Audio Kurs. Fiƒski. Kurs podstawowy. Dodatkowe materia y do kursu na p ycie CD

Transkrypt

1 Audio Kurs Fiƒski Kurs podstawowy Dodatkowe materia y do kursu na p ycie CD Copyright Edgard, Warszawa 2007

2 Opracowanie fiƒskiej wersji j zykowej oraz podr cznika gramatyki: Leena Laajo-Szaƒkowska Korekta j zykowa: Antti Sandimaa Artyku Praca w Finlandii : Karolina Sobociƒska Lektorzy: Jakub Bennewicz, Sanna Miettinen, Mi ogost Reczek Redakcja: Karolina Sobociƒska Muzyka: Dariusz Kaliƒski Monta i mastering p yty: Eliza Lewczuk Projekt ok adki: Piotr Fajker, Karol Binzer Projekt graficzny: Studio 27 Sk ad i amanie: Julia Adamska Copyright Edgard, Warszawa

3 FI SKI KURS PODSTAWOWY Spis treêci Wst p Jak si uczyç Praca w Finlandii... 5 Gramatyka Wprowadzenie Fonetyka Rzeczowniki Czasowniki Czasy Stopniowanie przymiotników Stopniowanie przys ówków Zaimki dzier awcze.. 20 Pytania CD 1 CD Lekcja 1 Podstawowe zwroty i wyra enia.. 23 Lekcja 2 Liczebniki, dni tygodnia, pory roku i czas Lekcja 3 Cz owiek i rodzina Lekcja 4 Cz Êci cia a, cechy charakteru,.. 35 opis osoby Lekcja 5 Kolory, cz Êci garderoby, sklep i zakupy Lekcja 6 ywnoêç, jedzenie, restauracja.. 41 Lekcja 7 Komunikacja i podró owanie Lekcja 8 Wakacje, czas wolny i hobby Lekcja 9 W mieêcie, pytanie o drog Lekcja 10 ycie codzienne: dom, szko a Lekcja 11 Wypadki, nag e zdarzenia, pomoc Lekcja 12 Praca i zawody Odpowiedzi

4 Audio Kurs Wst p Fiƒski Kurs podstawowy to kolejny tytu z serii Audio Kursów kursów na p ytach CD, przeznaczonych do samodzielnej nauki j zyków obcych. Fiƒski Kurs podstawowy powsta z myêlà o osobach poczàtkujàcych i zaczynajàcych nauk oraz tych, które chcia yby szybko przypomnieç sobie podstawy j zyka fiƒskiego. Kurs zawiera 12 lekcji uczàcych najbardziej potrzebnych s ówek i zwrotów oraz podr cznik wyjaêniajàcy podstawy gramatyki fiƒskiej. Na p ycie, oprócz nauki s ówek metodà powtarzania, znajdujà si tak e dialogi oraz pytania sprawdzajàce. Zakres tematów sprawia, e kurs potraktowaç mo na jako rozmówki przydatne osobom planujàcym wyjazd za granic. Wszystkich U ytkowników Audio Kursów goràco zach camy do zarejestrowania si tylko zarejestrowani Klienci otrzymujà informacje o atrakcyjnych zni kach i promocjach na wydawnictwa firmy Edgard. Rejestracji mo na dokonaç poprzez wype nienie formularza rejestracyjnego na stronie internetowej Jak si uczyç? P yt z serii Audio Kurs wystarczy s uchaç, nie jest konieczne wykonywanie dodatkowych çwiczeƒ. Ka da lekcja w kursie podstawowym uczy s ówek i zwrotów zwiàzanych z danym tematem, zawiera dialog, pokazujàcy ich u ycie oraz pytania sprawdzajàce, które pozwalajà samodzielnie przeçwiczyç omawiane zagadnienia. Z Audio Kursem mo na uczyç si na wiele sposobów. Przede wszystkim, nale y uwa nie s uchaç s ów, zdaƒ i dialogów, a nast pnie powtarzaç poszczególne zwroty za fiƒskim lektorem. Nawet, je eli przy pierwszym ods uchaniu wydadzà si one zbyt trudne do wymówienia, to podczas kolejnych prób nasza wymowa b dzie coraz lepsza. Scenki i dialogi zosta y tak opracowane, by w sposób aktywny wzbogacaç zasób s ownictwa oraz uczyç typowych zwrotów, u ywanych w j zyku mówionym. Polecamy uczenie si kwestii z dialogów na pami ç! Je eli nie jesteêmy pewni, co us yszeliêmy, mo emy zajrzeç do niniejszej ksià eczki i porównaç nagranie z tekstem. Przy tej okazji warto zwróciç uwag na fiƒskà pisowni. 4

5 FI SKI KURS PODSTAWOWY Ostatnià cz Êcià ka dej lekcji jest zadanie pozwalajàce przeçwiczyç nowo poznane zwroty. Na ka de zadane pytanie nale y odpowiedzieç po fiƒsku, u ywajàc zwrotów z danej lekcji. W przypadku, gdy mamy trudnoêci z w aêciwym sformu owaniem odpowiedzi, dobrze jest wys uchaç lekcji jeszcze raz. Swoje odpowiedzi mo na porównaç z rozwiàzaniami podanymi na koƒcu podr cznika. Ksià eczka zawiera dodatkowe materia y do kursu. Przede wszystkim wydrukowane sà w niej transkrypcje wszystkich nagraƒ, których czytanie mo e okazaç si szczególnie pomocne dla wzrokowców, ale nie tylko! Bardzo wa nà cz Êcià ksià eczki jest podr cznik gramatyki, w przyst pny sposób wyjaêniajàcy najwa niejsze zasady rzàdzàce j zykiem fiƒskim. Po zapoznaniu si z ca ym materia em, warto odtwarzaç p yt co kilka dni lub tygodni, a nawet po kilku miesiàcach w celu przypomnienia sobie s ówek i zwrotów. Pe na i aktualna oferta kursów i programów naszego wydawnictwa znajduje si na stronie internetowej Zapraszamy i yczymy przyjemnej nauki! Praca w Finlandii 1 maja 2006 roku Finlandia otworzy a swój rynek pracy dla obywateli Polski, co oznacza, e Polacy mogà legalnie pracowaç w Finlandii bez koniecznoêci posiadania pozwolenia na prac. Tym sposobem Finlandia do àczy a do grona paƒstw Unii Europejskiej, do których mo na si udaç w celach zarobkowych legitymujàc si jedynie dowodem to samoêci: mo e to byç dowód osobisty lub paszport. W wi kszoêci przypadków wystarczy okazaç pracodawcy dowód osobisty, jednak e paszport okazuje si przydatny w wielu sytuacjach, wi c warto go ze sobà zabraç. Przed wyjazdem nale y upewniç si, czy posiadany paszport b dzie wa ny przez co najmniej 3 nast pne miesiàce, natomiast dowód osobisty przez co najmniej 6 miesi cy. Niezb dne formalnoêci Z dniem 5 czerwca 2006 wobec Polaków rozpoczynajàcych prac na terenie Finlandii zosta wprowadzony wymóg rejestrowania si w tamtejszych biurach zatrudnienia. Informacja o zatrudnieniu na terenie Finlandii jest zg aszana przez pracodawc lub przez pracownika. Rejestracja musi zostaç dokonana w ciàgu 5

