata , Infrastruktura i Środowisko , Wiedza Edukacja Rozwój , Inteligentny Rozwój , Polska Wschodnia PROW i i PO RYBY , na podstawie danych przekazanych przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. 17 Program Współpracy Transgranicznej Czechy-Polska , Program Współpracy Transgranicznej Program Saksonia-Polska , Program Współpracy Transgranicznej Meklemburgia-Pomorze Przednie/Brandenburgia-Polska (Województwo Zachodniopomorskie) , Program Współpracy Transgranicznej Polska (Województwo Lubuskie) Brandenburgia , Program Współpracy Transgranicznej Polska-Słowacja , Program Współpracy Transgranicznej Południowy Bałtyk, stan na 31 grudnia 2015 r. 29 S t r o n a

30 Dofinansowanie UE dla projektów realizujących poszczególne cele SRPC wyniosło: cel I mln PLN, 23,67% wartości wszystkich projektów wpisujących się w cele Strategii, cel II mln PLN, 5,0%, cel III mln PLN, 2,42%, cel IV 91 mln PLN, 0,2%, cel V mln PLN, 68,7%. Środki finansowe w makroregionie Polski Centralnej Środki polityki spójności (z wyłączeniem Programów EWT 18 ) Wartość dofinansowania UE projektów współfinansowanych ze środków UE wg stanu na koniec 2015 r. wynosiła w Polsce Centralnej mln PLN, przy wartości dla kraju mln PLN, co stanowiło ok. 22% wartości wszystkich projektów polityki spójności realizowanych w Polsce. Wykres 2. Wartość dofinansowania UE ze środków polityki spójności wg poszczególnych makroregionów (w mln PLN) ; 22% ; 18% ; 15% ; 23% ; 22% Polska Wschodnia Polska Zachodnia Polska Południowa Polska Centralna Pozostałe województwa Źródło: opracowanie własne na podstawie KSI SIMIK i SL2014 Środki perspektywy finansowej na lata wynosiły mln PLN, a środki perspektywy finansowej na lata mln PLN. Wartość dofinansowania UE dla projektów w poszczególnych województwach przedstawia się następująco: mazowieckie mln PLN, łódzkie mln PLN. Wykres 3. Wartość dofinansowania UE w województwach Polski Centralnej na tle kraju (w mln PLN) Polska Centralna ; 21,43% Łódzkie ,37% Mazowieckie ,06% Źródło: opracowanie własne na podstawie KSI SIMIK i SL W opracowaniu ujęto środki programów operacyjnych polityki spójności z wyłączeniem programów Europejskiej Współpracy Terytorialnej, które opisane zostały w kolejnej części. 30 S t r o n a

31 Wartość dofinansowania UE w województwach Polski Centralnej na tle kraju w ramach obu omawianych perspektyw finansowych przedstawia się następująco: perspektywa finansowa na lata : mazowieckie mln PLN, łódzkie mln PLN, perspektywa finansowa na lata : mazowieckie mln PLN, łódzkie 357 mln PLN. Wykres 4. Wartość dofinansowania UE w województwach Polski Centralnej na tle kraju (w mln PLN) w ramach perspektywy finansowej na lata Wykres 5. Wartość dofinansowania UE w województwach Polski Centralnej na tle kraju (w mln PLN) w ramach perspektywy finansowej na lata Łódzkie Mazowieckie Łódzkie 357 Mazowiecki e Źródło: opracowanie własne na podstawie KSI SIMIK Źródło: opracowanie własne na podstawie SL2014 W samym 2015 r. w Polsce Centralnej zakontraktowano mln PLN w ramach dofinansowania UE dla projektów w ramach programów operacyjnych. Wartość środków zakontraktowanych w roku sprawozdawczym w województwach makroregionu przedstawia się następująco: mazowieckie mln PLN (wzrost o 7%), łódzkie mln PLN (wzrost o 7%). Wzrost od 2014 r. w województwie mazowieckim był o ok. 2,5 razy większy, niż w województwie łódzkim. Wykres 5. Dofinansowanie UE w ramach podpisanych umów o dofinansowanie w województwach Polski Centralnej w 2015 r. (w mln PLN) 5 000, , , , ,00 0, Łódzkie Mazowieckie Źródło: opracowanie własne na podstawie KSI SIMIK i SL2014 Projekty realizowane w miastach wojewódzkich Polski Centralnej otrzymały następujące dofinansowanie UE w przeliczeniu na 1 mieszkańca (stan ludności wg GUS na 31 grudnia 2014 r.): Łódź PLN, Warszawa PLN. 31 S t r o n a

