Promieniowanie jonizujące

Transkrypt

1 Promieniowanie jonizujące Nowelizacja dyrektywy Rady 2013/59/Euratom i ustawy Prawo atomowe; wprowadzenie rozróżnienia pojęć kontakt i narażenie do celów prowadzenia rejestrów w zakładach pracy dr Jerzy Olszewski

2 Spis treści: 1. Promieniowanie jonizujące 2. Oddziaływanie promieniowania z organizmem 3. Ochrona przed promieniowaniem jonizującym 4. Dyrektywa 5. Prawo

3 Powstawanie i rodzaje promieniowania jonizującego Promieniowanie jonizujące: promieniowanie posiadające energię wystarczającą do jonizowania materii. Jonizacja: wybicie elektronu z atomu (cząsteczki). Energia potrzebna do wybicia elektronu - energia jonizacji. Rodzaje promieniowania jonizującego: korpuskularne (,, neutronowe etc.) elektromagnetyczne (, X) Powstawanie promieniowania jonizującego: spontaniczny rozpad jąder atomowych rozczepienie jąder atomowych gwałtowna utrata energii rozpędzonych cząstek

4 Atom składa się z dodatnio naładowanego jądra atomowego, w którym skupiona jest prawie cała jego masa oraz powłok elektronowych, na których znajdują się ujemnie naładowane elektrony. Struktura jądra atomowego: protony i neutrony = nukleony Z (liczba atomowa) = liczba protonów Neutrony bez ładunku Liczba nukleonów = liczba masowa A Poza jądrem: z elektronów (lekkie cząstki naładowane) o ładunku takim samym jak proton, lecz ujemnym

5 Promieniowanie Cząstki są jądrami helu, jest to zatem promieniowanie korpuskularne: A Z X 4 2 α A 4 Z 2 Y Cząstki posiadaj duże prędkości ( 10 7 m/s), niosą dużą energię (kilka MeV), są naładowane dodatnio i dlatego łatwo oddziałują z materią. Ulegaj odchyleniu w polu elektrycznym i magnetycznym. Silne oddziaływanie z materią sprawia, że promieniowanie jest mało przenikliwe: w powietrzu jego zasięg wynosi zaledwie kilka centymetrów.

6 Promieniowanie Cząstki są elektronami (negatonami albo pozytonami). Jest to równie promieniowanie korpuskularne: ν ~ Y β X 0 0 A 1 Z 0-1 A Z ν Y β X 0 0 A Z A Z Elektrony ujemne (negatony) powstają w wyniku przemiany neutronu w proton: 0 ~ p n

7 Promieniowanie Promieniowanie jest falą elektromagnetyczną. W większości przypadków promieniowanie towarzyszy promieniowaniu lub. Po emisji cząstek lub jądra zostają w stanie wzbudzonym i nadwyżka energii wypromieniowywana jest z jądra w postaci promieniowania elektromagnetycznego. Promieniowanie nie posiada ładunku, nie jest więc odchylane przez pole elektryczne lub magnetyczne. Słabiej niż lub oddziałuje z materią i dlatego jego zasięg jest duży.

8 MECHANIZMY POWSTAWANIA PROMIENIOWANIA JONIZUJĄCEGO Przemiana jądrowa Przemiana jądrowa z emisją kwantu promieniowania elektromagnetycznego γ na przykładzie przemiany jądra Co-60 w Ni-60. Źródło: The Health Physics Society, University of Michigan, A Z X * A Z X e

9 Promieniowanie rentgenowskie X Promieniowanie rentgenowskie powstaje na skutek gwałtownego oddawania energii kinetycznej przez silnie rozpędzone elektrony. Aby mogło powstać promieniowanie rentgenowskie elektrony powinny posiadać energię większą niż 20 kev. Promieniowanie charakterystyczne powstaje gdy elektrony bombardujące dany materiał wybijają elektrony z wewnętrznych powłok atomów tego materiału. Przejścia elektronów z wyższych powłok na wolne miejsca związane jest z emisją kwantów promieniowania elektromagnetycznego. Ponieważ energie na poszczególnych orbitach są skwantowane emitowane są fale o ściśle określonych częstotliwościach (długościach fali) charakteryzujących rodzaj bombardowanego materiału.