6 Audio Kurs dwóch tygodni od daty rozpocz cia pracy. Wnioski rejestracyjne mo na sk adaç we wszystkich fiƒskich biurach zatrudnienia. Rejestracja pracowników jest prowadzona przez jednostki w Vantaa, Tampere i Lappeenranta. Przepisy te obowiàzujà do 2009 roku. JeÊli planowany pobyt na terenie Finlandii jest krótszy ni 3 miesiàce, nie ma wymogu rejestrowania go. Pobyt powy ej 3 miesi cy musi zostaç zarejestrowany w komisariacie policji w aêciwym dla miejsca zamieszkania. Dokumenty, które trzeba przedstawiç przy rejestracji to wa ny paszport lub dowód to samo- Êci, 2 fotografie oraz dokumenty potwierdzajàce cel pobytu mo e to byç umowa o prac. JeÊli oka e si to konieczne, trzeba b dzie przedstawiç zaêwiadczenie o stanie zdrowia lub o niekaralnoêci. O zgod na pobyt sta y mo na ubiegaç si po dwóch latach posiadania zgody na pobyt czasowy. Szukanie pracy Szukajàc pracy w Finlandii mo emy jeszcze w Polsce zwróciç si do agencji poêredniczàcych w rekrutacji pracowników dla firm fiƒskich. Oferty pracy znajdujà si m.in. na stronie Fiƒskiego Ministerstwa Pracy ( Istnieje tak e wiele prywatnych agencji poêrednictwa pracy w samej Finlandii, które nie muszà dysponowaç specjalnym zezwoleniem Ministerstwa Pracy. Adresów mo na szukaç na miejscu w ksià kach telefonicznych lub jeszcze w Polsce, przez Internet. Nale y jednak pami taç, e poêrednik nie mo e pobieraç przedp at, kaucji ani op at za wyszukiwanie pracodawcy. Jedyny koszt, jaki ponosi osoba szukajàca pracy to op ata za przejazd, badanie lekarskie i t umaczenie dokumentów. Warto te zwróciç uwag na fakt, e du e firmy coraz cz Êciej prowadzà rekrutacj pracowników na swoich stronach internetowych. JeÊli znamy j zyk fiƒski mo- emy szukaç og oszeƒ w prasie. Gazety, które publikujà og oszenia o prac to m.in. Helsingin Sanomat ( Aamulehti ( Turun Sanomat ( Warunki pracy Najwi cej ofert pracy na rynku fiƒskim znajdziemy w przemyêle metalurgicznym (frezerzy, tokarze, spawacze, kierowcy wózków wid owych, mechanicy, operatorzy maszyn), w rolnictwie (przy pracach sezonowych: zbiorach truskawek i runa leênego oraz na farmach warzywnych i zwierzàt futerkowych) a tak e 6

7 FI SKI KURS PODSTAWOWY w budownictwie (monterzy, technicy, elektrycy). Innymi sektorami, w których mo na zatrudnienie, sà opieka medyczna, farmacja, nieruchomoêci, sprzeda oraz informatyka. Polakowi pracujàcemu w Finlandii przys ugujà takie same prawa jak pracownikowi fiƒskiemu. Tydzieƒ pracy trwa oko o 40 godzin. Warto pami taç, e w ciàgu dnia przewidziana jest przerwa na obiad oraz dwie przerwy na kaw. Za ka dy przepracowany miesiàc przys ugujà dwa dni urlopu. Urlop jest p atny i jeêli pracownikowi nie uda si wykorzystaç dni wolnych, otrzymuje wtedy rekompensat proporcjonalnà do wynagrodzenia przys ugujàcemu mu w czasie urlopu. Ârednie miesi czne wynagrodzenie to ok euro. Robotnik przemys owy zarabia ok. 12 euro za godzin, elektryk ok. 14 euro za godzin, a niewykwalifikowany robotnik budowlany dostaje co najmniej 6,6 euro za godzin. Przydatne adresy: Ambasada Fiƒska Republiki Finlandii ul. Chopina 4/8, Warszawa tel. (022) Konsulat Finlandii w Gdyni ul. Morska 59, Gdynia tel. (058) Warto te szukaç informacji na temat Finlandii na stronach internetowych:

8 Audio Kurs Gramatyka Wprowadzenie J zyk fiƒski niewàtpliwie ró ni si od lepiej nam znanych j zyków obcych, których si zwykle uczymy. Ta odmiennoêç j zyka fiƒskiego polega na tym, e zarówno jego struktura, jak i s ownictwo, ró nià si od tych spotykanych w innych j zykach europejskich, które w wi kszoêci nale à do grupy j zyków indoeuropejskich. Obejmuje ona wiele j zyków, zarówno j zyk polski, jak i j zyk szwedzki, angielski, niemiecki, francuski... ale tak e j zyk iraƒski. Z kolei j zyk fiƒski nale y do niewielkiej grupy j zyków ugrofiƒskich, która wchodzi w sk ad uralskiej rodziny j zykowej. Grupa ugrofiƒska jest stosunkowo nieliczna i odznacza si daleko idàcà odr bnoêcià oraz zupe nym brakiem pokrewieƒstwa z j zykami indoeuropejskimi. Najbardziej znane j zyki ugrofiƒskie to w gierski, fiƒski oraz estoƒski. J zyk fiƒski i j zyk estoƒski sà do siebie podobne na takiej zasadzie jak j zyk polski i s owacki. Natomiast z j zykiem w gierskim àczy je tylko teoretyczne podobieƒstwo. Mimo to w j zyku fiƒskim jest du o zapo yczeƒ z j zyków skandynawskich, germaƒskich, s owiaƒskich oraz ba tyckich. Najbardziej widoczne w zakresie s ownictwa sà wp ywy z j zyka szwedzkiego. Co takiego nietypowego jest w j zyku fiƒskim? W j zyku fiƒskim nie ma rodzajników (okreêlonych, nieokreêlonych) jak np. w j. angielskim (a, the). Nie ma te rodzajów gramatycznych, które wyst pujà np. w j. polskim, w którym s owa sà rodzaju m skiego, eƒskiego albo nijakiego, czy w j. niemieckim (der, die, das) albo francuskim (le, la). W j zyku fiƒskim ró ne formy gramatyczne i wyrazy tworzy si za pomocà koƒcówek gramatycznych stàd ma o jest w fiƒskim przyimków. talo-ssa-ni-kin równie / te w moim domu (talo- dom, -ssa- w, -ni- mój, -kin równie ) kadu-lla na ulicy Kirjoitan tietokonee-lla. Pisz na komputerze. Puhu-tte-ko suomea? Czy mówi pan po fiƒsku? Czy mówicie po fiƒsku? (puhu- mówiç, -tte- pan / wy, -ko czy? ) Puhu-i-n suomea. Mówi em / Mówi am po fiƒsku. (puhu-, -i- czas przesz y, -n ja ) Puhu-isi-tte-ko suomea? Czy móg by pan mówiç po fiƒsku? (puhu-, -isi- tryb warunkowy, -tte- pan / wy, -ko czy ) 8

9 FI SKI KURS PODSTAWOWY Puhuu-ko-han Micha suomea? (Ciekawe / Zastanawiam si ), czy Micha mówi po fiƒsku? (puhuu- mówiç, -ko- czy, -han zastanawiam si ). Alfabet fiƒski A [aa] F [äf] K [koo] P [pee] U [uu] Z [tset] B [bee] G [gee] L [äl] Q [kuu] V [vee] Å [ruotsalainen oo] C [see] H [hoo] M [äm] R [är] W [kaksois-vee] Ä [ää] D [dee] I [ii] N [än] S [äs] X [äks] Ö [öö] E [ee] J [jii] O [oo] T [tee] Y [yy] Fonetyka Samog oski J zyk fiƒski jest j zykiem samog oskowym, co mo na zauwa yç, porównujàc melodi j zyka fiƒskiego z melodià j zyka spó g oskowego, np. j zyka polskiego. W j zyku fiƒskim wyst pujà samog oski krótkie i d ugie. Ka da samog oska krótka ma swój d ugi odpowiednik, który wymawia si wyraênie d u ej. Samog oski krótkie zapisujemy za pomocà jednej litery, d ugie za pomocà dwóch. Ró nica jednej litery w pisowni lub jednego dêwi ku w wymowie mo e nieêç za sobà ró nic w znaczeniu s owa. Oto przyk ady: pala kawa ek palaa kawa eka koko rozmiar koossa w rozmiarze uni sen uuni piec älä nie älähtää wykrzyknàç öljy olej Töölö dzielnica Helsinek hyvä dobry tyyny poduszka ero ró nica Eero imi m skie kireä napi ty kiire poêpiech Typowe dla j zyka fiƒskiego sà dyftongi, czyli sàsiedztwo dwóch samog osek: Heinola, Rovaniemi, Hauho, Oulu, Kuopio, Keuruu, Töysä. Samog oski fiƒskie dzieli si na trzy grupy: samog oski przednie, które wymawia si przy przednim po o eniu j zyka, tylne wymawiane przy tylnym po o eniu j zyka oraz Êrednie. Samog oski tylne to a, o, u. Do samog osek przednich zaliczamy ä, ö, y. Z kolei samog oski Êrednie to i oraz e. W gramatyce fiƒskiej obowiàzuje zasada harmonii samog osek. Polega ona na tym, e w danym wyrazie fiƒskim znajdziemy na ogó samog oski nale àce do tej samej grupy, tzn. albo przednie, albo tylne. Tylko samog oski Êrednie mogà si àczyç zarówno z samog oskami tylnymi jak i z przednimi, np. Helsingissä w Helsinkach, Espoossa w Espoo, Vantaalla w Vantaa. 9