32 Programy operacyjne W ramach perspektywy finansowej na lata podobnie jak w kraju, w Polsce Centralnej największy udział w kwocie dofinansowania UE miał Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko ( mln PLN, 53,94%). Kilkanaście punktów procentowych mniejszy wkład miała suma regionalnych programów województw Polski Centralnej (RPO 19,46%, mln PLN). Kolejne były Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka (POIG mln PLN, 13,46%) i Program Operacyjny Kapitał Ludzki (POKL mln PLN, 10,71%). Udział Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna to 2,42% (1 507 mln PLN) Wykres 6. Udział poszczególnych programów operacyjnych perspektywy finansowej na lata w ogólnej kwocie wsparcia z UE w Polsce Centralnej Programy Regionalne 19,46% Pomoc Techniczna 2,42% Innowacyjna Gospodarka 13,46% Infrastruktura i Środowisko 53,94% Kapitał Ludzki 10,71% Źródło: opracowanie własne na podstawie KSI SIMIK Kategorie interwencji (obszary wsparcia) Biorąc pod uwagę wartość dofinansowania UE w Polsce Centralnej na poszczególne obszary wyodrębnione na podstawie przypisanych kategorii interwencji dla perspektywy finansowej na lata , dominującą pozycję stanowią projekty transportowe (prawie 38%). Ponadto znaczący udział mają inwestycje w ochronę środowiska i zapobieganie zagrożeniom (18,9%) oraz w B+R, innowacje i przedsiębiorczość (16,68%). Pozostałe kategorie interwencji mają udział od 4,55% (społeczeństwo informacyjne) do 0% (stymulowanie reform w zakresie zatrudnienia oraz integracji społecznej). Wykres 7. Wartość dofinansowania UE w podziale na kategorie interwencji w Polsce Centralnej w ramach perspektywy finansowej na lata (w mln PLN) 1 749, ,90 832, ,05 702,26 946,15 446, ,87 1,36 115, , ,49 I. Badania i rozwój technologiczny (B+RT), innowacje i przedsiębiorczość II. Społeczństwo informacyjne III. Transport IV. Energia IX. Zwiększanie zdolności adaptacyjnych pracowników, przedsiębiorstw i przedsiębiorców V. Ochrona środowiska i zapobieganie zagrożeniom VI. Turystyka ,88 VII. Kultura VIII. Rewitalizacja obszarów miejskich i wiejskich X. Poprawa dostępu do zatrudnienia i jego trwałości 1 079, , ,29 XI. Poprawa integracji społecznej osób w niekorzystnej sytuacji życiowej XII. Poprawa jakości kapitału ludzkiego XIII. Inwestycje w infrastrukturę społeczną Źródło: opracowanie własne na podstawie KSI SIMIK 32 S t r o n a

33 Beneficjenci Wśród beneficjentów środków UE w Polsce Centralnej w ramach obu omawianych perspektyw finansowych dominują przedsiębiorcy (34,15%). Zbliżony udział mają jednostki samorządu terytorialnego (28%) oraz organy władzy i administracji rządowej (25,55%). Z wyjątkiem grupy: uczelnie i jednostki naukowe (8,18%), pozostałe grupy beneficjentów mają udział ok. 1-2% (organizacje non-profit, pozostali). Wykres 8. Wartość dofinansowania UE w podziale na kategorie beneficjentów w Polsce Centralnej (w mln PLN) 5 346, ,50 inne , ,66 jst organ władzy, administracji rządowej organizacja non profit przedsiębiorstwa 1 575, ,11 Źródło: opracowanie własne na podstawie KSI SIMIK i SL2014 uczelnie, jednostki naukowe W Polsce Centralnej udział sektora małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) w całości środków UE trafiających do przedsiębiorców to 35,3%, przy 43,1% dla kraju. Wśród MŚP makroregionu największy udział mają mikro przedsiębiorstwa (15,16%), następnie małe (10,50%) oraz średnie przedsiębiorstwa (9,64%). W Polsce Centralnej, w porównaniu do innych makroregionów, występuje największy udział dużych przedsiębiorstw. Wykres 9. Wartość dofinansowania UE przedsiębiorstw w Polsce Centralnej w podziale na strukturę przedsiębiorstw 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 64,70% 13,53% 9,64% 10,50% 15,46% 15,16% 14,15% Polska Centralna 56,86% Polska duże przedsiębiorstwo średnie przedsiębiorstwo małe przedsiębiorstwo mikro przedsiębiorstwo Źródło: opracowanie własne na podstawie KSI SIMIK i SL S t r o n a

34 Środki Programu Operacyjnego Rozwój Obszarów Wiejskich Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata i w Polsce Centralnej (PROW łącznie) Wg stanu na dzień 31 grudnia 2015 roku w ramach programu PROW 19 podpisano umowy na łączną kwotę dofinansowania mln PLN 20 z czego 21% trafiło do Polski Centralnej. Wykres 10. Struktura dofinansowania ze środków PROW wg poszczególnych makroregionów (stan na dzień 31 grudnia 2015 r.) (%) 8,5 21,0 11,5 28,0 31,0 POLSKA WSCHODNIA POLSKA ZACHODNIA POLSKA POŁUDNIOWA Pozostałe województwa Źródło: obliczenia własne na podstawie danych z Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi Biorąc pod uwagę kwotę dofinansowania w wartościach bezwzględnych, Polska Centralna otrzymała mln PLN. Województwo mazowieckie było największym beneficjentem w kraju i pozyskało mln PLN. W województwie łódzkim podpisano umowy na łączną kwotę dofinansowania mln PLN. Wykres 11. Struktura dofinansowania ze środków PROW i wg województw (stan na dzień 31 grudnia 2015 r.) (zł) , , , , , , ,00 0,00 Źródło: obliczenia własne na podstawie danych z Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi PROW i PROW W ramach PROW w Polsce Centralnej podpisano umowy na łączną sumę dofinansowania mln PLN, co stanowiło 21% kwoty przeznaczonej dla wszystkich województw w kraju. W ramach PROW Ze względu na ograniczoną dostępność do danych, przedstawione zestawienia odnoszą się do danych z programów operacyjnych PROW ; PROW i są zagregowane narastająco od początku istnienia Programów wg stanu na dzień 31 grudnia 2015 r. 20 Wszystkie kwoty wykorzystane w opracowaniu są podane w mln złotych. 34 S t r o n a

