Małgorzata Szulczewska Dyrektor ds. ubezpieczeń grup zawodowych, SAGA Brokers Sp. z o.o.

Transkrypt

1 Granice odpowiedzialności cywilnej pośrednika przy obsłudze kupującego Małgorzata Szulczewska Dyrektor ds. ubezpieczeń grup zawodowych, SAGA Brokers Sp. z o.o. ROSZCZENIA ODSZKODOWAWCZE OBJĘTE UBEZPIECZENIEM OBOWIĄZKOWYM Zakres obowiązkowego ubezpieczenia OC Ubezpieczeniem OC jest objęta odpowiedzialność cywilna pośrednika w obrocie nieruchomościami za szkody wyrządzone w następstwie działania lub zaniechania, przy czym znacznie częściej roszczenia dotyczą zaniechań. Roszczenia dotyczyć mogą działań/zaniechań ubezpieczonego lub w przypadku gdy wykonuje on czynności pośrednictwa przy pomocy innych osób, działających pod jego nadzorem, również działań/zaniechań tych osób. Roszczenie powstałe w wyniku działania osoby pracującej pod nadzorem kierowane jest do ubezpieczonego, który za tę osobę ponosi odpowiedzialność cywilną. Niewłaściwe działanie musi mieć związek z wykonywaniem czynności pośrednictwa. Istnieje zatem ryzyko, że pośrednik dążąc do maksymalnie kompleksowej obsługi klienta, wykona na jego rzecz czynności z przekroczeniem zakres uprawnień zawodowych (szczególnie niebezpieczne jest udzielanie porad o charakterze podatkowym). Odpowiedzialność cywilna pośrednika w takim przypadku zaistnieje, natomiast ubezpieczyciel uwolni się od odpowiedzialności gwarancyjnej, wskazując, że nieprawidłowe działanie nie jest czynnością pośrednictwa, a zatem nie mieści się w zakresie ochrony ubezpieczeniowej. Nieprawidłowe wykonanie umowy pośrednictwa musi nastąpić w okresie trwania ochrony ubezpieczeniowej (w okresie ubezpieczenia). Zatem w razie zgłoszenia roszczenia przez poszkodowanego uruchamiana będzie polisa z okresu wykonywania kwestionowanej umowy pośrednictwa (nawet sprzed 10 lat). Z punktu widzenia ochrony interesu majątkowego pośrednika (abstrahując od ustawowego obliga posiadania ubezpieczenia OC) istotne jest również zachowanie ciągłości polisowej. Jeśli choćby część czynności pośrednictwa wykonana zostanie w okresie przerwy pomiędzy polisami, ubezpieczyciel z pewnością nie omieszka skorzystać z tego, by odmówić wypłaty odszkodowania. Co ważne, suma gwarancyjna obowiązkowego ubezpieczenia OC pośrednika jest sumą na wszystkie zdarzenia. Przy jej wyborze należy mieć zatem na uwadze, że każda wypłata odszkodowania obniża wysokość sumy. Sumy, która powinna wystarczyć na pokrycie ewentualnych roszczeń odszkodowawczych dotyczących wszystkich umów pośrednictwa wykonanych przez 12 miesięcy. A to stawia pod dużym znakiem zapytania zdolność kompensacyjną minimalnej sumy gwarancyjnej ( EUR).