10 Audio Kurs Cz sto wyst pujà te wyrazy z o one z dwóch, a nawet trzech s ów. Pozornie stoi to w sprzecznoêci z harmonià spó g osek. Poniewa sà to wyrazy z o one, podczas dobierania odpowiedniej koƒcówki przy odmianie trzeba zwróciç uwag na ostatni wyraz, np. Hämeenlinna (Hämeen + linna), Seinäjoki (Seinä + joki), Rovaniemi (Rova+niemi), lentolippu (lento+lippu), sähköposti (sähkö+posti). Spó g oski Spó g oski sà pojedyncze i d ugie. Wa ne jest, aby prawid owo wymawiaç spó g oski d ugie, eby nie powsta y nieporozumienia co do znaczenia wyrazów. Bioràc pod uwag spó g oski jako podwójne mogà wyst powaç spó g oski k, p, t, l, m, n, r oraz s. Równie g oska {η}, zapisywana jako nk, mo e byç podwójna {ηη} wtedy zapisujemy jà ng. Ró nica jednej litery w pisowni lub jednego dêwi ku w wymowie mo e nieêç za sobà ró nic w znaczeniu s owa. Oto przyk ady: kuka kto? kukka kwiat palo po ar pallo pi ka purje agiel purra gry ç napa p pek nappa rodzaj skóry kamu kumpel kammo strach kasi ósemka kassi torba täti ciocia tatti prawdziwek sana s owo Sanna imi eƒskie Spó g oski k, p, t podlegajà wymianie w rzeczownikach, przymiotnikach i w czasownikach, gdy majà one zwykle tzw. stopieƒ mocny i s aby. Regu y tej wymiany sà wyjaênione bardziej szczegó owo przy omawianiu struktury j zyka fiƒskiego. Akcent G ówny akcent pada zawsze na pierwszà sylab wyrazu. Struktura j zyka fiƒskiego Rzeczowniki Przypadki gramatyczne i ich koƒcówki W j zyku fiƒskim jest 15 przypadków, przez które odmieniajà si rzeczowniki i przymiotniki. Nominatiivi (mianownik) to forma podstawowa, którà znajdziemy w s owniku. Przydawki okreêlajàce rzeczownik odmienia si tak samo jak rzeczownik. 10

11 FI SKI KURS PODSTAWOWY Wiele przypadków ma ró ne funkcje, mo e wi c mieç ró ne znaczenia. W gramatyce fiƒskiej u ywane sà nazwy przypadków pochodzenia aciƒskiego. W tabeli podane sà nazwy fiƒskie przypadków. Przypadek Liczba Liczba pojedyncza mnoga Nominatiivi Mianownik tyttö dziewczyna tytöt Partitiivi tyttöä maata Dope niacz cz Êciowy huonetta tyttöjä maita huoneita Genetiivi Dope niacz tytön maan miehen tyttöjen maiden / maitten miesten Akkusatiivi Biernik tytön tyttö hänet tytöt Inessiivi Miejscownik 1 talossa taloissa w domu, w budynku Elatiivi talosta taloista Illatiivi Celownik 1 taloon maahan huoneeseen kotiin maihin huoneisiin Adessiivi Miejscownik 2 kadulla kaduilla Ablatiivi kadulta kaduilta Allatiivi Celownik 2 kadulle kaduille Essiivi opettajana opettajina Translatiivi opettajaksi opettajiksi Abessiivi rahatta rahoitta Instruktiivi Narz dnik jalan omin silmin Komitatiivi vaimoineen Nominatiivi Partitiivi Genetiivi Tyttö on kaunis. Dziewczyna jest adna. En tunne tuota tyttöä. Nie znam tamtej dziewczyny. Ryhmässä on 6 tyttöä. W grupie jest 6 dziewczyn. Tytön laukku on tuolilla. Torebka dziewczyny le y na krzeêle. 11

12 Audio Kurs Akkusatiivi Inessiivi Elatiivi Illatiivi Adessiivi Ablatiivi Allatiivi Essiivi Translatiivi Abessiivi Instruktiivi Komitatiivi Olen nähnyt tuon tytön monta kertaa. Widzia em t dziewczyn wiele razy. Asun Puolassa. Mieszkam w Polsce. Olen kotoisin Puolasta. Pochodz z Polski. Matkustamme Suomeen. Pojedziemy / Jedziemy do Finlandii. Kirja on pöydällä. Ksià ka le y na stole. Otan kirjan pöydältä. Wezm / Bior ksià k ze sto u. Panen kirjan pöydälle. K ad / Po o ksià k na stó / na stole. Työskentelin kesällä myyjänä kioskissa. Latem pracowa am jako sprzedawczyni w kiosku. Haluan tulla opettajaksi, kun olen aikuinen. Gdy dorosn, chc zostaç nauczycielem. Tulen aina iloiseksi, kun tapaan hänet. Zawsze si ciesz, gdy jà spotykam. Hän tuli vihaiseksi täysin syyttä. Zdenerwowa si zupe nie bez powodu. En mene autolla, menen jalan. Nie pojad samochodem, pójd na piechot / piechotà. Tämä kori on käsin tehty. Ten koszyk jest r cznie robiony. Hän tuli juhlaan miehineen. Ona przysz a na przyj cie z m em. Przypadki miejscowe W j zyku fiƒskim jest 6 przypadków, które odpowiedzà na pytania: Gdzie? Skàd? Dokàd? Przypadki te dzielimy na dwie grupy w zale noêci od tego, czy ruch odbywa si w kierunku DO / OD czegoê (i, odpowiednio jest W czymê), czy NA coê / Z czegoê (i, odpowiednio jest NA czymê). W czymê NA czymê Inessiivi Asun Puolassa. Adessiivi Auto on kadulla. Mieszkam w Polsce. Samochód stoi na ulicy. Elatiivi Tulen Puolasta. Ablatiivi Auto lähtee kadulta. Pochodz z Polski. Samochód wyjedzie z ulicy. 12

13 FI SKI KURS PODSTAWOWY Illatiivi Menen Puolaan. Allatiivi Ajan Browarna-kadulle. Pojad do Polski. Jad na ulic Browarnà. Liczba mnoga Wyznacznikiem liczby mnogiej w mianowniku jest -t, w innych przypadkach -i. Samog oski -e, -a, -ä zwykle zanikajà przed i, jeêli znajdujà si na koƒcu rdzenia s owa. Rdzeƒ wyrazu tworzy si na bazie biernika l.p (genetiivi). Genetiivi ma koƒcówk -n, przed którà mogà zachodziç zmiany spó g osek typu A i B. Zmiany spó g osek w rzeczownikach i przymiotnikach Aby odmieniç s owo fiƒskie, nale y orientowaç si, jakie zmiany fonetyczne zachodzà w spó g oskach. Te zmiany wyst pujà zawsze przy odmianie rzeczowników, przymiotników lub czasowników. Zmiana typu A Mocny stopieƒ spó g oski wyst puje w nast pujàcych przypadkach (nie dotyczy to rzeczowników, które koƒczà si na -e): Nominatiivi l.p. pankki Partitiivi l.p., l.mn. pankki-a, pankkej-a Illatiivi l.p., l.mn. pankki-in, pankkei-hin Essiivi l.p., l.mn. pankki-na, pankkei-na Genetiivi l.mn. pankki-en W pozosta ych przypadkach wyst puje s aby stopieƒ spó g oski. mocny s aby kk k Pekka Peka-n Pekka (Piotr) Pekki (jego) pp p lippu lipu-t bilet bilety tt t matto mato-lla dywan na dywanie k - Turku Turu-ssa Turku (miasto fiƒskie) w Turku p v leipä leivä-ssä chleb w chlebie t d katu kadu-lla ulica na ulicy nk ng Helsinki Helsingi-ssä Helsinki w Helsinkach mp mm hammas hampaa-t zàb z by lt ll ilta illa-lla wieczór wieczorem nt nn ranta ranna-lla pla a na pla y rt rr kerta kerra-n raz pewnego razu Najcz Êciej zachodzà wymiany pokazane w dwóch pierwszych kolumnach. Nietypowo odmieniajà si s owa: poika ch opak, poja-t i aika czas, aja-t. 13

