Ryby słodkowodne Polski

Transkrypt

1 Ryby słodkowodne Polski

2 Ryby na świecie: ~ gatunków W Polsce: > 60 gatunków w tym: > 40 gatunków rodzimych

3 Rodzime gatunki ryb słodkowodnych Polski 12 rodzin: Karpiowate > 20 Łososiowate (łososiowce, głębiele i lipienie) 6 Okoniowate 3 Piskorzowate 3 Głowaczowate 2 Ciernikowate 2 Stynkowate 1 Szczupakowate 1 Węgorzowate 1 Dorszowate 1 Sumowate 1 Jesiotrowate 1 (wymarły)

4 Objęte ochroną gatunkową Brzanka (Barbus meridionalis) Ciosa (Pelecus cultratus) Głowacz białopłetwy (Cottus gobio) Głowacz pręgopłetwy (Cottus poecilopus) Kiełb białopłetwy (Romanogobio albipinnatus) Kiełb Kesslera (Romanogobio kessleri) Koza złotawa (Sabanejewia aurata) Koza pospolita (Cobitis taenia) Piekielnica (Alburnoides bipunctatus) Piskorz (Misgurnus fossilis) Różanka (Rhodeus sericeus) Strzebla błotna (Eupallasella perenurus) Strzebla potokowa (Phoxinus phoxinus) Śliz (Barbatula barbatula)

5 Rodzina: Karpiowate (Cyprinidae) 1. Lin (Tinca tinca) 2. Płoć (Rutilus rutilus) 3. Wzdręga (Scardinius erythrophthalmus) 4. Kleń (Leuciscus cephalus) 5. Jaź (Leuciscus idus) 6. Jelec (Leuciscus leuciscus) 7. Brzana (Barbus barbus) 8. Brzanka (Barbus peloponnesius) 9. Ciosa (Pelecus cultratus) 10. Certa (Vimba vimba) 11. Piekielnica (Alburnoides bipunctatus) 12. Boleń (Aspius aspius) 13. Leszcz (Abramis brama) 14. Krąp (Abramis bjoerkna) 15. Rozpiór (Abramis ballerus) 16. Świnka (Chondrostoma nasus) 17. Słonecznica (Leucaspius delinaeatus) 18. Różanka (Rhodeus sericeus) 19. Strzebla błotna (Eupallasella percnurus) 20. Strzebla potokowa (Phoxinus phoxinus) 21. Kiełb (Gobio gobio) 22. Kiełb białopłetwy (Romanogobio albipinnatus) 23. Kiełb Kesslera (Romanogobio kesslerii) 1. Karp (Cyprinus carpio) 2. Karaś pospolity (Carassius carassius) 3. Karaś srebrzysty (Carassius auratus) 4. Amur biały (Ctenopharyngodon idella) 5. Tołpyga biała (Hypophtalmichthys molitrix) 6. Tołpyga pstra (Aristichthys nobilis) 7. Sapa (Abramis sapa) 8. Czebaczek amurski (Pseudorasbora parva)

6 Ryby karpiowate ogólna charakterystyka Zamieszkują prawie wszystkie typy wód śródlądowych (jeziora, rzeki, stawy) oraz wody słonawe (przyujściowe) Nie mają żołądka oraz zębów w szczękach (mają zęby gardłowe), w większości ryby spokojnego żeru odżywiają się zooplanktonem, bentosem, drobnym nektonem, peryfitonem, roślinami i detrytusem, mają umiarkowane wymagania środowiskowe Odbywają tarło na wiosnę, jajorodne, larwy są planktonożerne

7 Płoć (Rutilus rutilus) Bardzo pospolita w prawie wszystkich wodach śródlądowych, cm (max. 50 cm), stadna, występuje w strefie przybrzeżnej wśród roślinności, żywi się larwami owadów i fragmentami roślin

8 Leszcz (Abramis brama) Ryba pospolita w rzekach i większości jezior, cm, bardzo wolno rośnie, występuje w pelagialu, żywi się głównie bentosem (zasysa muł, wypluwa i wybiera wypłukane bezkręgowce)

9 Lin (Tinca tinca) Ryba pospolita w wolno płynących rzekach i żyznych jeziorach, cm (max. 60 cm), występuje pojedynczo, w dzień kryje się w głębszej wodzie, aktywny w nocy, żywi się bentosem i mięczakami