2 ROSZCZENIA ODSZKODOWAWCZE NIE OBJĘTE UBEZPIECZENIEM OBOWIĄZKOWYM Odpowiedzialność gwarancyjna ubezpieczyciela nie obejmuje szkód - polegających na uszkodzeniu, zniszczeniu lub utracie mienia, wyrządzonych przez ubezpieczonego małżonkowi, wstępnemu, zstępnemu, rodzeństwu, a także powinowatemu w tej samej linii lub stopniu, osobie pozostającej w stosunku przysposobienia oraz jej małżonkowi, jak również osobie, z którą ubezpieczony pozostaje we wspólnym pożyciu, - wyrządzonych przez ubezpieczonego po pozbawieniu go licencji zawodowej, a także w okresie zawieszenia licencji zawodowej, chyba że szkoda jest następstwem wykonywania pośrednictwa w obrocie nieruchomościami przed pozbawieniem lub zawieszeniem licencji, - polegających na zapłacie kar umownych, - powstałych wskutek działań wojennych, stanu wojennego, rozruchów i zamieszek, aktów terroru, - powstałych wskutek winy umyślnej (Ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych). Ważne: ubezpieczenie OC obejmuje wszystkie szkody, o których mowa powyżej, z zastrzeżeniem wskazanych wyłączeń, bez możliwości umownego ograniczenia przez ubezpieczyciela wypłaty odszkodowania (brak franszyz redukcyjnych i integralnych, udziałów własnych). Ubezpieczalny stopień zawinienia Nie skupiając się w niniejszym opracowaniu na trudnościach związanych z oceną stopnia przewinienia ubezpieczonego (zaniedbanie, niedbalstwo, rażące niedbalstwo, wina umyślna), warto zwrócić uwagę na fakt, że jedynie wina umyślna ubezpieczonego pośrednika dyskwalifikuje możliwość uruchomienia ochrony polisowej. Wszystkie pozostałe zachowania, z rażącym niedbalstwem włącznie, podlegają ochronie i umożliwiają dochodzenie roszczeń odszkodowawczych w ramach umowy ubezpieczenia obowiązkowego. Dotyczy to zarówno rażącego niedbalstwa pośrednika, jak i osób, za które ponosi odpowiedzialność. Celem ustawodawcy było zabezpieczenie w ten sposób wyłącznie interesu osoby poszkodowanej, a nie profesjonalisty zobowiązanego do szczególnej staranności zawodowej. Z tego też względu ubezpieczycielowi, na mocy zapisów Ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, przysługuje prawo dochodzenia od rażąco niedbałego sprawcy szkody zwrotu wypłaconego odszkodowania. SAGA Brokers konstruując program ubezpieczeniowy dla PFRN, zadbała rzecz jasna, aby ubezpieczyciele tego prawa się zrzekli. W ofercie rynkowej standardem to nie jest. Roszczenie regresowe przysługuje ubezpieczycielowi również w przypadku, gdy szkoda została wyrządzona przez pośrednika lub osobę, za którą ponosi on odpowiedzialność, w stanie po użyciu alkoholu albo pod wpływem środków odurzających, substancji psychotropowych lub środków zastępczych w rozumieniu przepisów o przeciwdziałaniu narkomanii. Roszczenie regresowe ubezpieczycielowi przysługuje.

3 SKŁADOWE ROSZCZENIA Roszczenie odszkodowawcze poszkodowanego składać się może z kilku elementów. Obserwujemy wzrost świadomości klientów w tym zakresie oraz coraz większą powszechność w zakresie korzystania z usług profesjonalnych pełnomocników, którzy formułują roszczenia w imieniu poszkodowanych. Poszkodowani roszczą o pokrycie: 1. rzeczywistego uszczerbku majątkowego (w tym również różnego rodzaju poniesionych kosztów, np. kosztów dojazdu, kosztów sporządzenia nieważnej umowy, kosztów tłumacza przysięgłego), 2. utraconych korzyści, oczekiwanych a nieosiągniętych w wyniku niewykonania zobowiązania przez pośrednika (np. w postaci odsetek od lokaty bankowej, na której ulokowaliby pieniądze czy też czynszu najmu, jaki uzyskiwaliby z nabytej nieruchomości), 3. odsetek ustawowych od roszczonej kwoty (od dnia wyrządzenia szkody do dnia wypłaty odszkodowania), 4. zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych (do niedawna jeszcze uznawano, że zadośćuczynienie dotyczy wyłącznie szkód osobowych i odpowiedzialności cywilnej deliktowej, pojawiły się jednak