35 (stan na 31 grudnia 2015 r.) w Polsce Centralnej łącznie podpisano umów na łączną kwotę dofinansowania 78 mln PLN, co stanowi 24,7% dofinansowania we wszystkich województwach w kraju. Wykres 12. Struktura dofinansowania ze środków PROW i PROW wg poszczególnych makroregionów (stan na dzień 31 grudnia 2015 r.) (%) PROW PROW ,5 21,0 11,5 28,1 30,9 POLSKA WSCHODNIA POLSKA ZACHODNIA POLSKA CENTRALNA POLSKA POŁUDNIOWA 10,2 24,7 8,3 21,9 34,9 POLSKA WSCHODNIA POLSKA ZACHODNIA POLSKA CENTRALNA POLSKA POŁUDNIOWA Pozostałe województwa Źródło: obliczenia własne na podstawie danych z Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi Biorąc pod uwagę wysokość dofinansowania w wartościach bezwzględnych, największym beneficjentem środków PROW było województwo mazowieckie, do którego trafiło mln PLN, w województwie łódzkim natomiast podpisano umowy na łączną kwotę mln PLN. Wykres 13. Struktura dofinansowania ze środków PROW wg województw (stan na dzień 31 grudnia 2015 r.) (zł) , , , , , , ,00 0,00 Źródło: obliczenia własne na podstawie danych z Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi Wsparcie finansowe Polski Centralnej w perspektywie finansowej UE , podobnie, jak i całego kraju, ogniskowało się wokół osi nr I Poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego oraz II Poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich. Najmniej środków przeznaczono na Oś IV Leader. 35 S t r o n a

36 rok 2015 Wykres 14. Struktura dofinansowania ze środków PROW (stan na dzień 31 grudnia 2015 r.) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% suma województw Polska Wschodnia Polska Zachodnia Polska Centralna Polska Południowa IV. Leader III Jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej II. Poprawa środowiska naturaknego i obszarów wielskich I. Poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego Źródło: obliczenia własne na podstawie danych z Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi Biorąc pod uwagę wysokość dofinansowania w ramach PROW w poszczególnych regionach kraju, województwo mazowieckie było największym beneficjentem w kraju. W regionie tym dofinansowano umowy o wartości 55 mln PLN. W województwie łódzkim zakontraktowano 23 mln PLN. Wykres 15. Struktura dofinansowania ze środków PROW wg województw (stan na dzień 31 grudnia 2015 r.) (mln zł) Źródło: obliczenia własne na podstawie danych z Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi Kwota dofinansowania zarówno w makroregionie, jak również w całym kraju, dotyczyła jedynie trzech działań (8 Inwestycje w rozwój obszarów leśnych i poprawę żywotności lasów, 13 Płatności dla obszarów z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami, 19 Wsparcie dla rozwoju lokalnego w ramach inicjatywy LEADER), przy czym 90% tej kwoty została przyznana w ramach Działania 13. Jednocześnie kwota dofinansowania w ramach Działania 8 odnosi się do zobowiązań z PROW Wykres 16. Struktura dofinansowania ze środków PROW w podziale na poszczególne działania (stan na dzień 31 grudnia 2015 r.) 100% 80% 60% 40% 20% 0% 0,1% 0,1% 4,9% 7,5% 95,0% 92,4% Polska Centralna Razem (suma województw) Źródło: obliczenia własne na podstawie danych z Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi 8. Inwestycje w rozwój obszarów leśnych i poprawę żywotności lasów 19. Wsparcie dla rozwoju lokalnego w ramach inicjatywy LEADER 13. Płatności dla obszarów z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami 36 S t r o n a

37 rok 2015 Program Operacyjny Zrównoważony Rozwój Sektora Rybołówstwa Nadbrzeżnych Obszarów Rybackich Ogółem w Polsce w ramach Programu Operacyjnego Zrównoważony Rozwój Sektora Rybołówstwa Nadbrzeżnych Obszarów Rybackich (PO RYBY ) dofinansowano umowy na łączną kwotę mln PLN, z czego aż 208 mln PLN, tj. 6,8%, przypadło Polsce Centralnej. Wykres 17. Struktura dofinansowania ze środków PO RYBY wg poszczególnych makroregionów (stan na dzień 31 grudnia 2015 r.) (%) PO RYBY 34,6 4,7 6,8 16,4 37,6 POLSKA WSCHODNIA POLSKA ZACHODNIA POLSKA POŁUDNIOWA Pozostałe województwa Źródło: obliczenia własne na podstawie danych z Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi Tak niewielki udział zaangażowanych w makroregionie środków (w szczególności w odniesieniu do udziału ludnościowego i powierzchniowego makroregionu) wynika m.in. z faktu, iż w ramach makroregionu brak jest morskiej linii brzegowej. W województwie mazowieckim podpisano umowy na łączną kwotę 155 mln PLN, natomiast w łódzkim 53 mln PLN. Wykres 18. Struktura dofinansowania ze środków PO RYBY wg województw (stan na dzień 31 grudnia 2015 r.) (mln zł) Źródło: obliczenia własne na podstawie danych z Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi 21 Ze względu na to, iż w ramach perspektywy nie wydatkowano jeszcze środków, dane odnoszą się jedynie do programu PO RYBY S t r o n a