10 Brzana (Barbus barbus) Ryba reofilna (żyje w wodach szybko płynących, dobrze natlenionych), cm (max. 100 cm), przydenna, odżywia się bentosem, larwami owadów, mięczakami, małymi rybkami, ikra brzany jest trująca

11 Certa (Vimba vimba) Ryba reofilna (żyje w wodach szybko płynących, dobrze natlenionych), wędrowna (na tarło migruje w górę rzek), cm (max. >50 cm), odżywia się bentosem, larwami owadów i zooplanktonem, ma na grzbiecie i brzuchu bezłuski pas i mięsisty pyszczek

12 Świnka (Chondrostoma nasus) Ryba reofilna (żyje w wodach szybko płynących, dobrze natlenionych), cm (max. >50 cm), odżywia się głównie pokarmem roślinnym, larwami owadów, skorupiakami i mięczakami, płetwy parzyste i odbytowa czerwone, mięsisty pyszczek

13 Kleń (Leuciscus cephalus) Ryba reofilna, ale czasem spotykana w jeziorach i zbiornikach zaporowych, cm (max. 60 cm), wszystkożerny: zjada rośliny, mięczaki i małe ryby, ciało wrzecionowate, masywne, pysk szeroki

14 Boleń (Aspius aspius) Występuje w rzekach, jeziorach i zbiornikach zaporowych, cm (max. 120 cm), jedyny drapieżnik wśród ryb karpiowatych, spiczasty pysk, szeroki otwór gębowy

15 Rodzina: Łososiowate (Salmonidae) 1. Łosoś atlantycki (Salmo salar) 2. Troć (Salmo trutta) Troć wędrowna (Salmo trutta m. trutta) Troć jeziorowa (Salmo trutta m. lacustris) Pstrąg potokowy (Salmo trutta m. fario) 3. Głowacica (Hucho hucho) 4. Lipień (Thymallus thymallus) 5. Sielawa (Coregonus lavaretus) 6. Sieja (Coregonus albula) 1. Pstrąg źródlany (Salvelinus fontinalis) 2. Pstrąg tęczowy (Oncorhynchus mykiss) 3. Peluga (Coregonus peled) 4. Muksun (Coregonus muksun)

16 Ryby łososiowate ogólna charakterystyka Ryby półkuli północnej o wysokich wymaganiach środowiskowych (wymagają czystej, zimnej i dobrze natlenionej wody), w większości wędrowne (anadromiczne) Mają żołądek i zęby w szczękach oraz charakterystyczną płetwę tłuszczową bez promieni, w większości ryby drapieżne odżywiają się bezkręgowcami lub/i rybami Odbywają tarło jesienią lub wczesną wiosną, jajorodne, w jajach duże zapasy żółtka o wysokiej zawartości tłuszczu, rozwój zarodkowy bardzo długi (zachodzi w niskiej temperaturze)

17 Łosoś atlantycki i troć wędrowna Ryby anadromiczne (na tarło wędrują w górę rzek, gdzie młode osobniki żyją przez kilka lat, dorosłe migrują i rosną w morzu) Wcięcie Łosoś atlantycki (Salmo salar) Brak wcięcia Troć wędrowna (Salmo trutta m. trutta)

18 Troć jeziorowa (Salmo trutta m. lacustris) Żyje głębokich czystych jeziorach (Wdzydze, Solina), tarło odbywa w rzekach Pstrąg potokowy (Salmo trutta m. fario) Osiadła karłowata forma troci wędrownej, występuje w górnym biegu rzek

19 Głowacica (Hucho hucho) Występuje w dorzeczu Dunaju (w Polsce naturalnie tylko w Czarnej Orawie i Czadeczce), wsiedlona do Popradu i Dunajca Lipień (Thymallus thymallus)

20 Sieja (Coregonus lavaretus) i sielawa (Coregonus albula) Żyją w głębokich czystych jeziorach

21 Pstrąg źródlany (Salvelinus fontinalis) Ryba północnoamerykańska, wsiedlona do jezior tatrzańskich Pstrąg tęczowy (Oncorhynchus mykiss) Ryba północnoamerykańska, w Polsce hodowlany