orzeczenia, z których wynika, że nie ma przeszkód, by zadośćuczynienia dochodzić również z tytułu odpowiedzialności kontraktowej); w naszej praktyce likwidacyjnej pojawiło się roszczenie o zadośćuczynienie z tytułu naruszenia dóbr osobistych poprzez nieusunięcie z portalu internetowego ogłoszenia o sprzedaży nabytego mieszkania). W wielu przypadkach roszczenia poszkodowanych sprowadzają się do żądania zwrotu prowizji. Jest to działanie nieprawidłowe, bowiem wynagrodzenie pozostaje poza stosunkiem odszkodowawczym i ubezpieczyciele są zgodni co do tego, że wynagrodzenie sprawcy szkody nie jest elementem odszkodowania. W razie nienależytego wykonania zobowiązania jest ono świadczeniem nienależnym, które winno być zwrócone drugiej stronie. Uznać należy zatem, że roszczenie sformułowane jako żądanie zwrotu prowizji pośrednika spotka się każdorazowo z odmową wypłaty odszkodowania przez ubezpieczyciela. Jednocześnie warto pamiętać, że zwrot prowizji przez pośrednika częstokroć jest dla poszkodowanego sygnałem, że pośrednik czuje się winny i zachęca do formułowania dalszych roszczeń. Dodatkowe koszty pokrywane przez ubezpieczyciela W granicach sumy gwarancyjnej ubezpieczenia obowiązkowego OC ubezpieczyciel jest obowiązany zwrócić ubezpieczającemu uzasadnione okolicznościami zdarzenia koszty poniesione w celu zapobieżenia zwiększeniu (uwaga: nie powstaniu, a jedynie zwiększeniu) szkody. W granicach sumy gwarancyjnej ubezpieczenia obowiązkowego OC ubezpieczyciel jest obowiązany również zrefundować niezbędne koszty obrony w postępowaniu karnym i koszty zastępstwa prawnego w postępowaniu cywilnym, podjętych na polecenie lub za zgodą ubezpieczyciela. Określenie niezbędne koszty oznacza w praktyce refundację kosztów nie w rzeczywistej wysokości, lecz według stawek wynikających z rozporządzenia (ustalonych na poziomie

4 ocenianym jako niewystarczający do poprowadzenia skomplikowanej lub wysokiej kwotowo sprawy). Stąd istotne staje się wystąpienie do ubezpieczyciela o akceptację określonego poziomu kosztów zastępstwa jeszcze przed ich poniesieniem. Eliminuje to również ewentualny zarzut, że postępowanie nie było prowadzone za zgodą ubezpieczyciela. KTO ZGŁASZA ROSZCZENIA DO POŚREDNIKÓW? Jeszcze do niedawna wśród roszczących występowali wyłącznie kupujący. Tendencja ta jednak uległa pewnej zmianie i mimo przeważającej liczby poszkodowanych kupujących (lub najemców) odnotowujemy przypadki, w których pośrednicy swym działaniem wyrządzają szkodę sprzedającym (lub wynajmującym). Jeśli analizować zgłaszane roszczenia pod kątem posiadania/nieposiadania przez pośrednika umowy z klientem, widać, że zdecydowana większość roszczeń zgłaszana jest z tytułu odpowiedzialności kontraktowej w ramach zawartej z poszkodowanym umowy. Nie jest jednak wykluczona możliwość zgłoszenia roszczenia przez osobę nieposiadającą umowy z pośrednikiem z tytułu szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym (odpowiedzialność deliktowa) podczas wykonywania umowy pośrednictwa zawartej z inną osobą. Przykłady takich roszczeń zostaną omówione w dalszej części opracowania. PRZYKŁADOWE ROSZCZENIA SPRZEDAJĄCYCH/WYNAJMUJĄCYCH Szkoda nr 1 Pośrednik świadczy na rzecz właściciela centrów handlowych usługi w zakresie obsługi umów najmu powierzchni komercyjnych; przy przedłużaniu umów z dotychczasowym najemcą zostaje fałszywie poinformowany przez jego (byłego, bo zwolnionego za działanie na szkodę firmy) pełnomocnika, że jest upoważniony do reprezentacji oraz negocjowania nowej umowy, przedłużenia istniejących umów najmu; w ostatniej chwili pełnomocnik informuje, że nowe umowy najmu podpisze spółka, jak twierdzi, powiązana z dotychczasowym najemcą (a w rzeczywistości spółka będąca jego własnością, którą założył w chwilę po zwolnieniu); pośrednik nie sprawdza dokumentów i doprowadza do zawarcia umów z niewłaściwym najemcą; wynajmujący