38 Biorąc pod uwagę strukturę dofinansowania, aż 50% środków PO RYBY w Polsce Centralnej przeznaczono na działania w ramach Pomocy Technicznej. Nieco mniejszy udział w ogólnej sumie dofinansowania miały działania w ramach Osi II Akwakultura, pozostałe osie natomiast odnotowały łączny udział oscylujący ok. 20%. Tabela 3. Łączna kwota dofinansowania umów w ramach PO RYBY w Polsce Centralnej w podziale na osie (stan na dzień 31 grudnia 2015 r.) makroregion Środki na rzecz dostosowania floty rybackiej Akwakultura, rybołówstwo śródlądowe, przetwórstwo i obrób produktami rybołówstwa i akwakultury Środki służące wspólnemu interesowi Zrównoważony rozwój obszarów zależnych od rybactwa Pomoc techniczna Łącznie wartość dofinansowania umów Udział makroregionu w sumie województw POLSKA WSCHODNIA ,4 POLSKA ZACHODNIA , ,8 POLSKA POŁUDNIOWA ,7 Polska (suma województw) Źródło: obliczenia własne na podstawie danych z Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi Porównując struktury dofinansowania w podziale na poszczególne osie tematyczne, w Polsce Centralnej udziałowo więcej niż średnio w kraju dofinansowano Oś II Akwakulturę, rybołówstwo śródlądowe, przetwórstwo i obrót produktami rybołówstwa i akwakultury i V Pomoc Techniczna. Nieco mniej środków przeznaczono na pozostałe Osie. Wykres 19. Struktura dofinansowania ze środków PO RYBY (stan na dzień 31 grudnia 2015 r.) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 49,8% 10,9% 0,8% 38,4% Polska Centralna 5,0% 25,7% 23,4% 17,2% 28,7% Suma województw Pomoc techniczna Żrównoważony rozwój obszarów zależnych od rybactwa Środki służące wspólnemu interesowi Środki na rzecz dostosowania floty rybackiej Akwakultura, rybołóstwo śródlądowe, przetwórstwo i obrót produktami rybołówstwa i akwakultury Źródło: obliczenia własne na podstawie danych z Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi 38 S t r o n a

39 Środki Europejskiej Współpracy Terytorialnej 22 Pomimo tego, że Polska Centralna znajduje się poza zasięgiem terytorialnym Programów Europejskiej Współpracy Terytorialnej: Czechy-Polska, Saksonia-Polska, Meklemburgia-Pomorze Przednie/Brandenburgia- Polska), Polska-Brandenburgia i Polska-Słowacja, beneficjenci z makroregionu wzięli udział w ww. programach. Było to możliwe dzięki temu, że na poziomie projektu wydatki poniesione przez beneficjentów znajdujących się poza obszarem wsparcia danego programu mogą być kwalifikowalne, o ile bez udziału tych beneficjentów cele projektu nie mogłyby zostać osiągnięte 23. Program Współpracy Transgranicznej Czechy-Polska Kwota dofinansowania projektów realizowanych w ramach Programu Czechy-Polska w ramach EFRR do końca 2015 r. 24 dla beneficjentów z Polski Centralnej (województwo mazowieckie) wyniosła 1,26 mln PLN. Stanowiło to 0,21% całkowitej kwoty dofinansowania po stronie polskiej w ramach Programu. Zasięg terytorialny Programu obejmował: po stronie polskiej: podregiony na poziomie NUTS III, tj. podregiony jeleniogórski, wałbrzyski (województwo dolnośląskie), nyski, opolski (województwo opolskie), podregion rybnicki, bielski, tyski (województwo śląskie); po stronie czeskiej: jednostki na poziomie krajów (jednostki NUTS III): libereckiego, královéhradeckiego, pardubickiego, ołomunieckiego oraz morawskośląskiego. Priorytetami Programu były: wzmacnianie dostępności komunikacyjnej, ochrona środowiska, profilaktyka zagrożeń (m.in. modernizacja i rozwój infrastruktury całego obszaru pogranicza, remont, modernizacja i budowa dróg lokalnych, modernizacja infrastruktury kolejowej, poprawa dostępności komunikacyjnej i innych świadczonych usług komunikacyjnych, polepszenie stanu obsługi transportowej); poprawa warunków rozwoju przedsiębiorczości i turystyki (m.in. wspieranie konkurencyjności MŚP i nawiązywanie trwałej transgranicznej współpracy np. poprzez organizację wystaw, targów, szkoleń dla MŚP, wspieranie współpracy w zakresie badań i rozwoju, edukacji, innowacji oraz w zakresie transferu technologii i know-how, tworzenie powiązań przedsiębiorstw z uczelniami wyższymi, czy placówkami badawczymi); wspieranie współpracy społeczności lokalnych (m.in. realizacja projektów infrastrukturalnych dotyczących modernizacji szkół oraz innych placówek edukacyjnych i kulturalnych, które są niezbędne dla realizacji współpracy społeczności lokalnych). Program Współpracy Transgranicznej Program Saksonia-Polska Kwota dofinansowania projektów realizowanych w ramach Programu Saksonia-Polska w ramach EFRR do końca 2015 r. 25 przez beneficjentów z Polski Centralnej (województwo mazowieckie) wyniosła 3 mln PLN. Stanowiło to 0,70% całkowitej kwoty dofinansowania po stronie polskiej w ramach Programu. Zasięg terytorialny Programu obejmował: po stronie polskiej: podregion jeleniogórski i wałbrzyski (województwo dolnośląskie), podregion zielonogórski (województwo lubuskie); po stronie niemieckiej: powiat Görlitz (oraz według reguły elastyczności 26 powiat Bautzen). 22 Do przeliczeń zastosowano kurs EBC z przedostatniego dnia roboczego okresu, za który prezentowane są dane tj r. 23 Zgodnie z art. 21 ust. 2 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego Nr 1080/2006 z dnia 5 lipca 2006 r.) w odpowiednio uzasadnionych przypadkach, EFRR może finansować do wysokości 20% kwoty swojego wkładu do danego programu operacyjnego wydatki poniesione przez partnerów znajdujących się poza obszarem objętym programem, a uczestniczących w operacjach, w przypadku gdy wydatki takie przynoszą korzyści regionom w obszarze stanowiącym cel współpracy. 24 Perspektywa finansowa , stan na r. 25 Perspektywa finansowa , stan na r. 39 S t r o n a