14 Audio Kurs Zmiana typu B W rzeczownikach, które koƒczà si na -e lub na spó g osk, wyst puje spó g oska s aba w liczbie pojedynczej w przypadkach nominatiivi (mianownik) i partitiivi (dope niacz cz Êciowy). W innych przypadkach wyst puje spó g oska mocna, np. vaattee-t odzie y rakkaa-t kochani, kochane. Choç nie ma du o takich rzeczowników, niektóre z nich sà bardzo cz sto u ywane. Nominatiivi l.p. vaate ubrania rakas kochany, drogi Partitiivi l.p. vaate-tta rakas-ta W innych przypadkach spó g oska jest mocna, np. vaattee-t odzie y rakkaa-t kochani, kochane Poni ej podane sà najcz Êciej u ywane wyrazy zakoƒczone na -e, w których wymiana wyst puje (gdy nie we wszystkich!): osoite adres osoittee-t adresy pääte koƒcówka päättee-t koƒcówki (gramatyczne) taide sztuka taitee-ssa w sztuce koe test, klasówka kokee-ssa w teêcie, w klasówce, na egzaminie murre dialekt murtee-lla (mówiç) w dialekcie S owa koƒczàce na spó g osk k kk rikas rikkaa-lla bogaty u bogatego p pp saapas saappaa-t kalosz kalosze t tt aate aattee-t myêl, ideologia myêli, ideologie - k koe kokee-t test, klasówka, testy, klasówki, egzaminy egzamin v p varvas varpaa-t palec (u nogi) palce (u nóg) d t tehdas tehtaa-ssa fabryka w fabryce ng nk rengas renkaa-t opona opony mm mp hammas hampaa-t zàb z by ll lt allas altaa-ssa basen w basenie nn nt ranne rantee-ssa nadgarstek na nadgarstku rr rt porras portaa-t stopieƒ, schodek schodki, schody Czasowniki Czasowniki dzielà si w j zyku fiƒskim na 6 grup w zale noêci od bezokolicznika i odmiany. O przynale noêci czasownika do grupy koniugacyjnej decyduje koƒcówka bezokolicznika. Grupa I jest zdecydowanie najbardziej licznà grupà, grupy V-VI sà natomiast bardzo ma e. W j zyku fiƒskim wi kszoêç czasowników nale y do grup I-IV. Oto przyk adowe czasowniki nale àce do poszczególnych grup: 14

15 FI SKI KURS PODSTAWOWY I II III IV V VI sano-a powiedzieç, ymmärtä-ä rozumieç, luke-a czytaç, kirjoitta-a pisaç juo-da piç tul-la przyjêç, kuunnel-la s uchaç, men-nä iêç tava-ta spotkaç si, halu-ta chcieç tarvi-ta potrzebowaç vanhe-ta starzeç si Czasy W j zyku fiƒskim nie ma formy czasu przysz ego, sà natomiast trzy czasy przesz e. Czas przysz y wyra a si formà czasu teraêniejszego i z kontekstu wynika, kiedy chodzi o czas teraêniejszy, a kiedy o czas przysz y. Zmiany spó g osek zachodzà równie w czasownikach. Pary zmieniajàcych si spó g osek sà takie same, jak w rzeczownikach i przymiotnikach. Zmiany mogà zachodziç tylko w I, III, IV i VI grupie czasowników. Wi kszoêç zmian wyst puje w I grupie. Zmiany te nigdy nie zachodzà w II i V grupie. Zmiana typu A I grupa czasowników spó g oska mocna w bezokoliczniku (nukku-a) w 3. osobie l.p. (hän nukku-u) spó g oska s aba w pozosta ych osobach w 3. osobie l.mn. (he nukku-vat) Czas teraêniejszy sanoa ymmärtää lukea kirjoittaa minä sano-n ymmärrä-n lue-n kirjoita-n sinä sano-t ymmärrä-t lue-t kirjoita-t hän sano-o hän ymmärtä-ä hän luke-e hän kirjoitta-a me sano-mme ymmärrä-mme lue-mme kirjoita-mme te sano-tte ymmärrä-tte lue-tte kirjoita-tte he sano-vat he ymmärtä-vät he luke-vat he kirjoitta-vat Zaimki osobowe minä, sinä, me, te nie sà obowiàzkowe. Zwykle omija si je, jeêli nie ma potrzeby podkreêlenia osoby. Natomiast zaimki hän i he muszà zawsze znaleêç si w zdaniu. W formach przeczàcych s owo znaczàce nie zachowuje si jak czasownik, natomiast sam czasownik jest zawsze w tej samej formie nie odmienia si. Rdzeƒ czasownika w przeczeniach to rdzeƒ z pierwszej osoby liczby pojedynczej. minä en sano (nie powiem, nie mówi ) en ymmärrä en lue sinä et sano et ymmärrä et lue 15

16 Audio Kurs hän ei sano hän ei ymmärrä hän ei lue me emme sano emme ymmärrä emme lue te ette sano ette ymmärrä ette lue he eivät sano he eivät ymmärrä he eivät lue Luen sanomalehteä. En ymmärrä, mitä sinä sanot. Voitteko sanoa, mitä kello on? Czytam gazet. Nie rozumiem, co mówisz. Czy mo e pan powiedzieç, która jest godzina? Czas przesz y Imperfekti jest u ywany, gdy wiadomo dok adnie, kiedy coê si sta o w przesz oêci. Cz sto w zdaniu wyst puje okreêlenie czasu, niemniej nie jest ono konieczne. Eilen illalla olimme elokuvissa. En ymmärtänyt, mitä hän sanoi. Luitko jo sen kirjan? Wczoraj wieczorem byliêmy w kinie. Nie zrozumia em, co on powiedzia. Czy przeczyta eê ju t ksià k? W formie twierdzàcej wyznacznikiem tego czasu jest -i, w formie przeczàcej -nut, -neet. Wymiany spó g oskowe wyst pujà równie w czasie imperfekti. Temat czasownika jest wtedy taki sam, jak w czasie teraêniejszym. W imperfekti zachodzà te czasami wymiany samog oskowe. Najcz Êciej polegajà na tym, e zanika samog oska -e, -a, -ä na koƒcu rdzenia czasu teraêniejszego jak w czasowniku lukea czytaç. sanoa powiedzieç sanoin powiedzia em / powiedzia am en sanonut nie powiedzia em / nie powiedzia am sanoit powiedzia eê / powiedzia aê et sanonut nie powiedzia eê / nie powiedzia aê hän sanoi on powiedzia / ona powiedzia a hän ei sanonut nie powiedzia / nie powiedzia a sanoimme powiedzieliêmy / powiedzia yêmy emme sanoneet nie powiedzieliêmy / nie powiedzia yêmy sanoitte powiedzieliêcie / powiedzia yêcie ette sanoneet nie powiedzieliêcie / nie powiedzia yêcie he sanoivat oni powiedzieli / one powiedzia y he eivät sanoneet nie powiedzieli / nie powiedzia y lukea czytaç luin przeczyta em en lukenut nie przeczyta em luit et lukenut 16

17 FI SKI KURS PODSTAWOWY hän luki luimme luitte he lukivat hän ei lukenut emme lukeneet ette lukeneet he eivät lukeneet Perfekti jest u ywany, gdy zdarzenie mia o miejsce w przesz oêci, nie jest jednak istotne, albo wr cz nie wiadomo kiedy. Perfekti stosuje si równie w przypadku kiedy to, co sta o si w przesz oêci, ma nadal wp yw na teraêniejszoêç. Wyznacznikiem tego czasu sà koƒcówki -nut, -neet. W czasie perfekti nie wyst pujà adne wymiany spó g oskowe, poniewa temat czasownika pochodzi od bezokolicznika. Olen sanonut hänelle monta kertaa, ettei hänen kannata matkustaa ulkomaille. Oletko ollut joskus Italiassa? Olen käynyt siellä kerran. Olen opiskellut suomea jo kaksi vuotta. Olen tehnyt elämässäni paljon työtä. Mówi em mu wiele razy, e nie op aca mu si wyje d aç zagranic. Czy by eê kiedyê we W oszech? By em tam raz. Ucz si j zyka fiƒskiego ju dwa lata. Pracowa em du o w swoim yciu. Uwaga! Prosz porównaç nast pujàce zdania: Olen asunut Suomessa puoli vuotta. (perfekti) Asuin Turussa puoli vuotta. (imperfekti) Mieszkam w Finlandii od pó roku. (nadal mieszkam) Mieszka em w Turku pó roku. (ju nie mieszkam) asua mieszkaç olen asunut (mieszka em) en ole asunut (nie mieszka em) olet asunut et ole asunut hän on asunut hän ei ole asunut olemme asuneet emme ole asuneet olette asuneet ette ole asuneet he ovat asuneet he eivät ole asuneet Pluskvamperfekti, czas zaprzesz y wyst puje zawsze razem z czasem przesz ym imperfekti. Opisuje on zdarzenie, które mia o miejsce jeszcze wczeêniej, ni zdarzenie opisane za pomocà imperfekti. Równie tutaj nie wyst pujà zmiany spó g osek, poniewa temat czasownika pochodzi z bezokolicznika. Olin juuri lukenut lehden, kun puhelin soi. W aênie czyta am gazet, gdy zadzwoni telefon. 17