10 MECHANIZMY POWSTAWANIA PROMIENIOWANIA JONIZUJĄCEGO Promieniowania Rentgenowskie X Powstawanie promieniowania X. Źródło: The Health Physics Society, University of Michigan, 2004

11 Promieniowanie ciągłe (hamowania) powstaje gdy elektrony są wyhamowywane w pobliżu jąder atomowych. Ponieważ w procesie hamowania oddawane mogą by różne ilości energii więc promieniowanie hamowania ma widmo ciągłe. Źródłem promieniowania rentgenowskiego może być też wychwyt elektronu. Zjawisko to polega na tym, że z niskiej powłoki (zazwyczaj K) do jądra wciągany jest elektron. W jądrze proton ulega zamianie na neutron i emitowane jest neutrino. W efekcie tej przemiany jądro przesuwa się o jedną pozycję niżej w układzie okresowym. Na wolne miejsce na powłoce K przechodzi elektron w wyższej powłoki, czemu towarzyszy emisja promieniowania rentgenowskiego o określonej długości fali. Wychwyt K zachodzi dla ciężkich jąder.

12 Widmo promieniowania rentgenowskiego Złożony kształt widma jest rezultatem nałożenia się dwóch efektów: - emisji promieniowania hamowania (widmo ciągłe) oraz - emisji promieniowania charakterystycznego (linie odpowiadające emisji fotonów o energiach dyskretnych).

13 Rodzaje promieniowania widmo promieniowania elektromagnetycznego Typy promieniowania w widmie elektromagnetycznym.

14 Budowa lampy rentgenowskiej Lampa rentgenowska składa się z: Katody: - Elektroda o potencjale ujemnym. Do budowy katody używa się wolframu. - Źródłem elektronów jest włókno żarzenia katody zbudowane z trudno topliwego drutu. - Włókno żarzenia w następstwie przepływającego prądu rozgrzewa się do temperatury C, co powoduje wystąpienia zjawiska termoemisji elektronów. - Od natężenia prądu (ma) zależy temperatura, a od niej liczba emitowanych elektronów.

15 Zasięg i przenikliwość poszczególnych typów promieniowania jonizującego

16 Działanie promieniowania na materię ożywioną Skutki napromienienia całego ciała organizmu wielokomórkowego Biologiczne działanie promieniowania jonizującego na poziomie ustrojowym Jednym z kryteriów wrażliwości ustroju na działanie promieniowania może być średni czas przeżycia po określonej dawce. Najczęściej stosowaną miarą wrażliwości na promieniowanie jest tzw. dawka śmiertelna określana zwykle symbolem LD50/30. Jest to dawka, która powoduje śmierć 50% liczby napromienionych osobników w ciągu 30 dni. Pantofelek Osa Muszka owocowa Karaluch Łosoś Szczur laboratoryjny Świnia Człowiek ok Gy ok Gy ok Gy 100 Gy 15 Gy 6 8 Gy 2,7 4,0 Gy 2,5 5,0 Gy

17 Skutki deterministyczne i stochastyczne SKUTKI DETERMINISTYCZNE Wczesne Odległe Teratogeneza Ostra choroba popromienna Ostre zaburzenia miejscowe Zmiany zwyrodnieniowe Upośledzenie lub zanik funkcji fizjologicznych Upośledzenie umysłowe Zaburzenia wzrostu i czynności mózgu Aborcje spontaniczne STOCHASTYCZNE Zmiany w komórkach somatycznych Nowotwory Zmiany w komórkach rozrodczych Wady rozwojowe Choroby dziedziczne Zwiększona podatność na nowotwory

18 Ochrona radiologiczna Zadania ochrony radiologicznej Zapobieganie efektom deterministycznym; Ograniczenie prawdopodobieństwa wystąpienia efektów stochastycznych. Założenia ochrony radiologicznej Każda ilość promieniowania jest szkodliwa Dawki graniczne dolna granica dawek niedopuszczalnych

19 Definicja ochrony radiologicznej Ochrona radiologiczna jest to zapobieganie narażeniu ludzi i skażeniu środowiska, a w przypadku braku możliwości zapobieżenia takim sytuacjom ograniczenie ich skutków to poziomu tak niskiego, jak tylko jest to rozsądnie osiągalne, przy uwzględnieniu czynników ekonomicznych, społecznych i zdrowotnych.