40 Priorytetami Programu były rozwój transgraniczny oraz transgraniczna integracja społeczna. Program wpierał następujące dziedziny: gospodarkę i naukę (m.in. intensyfikacja kontaktów gospodarczych, wymiana wiedzy), turystykę i działalność uzdrowiskową (opracowanie koncepcji rozwoju turystyki trwałej w obszarze przygranicznym oraz tworzenie wspólnych ofert turystycznych), transport i komunikację (budowa, rozbudowa i modernizacja planowanych połączeń komunikacyjnych, działania w zakresie społeczeństwa informacyjnego m.in. tworzenie wspólnych baz danych), środowisko przyrodnicze (działania na rzecz poprawy i ochrony środowiska), ład przestrzenny i planowanie regionalne (wspieranie funkcjonalnych powiązań w obszarze przygranicznym), kształcenie i szkolenie (m.in. współpraca transgraniczna szkół oraz budowanie i rozwijanie partnerstw i sieci), kulturę i sztukę (np. dostosowanie infrastruktury kulturalnej do potrzeb osób niepełnosprawnych), infrastrukturę społeczną (m.in. klastry zdrowotne, wsparcie dla obiektów i projektów socjalnych), bezpieczeństwo publiczne (stworzenie transgranicznych systemów informacyjnych), rozwój współpracy partnerskiej (wsparcie współpracy między podmiotami regionalnymi i lokalnymi oraz administracją). Program Współpracy Transgranicznej Meklemburgia-Pomorze Przednie/Brandenburgia-Polska (Województwo Zachodniopomorskie) Kwota dofinansowania projektów realizowanych w ramach Programu Meklemburgia-Pomorze Przednie/Brandenburgia-Polska w ramach EFRR do końca 2015 r. 27 przez beneficjentów z Polski Centralnej (województwo mazowieckie) wyniosła 0,75 mln PLN. Stanowiło to 0,34% całkowitej kwoty dofinansowania po stronie polskiej w ramach Programu. Zasięg terytorialny Programu: po stronie polskiej: podregion szczeciński, koszaliński (województwo zachodniopomorskie); po stronie niemieckiej: powiat Rügen (Rugia), powiat Nordvorpommern (Północne Pomorze Przednie), powiat Ostvorpommern (Wschodnie Pomorze Przednie), powiat Uecker-Randow, powiat Uckermark, powiat Barnim, powiat grodzki Stralsund, powiat grodzki Greifswald oraz w ramach zasady elastyczności 28 powiat Demmin, powiat Meklemburgia-Strelitz, powiat grodzki Neubrandenburg. Priorytetami Programu były: wspieranie działań na rzecz infrastruktury służącej współpracy transgranicznej i poprawie stanu środowiska w obszarze wsparcia (m.in. infrastruktura drogowa, kolejowa, działania na rzecz ochrony środowiska, ograniczenie negatywnego wpływu na środowisko oraz ryzyka związanego ze środowiskiem naturalnym); wspieranie transgranicznych kontaktów gospodarczych i wspieranie współpracy gospodarczo-naukowej (np. wspieranie polsko-niemieckich kontaktów gospodarczych i sieci współpracy gospodarczej, wspieranie transgranicznej współpracy i sieci ośrodków naukowych, badawczych i technologicznych); transgraniczny rozwój zasobów ludzkich oraz wsparcie współpracy transgranicznej w zakresie kultury i edukacji i ochrony zdrowia (m.in. wspólne projekty w zakresie kwalifikacji zawodowych, wspieranie współpracy instytucji działających na rzecz rozwijania kontaktów transgranicznych i integracji społecznej). Program Współpracy Transgranicznej Polska (Województwo Lubuskie) Brandenburgia Kwota dofinansowania projektów realizowanych w ramach Programu Polska-Brandenburgia do końca 2015 r. 29 przez beneficjentów z Polski Centralnej (województwo mazowieckie) wyniosła 13 mln PLN (co stanowiło 5,29% całkowitego dofinansowania po stronie polskiej w ramach Programu). 26 Zgodnie z art. 21 ust. 1 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego Nr 1080/2006 z dnia 5 lipca 2006 r., który dopuszcza możliwość przyznania do 20% budżetu programu dla regionów przylegających do zasadniczego obszaru wsparcia. 27 Perspektywa finansowa , stan na r. 28 Zgodnie z art. 21 ust. 1 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego Nr 1080/2006 z dnia 5 lipca 2006 r., który dopuszcza możliwość przyznania do 20% budżetu programu dla regionów przylegających do zasadniczego obszaru wsparcia. 40 S t r o n a