nie chce zmiany najemcy i domaga się od pośrednika rozwiązania zaistniałej sytuacji; dotychczasowy najemca nie opuścił zajmowanych lokali, co generuje roszczenia (do wynajmującego) po stronie nowego najemcy, który nie osiąga zysków; sprawa w toku, roszczenie trakcie precyzowania; Szkoda nr 2 Pośrednik doprowadził do zawarcia umowy przedwstępnej (reprezentował obie strony transakcji) i przyjął do depozytu kwotę zł tytułem zadatku; do zawarcia umowy przyrzeczonej nie doszło; kupujący odstąpili od umowy z uwagi na niemożność uzyskania kredytu, z którego miał być finansowany zakup nieruchomości; w ich opinii nie jest to okoliczność zależna od nich (zwłaszcza, że brak decyzji kredytowej był początkowo spowodowany brakiem odpisu KW, który dostarczyć mieli poszkodowani, a uczynili to dopiero po upływie terminu do zawarcia umowy przyrzeczonej; następnie pogorszenie warunków kredytu m.in. poprzez obniżenie jego kwoty wskutek podwyższenia udziału własnego uniemożliwiło pokrycie całej ceny nieruchomości, a poszkodowani odmówili uregulowania w późniejszym terminie w gotówce brakującej części ceny); skoro nie ponoszą winy za brak finalizacji transakcji, wezwali pośrednika do zwrotu

5 uiszczonego zadatku; poszkodowani również zażądali kwoty zadatku, ponieważ do sprzedaży nie doszło w ich opinii z winy leżącej po stronie kupujących; wobec stanowiska pośrednika, że kupujący mieli podstawę, by od umowy odstąpić i faktu, że dokonał zwrotu zadatku na rzecz kupujących, poszkodowani (sprzedający) skierowali sprawę na drogę sądową i wygrali; pośrednik był depozytariuszem zadatku (czyli dzierżycielem własności powodów, skoro własność zadatku przeszła na poszkodowanych z chwilą wręczenia); w związku z powyższym pośrednik był jedynie wykonawcą woli poszkodowanych i nie przysługiwało mu żadne uprawnienie do wykonania jakiejkolwiek dyspozycji dotyczącej zadatku, złożonej przez kupujących; w razie ewentualnych wątpliwości pośrednik powinien był złożyć zadatek do depozytu sądowego; wypłata odszkodowania: zł + odsetki + koszty strony przeciwnej zasądzone wyrokiem; Szkoda nr 3 Pośrednik doprowadził do transakcji zbycia mieszkania przez jego klienta; zbywca został wezwany do zwrotu bonifikaty udzielonej przy zakupie przedmiotowej nieruchomości jego spadkodawczyni z powołaniem na uchwałę sądu potwierdzającą zasadę spadkową wskazującą, że spadkobierca jest podmiotem, na który przechodzi ogół praw i obowiązków majątkowych zmarłego, które nie wygasły w chwili jego śmierci; pośrednik zapewniał, że wspomniana bonifikata nie będzie podlegała zwrotowi; w oparciu o opinię pośrednika - profesjonalisty poszkodowany zdecydował się na zbycie nieruchomości; zażądał tytułem odszkodowania zapłaty kwoty bonifikaty ( zł) wraz z odsetkami; pośrednik uznał roszczenie za bezzasadne. Stoi na stanowisku, że dochował należytej staranności przy świadczeniu usługi pośrednictwa, w szczególności podjął szereg działań mających na celu ustalenie istnienia lub nie obowiązku zwrotu bonifikaty; według jego wiedzy przy ostatecznej decyzji o sprzedaży mieszkania poszkodowany kierował się opinią notariusza; sprawa w toku; Szkoda nr 4 Pośrednik zawarł umowę pośrednictwa w wynajmie mieszkania, stanowiącego współwłasność dwóch sióstr, z których jedna działała w imieniu swoim i siostry (na mocy udzielonego pełnomocnictwa); po zawarciu umowy najmu siostra niebędąca klientem pośrednika sygnalizuje swoją szkodę polegającą na nieuzyskiwaniu stosownej do posiadanego prawa własności części czynszu z najmu (całość czynszu pobiera druga siostra) i zarzuca pośrednikowi niezachowanie należytej staranności, polegające na niezweryfikowaniu pełnomocnictwa i zawarciu umowy najmu z przekroczeniem pełnomocnictwa (pełnomocnictwo do jednorazowego zawarcia umowy najmu, które już dawno nastąpiło, zatem pełnomocnictwo wygasło); sprawa w toku, roszczenie niesprecyzowane; Szkoda