Patomorfologia. wykład. prof hab. n. med. Andrzej Marszałek

Transkrypt

1 Patomorfologia wykład prof hab. n. med. Andrzej Marszałek

2 patomorfologia wykład wady rozwojowe układu nerwowego

3

4 wady cewy nerwowej

5 wady cewy nerwowej Wady są trwałymi uszkodzeniami całego ciała lub jego części. Wady powstają w wyniku zaburzeń rozwoju. Wrodzone wady ośrodkowego układu nerwowego należą do jednych z najczęstszych. Istnieje możliwość diagnostyki prenatalnej (USG, poradnictwo genetyczne).

6 rozwój ośrodkowego układu nerwowego od 19 d.c.

7 rozwój ośrodkowego układu nerwowego od 19 d.c. 19. d.c. płytka nerwowa 4. t.c. płytka nerwowa bruzda cewa (zawiązki mózgu - 5 pęcherzyków) 8. t.c. rozwój półkul, zawiązek móżdżku

8 rozwój ośrodkowego układu nerwowego 3. m.c. rdzeń kręgowy i pokrywa pnia mózgu; koniec I stadium tworzenia komór 3-5. m.c m.c. powstawanie zakrętów i bruzd (nierówna proliferacja istoty białej i szarej); mielinizacja rogów przednich zanik neuroblastów podwyściółkowych narodziny 12. m.ż. masa mózgu g zanik komórek w macierzy okołokomorowej

9 powstawanie wad związane jest: namnażaniem komórek i/lub migracją komorek ok. 3% noworodków ma duże wady; zaburzenia chromosomalne stwierdzane są u ok. 0,062% noworodków; najczęstsze wady cewy nerwowej [1 na 1000 ciąż w USA, ±4000 płodów/rok, ale ok. 30% jest utracona (poronienia samoistne lub życzenie)] to: spina bifida, anencephaly.

10 rozwój ośrodkowego układu nerwowego etiologia??? zaburzenie prawidłowego rozwoju lub uszkodzenie tkanek 60% znane przyczyny, 20% interakcja wrodzonych tendencji i niezdefiniowanych czynników 7.5% jednogenowe 6% duże zaburzenia chromosomalne 12% przyczyny środowiskowe

11 rozwój ośrodkowego układu nerwowego Istnieją wady pierwotne i wtórne. pierwotne: uszkodzenie morfologiczne wynikające z wewnętrznego zaburzenia procesów wzrostu; wtórne: są skutkiem uszkodzenia/przerwania pierwotnie prawidłowego procesu rozwoju (np. zaburzenia ukrwienia, zakażenia, działanie środków chemicznych). Jeżeli uszkodzenie następuje przed tygodniem ciąży, bez badań genetycznych trudno jest ustalić czy zmiana ma charakter pierwotny czy wtórny.

12 rozwój ośrodkowego układu nerwowego AFP? nawracanie w 4-5% kolejnych ciąż niedobór kwasu foliowego

13 rozwój ośrodkowego układu nerwowego genetyczne (AR, AD, związana z chr X, aberacje chromosomalne) Holoprosencephaly HPE1 gene 21q22.3 HPE2 gene 2p21 HPE3 gene 7q36 HPE4 gene 18p Lissencephaly type 1 LIS1 gene 17p13.3 (Miller-Diaker syndrome) X-linked hydrocephalus Xq28

14 rozwój ośrodkowego układu nerwowego uraz zewnętrzny; napromienianie cukrzyca u matki niedokrwienie niedobór witaminy A zakażenia wewnątrzmaciczne (enterowirusy, adenowirusy, różyczka, świnka, grypa, ospa wietrzna) leki antymitotyczne talidomid (??)

15 rozwój ośrodkowego układu nerwowego inne zakażenia (toxoplasmosis) leki przeciw padaczkowe (kwas walproinowy) teratogeny ołów organiczny zespół dzieci alkoholików? inne (gorączka lub hipertermia we wczesnej ciąży, otyłość -??) różnice etniczne i geograficzne (w USA Hiszpanie > nie-hiszpanie > Murzyni)

16 wady cewy nerwowej Uszkodzenie, w czasie którego dochodzi do całkowitego lub częściowego zaburzenia procesu tworzenia cewy nerwowej lub brak zamknięcia powłok pokrywających cewę (od bezmózgowia do przepukliny mózgowej) zaburzenia zamykania cewy /dysraphism zwykle związane z chorobami AR lub czynnikami zewnętrznymi