41 Zasięg terytorialny Programu: po stronie polskiej: podregion gorzowski, podregion zielonogórski (województwo lubuskie); po stronie niemieckiej: powiaty: Märkisch-Oderland, Oder-Spree, Spree-Neiße, oraz dwa miasta na prawach powiatu: Frankfurt (Oder), Cottbus. Priorytetami Programu były: wspieranie infrastruktury oraz poprawa stanu środowiska; wspieranie powiązań gospodarczych oraz współpracy sektorów gospodarki i nauki; wspieranie dalszego rozwoju zasobów ludzkich i transgranicznej kooperacji. Działania w Programie obejmowały: budowę i poprawę infrastruktury (m.in. drogi, koleje, centra logistyczne, powstawanie połączeń sieci w zakresach energii elektrycznej, gazu i energii cieplnej, wspieranie transgranicznej infrastruktury turystycznej); ochronę i gospodarowanie zasobami naturalnymi i kulturowymi oraz ochrona przeciwpożarowa i usuwanie skutków katastrof oraz zapobieganie im (m.in. budowa/rozbudowa infrastruktury technicznej, działania z zakresów poprawy i ochrony środowiska, inwestycje i działania towarzyszące ochronie i zwalczaniu katastrof); rozwój regionalny i planowanie regionalne oraz rozwój między jednostkami samorządu terytorialnego (np. działania na rzecz transgranicznego rozwoju miast bliźniaczych jako modelowe projekty transgranicznego rozwoju miast); działania wpierające gospodarkę (m.in. rozwój i wspieranie polsko-niemieckich kooperacji i sieci współpracy przedsiębiorstw); regionalny i lokalny marketing (transgraniczny marketing i promocja obszarów aktywności gospodarczej na pograniczu polskoniemieckim); wpieranie sieci i kooperacja w zakresie B+R (poprawa transgranicznej współpracy między MŚP i instytucjami naukowymi); wspieranie projektów z zakresu kształcenia oraz zatrudnienia (np. nawiązywanie i rozwój współpracy w zakresie edukacji, wymiana uczniów); współpraca i spotkania (FMP i projekty sieciowe). Program Współpracy Transgranicznej Polska-Słowacja Kwota dofinansowania projektów realizowanych w ramach Programu Polska-Słowacja do końca 2015 r. 30 przez beneficjentów z Polski Centralnej (województwo mazowieckie) wyniosła 24 mln PLN (co stanowiło 6,33% całkowitego dofinansowania po stronie polskiej w ramach Programu). Zasięg terytorialny Programu: po stronie polskiej: podregiony graniczne (NUTS III): bielsko-bialski (śląskie), nowosądecki (małopolskie), krośnieńsko-przemyski (podkarpackie), dodatkowo w ramach zasady elastyczności 31 powiaty (NUTS IV): pszczyński (śląskie), oświęcimski (małopolskie), rzeszowski oraz powiat grodzki Rzeszów (podkarpackie); po stronie słowackiej: 2 regiony (kraje) graniczne (NUTS III): Žilinský, Prešovský. Priorytetami Programu były: rozwój infrastruktury transgranicznej (w tym wsparcie infrastruktury komunikacyjnej i transportowej oraz infrastruktury ochrony środowiska); rozwój społeczno-gospodarczy (m.in. wsparcie rozwoju współpracy transgranicznej w zakresie turystyki, ochrony dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego, wsparcie współpracy sieciowej nawiązywanej pomiędzy współpracującymi ze sobą instytucjami, zarówno po stronie polskiej, jak i słowackiej); wsparcie inicjatyw lokalnych (m.in. odnowienie i podtrzymanie tradycji regionalnych i kulturalnych, rozwój zasobów ludzkich i edukacji, rozwój wspólnych transgranicznych przedsięwzięć w dziedzinie edukacji, sportu i kultury, wspieranie w tworzeniu wspólnych produktów kulturowych, turystycznych i tradycyjnego rzemiosła, wspieranie małych projektów małych infrastrukturalnych). 29 Perspektywa finansowa , stan na r. 30 Perspektywa finansowa , stan na r. 31 Zgodnie z art. 21 ust. 1 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego Nr 1080/2006 z dnia 5 lipca 2006 r., który dopuszcza możliwość przyznania do 20% budżetu programu dla regionów przylegających do zasadniczego obszaru wsparcia. 41 S t r o n a