20 Dawka pochłonięta (ang. absorbed dose) energia pochłonięta przez określoną, jednostkową masę materii: gdzie: d E oznacza średnią wartość energii przekazanej przez promieniowanie jonizujące określonemu elementowi objętości materii, dm oznacza masę materii zawartej w tym elemencie objętości. Dawka pochłonięta jest miarą pochłaniania promieniowania przez różne ośrodki (materiały). W układzie SI jednostką dawki pochłoniętej jest grej (Gy). Dawka pochłonięta wynosi 1 grej wtedy, gdy 1 kilogram materiału, przez który przechodzi promieniowanie, pochłania energię 1 dżula. 1 Gy = 1 J/kg D de dm

21 Dawka równoważna (ang. equivalent dose) nazywamy dawkę pochłoniętą w tkance lub narządzie T, z uwzględnieniem rodzaju promieniowania R. Wyraża się wzorem : H T, R wr * DT, R gdzie: oznacza dawkę pochłoniętą od promieniowania R, uśrednioną D T, R w tkance lub narządzie T. oznacza współczynnik wagowy promieniowania R. w R

22 Dawka skuteczna (efektywna) (ang. effective dose): jest to suma dawek równoważnych pochodzących od zewnętrznego i wewnętrznego narażenia wyznaczona z uwzględnieniem odpowiednich współczynników wagowych narządów i tkanek, obrazująca narażenie całego ciała. Wyraża się wzorem: E w T HT E wt wrdt, R gdzie: D T, R - oznacza dawkę pochłoniętą od promieniowania R, uśrednioną w tkance lub narządzie T. wr - oznacza współczynnik wagowy promieniowania R. w T - jest współczynnikiem wagowym narządu lub tkanki T. Jednostką dawki skutecznej jest siwert (Sv).

23 Unia Europejska Konstytucja RP Ustawy Kodeks Pracy Prawo atomowe Inne Rozporządzenia

24 Akt o charakterze nieustawodawczym DYREKTYWA RADY 2013/59/EURATOM z dnia 5 grudnia 2013 r. ustanawiająca podstawowe normy bezpieczeństwa w celu ochrony przed zagrożeniami wynikającymi z narażenia na działanie promieniowania jonizującego oraz uchylająca dyrektywy 89/618/Euratom, 90/641/Euratom, 96/29/Euratom, 97/43/Euratom i 2003/122/Euratom

25 RADA UNII EUROPEJSKIEJ, uwzględniając Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej, w szczególności jego art. 31 i 32, uwzględniając wniosek Komisji Europejskiej, sporządzony po uzyskaniu opinii grupy osób mianowanych przez Komitet Naukowo-Techniczny spośród ekspertów naukowych państw członkowskich, oraz po konsultacji z Europejskim Komitetem Ekonomiczno-Społecznym, uwzględniając opinię Parlamentu Europejskiego, uwzględniając opinię Europejskiego Komitetu Ekonomiczno- Społecznego, a także mając na uwadze, co następuje:

26 (7) Przepisy niniejszej dyrektywy powinny opierać się na wprowadzonym w publikacji nr 103 ICRP podejściu w zależności od sytuacji i dokonywać rozróżnienia między sytuacjami narażenia istniejącego, planowanego i wyjątkowego. Uwzględniając te nowe ramy, dyrektywa powinna obejmować wszystkie sytuacje narażenia i wszystkie kategorie narażenia, tzn. narażenie zawodowe, narażenie ludności oraz narażenie medyczne. (15) Sektory, w których przetwarza się naturalnie występujący materiał promieniotwórczy wydobywany ze skorupy ziemskiej, narażają pracowników oraz jeśli materiał jest uwalniany do środowiska osób z ogółu ludności na zwiększone narażenie.