17 wady cewy nerwowej STATUS DYSRAPHICUS: kręgi, czaszka + mostek, żebra, dłonie i stopy SPINAL DYSRAPHISM/SPINA BIFIDA a) spina bifida occulta b) meningocele c) myelomeningocele/meningomyelocele w 80% przypadków okolica lędźwiowo-krzyżowa (S1-2) niema klinicznie lub objawy zaburzeń czynnościowych: - kończyny dolne (czuciowe i ruchowe) - jelito - pęcherz czasem zaburzenia są obecne przez całe życie (ubytki neurologiczne) i psycho-socjalne niedostosowanie

18 encephalocele Obecność mózgu poza jamą czaszki; Przyczyną prawdopodobnie jest pierwotne zaburzenia w obrębie mezodermy w czasie procesów postneurulacyjnych; dysraphism mózgu jest znacznie rzadszy niż rdzenia (1 : 6); najczęściej obecny jest w okolicy potylicznej (80-90%), dół tylny czaszki oraz w okolicy nosa; frontal encephaloceles może być związane z deformacjami twarzy (wysokie występowanie wtailandii)

19 inne wady rozwojowe mózgu

20 wady cewy nerwowej hydromyelia diastomatomyelia/diplomyelia (1 lub 2 układy oponowe) syringomyelia/syrinx** (szczelina) hydromyelia** (ciągłe poszerzenie kanału centranego) **zniszczenie istoty białej i szarej + glioza

21 MICROCEPHALUS OUN (najczęściej półkule) jest mniejszy niż w postaci prawidłowej, lecz makroskopowo i mikroskopowo nie do rozróżnienia z prawidłowym; wielkość czaszki jest proporcjonalna do wielkości mózgu; często rdzeń kręgowy jest hypoplastyczny; ta wada może być zdiagnozowana w chwili narodzin lub później; przyczyny: w większości przypadków pozostaje nieznana zakażenie wirusem różyczki we wczesnej ciąży Napromienianie promieniami X (przed 5. m.c.) HIV zespół Downa

22 ANENCEPHALUS krańcowy przykład zaburzeń zamykania cewy nerwowej; zaburzenie obejmuje struktury pochodzące z przedniej części cewy nerwowej; twarz ma charakterystyczny wygląd: oczy wystają do przodu, uszy są najczęściej grube i nieregularne, szyja jest krótka lub jej brak.

23 ANENCEPHALUS Najczęściej OUN zredukowany do area cerebrovasculosa Brak kości powyżej oczu Brak kości skroniowych Brak łuski kości potylicznej Skrócenie doły przedniego, wydłużenie tylnego Brak foramen magnum Obecne oczy, ale brak n. wzrokowych Czasem obecny móżdżek

24 ANENCEPHALUS Noworodek może przeżyć (!). przyczyny: lokalne (zahamowanie rozwoju ± 28g.d.); Uogólnione (np: mutacje jednego genu; zab. wielogenowe; teratogeny - aminopterin, thalidomide); często towrzyszące wielowodzie częstość: 1-5/1000; F>M

25 inne zaburzenia

26 HOLOPROSENCEPHALY

27 CYCLOPIA pojedyncze oko; nos jest zawsze nieprawidłowy (braku lub jako skórny przydatek ); brak kości czaszki. półkule mózgu są zlane tworząc wspólną komorę; BRAK: nerwów węchowych, ciała modzelowatego oraz przegrody przeźroczystej; Ukształtowanie powierzchni słabo zaznaczone, liczby naczyń; Dodatkowo: polydactylia i zaburzenia narządów wewnętrznych

28 CYCLOPIA CEBOCEPHALUS brak fuzji oczodołów, nieprawdiłowy nos CYCLOPS HYPOGNATHUS + dodatkowo zaburzenia rozwoju kości obręczy barkowej przyczyny: zaburzenia chromosomalne (trisomia 13 z. Pateau; trisomia 18 z. Edwards) jedno/wielo-genowe teratogeny fetal alcohol syndrome cukrzyca matki CMV u bliźniąt syjamskich częsta wada u niższych ssaków można wywołać eksperymentalnie

29 AGENESIS OF CORPUS CALLOSUM

30 nieprawidłowe zakręty LISSENCEPHALY/AGYRIA MACROGYRIA MICROGYRIA PACHYGYRIA POLYMICROGYRIA