18 Audio Kurs Ennen kuin lähdin työhön, olin ehtinyt syödä aamiaista ja siivota vähän. Olin aina luullut, että hän on vanhempi, mutta sitten kuulin, että hän on vasta 30-vuotias. He eivät olleet asuneet kauan Vantaalla, kun he muuttivat sieltä Espooseen. Zanim wyszed em do pracy, zdà y em zjeêç Êniadanie i posprzàtaç Zawsze myêla em, e on jest starszy, ale póêniej us ysza em, e on ma dopiero 30 lat. Nie mieszkali d ugo w Vantaa, kiedy przenieêli si stamtàd do Espoo. asua mieszkaç olin asunut (mieszka em) olit asunut än oli asunut olimme asuneet olitte asuneet he olivat asuneet en ollut asunut (nie mieszka em) et ollut asunut hän ei ollut asunut emme olleet asuneet ette olleet asuneet he eivät olleet asuneet Tryb warunkowy Wyznacznikiem trybu warunkowego jest formant -isi-. Oprócz swojego normalnego znaczenia, tryb warunkowy pe ni tak e inne funkcje: nadaje uprzejmy ton naszej wypowiedzi, zmi kcza to, co chcemy powiedzieç. (W mowie potocznej ponadto zast puje przyd ugà form 1 osoby l. pojedynczej -mme...?) haluta chcieç (minä) haluaisin chcia bym (sinä) haluaisit hän haluaisi (me) haluaisimme (te) haluaisitte he haluaisivat en haluaisi et haluaisi hän ei haluaisi emme haluaisi ette haluaisi he eivät haluaisi Haluaisin ostaa tämän kirjan / levyn / dvd-filmin. Haluaisin matkustaa lomalle Lappiin. Voisitko sanoa, mitä kello on? Ottaisin tämän. Saisinko vähän suolaa? Haluaisitko lisää kahvia? Poprosz / Wezm (chcia bym kupiç) t ksià k / p yt / film DVD. Chcia bym pojechaç do Laponii na wakacje. Czy móg byê powiedzieç, która jest godzina? Poprosz... Poprosz o sól. / Sól poprosz. Czy chcesz jeszcze kawy? 18

19 FI SKI KURS PODSTAWOWY Tryb rozkazujàcy W liczbie pojedynczej form trybu rozkazujàcego stanowi temat czasownika w 1. osobie. Soita minulle illalla! Tule meille huomenna! Tervetuloa! Tule sisään! Kirjoita minulle osoitteesi ja puhelinnumerosi! Zadzwoƒ do mnie wieczorem! Przyjdê do nas jutro! Witam! Prosz wejdê! / Zapraszam do Êrodka! Napisz mi swój adres i numer telefonu! W formie przeczàcej potrzebujemy operatora älä nie. Älä kuuntele häntä! Älä välitä! Nie s uchaj go! Nie przejmuj si! W liczbie mnogiej tryb rozkazujàcy tworzymy z tematu bezokolicznika za pomocà koƒcówki -kaa / -kää. W formie przeczàcej stosujemy s owo älkää oraz dodajemy do czasownika koƒcówk -ko / -kö. Forma liczby mnogiej mo e s u yç równie jako forma grzeczno- Êciowa pan / pani. Soittakaa minulle illalla! Zadzwoƒcie do mnie wieczorem! / Prosz zadzwoniç do mnie wieczorem! / Niech pan / pani do mnie zadzwoni wieczorem! Tulkaa meille huomenna! Przyjdêcie do nas jutro! / Prosz przyjêç do nas jutro! / Niech pan / pani przyjdzie jutro do nas! Tervetuloa! Tulkaa sisään! Witam! Wchodêcie! / Prosz wejêç! Kirjoittakaa minulle osoitteenne Napiszcie / Prosz napisaç mi swój adres i numer ja puhelinnumeronne! telefonu! / Niech pan / pani napisze mi swój numer telefonu! Älkää kuunnelko häntä! Nie s uchajcie go! Prosz go nie s uchaç! / Niech pan / pani go nie s ucha! Älkää välittäkö! Nie przejmujcie si! / Prosz si nie przejmowaç!/ Niech si pan / pani nie przejmuje! Stopniowanie przymiotników huono huonompi huonoin z y gorszy najgorszy tuttu tutumpi tutuin znajomy bardziej najbardziej znajomy znajomy makea makeampi makein s odki s odszy najs odszy 19

20 Audio Kurs vanha vanhempi vanhin stary starszy najstarszy suuri suurempi suurin du y wi kszy najwi kszy rakas rakkaampi rakkain drogi dro szy najdro szy (kochany) kaunis kauniimpi kaunein pi kny pi kniejszy najpi kniejszy iloinen iloisempi iloisin weso y weselszy najweselszy väsynyt väsyneempi väsynein zm czony bardziej najbardziej zm czony zm czony Nieregularne hyvä parempi paras dobry lepszy najlepszy uusi uudempi uusin nowy nowszy najnowszy pitkä pitempi pisin d ugi d u szy najd u szy lyhyt lyhyempi lyhyin krótki krótszy najkrótszy Hän on hyvin kaunis. Hän on tosi kaunis. Elokuva on melko hyvä. Elokuva on hirveän hyvä. Ona jest bardzo adna. Ona jest bardzo / ca kiem adna. Film jest dosyç dobry. Film jest strasznie / niezmiernie dobry. Stopniowanie przys ówków Za pomocà przys ówków wyra amy, kiedy, jak lub gdzie ktoê coê robi. Hän laulaa kauniisti. Heräsin aikaisin. Puola on lähellä Suomea. Ona Êpiewa pi knie. (w jaki sposób?) Obudzi am si wczeênie. (kiedy?) Polska le y blisko Finlandii. (gdzie?) kauniisti kauniimmin (kaikkein) kauneimmin pi knie pi kniej najpi kniej nopeasti nopeammin (kaikkein) nopeimmin szybko szybciej najszybciej hitaasti hitaammin (kaikkein) hitaimmin wolno wolniej najwolniej iloisesti iloisemmin (kaikkein) iloisimmin weso o weselej najweselej Zaimki dzier awcze Poniewa konstrukcja dzier awcza zawiera powtórzenie znaczenia, np. minun...-ni mój, w mowie potocznej stosuje si nieco krótsze sformu owanie. Mo na albo zrezygnowaç z zaimków dzier awczych minun, sinun, meidän, teidän, je- Êli zachowujemy koƒcówki -ni, -si, -mme, -nne, albo te mówiç: minun auto, sinun auto, meidän auto, teidän auto, opuszczajàc koƒcówki. 20

21 FI SKI KURS PODSTAWOWY Kenen auto? (minun) autoni (sinun) autosi hänen autonsa (meidän) automme (teidän) autonne heidän autonsa Czyj samochód? mój samochód twój samochód jego samochód nasz samochód wasz samochód ich samochód potocznie: minun / mun auto sinun / sun auto hänen auto meidän auto teidän auto heidän auto Täytyy... Trzeba... Musz... W konstrukcji tej wyst puje nie odmieniany czasownik täytyy razem z bezokolicznikiem. Zaimek osobowy jest w dope niaczu (Genetiivi). Täytyy mennä jo kotiin. Trzeba ju iêç do domu. Kenen täytyy jo lähteä? Kto musi ju iêç? Minun täytyy mennä kotiin. Musz iêç do domu. Sinun täytyy katsoa se elokuva! Musisz zobaczyç ten film! Hänen täytyy uskoa, mitä minä sanon. On musi uwierzyç w to, co mówi. / On musi mi uwierzyç Meidän täytyy joskus mennä kahville. Musimy kiedyê pójêç na kaw. Teidän täytyy tulla meille! Musicie koniecznie do nas przyjêç! Heidän täytyy ymmärtää se. Oni muszà to zrozumieç. Formy grzecznoêciowe W j zyku fiƒskim formy grzecznoêciowe pan, pani, paƒstwo stosuje si du o bardziej sporadycznie ni w j zyku polskim. W j zyku fiƒskim powszechne jest zwracanie si na ty do prawie wszystkich ludzi: pracownicy do szefa, dzieci w szkole do nauczycieli. Nie oznacza to oczywiêcie, e w ogóle nie nale y zwracaç si do siebie uprzejmie. Chodzi o to, aby nie utrudniaç ani nie usztywniaç codziennych kontaktów. Chocia w fiƒskim spo eczeƒstwie, tak jak wsz dzie, istniejà stosunki hierarchiczne, do dobrego tonu nale y ich nie podkreêlaç. Stàd powszechne mówienie na ty. Formy grzecznoêciowej nale y u yç, jeêli rozmawiamy z obcà, znacznie od nas starszà osobà. Jest ona na miejscu równie w sytuacjach czysto s u bowych, gdy kontakt z rozmów- 21