27 (16) Ochrona przed naturalnymi źródłami promieniowania powinna zostać w pełni włączona do ogólnych wymogów, zamiast być przedmiotem osobnego tytułu. W szczególności sektory przetwarzające naturalnie występujący materiał promieniotwórczy powinny być zarządzane w tych samych ramach regulacyjnych, co inne działalności. (17) Właściwe jest, aby w niniejszej dyrektywie ustanowiono poziomy referencyjne dla stężeń radonu w pomieszczeniach oraz dla narażenia na promieniowanie gamma emitowane przez materiały budowlane, a także wprowadzono wymogi dotyczące recyklingu pozostałości w sektorach przemysłu zajmujących się przetwarzaniem występujących naturalnie materiałów promieniotwórczych na materiały budowlane.

28 (25) Przenikanie radonu z gruntu do pomieszczeń ze stanowiskami pracy należy uznać za sytuację narażenia istniejącego, ponieważ występowanie radonu jest w większości niezależne od działań człowieka prowadzonych w danym miejscu pracy. Takie narażenie może być znaczące na niektórych obszarach lub w określonego rodzaju miejscach pracy, które zostaną określone przez państwa członkowskie, i jeżeli zostanie przekroczony krajowy poziom referencyjny, należy podjąć odpowiednie środki ograniczające występowanie radonu lub ograniczające narażenie. 36) pracownik narażony oznacza osobę samozatrudnioną albo zatrudnioną przez pracodawcę, narażoną w pracy wykonywanej w ramach działalności regulowanej niniejszą dyrektywą na otrzymanie dawek przekraczających jedną z dawek granicznych ustalonych dla narażenia ludności; 37) narażenie oznacza proces, w którym organizm ludzki podlega napromieniowaniu zewnętrznemu (narażenie zewnętrzne) lub wewnętrznemu (narażenie wewnętrzne);

29 62) sytuacja narażenia planowanego oznacza sytuację narażenia wynikającą z planowanej eksploatacji źródła promieniowania lub z działań ludzi, które zmieniają drogi narażenia w sposób powodujący narażenie lub potencjalne narażenie ludzi lub środowiska. Sytuacje narażenia planowanego mogą obejmować zarówno narażenia normalne, jak i potencjalne; 69) narażenie ludności oznacza narażenie osób, z wyłączeniem wszelkiego narażenia zawodowego lub medycznego;

30 Artykuł 9 Dawki graniczne w przypadku narażenia zawodowego 1. Państwa członkowskie zapewniają, aby dawki graniczne dla narażenia zawodowego miały zastosowanie do sumy rocznego narażenia zawodowego pracownika ze wszystkich dozwolonych działalności, narażenia zawodowego na radon w miejscach pracy wymagającego zgłoszenia zgodnie z art. 54 ust. 3 oraz innego narażenia zawodowego pochodzącego z sytuacji narażenia istniejącego zgodnie z art. 100 ust. 3. W przypadku narażenia zawodowego w sytuacjach wyjątkowych zastosowanie ma art Wartość graniczna dawki skutecznej w przypadku narażenia zawodowego wynosi w każdym pojedynczym roku 20 msv. Jednak w szczególnych okolicznościach lub w przypadku niektórych sytuacji narażenia określonych w prawodawstwie krajowym właściwy organ może zezwolić na wyższą dawkę skuteczną w pojedynczym roku do wielkości 50 msv, pod warunkiem że średnia roczna dawka w każdym okresie pięciu kolejnych lat, w tym lat, w których dawka graniczna została przekroczona, nie przekracza 20 msv.

31 3. Oprócz wartości granicznych dla dawki skutecznej określonych w ust. 2 stosuje się następujące wartości graniczne dla dawki równoważnej: a) wartość graniczna dawki równoważnej dla soczewki oka wynosi 20 msv rocznie lub 100 msv w każdym okresie pięciu kolejnych lat, z zastrzeżeniem maksymalnej dawki 50 msv w pojedynczym roku, jak określono w prawodawstwie krajowym; b) wartość graniczna dawki równoważnej dla skóry wynosi 500 msv rocznie; wartość ta ma zastosowanie do uśrednionej dawki dla każdego obszaru 1 cm 2, niezależnie od narażonej powierzchni; c) wartość graniczna dawki równoważnej dla kończyn wynosi 500 msv rocznie.