nr 5 Z pośrednikiem zawarta została umowa pośrednictwa sprzedaży mieszkania, którego poszkodowana była współwłaścicielką; w umowie przedwstępnej sporządzonej u pośrednika zastrzeżono kary umowne w wysokości 100 zł za każdy dzień zwłoki w zapłacie ceny oraz za uchybienie terminowi wydania lokalu. W umowie sporządzonej u notariusza znalazły się analogiczne zapisy; ponieważ poszkodowana nie chciała wydać lokalu, kupujący nie uregulowali całości ceny; poszkodowana złożyła wniosek o nadanie aktowi klauzuli wykonalności (w akcie znajdowało się oświadczenie o poddaniu się egzekucji z art kpc). Brakującą część ceny od kupujących wyegzekwował komornik; sąd uznał natomiast, że złożone oświadczenie o poddaniu się egzekucji nie dotyczy obowiązku zapłaty kary umownej; w związku z tym poszkodowana utraciła karę umowną za 213 dni opóźnienia w zapłacie ceny; błąd pośrednika, a następnie notariusza, polegał na tym, że zastrzeżono w umowie karę umowną na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania pieniężnego, co stoi w sprzeczności z art kc., skutkuje zatem nieważnością takiego postanowienia umownego; poszkodowana złożyła pozew przeciwko pośrednikowi i notariuszowi; sprawa w toku;

6 PRZYKŁADOWE ROSZCZENIA KUPUJĄCYCH/NAJEMCÓW Szkoda nr 6 Nie dopełniono obowiązku sprawdzenia stanu faktycznego wpisów w KW dotyczących działki (drogowej dojazdowej); kupujący wezwał pośrednika do zapłaty 2.419,06 PLN (dobrze udokumentował poniesione koszty: ubezpieczenie kredytu, opłata za wydanie zaświadczenia przez bank, usługi prawne i geodezyjne w postępowaniu o uzgodnienie treści KW z rzeczywistym stanem prawnym); wypłata odszkodowania w pełnej wysokości; Szkoda nr 7 Pośrednik na mocy umowy pośrednictwa kupna zaproponował do nabycia działkę budowlaną, nie sprawdzając wszystkich informacji na temat przebiegu sieci uzbrojenia; po nabyciu przedmiotowej nieruchomości okazało się, że przebiega przez nią fragment sieci kanalizacyjnej oraz kabel energetyczny, których położenie całkowicie uniemożliwia wykorzystanie zakupionej działki w celach budowlanych; w związku z powyższym poszkodowani wezwali pośrednika do pokrycia kosztów dostosowania działki do celów budowlanych (poprzez przeniesienie sieci kanalizacyjnej i podziemnej linii energetycznej); wypłata odszkodowania na podstawie faktur dokumentujących poniesione wydatki w kwocie zł; Szkoda nr 8 Pośrednik pośredniczy w sprzedaży dwóch lokali położonych obok siebie na zaadaptowanym poddaszu, będących w trakcie ostatnich prac remontowych; znajduje nabywcę zainteresowanego jednym z lokali; przedmiotem transakcji okazuje się być lokal sąsiedni w stosunku do tego, którego nabycie zadeklarowali kupujący; szkoda wynika z błędnego wskazania przez pośrednika numeru mieszkania; poszkodowani roszczą o koszty w wysokości zł poniesione na projekt aranżacji wnętrz (który nie pasuje do nabytego faktycznie mieszkania), odszkodowania dla firmy budowlanej, która miała wykonać prace wykończeniowe i została odwołana, koszty wykonania mebli na wymiar (niepasujących do nowego rozkładu wnętrz), koszty obsługi prawnej w niniejszej sprawie; ubezpieczyciel uznał częściowo wykazane koszty za podlegające refundacji (nie całkowity koszt aranżacji wnętrz, ale wyłącznie przeprojektowanie na potrzeby właściwego lokalu); sprawa w toku, klient musi udokumentować poniesione wydatki; Szkoda nr 9 Kupujący po nabyciu mieszkania zgłosili roszczenie z tytułu wady fizycznej, jaką jest ono dotknięte; z początkiem okresu grzewczego w mieszkaniu ujawniła się potliwość okien i grzyb na ścianach; według poszkodowanych pośrednik jako profesjonalista podczas oględzin mieszkania powinien zauważyć tego rodzaju mankamenty; odmowa wypłaty odszkodowania z uwagi na brak znamion zawinionego działania po stronie pośrednika, który nie działa jako rzeczoznawca majątkowy (w dodatku w momencie oględzin