22 Audio Kurs cami nie jest cz sty, i gdy nie sà oni znajomymi: w biurze, w banku itd. OczywiÊcie w formalnych, zw aszcza oficjalnych, sytuacjach, u ywa si formy grzecznoêciowej. Forma, która odpowiada polskiemu pan / pani jest to 2. osoba liczby mnogiej. Odnosi si to równie do polskiego paƒstwo. Voitteko sanoa... Ottakaa lisää kakkua, olkaa hyvä! (Te) tiedätte varmaan, että... Olitteko (te) sunnuntaina konsertissa? Czy mo e pan / pani powiedzieç... Prosz wziàç jeszcze kawa ek tortu! Zapewne pan / pani wie, e... Czy by pan / Czy by a pani w niedziel na koncercie? W czasie przesz ym perfekti imies ów wyst puje w liczbie pojedynczej w sytuacji, gdy mówimy do jednej osoby. Gdy zwracamy si do kilku osób, jest on w liczbie mnogiej. Oletteko kuullut...? Oletteko kuulleet...? Czy s ysza Pan...? / Czy s ysza a Pani...? Czy s yszeli Paƒstwo...? / Czy s ysza y Panie...? Pytania Kuka? Mikä? Millainen? Missä? Mistä? Mihin? Minne? Miksi? Milloin? Mihin aikaan? Miten paljon? Kuinka paljon? Paljonko? Miten kauan? Kuinka kauan? Kuinka? Kto? Co? Jaki, jaka, jakie? Gdzie? Skàd? Dokàd? Dlaczego? Czemu? Po co? Kiedy? O której godzinie? Ile? Jak du o? Jak d ugo? Jak? W jaki sposób? 22

23 CD 1 Lekcja 1 Podstawowe zwroty i wyra enia 2 Wys uchaj s ówek i zwrotów, powtarzaj za lektorem s ówka fiƒskie: Alfabet A [aa] F [äf] K [koo] P [pee] U [uu] Z [tset] B [bee] G [gee] L [äl] Q [kuu] V [vee] Å [ruotsalainen oo] C [see] H [hoo] M [äm] R [är] W [kaksois-vee] Ä [ää] D [dee] I [ii] N [än] S [äs] X [äks] Ö [öö] E [ee] J [jii] O [oo] T [tee] Y [yy] Podstawowe zwroty i wyra enia: tak kyllä nie ei Zaimki: ja minä ty sinä on hän ona hän ono se pan herra Czasownik byç: ja jestem minä olen ty jesteê sinä olet on jest hän on ona jest hän on ono jest se on pan jest te olette Czasownik mieç: ja mam minulla on ty masz sinulla on on ma hänellä on ona ma hänellä on ono ma sillä on pan ma teillä on pani rouva my me wy te oni he one he paƒstwo te pani jest te olette my jesteêmy me olemme wy jesteêcie te olette oni sà he ovat one sà he ovat paƒstwo sà te olette pani ma teillä on my mamy meillä on wy macie teillä on oni majà heillä on one majà heillä on paƒstwo majà teillä on Zwroty grzecznoêciowe: Dzieƒ dobry! (rano) (Hyvää) huomenta! Dzieƒ dobry! (po po udniu) (Hyvää) päivää! 23

24 Audio Kurs CzeÊç! (powitanie) Hei! lub Terve! lub Moi! Pa! Hei sitten! lub Hei hei! Dobry wieczór. (Hyvää) iltaa! Dobranoc! Hyvää yötä! Do widzenia! Näkemiin! Prosz. (podajàc coê) Ole hyvä! lub Olkaa hyvä! Dzi kuj Kiitos. Prosz. (proszàc o coê) Saanko...? Dzi ki! Kiitti! Prosz bardzo. Nie ma za co. Ole hyvä. lub Eipä kestä. Przepraszam! (np. zaczepiajàc osob nieznajomà) Anteeksi! Dzi kuj bardzo. Kiitos paljon. lub Paljon kiitoksia. Nie ma sprawy. (odpowiedê na podzi kowanie za wyêwiadczonà us ug ) Ei kestä. Przepraszam. Przykro mi Anteeksi. lub Olen pahoillani. Nic nie szkodzi. (odpowiedê na czyjeê przeprosiny) Ei se mitään. Tak, poprosz. (o coê) Saanko... lub Saisinko... Na zdrowie! (toast) Kippis! lub Terveydeksi! Smacznego! Hyvää ruokahalua! Na zdrowie! (po kichni ciu) Terveydeksi! Zgadzam si. Dobrze. Selvä. Sopii hyvin. Z przyjemnoêcià. Mielellään. Serdecznie pozdrawiam. Sydämellisin terveisin. Witamy serdecznie. Tervetuloa! Mi ego dnia. Hyvää päivänjatkoa! Tobie równie ycz mi ego dnia. Samoin sinulle! CzeÊç! Hei! lub Terve! lub Moi! Na razie! Nähdään! Do zobaczenia! Näkemiin! Do zobaczenia wkrótce! Tapaamisiin! Pytania: jak? miten? co? mitä? jak du o? kuinka paljon? lub paljonko? ile? kuinka monta? lub montako? kto? kuka? gdzie? missä? kiedy? milloin? dlaczego? miksi? który? która? które? mikä? 3 Wys uchaj uwa nie zdaƒ, powtarzaj je za lektorem: Czy mówisz po angielsku? Puhutko englantia? Czy mówi pan po fiƒsku? Puhutteko suomea? 24

25 CD 1 FI SKI KURS PODSTAWOWY Nie mówi dobrze po fiƒsku. En puhu suomea hyvin. Mówi po fiƒsku tylko troch. Puhun vain vähän suomea. Prosz mówiç powoli. Puhu hitaammin. lub Puhukaa hitaammin. Nie mówi po fiƒsku, ale rozumiem pojedyncze s owa. En puhu suomea, mutta ymmärrän joitakin sanoja. Mówi po niemiecku. Puhun saksaa. Czy mo esz powtórzyç? Voitko toistaa sen? Czy mo e pan powtórzyç? Voitteko toistaa sen? Nie rozumiem. En ymmärrä. Czy mo esz powtórzyç ostatnie s owo? Voitko toistaa viimeisen sanan? Nie wiem. En tiedä. Czy móg byê to zapisaç? Voisitko kirjoittaa sen muistiin? Jak si masz? Mitä sinulle kuuluu? Jak si pan ma? Mitä teille kuuluu? Dzi kuj, mam si dobrze. Kiitos, hyvää. Jak si nazywasz? Mikä sinun nimesi on? Mam na imi Sari. Minä olen Sari. Mam na imi Arttu. Minä olen Arttu. Nazywam si Toni Salonen. Minun nimeni on Toni Salonen. Czy mo esz to przeliterowaç? Voitko sanoa sen kirjain kirjaimelta? Skàd jesteê? Skàd pochodzisz? Mistä olet kotoisin? Jestem z Polski. Olen kotoisin Puolasta. Gdzie mieszkasz? Missä asut? Mieszkam w Helsinkach. Asun Helsingissä. Od kiedy mieszkasz w Lahti? Kuinka kauan olet asunut Lahdessa? Czy móg byê mi pomóc? Voisitko auttaa minua? Dzi kuj za pomoc. Kiitos avusta. Chcia bym go poznaç. Haluaisin tutustua häneen. Mi o ci poznaç. Hauska tutustua. 4 Pos uchaj dialogu, najpierw w wersji oryginalnej, póêniej z t umaczeniem. Hei! Mikä sinun nimesi on? (CzeÊç! Jak masz na imi?) Nimeni on Toni. (Mam na imi Toni.) Hei Toni. Hauska tutustua. Mistä olet kotoisin? (Witaj, Toni. Mi o ci poznaç. Skàd jesteê?) Olen kotoisin Puolasta. (Jestem z Polski.) Mistä tyttöystäväsi on kotoisin? (Skàd jest twoja przyjació ka?) Hän on Suomesta. (Ona jest z Finlandii.) Nimeni on Anna. (Nazywam si Anna.) Hauska tutustua! (Mi o ci poznaç!) 25