32 Artykuł 12 Dawki graniczne w przypadku narażenia ludności 1. Państwa członkowskie zapewniają, aby dawki graniczne w przypadku narażenia ludności miały zastosowanie do sumy rocznego narażenia osoby z ogółu ludności pochodzącego ze wszystkich dozwolonych działalności. 2. Państwa członkowskie ustalają wartość graniczną dawki skutecznej w przypadku narażenia ludności wynoszącą 1 msv rocznie. 3. Oprócz dawki granicznej, o której mowa w ust. 2, stosuje się następujące wartości graniczne dla dawki równoważnej: a) wartość graniczna dawki równoważnej dla soczewki oka wynosi 15 msv rocznie; b) wartość graniczna dawki równoważnej dla skóry wynosi 50 msv rocznie uśrednionej dla każdego obszaru 1 cm 2, niezależnie od narażonej powierzchni.

33 Artykuł 66 Szacowanie dawek otrzymywanych przez osoby z ogółu ludności 1. Państwa członkowskie zapewniają dokonanie ustaleń w celu oszacowania dawek, jakie osoby z ogółu ludności otrzymują z dozwolonych działalności. Zakres takich ustaleń musi być proporcjonalny do ryzyka narażenia, jakie wchodzi w grę. 2. Państwa członkowskie zapewniają identyfikację działalności, dla których ma zostać przeprowadzona ocena dawek otrzymywanych przez osoby z ogółu ludności. Państwa członkowskie określają te praktyki, dla których ocena taka musi zostać przeprowadzona w sposób realistyczny oraz te, dla których wystarczająca jest ocena weryfikacyjna. 3. W celu dokonania rzeczywistej oceny dawek otrzymywanych przez osoby z ogółu ludności właściwy organ: a) decyduje o racjonalnym zakresie badań, które mają zostać przeprowadzone, oraz informacji, które należy wziąć pod uwagę, w celu zidentyfikowania osoby reprezentatywnej, biorąc pod uwagę rzeczywiste drogi przechodzenia substancji promieniotwórczych;

34 b) decyduje o racjonalnej częstotliwości monitorowania odpowiednich parametrów, jak określono w lit. a); c) zapewnia, aby szacunkowe dawki dla osoby reprezentatywnej obejmowały: (i) ocenę dawek w wyniku promieniowania zewnętrznego, wskazującą, w stosownych przypadkach, rodzaj danego promieniowania; (ii) ocenę wniknięcia substancji promieniotwórczej, wskazującą rodzaj nuklidów promieniotwórczych oraz, w razie konieczności, ich stan fizyczny i chemiczny, oraz określenie stężeń promieniotwórczych tych nuklidów promieniotwórczych w żywności i wodzie pitnej lub innych odnośnych komponentach środowiska; (iii) ocenę dawek, które może otrzymać osoba reprezentatywna określona w lit. a); d) wymaga przechowywania rejestrów odnoszących się do pomiarów narażenia zewnętrznego oraz skażenia, oszacowania wniknięcia nuklidów promieniotwórczych, jak również wyników oceny dawek otrzymanych przez osobę reprezentatywną, a także udostępniania tych rejestrów na wniosek wszystkim zainteresowanym stronom.

35 Radon (22) Z najnowszych danych epidemiologicznych pochodzących z badań budynków mieszkalnych wynika, że występuje statystycznie istotny wzrost ryzyka zachorowania na nowotwór płuc w wyniku przedłużonego narażenia na radon wewnątrz pomieszczeń na poziomie rzędu 100 Bq m 3. Nowa koncepcja sytuacji narażenia pozwala na włączenie postanowień zalecenia Komisji 90/143/Euratom (1) do wiążących wymogów podstawowych norm bezpieczeństwa, pozostawiając jednocześnie wystarczającą elastyczność w zakresie wdrażania.