42 Program Współpracy Transgranicznej Południowy Bałtyk Kwota dofinansowania projektów realizowanych w ramach Programu Południowy Bałtyk do końca 2015 r. 32 przez beneficjentów z Polski Centralnej (województwo mazowieckie) wyniosła 15 mln PLN (co stanowiło 18,25% całkowitego dofinansowania po stronie polskiej w ramach Programu). Cechą charakterystyczną, wyróżniającą Program Południowy Bałtyk, spośród innych programów współpracy transgranicznej był jego duży zasięg terytorialny, obejmujący regiony pięciu państw członkowskich Unii Europejskiej. Zasięg terytorialny Programu: Polska - podregiony: szczeciński, koszaliński (zachodniopomorskie), słupski, gdański, Gdańsk-Gdynia- Sopot (pomorskie), ponadto zgodnie z zasadą elastyczności 33 jako region przyległy podregion elbląski (warmińsko-mazurskie); Szwecja - regiony Kalmar, Blekinge, Skane, ponadto zgodnie z zasadą elastyczności region Kronoberg; Dania - regionalny okręg Bornholm oraz jako obszar przyległy: Zealand; Litwa - region Kłajpeda oraz jako regiony przyległe: Taurage i Telsiai; Niemcy - następujące obszary landu Meklemburgia/Pomorze Przednie: Greifswald, Rostock, Stralsund, Wismar, Bad Doberan, Nordvorpommern, Nordwestmecklenburg, Ostvorpommern, Rügen, Uecker- Randow. Priorytetami Programu były: konkurencyjność gospodarcza oraz atrakcyjność i wspólna tożsamość. Wsparcie w ramach Programu obejmowało: rozwój przedsiębiorczości (m.in. poprzez wzmocnienie powiązań i platformy współpracy pomiędzy MŚP obszaru Południowego Bałtyku), integrację szkolnictwa wyższego i rynków pracy (wspieranie działań instytucji i organizacji rynku pracy oraz ośrodków edukacyjnych), zapewnienie dostępności transportowej (wspólne działania ukierunkowane na poprawę jakości połączeń transportowych), zarządzanie środowiskiem Morza Bałtyckiego (wspólne działania transgraniczne, zwiększające lokalną i regionalną zdolność reagowania i zapobiegania klęskom naturalnym i środowiskowym w obszarze Południowego Bałtyku), oszczędzanie energii i energia odnawialna (przygotowanie i wdrażanie wspólnych planów działania na temat odnawialnych źródeł energii i możliwości jej oszczędzania), zrównoważone wykorzystanie zasobów naturalnych oraz dziedzictwa kulturowego dla rozwoju regionalnego (rozwój transgranicznych strategii ochrony i wykorzystania zasobów naturalnych i dziedzictwa kulturowego), inicjatywy społeczności lokalnych (wspólne przedsięwzięcia angażujące lokalne społeczności, instytucje i struktury administracyjne, media oraz organizacje pozarządowe, młodzież). Europejski Instrument Sąsiedztwa I Partnerstwa Europejski Instrument Sąsiedztwa i Partnerstwa (EISP) jest instrumentem finansowym europejskiej polityki sąsiedztwa (EPS), który jest skierowany do państw partnerskich EPS oraz do Rosji. Oferuje współfinansowanie procesów wzmacniania zarządzania i sprawiedliwego rozwoju gospodarczego oraz społecznego. EISP stanowi wsparcie również dla współpracy transgranicznej i transregionalnej oraz stopniowej integracji gospodarczej państw beneficjentów z Unią Europejską. ENPI wspiera w szczególności: reformy polityczne, reformy gospodarcze, reformy społeczne, współpracę sektorową, rozwój regionalny i lokalny oraz integrację regionalną i ponadregionalną, uczestnictwo w programach i w pracach agencji wspólnotowych. W ramach instrumentu polskie województwa korzystają z dwóch programów: Litwa-Polska-Rosja oraz Polska-Białoruś-Ukraina. Środki zakontraktowane w ramach tego instrumentu do końca 2015 r. 34 wyniosły w Polsce Centralnej 22 mln PLN, co stanowiło 3,67% udziału w kraju. Należy zauważyć, że spośród województw makroregionu jedynie województwo mazowieckie korzystało z tego mechanizmu finansowego. 32 Perspektywa finansowa , stan na r. 33 Zgodnie z art. 21 ust. 1 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego Nr 1080/2006 z dnia 5 lipca 2006 r., który dopuszcza możliwość przyznania do 20% budżetu programu dla regionów przylegających do zasadniczego obszaru wsparcia. 42 S t r o n a