26 Audio Kurs 5 A teraz wys uchaj jeszcze raz kwestii z dialogu wraz z t umaczeniem, powtarzaj poszczególne wypowiedzi za lektorem. 6 Przeçwicz zwroty z tej lekcji. Powiedz po fiƒsku. åwiczenie 1 åwiczenie 2 1. Jak si nazywasz? 1. Tak, mówi po fiƒsku. 2. Nazywam si Anna. 2. Jak si masz? 3. Skàd jesteê? 3. Dzi kuj, dobrze. 4. Jestem z Polski. 4. Czy móg bym poprosiç o pomoc? 5. Mieszkam w Warszawie. 5. Tak, oczywiêcie. 6. Czy mówisz po fiƒsku? S ówka dodatkowe 7 Wys uchaj s ówek i zwrotów, powtarzaj za lektorem s ówka fiƒskie: Napisy na znakach: Pchaç Ciàgnàç WejÊcie WyjÊcie Zakaz palenia Zakaz parkowania Zakaz wst pu Zakaz fotografowania Cisza WyjÊcie ewakuacyjne Työnnä Vedä Sisään Ulos Tupakointi kielletty Pysäköinti kielletty Pääsy kielletty Valokuvaaminen kielletty Hiljaisuus Varauloskäynti 26

27 CD 1 FI SKI KURS PODSTAWOWY Kraje, ich mieszkaƒcy i formy przymiotnikowe: Kraj Mieszkaniec J zyk Kraj nazwa fiƒska (rzeczownik) (przymiotnik) Anglia Englanti englantilainen englanti Chiny Kiina kiinalainen kiina Dania Tanska tanskalainen tanska Estonia Viro virolainen viro Finlandia Suomi suomalainen suomi Francja Ranska ranskalainen ranska Grecja Kreikka kreikkalainen kreikka Hiszpania Espanja espanjalainen espanja Holandia Hollanti hollantilainen hollanti Japonia Japani japanilainen japani Litwa Liettua liettualainen liettua otwa Latvia latvialainen latvia Niemcy Saksa saksalainen saksa Norwegia Norja norjalainen norja Polska Puola puolalainen puola Portugalia Portugali portugalilainen portugali Rosja Venäjä venäläinen venäjä Stany Zjednoczone Yhdysvallat yhdysvaltalainen englanti Szwecja Ruotsi ruotsalainen ruotsi W gry Unkari unkarilainen unkari W ochy Italia italialainen italia 27

28 Lekcja 2 Liczebniki, dni tygodnia, pory roku i czas 8 Wys uchaj s ówek i zwrotów, powtarzaj za lektorem s ówka fiƒskie: Liczebniki: zero jeden jedno dwa trzy cztery pi ç szeêç siedem osiem dziewi ç dziesi ç jedenaêcie dwanaêcie trzynaêcie czternaêcie pi tnaêcie szesnaêcie siedemnaêcie nolla yksi yksi kaksi kolme neljä viisi kuusi seitsemän kahdeksan yhdeksän kymmenen yksitoista kaksitoista kolmetoista neljätoista viisitoista kuusitoista seitsemäntoista osiemnaêcie kahdeksantoista dziewi tnaêcie yhdeksäntoista dwadzieêcia kaksikymmentä dwadzieêcia jeden kaksikymmentäyksi trzydzieêci kolmekymmentä czterdzieêci neljäkymmentä pi çdziesiàt viisikymmentä szeêçdziesiàt kuusikymmentä siedemdziesiàt seitsemänkymmentä osiemdziesiàt kahdeksankymmentä dziewi çdziesiàt yhdeksänkymmentä sto sata tysiàc tuhat pierwszy ensimmäinen drugi toinen trzeci kolmas nast pny seuraava poprzedni edellinen ostatni viimeinen 9 Dni tygodnia: poniedzia ek maanantai piàtek perjantai wtorek tiistai sobota lauantai Êroda keskiviikko niedziela sunnuntai czwartek torstai OkreÊlenia czasu: data dzieƒ w dzieƒ noc w nocy rano rano, rankiem päiväys päivä päivällä yö yöllä aamu aamulla pó noc po udnie przed po udniem po po udniu póêno wczeênie sekunda keskiyö keskipäivä aamupäivällä iltapäivällä myöhään aikaisin sekunti 28

29 CD 1 FI SKI KURS PODSTAWOWY minuta godzina wczoraj dzisiaj jutro dwa dni temu za dwa dni weekend w weekend minuutti tunti eilen tänään huomenna kaksi päivää sitten kahden päivän kuluttua viikonloppu viikonloppuna tydzieƒ viikko miesiàc kuukausi rok vuosi w 2007 roku vuonna 2007 (kaksituhatta seitsemän) wiek vuosisata w XXI wieku 2000-luvulla (kaksituhatta-luvulla) Miesiàce: styczeƒ tammikuu lipiec heinäkuu w styczniu tammikuussa sierpieƒ elokuu luty helmikuu wrzesieƒ syyskuu marzec maaliskuu paêdziernik lokakuu kwiecieƒ huhtikuu listopad marraskuu maj toukokuu grudzieƒ joulukuu czerwiec kesäkuu Pory roku i inne: pora roku vuodenaika jesieƒ syksy wiosna kevät jesienià syksyllä wiosnà keväällä zima talvi lato kesä zimà talvella latem kesällä 10 Wys uchaj uwa nie zdaƒ, powtarzaj je za lektorem: Która jest godzina? Mitä kello on? Jest piàta. Kello on viisi. Jest 18:10. Kello on kymmenen yli kuusi. Jest 14:30. Kello on puoli kolme. Jest 2:45. Kello on viisitoista vaille kolme. Przyjd o trzeciej. Tulen kolmelta. lub Tulen kello kolme. Bàdê na czas! Tule ajoissa! Nie spóêni si! En myöhästy! Postaram si byç na czas. Yritän tulla ajoissa. 29

30 Audio Kurs Dzisiaj jest 25 maja 2005 roku. Tänään on kahdeskymmenesviides toukokuuta kaksituhattaviisi. Jaki jest twój numer telefonu? Mikä sinun puhelinnumerosi on? Mój numer telefonu to Puhelinnumeroni on nolla kuusi nolla seitsemän kahdeksan nelja nelja nolla kahdeksan yksi. Czy móg byê mi daç swój numer telefonu? Voisitko antaa minulle puhelinnumerosi? Czy móg byê powtórzyç? Voisitko toistaa sen? 11 Pos uchaj dialogu, najpierw w wersji oryginalnej, póêniej z t umaczeniem. Anteeksi, mitä kello on? (Przepraszam, która jest teraz godzina?) Kello on kuusi. (Jest 18:00.) Mitä kello on Tokiossa? (A która godzina jest w Tokio?) Tokiossa kello on nyt kaksi yöllä. (W Tokio jest teraz 2:00 w nocy nast pn go dnia.) Eli täällä on siis keskiviikko, mutta Japanissa on jo torstai? (Czyli u nas jest Êroda, a w Japonii jest ju czwartek?) Niin! (Tak!) Mikä vuodenaika Japanissa on nyt? (A jaka jest w Japonii teraz pora roku?) Kesä kuten meilläkin. Mutta Argentiinassa on nyt talvi. (Taka sama jak u nas lato. Za to w Argentynie jest teraz zima.) A teraz wys uchaj jeszcze raz kwestii z dialogu wraz z t umaczeniem, powtarzaj poszczególne wypowiedzi za lektorem. Przeçwicz zwroty z tej lekcji: 1. Zapytaj kogoê o godzin. 2. Powiedz, e w Nowym Jorku jest teraz godzina 6 rano, a w Londynie 12 w po udnie. 3. Powiedz, jaki jest dzisiaj dzieƒ tygodnia. 4. Nazwij aktualnà por roku i miesiàc. 30

31 CD 1 FI SKI KURS PODSTAWOWY S ówka dodatkowe 14 Wys uchaj s ówek i zwrotów, powtarzaj za lektorem s ówka fiƒskie: Âwi ta: Wielkanoc pääsiäinen Bo e Narodzenie joulu Wigilia jouluaatto Sylwester uudenvuodenaatto Nowy Rok uusivuosi Weso ych Âwiàt Wielkanocnych! Hyvää pääsiäistä! Weso ych Âwiàt i Szcz Êliwego Nowego Roku! Hyvää joulua ja onnellista uutta vuotta! FI SKIE ÂWI TA REGIONALNE: Kalevalanpäivä 28.II., Dzieƒ Kalevali, eposu narodowego Finlandii juhannusaatto noc Êwi tojaƒska juhannuspäivä dzieƒ Âw. Jana pikkujoulu weso a impreza w okresie przedêwiàtecznym, Êwi towane w dowolnym terminie w pierwszej po owie grudnia, ma w sobie coê zarówno z polskich Miko ajek jak i ze Êledzików przedêwiàtecznych itsenäisyyspäivä 6.XII., Âwi to Niepodleg oêci Finlandii, dzieƒ wolny od pracy 31