36 Artykuł 54 Radon w miejscach pracy 1. Państwa członkowskie ustanawiają krajowe poziomy referencyjne dla stężeń radonu w miejscach pracy wewnątrz pomieszczeń. Poziomy referencyjne nie mogą przekraczać 300 Bq m 3 średniego rocznego stężenia radonu w powietrzu, chyba że jest to zagwarantowane z uwagi na panujące warunki krajowe. 2. Państwa członkowskie wymagają, aby pomiary radonu były prowadzone: a) w miejscach pracy na obszarach zidentyfikowanych zgodnie z art. 103 ust. 3, które są zlokalizowane na poziomie parteru lub piwnicy, z uwzględnieniem parametrów zawartych w krajowym planie działania określonym w załączniku XVIII pkt 2, a także b) w określonych rodzajach miejsc pracy określonych w krajowym planie działania z uwzględnieniem załącznika XVIII pkt 3.

37 Artykuł 74 Narażenie na radon w pomieszczeniach 1. Państwa członkowskie ustanawiają krajowe poziomy referencyjne dla stężeń radonu w pomieszczeniach. Poziomy referencyjne dla średniego rocznego stężenia promieniotwórczości radonu w powietrzu nie mogą być wyższe niż 300 Bq m W ramach krajowego planu działania, o którym mowa w art. 103, państwa członkowskie propagują działania mające na celu zidentyfikowanie budynków mieszkalnych, w których stężenie radonu (jako średnia roczna) przekracza poziom referencyjny, i zachęcają, w stosownych przypadkach za pomocą środków technicznych lub finansowych, do wprowadzania w tych budynkach środków służących ograniczeniu stężenia radonu.

38 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej najważniejszy akt prawny (ustawa zasadnicza) Rzeczypospolitej Polskiej, uchwalony 2 kwietnia 1997 roku przez Zgromadzenie Narodowe, zatwierdzony w ogólnonarodowym referendum 25 maja 1997 roku, ogłoszony w Dzienniku Ustaw: Dz. U. z 1997 r. Nr 78, poz Konstytucja RP weszła w życie 17 października Złożona jest z preambuły i 13 rozdziałów, w tym z 243 artykułów. Art. 24 Praca znajduje się pod ochroną Rzeczypospolitej Polskiej. Państwo sprawuje nadzór nad warunkami wykonywania pracy. Art Każdy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Sposób realizacji tego prawa oraz obowiązki pracodawcy określa ustawa. 2. Pracownik ma prawo do określonych w ustawie dni wolnych od pracy i corocznych płatnych urlopów; maksymalne normy czasu pracy określa ustawa.

39 Ustawa z dnia 29 listopada 2000 r. Prawo atomowe Dz. U nr 3, poz. 18. Dz. U. z 2007 r. Nr 42, poz Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 14 lutego 2007 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy Prawo atomowe Dz. U Nr 93 poz. 583 Ustawa z dnia 11 kwietnia 2008 r. o zmianie ustawy - Prawo atomowe Dz. U poz. 264 Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 24 stycznia 2012 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy Prawo atomowe

40

41 Ustawa Prawo atomowe

42

43 16) zezwolenie zezwolenie na wykonywanie działalności związanej z narażeniem na promieniowanie jonizujące, o którym mowa w art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 29 listopada 2000 r. Prawo atomowe.

44 Rozdział 3 Wymagania dotyczące pracy ze źródłami promieniotwórczymi, urządzeniami zawierającymi takie źródła oraz urządzeniami wytwarzającymi promieniowanie jonizujące, stosowanymi poza pracowniami stosującymi źródła promieniotwórcze, urządzenia zawierające takie źródła lub urządzenia wytwarzające promieniowanie jonizujące Źródła promieniotwórcze, urządzenia zawierające takie źródła oraz urządzenia wytwarzające promieniowanie jonizujące mogą być stosowane poza pracownia, jeżeli: 1) są zainstalowane na terenie jednostki organizacyjnej w sposób uniemożliwiający niekontrolowane narażenie osób i środowiska lub 2) zachodzi konieczność prowadzenia prac w terenie, a ochrona radiologiczna nie wymaga zastosowania stałych osłon przed promieniowaniem jonizującym i izolowania miejsc stosowania źródła promieniowania jonizującego od otoczenia.