43 Wykres 20. Udział makroregionów w kwocie dofinansowania dla kraju w ramach Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa i Partnerstwa 3,67% 7,38% 88,95% Polska Wschodnia pozostałe Polska Centralna Źródło: opracowanie własne na podstawie danych KSI SIMIK Norweski Mechanizm Finansowy oraz Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego Norweski Mechanizm Finansowy (NMF) oraz Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego (MFEOG) - czyli tzw. fundusze norweskie i fundusze EOG, to forma bezzwrotnej pomocy zagranicznej przyznanej przez Norwegię, Islandię i Liechtenstein nowym członkom UE. Fundusze te są związane z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej oraz z jednoczesnym wejściem naszego kraju do Europejskiego Obszaru Gospodarczego (UE + Islandia, Liechtenstein, Norwegia). W zamian za pomoc finansową, państwadarczyńcy korzystają z dostępu do rynku wewnętrznego Unii Europejskiej (choć nie są jej członkami). W ramach funduszy norweskich i EOG wydzielono następujące obszary wsparcia: bioróżnorodność i monitoring środowiska; oszczędzanie energii, odnawialne źródła; społeczeństwo obywatelskie; rozwój społeczny i regionalny; kulturowe dziedzictwo; badania naukowe i stypendia; Schengen i sprawy wewnętrzne; godna praca i dialog trójstronny; innowacje w zakresie zielonych technologii. Beneficjenci z Polski Centralnej do końca roku w ramach NMF i MFEOG podpisali łącznie umowy, w których kwota dofinansowania wyniosła 714 mln PLN zł, co stanowiło 37,55% dofinansowania w ramach tego instrumentu w kraju. Oznacza to, że kwota środków zakontraktowanych w ramach NMF i MFEOG w makroregionie centralnym była najwyższa spośród innych regionów w kraju. Udział poszczególnych województw makroregionu był zróżnicowany. Województwo mazowieckie stanowiło 87,01%, a łódzkie 12,99% kwoty zakontraktowanej w makroregionie. Wykres 21. Udział makroregionów w kwocie dofinansowania dla kraju w ramach Norweskiego Mechanizmu Finansowego oraz Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 10,55% 11,17% 18,33% 22,40% 37,55% Polska Centralna Polska Zachodnia Polska Południowa Polska Wschodnia pozostałe Źródło: opracowanie własne na podstawie danych KSI SIMIK 34 Stan na r. 35 Narastająco do 2015 roku (od początku realizacji programu do r.) 43 S t r o n a

44 Szwajcarsko Polski Program Współpracy Szwajcarsko Polski Program Współpracy (tzw. Fundusz Szwajcarski) obejmuje bezzwrotną pomoc finansową przyznana Polsce przez Szwajcarię w ramach szwajcarskiej pomocy dla 10 państw członkowskich Unii Europejskiej, które przystąpiły do niej 1 maja 2004 r. W ramach Funduszu Szwajcarskiego wydzielono następujące obszary wsparcia: bezpieczeństwo, stabilność, wsparcie reform; środowisko i infrastruktura; sektor prywatny; rozwój społeczny i zasobów ludzkich. Środki zakontraktowane w ramach Funduszu Szwajcarskiego do końca 2015 r. 36 w Polsce Centralnej to 641 mln PLN (37,32% udziału w kraju). Podobnie jak w przypadku Funduszu Norweskiego i EOG, również w Funduszu Szwajcarskim makroregion centralny jest liderem w kraju pod względem wysokości dofinansowania. Udział poszczególnych województw makroregionu był bardzo zróżnicowany. Województwo mazowieckie stanowiło 97,88%, a łódzkie 2,12% kwoty zakontraktowanej w makroregionie. Wykres 22. Udział makroregionów w kwocie dofinansowania dla kraju w ramach Funduszu Szwajcarskiego 5,08% 4,96% Polska Centralna 20,57% 37,32% Polska Wschodnia 32,07% Polska Południowa pozostałe Polska Zachodnia Źródło: opracowanie własne na podstawie danych KSI SIMIK Wydatki strukturalne w Polsce Centralnej Do wydatków strukturalnych zalicza się wydatki publiczne poniesione na zadania rozwojowe, które mogą być przedmiotem dofinansowania z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności UE. Nie ma jednak znaczenia, czy dane działanie faktycznie było finansowane z UE, czy też w pełni środkami krajowymi (istotna jest dopuszczalność wykorzystania środków budżetowych UE przypisanych polityce strukturalnej do finansowania takiego wydatku). Oznacza to, że do wydatków strukturalnych zaliczane są zarówno wydatki na zadania całkowicie sfinansowane środkami krajowymi, jak i wydatki na zadania współfinansowane z funduszy strukturalnych lub z Funduszu Spójności. Dzieli się je w sposób szczegółowy zgodnie z wytycznymi zawartymi w Rozporządzeniach Ministra Finansów 37. Łącznie województwa Polski Centralnej w 2014 r. poniosły wydatki strukturalne w wysokości mln 15,5 mln PLN 38, co stanowiło 28% tego rodzaju wydatków w kraju. W wartościach bezwzględnych największe wydatki zarówno w kraju, jak również w makroregionie poniosło województwo mazowieckie ( mln PLN). W województwie łódzkim wydano (3 906 mln PLN). 36 Narastająco do 2015 roku (od początku realizacji programu do r.) 37 Obecnie stosowana klasyfikacja obowiązuje od momentu wejścia w życie Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 26 października 2007 roku w sprawie szczegółowej klasyfikacji wydatków strukturalnych, a wprowadzona została wraz z nowym okresem programowania. 38 Wszystkie podane sumy są w mln PLN. 44 S t r o n a