32 Lekcja 3 Cz owiek i rodzina 15 Wys uchaj s ówek i zwrotów, powtarzaj za lektorem s ówka fiƒskie: m czyzna mies kobieta nainen dziewczyna tyttö ch opak poika cz owiek ihminen ludzie ihmiset osoba henkilö dziecko lapsi niemowl vauva nastolatek teini-ikäinen m ody nuori doros y aikuinen stary vanha starszy vanhempi m odszy nuorempi w tym samym wieku samanikäinen Ma eƒstwo i rodzina: randka treffit rodzina perhe Êlub vihkiminen lub vihkiäiset rozwód avioero ma eƒstwo avioliitto (zwiàzek separacja asumusero ma eƒski) lub aviopari (para ma eƒska) zar czyny kihlaus wesele häät wolny zwiàzek, konkubinat avoliitto Cz onkowie rodziny: matka äiti ojciec isä syn poika córka tytär dziadek isoisä lub vaari babcia isoäiti lub mummo siostrzeniec sisarenpoika siostrzenica sisarentytär kuzyn, kuzynka serkku ciocia täti wujek setä rodzice vanhemmat ona vaimo mà aviomies brat veli siostra sisko rodzeƒstwo sisarukset bliêni ta kaksoset szwagier lanko szwagierka käly teêç appi teêciowa anoppi zi ç vävy synowa miniä wdowa, wdowiec leski ch opak (sympatia) poikaystävä dziewczyna (sympatia) tyttöystävä macocha äitipuoli ojczym isäpuoli matka chrzestna kummitäti ojciec chrzestny kummisetä 32

33 CD 1 FI SKI KURS PODSTAWOWY 16 Wys uchaj uwa nie zdaƒ, powtarzaj je za lektorem: Ile masz lat? Miten vanha olet? Mam 20 lat. Olen kaksikymmentä vuotta (vanha). Czy masz rodzeƒstwo? Onko sinulla sisaruksia? Tak, mam starszego brata i m odszà siostr. Kyllä, minulla on isoveli ja pikkusisko. Ile lat ma twoja siostra? Kuinka vanha siskosi on? Ona ma 30 lat. Hän on kolmekymmentä vuotta (vanha). Kiedy si urodzi eê? Milloin olet syntynyt? Urodzi em si w 1960 roku. Olen syntynyt vuonna 1960 (tuhatyhdeksänsataakuusikymmentä). Czy masz dzieci? Onko sinulla lapsia? Nie, nie mam dzieci. Ei, minulla ei ole lapsia. JesteÊ onaty? JesteÊ m atkà? Oletko naimisissa? Tak, jestem m atkà. Kyllä, olen naimisissa. Nie, jestem rozwiedziona. Ei, olen eronnut. Nie, ale mam dziewczyn. Ei, mutta minulla on tyttöystävä. 17 Pos uchaj dialogu, najpierw w wersji oryginalnej, póêniej z t umaczeniem: Mikä sinun nimesi on? (Jak si nazywasz?) Tommi Laine. (Tommi Laine.) Milloin olet syntynyt? (Kiedy urodzi eê si?) Olen syntynyt kahdeskymmeneskahdeksas marraskuuta (Urodzi em si 28 listopada 1960 roku.) Missä olet syntynyt? (Gdzie si urodzi eê?) Olen syntynyt Varsovassa. (Urodzi em si w Warszawie.) Oletko naimisissa? (Czy jesteê onaty?) Kyllä. (Tak.) Onko sinulla lapsia? (Czy masz dzieci?) Kyllä, minulla on kaksi tytärtä ja poika. (Tak, mam dwie córki i syna.) Kuinka vanhoja he ovat? (Ile majà lat?) Poika on kahdeksanvuotias, tyttäret ovat kaksosia, he ovat viisivuotiaita. (Ch opak ma 8 lat, a dziewczynki sà bliêniaczkami i majà po 5 lat.) 33

34 Audio Kurs A teraz wys uchaj jeszcze raz kwestii z dialogu wraz z t umaczeniem, powtarzaj poszczególne wypowiedzi za lektorem. Przeçwicz zwroty z tej lekcji. Odpowiedz na pytania: 1. Czy masz rodzeƒstwo? 2. Czy masz dzieci? 3. Czy jesteê onaty? 4. Ile masz lat? S ówka dodatkowe 20 Wys uchaj s ówek i zwrotów, powtarzaj za lektorem s ówka fiƒskie: Dane personalne: imi etunimi drugie imi toinen nimi nazwisko sukunimi wiek ikä miejsce urodzenia syntymäpaikka data urodzenia syntymäaika narodowoêç kansallisuus obywatelstwo kansalaisuus p eç sukupuoli stan cywilny siviilisääty wolny, wolna naimaton panna, kawaler naimaton rozwiedziony, rozwiedziona eronnut onaty, zam na naimisissa potomstwo jälkeläiset nazwisko panieƒskie tyttönimi 34

35 CD 1 Lekcja 4 Cz Êci cia a, cechy charakteru, opis osoby 21 Wys uchaj s ówek i zwrotów, powtarzaj za lektorem s ówka fiƒskie: Cz Êci cia a: czo o otsa g owa pää nos nenä usta suu uszy korvat broda (zarost) parta wàsy viikset z by hampaat szyja kaula rami olka plecy selkä pierê rinta piersi rinnat brzuch vatsa noga jalka kolano polvi stopa jalkaterä r ka käsi w osy hiukset oczy silmät brwi kulmakarvat rz sy silmäripset paznokcie kynnet koêç luu ydka pohje udo reisi podbródek leuka ucho korva Wyglàd: d ugi pitkä krótki lyhyt niski lyhyt wysoki pitkä ma y pieni du y suuri gruby paksu szczup y hoikka silny vahva brzydki ruma pi kny kaunis przystojny komea chudy laiha sprawny, w dobrej formie urheilullinen Cechy charakteru: màdry viisas g upi tyhmä szcz Êliwy onnellinen smutny surullinen z y, rozgniewany vihainen bystry fiksu lub nokkela roztargniony hajamielinen bezczelny röyhkeä skàpy saita nerwowy hermostunut nieêmia y ujo uparty itsepäinen ambitny kunnianhimoinen radosny iloinen uczciwy rehellinen cierpliwy kärsivällinen grzeczny kohtelias yczliwy ystävällinen mi y mukava inteligentny älykäs lojalny uskollinen wiarygodny, godny zaufania, spolegliwy luotettava serdeczny sydämellinen niecierpliwy kärsimätön hojny antelias dyskretny hienotunteinen pewny siebie itsevarma 35

36 Audio Kurs Stopniowanie przymiotników: dobry hyvä lepszy parempi najlepszy paras z y, niedobry huono gorszy huonompi najgorszy huonoin adny sievä adniejszy sievempi naj adniejszy sievin Inne: bardziej enemmän mniej vähemmän wi cej enemmän charakter luonne nastrój mieliala uczucia tunteet mi oêç rakkaus kochaç rakastaa nienawiêç viha nienawidziç vihata Êmiaç si nauraa oboj tny välinpitämätön wra liwy herkkä rozmowny puhelias cichy hiljainen pesymista pessimisti optymista optimisti realista realisti emocja tunne intencja aikomus nadzieja toivo ciekawy kiinnostava zazdroêç mustasukkaisuus zawiêç kateus 22 Wys uchaj uwa nie zdaƒ, powtarzaj je za lektorem: Wyglàdasz dobrze. Näytät hyvältä. Jestem w z ym nastroju. Olen huonolla tuulella. Jestem we wspania ym nastroju. Olen hyvällä tuulella. Marek to mój najlepszy przyjaciel. Marek on paras ystäväni. Ona jest wy sza od Hannu. Hän on pitempi kuin Hannu. On jest tak silny jak Matti. Hän on yhtä vahva kuin Matti. Ona jest bardzo adna. Hän on oikein nätti. Ona jest pi kna. Hän on kaunis. On jest zbyt nerwowy. Hän on liian hermostunut. On jest êle wychowany. Hän on huonosti kasvatettu. Ona jest mi a i serdeczna. Hän on mukava ja ystävällinen. Ona jest dobrze wychowana. Hän on hyvin kasvatettu. Oni sà nieuprzejmi. He ovat tylyjä. Lubi jà. Pidän hänestä. 23 Pos uchaj dialogu, najpierw w wersji oryginalnej, póêniej z t umaczeniem: Marekilla on uusi tyttöystävä, jonka nimi on Laura. (Marek ma nowà dziewczyn, nazywa si Laura.) Minkä näköinen hän on? (Jak ona wyglàda?) 36