mieszkania wady nie były widoczne) i z uwagi na podpisane przez poszkodowanych oświadczenie o znajomości stanu technicznego mieszkania i niewnoszeniu co do niego zastrzeżeń; Szkoda nr 10 Pomiędzy pośrednikiem a poszkodowanym zawarta została umowa o pośrednictwo w kupnie kawalerki; pośrednik doprowadził do sfinalizowania transakcji, poszkodowany nie wnosił żadnych zastrzeżeń co do wadliwości wykonania usługi i uiścił należne pośrednikowi wynagrodzenie; po jakimś czasie zgłosił roszczenie o zwrot wpłaconej prowizji w związku z faktem nieusunięcia oferty sprzedaży mieszkania z portalu internetowego mimo kilkukrotnych żądań w tym zakresie; uznał on zobowiązanie z umowy o pośrednictwo za niewykonane i zażądał zwrotu prowizji;

7 określił swoje roszczenie jako żądanie zadośćuczynienia pieniężnego (zgodnego z art kc) za naruszenie dóbr osobistych i wskazał na celowe działanie pośrednika (według serwisu nie ma możliwości automatycznego przedłużania ogłoszenia bez uiszczania za nie opłat), mające na celu sztuczne poszerzenie (uatrakcyjnienie) oferty biura, które jednocześnie działa na jego szkodę poprzez zaniżanie ceny nabytej nieruchomości; pośrednik niezwłocznie po uzyskaniu od poszkodowanego sygnału o utrzymywaniu oferty sprzedaży nieruchomości w serwisie internetowym po sfinalizowaniu transakcji, podjął kroki mające na celu usunięcie oferty i nie może ponosić odpowiedzialności za (niezależne od niego) usterki techniczne programu obsługującego publikację nowych ofert; roszczenie zł; odmowa wypłaty odszkodowania (należyte wykonanie zobowiązania, niewykazanie naruszenia dóbr osobistych); Szkoda nr 11 Poszkodowana spółka zawarła umowę pośrednictwa w kupnie nieruchomości; doszło do zawarcia notarialnej umowy sprzedaży udziałów we własności zabudowanej nieruchomości; poszkodowana spółka zamierzała wyodrębnić poszczególne lokale i sprzedać osobom trzecim; zawarła w tym celu szereg umów przedwstępnych, a dotychczasowych lokatorów usunęła; po zawarciu umów przedwstępnych okazało się, że poszkodowana spółka nie jest współwłaścicielem nieruchomości (budynek jest posadowiony bowiem również na innej działce geodezyjnej, która nie była przedmiotem transakcji) i nie może wyodrębnić lokali i przenieść ich własności na rzecz osób trzecich, z którymi zawarła umowy przedwstępne; w związku z powyższym zobowiązana była zapłacić tym osobom zadatki w podwójnej wysokości oraz umówione odszkodowania; utraciła zyski z uwagi na brak możliwości uzyskiwania dochodów z czynszu pozostałych lokali opuszczonych przez lokatorów, musiała też regulować opłaty eksploatacyjne za opuszczone lokale; spółka zobowiązana została do wszczęcia postępowania sądowego o zasiedzenie nieruchomości; poszkodowana stoi na stanowisku, że pośrednicy reprezentujący obie strony transakcji wadliwie ustalili rzeczywisty stan prawny nieruchomości, a tym samym nienależycie wykonali umowy; złożyła roszczenie do obu pośredników (z zawartej umowy do swojego pośrednika i z deliktu do pośrednika strony zbywającej); roszczenie: zł, sprawa w toku ( w sądzie); Szkoda nr 12 Pośrednik poszukiwał dla swojego klienta domu do nabycia; zbywca nie potrafił skompletować dokumentów, więc pośrednik postanowił sprawdzić nieruchomość w niestandardowy sposób (kartoteka budynku, wypis i wyrys), odstępując od weryfikacji pozwolenia na budowę i pozwolenia na użytkowanie budynku; doprowadził do transakcji; PINB nakazał wstrzymanie robót i zalegalizowanie samowoli budowlanej; poszkodowani zgłosili roszczenie o pokrycie kosztów poniesionych w związku z koniecznością inwentaryzacji domu, wykonania projektu budowlanego oraz obsługi prawnej (wniesiono zażalenie na opłatę legalizacyjną); wypłata odszkodowania w pełnej wysokości, tj zł; jeśli nie uda się uniknąć opłaty legalizacyjnej ( zł), również ona zostanie pokryta z ubezpieczenia OC; seminarium Giżycko, 9-11 września 2011 r.