45 Karty ewidencyjne, o których mowa w 21ust. 1 3 i 5, kierownik jednostki organizacyjnej przechowuje przez okres 5 lat od chwili zakończenia działalności ze źródłem promieniotwórczym. 2. Dokumenty przewozowe, o których mowa w 21 ust. 4, kierownik jednostki organizacyjnej przechowuje przez okres 3 lat od dnia zakończenia transportu źródeł promieniotwórczych. 3. Kierownik jednostki organizacyjnej wykonującej działalność, o której mowa w 21 ust. 3, na której wykonywanie jest wymagane zezwolenie, sporządza ewidencję posiadanych zamkniętych źródeł promieniotwórczych według stanu na dzień 31 grudnia danego roku, na karcie ewidencyjnej, której wzór jest określony w załączniku nr 12 do rozporządzenia, oraz przesyła kopię tej karty Prezesowi Państwowej Agencji Atomistyki w terminie do dnia 31 stycznia roku następnego.

46 Dz. U. z 2005 nr 20, poz. 168 ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 18 stycznia 2005 r. w sprawie dawek granicznych promieniowania jonizującego Na podstawie art. 25 pkt 1 ustawy z dnia 29 listopada 2000 r. Prawo atomowe (Dz. U. z 2004 r. Nr 161, poz i Nr 173, poz. 1808) zarządza się, co następuje: 1. Rozporządzenie określa dawki graniczne promieniowania jonizującego, wskaźniki pozwalające na wyznaczenie dawek stosowane przy ocenie narażenia oraz sposób i częstotliwość dokonywania oceny narażenia: 1) pracowników; 2) osób z ogółu ludności.

47 6. 1. Narażenie pracowników oraz osób z ogółu ludności ocenia się w oparciu o otrzymane przez nich dawki skuteczne (efektywne) i dawki równoważne, wyznaczone z uwzględnieniem wielkości i wartości wskaźników pozwalających na wyznaczenie dawek stosowanych przy ocenie narażenia. 6. Jeżeli występują grupy osób z ogółu ludności, których narażenie od źródła promieniowania jonizującego związanego z daną działalnością ze sztucznymi lub naturalnymi źródłami promieniowania jonizującego można uznać za jednolite i reprezentatywne dla ludności najbardziej narażonej od tego źródła promieniowania, zwane dalej "grupami odniesienia", przy wyznaczaniu dawek dla osób z ogółu ludności wyznacza się dawki dla tych grup osób. 7. Przy wyznaczaniu dawek dla grupy odniesienia nie bierze się pod uwagę skrajnych zachowań osób z tej grupy.

48 8. Kryteria wyboru grup odniesienia, cechy charakterystyczne tych grup oraz częstotliwość wyznaczania dawek dla grup odniesienia każdorazowo ustala Prezes Państwowej Agencji Atomistyki w zezwoleniu na prowadzenie danej działalności związanej z narażeniem na działanie promieniowania jonizującego. 9. Przeprowadzając ocenę narażenia, o której mowa w art. 24 ustawy z dnia 29 listopada 2000 r. - Prawo atomowe, Prezes Państwowej Agencji Atomistyki rejestruje wyniki oceny dawek dla grup odniesienia z podaniem kryteriów i cech charakterystycznych, o których mowa w ust Oceny narażenia pracowników dokonuje się dla każdego roku kalendarzowego w oparciu o dawki wyznaczone na podstawie pomiarów, o których mowa w 6 ust. 4 *, wykonywanych w okresach nie dłuższych niż trzymiesięczne, a jeżeli okres zatrudnienia w warunkach narażenia jest krótszy niż trzy miesiące, po zakończeniu tego okresu. 2. Oceny narażenia osób z ogółu ludności dokonuje się raz w roku. * 4. Wyznaczanie dawek dla pracowników jest dokonywane na podstawie pomiarów dozymetrycznych.

49 5. 1. Dla osób z ogółu ludności dawka graniczna, wyrażona jako dawka skuteczna (efektywna), wynosi 1 msv w ciągu roku kalendarzowego, przy czym dawka graniczna, wyrażona jako dawka równoważna, wynosi w ciągu roku kalendarzowego: 1) 15 msv dla soczewek oczu; 2) 50 msv dla skory, jako wartość średnia dla dowolnej powierzchni 1 cm2 napromienionej części skory. 2. Dawka, o której mowa w ust. 1, może być w danym roku kalendarzowym przekroczona, pod warunkiem że w ciągu kolejnych pięciu lat kalendarzowych jej sumaryczna wartość nie przekroczy 5 msv Narażenie pracowników oraz osób z ogółu ludności ocenia się w oparciu o otrzymane przez nich dawki skuteczne (efektywne) i dawki równoważne, wyznaczone z uwzględnieniem wielkości i wartości wskaźników pozwalających na wyznaczenie dawek stosowanych przy ocenie narażenia. 2. Wielkości i wartości wskaźników pozwalających na wyznaczenie dawek stosowanych przy ocenie narażenia określa załącznik do rozporządzenia.

50 Dz. U nr 131 poz tekst obwieszczony ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 23 marca 2007 r. w sprawie wymagań dotyczących rejestracji dawek indywidualnych Rejestracja dawek indywidualnych otrzymywanych przez pracowników kategorii A jest dokonywana w rejestrze, który obejmuje następujące dane: 1) nazwisko, imiona, nazwisko rodowe, płeć, datę i miejsce urodzenia, imiona rodziców pracownika oraz numer PESEL, jeżeli go posiada; 2) informację o rodzaju pracy wykonywanej przez pracownika w okresie rejestracyjnym; 3) uzyskaną z centralnego rejestru dawek informację o dawce skutecznej (efektywnej) otrzymanej przez pracownika przed zatrudnieniem w warunkach narażenia w jednostce organizacyjnej, z wyodrębnieniem dawek otrzymanych w ostatnich 4 latach kalendarzowych;

51 7. 1. Przepisy 3, 4 i 6 stosuje się odpowiednio do rejestracji dawek indywidualnych otrzymywanych przez pracowników kategorii B, jeżeli zezwolenie na prowadzenie działalności związanej z narażeniem zawiera warunek prowadzenia oceny narażenia tych pracowników wykonujących prace określone w zezwoleniu na podstawie pomiarów dawek indywidualnych.

52

53 3. Pracodawca zatrudniający pracownika w warunkach narażenia na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, zwany dalej pracodawcą, jest obowiązany wykonywać ich pomiary w trybie i z częstotliwością określonymi w przepisach wydanych na podstawie art ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy, a w szczególności stosować metody wczesnego wykrywania narażenia podczas awarii lub w przypadku wystąpienia innych nieprzewidzianych okoliczności Pracodawca prowadzi rejestr prac, których wykonywanie powoduje konieczność pozostawania w kontakcie z substancjami chemicznymi, ich mieszaninami, czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, zawierający następujące dane:

54 1) wykaz procesów technologicznych i prac, w których substancje chemiczne i ich mieszaniny lub czynniki o działaniu rakotwórczym lub mutagennym są stosowane, produkowane lub występują jako zanieczyszczenia bądź produkt uboczny, oraz wykaz tych substancji chemicznych i ich mieszanin oraz czynników wraz z podaniem ilościowej wielkości produkcji lub stosowania; 2) uzasadnienie konieczności stosowania substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, o których mowa w pkt 1;

55 Załączniki do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 24 lipca 2012 r. (poz. 890) Załącznik nr 1 WYKAZ CZYNNIKÓW LUB PROCESÓW TECHNOLOGICZNYCH O DZIAŁANIU RAKOTWÓRCZYM LUB MUTAGENNYM 1. Czynniki fizyczne 1. Promieniowanie jonizujące. 2. Procesy technologiczne, w których dochodzi do uwalniania substancji chemicznych, ich mieszanin lub czynników o działaniu rakotwórczym lub mutagennym 1. Produkcja auraminy. 2. Procesy technologiczne związane z narażeniem na działanie wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych, obecnych w sadzy węglowej, smołach węglowych i pakach węglowych. 3. Procesy technologiczne związane z narażeniem na działanie pyłów, dymów i aerozoli tworzących się podczas rafinacji niklu i jego związków. 4. Produkcja alkoholu izopropylowego metodą mocnych kwasów. 5. Prace związane z narażeniem na pył drewna twardego.

56

57

58

59