22 Rodzina: Okoniowate (Percidae) Okoń (Perca fluviatilis) Sandacz (Stizostedion lucioperca) Jazgarz (Gymnocephalus cernuus) Ryby słodkowodne półkuli północnej (w Polsce 3 gatunki), drapieżne, charakteryzują się podwójną płetwą grzbietową, łuski ktenoidalne (ząbkowane), zęby w szczękach

23 Okoń (Perca fluviatilis) Występuje bardzo pospolicie w rzekach, jeziorach i wodach przyujściowych, cm (max. 60 cm), młode osobniki występują często w grupach w wodzie przybrzeżnej, żywi się bezkręgowcami i rybami

24 Sandacz (Lucioperca lucioperca) Występuje w głębokich rzekach, jeziorach i zbiornikach zaporowych o piaszczystym dnie, cm (max. 100 cm), drapieżnik, aktywny w nocy, wrażliwy na niedobór tlenu, larwy rozwijają się w ciemności

25 Jazgarz (Gymnocephalus cernuus) Występuje w rzekach, jeziorach, zbiornikach zaporowych i wodach przyujściowych, cm (max. 25 cm), drapieżnik, aktywny w nocy, dość odporny na zanieczyszczenie wody, żeruje o świcie, żywi się bezkręgowcami

26 Rodzina: Głowaczowate (Cottidae) Głowacz białopłetwy (Cottus gobio) Głowacz pręgopłetwy (Cottus poecilopus)

27 Rodzina: Ciernikowate (Gasterosteidae) Ciernik (Gasterosteus aculeatus) Cierniczek (Pungitius pungitius)

28 Rodzina: Stynkowate (Osmeridae) Stynka (Osmerus eperlanus) Rodzina: Szczupakowate (Esocidae) Szczupak (Esox lucius) Rodzina: Jesiotrowate (Acipenseridae) Jesiotr ostronosy (Acipenser oxyrhynchus) Rodzina: Węgorzowate (Angullidae) Węgorz (Anguilla anguilla) Rodzina: Dorszowate (Gadidae) Miętus (Lota lota) Rodzina: Sumowate (Siluridae) Sum (Silurus glanis)

29 Szczupak (Esox lucius) Występuje w wodach nizinnych wolno płynących lub stojących, przybrzeżnych, do 150 cm, drapieżnik (często kanibal), na zdobycz czatuje ukryty wśród roślinności

30 Jesiotr ostronosy (Acipenser oxyrhynchus) W Polsce wymarły, cm (max. 400 cm), bardzo późno dojrzewa, żywi się bezkręgowcami i drobnymi rybami, ryba anadromiczna, ostatnio ponownie pojawia się w Bałtyku

31 Węgorz (Anguilla anguilla) W rzekach, jeziorach i Bałtyku, ryba katadromiczna, przydenna, cm, cm, aktywny nocą, żywi się bezkręgowcami i rybami, rozmnaża się raz w życiu głęboko w Morzu Sargassowym, rozwój larwalny jest bardzo złożony i trwa kilka lat

32 Miętus (Lota lota) Występuje w szybko płynących rzekach i potokach, ok. 60 cm (max. 120 cm), zimnolubny najaktywniejszy zimą w temperaturze 0-4 o C, drapieżny, tarło odbywa zimą

33 Sum (Silurus glanis) Występuje w dużych rzekach i zbiornikach zaporowych (rzadko w jeziorach), ciepłolubny, największa ryba słodkowodna Europy (max. 500 cm), aktywny nocą, dzień spędza w ukryciu przy dnie, pod korzeniami itp., drapieżny

34 Inne gatunki obce Sum afrykański (Clarias gariepinus) Sumik karłowaty (Ictalurus nebulosus) Rodzina: Długowąsowate (Clariidae) Rodzina: Sumikowate (Ictaluridae) Rodzina: Muławkowate (Umbridae) Muławka bałkańska (Umbra krameri) Muławka wschodnioamerykańska (Umbra pygmaea) Tilapia nilowa (Oreochromis niloticus) Rodzina: Pielęgnicowate (Cichlidae) Rodzina: Babkowate (Gobiidae) Babka bycza (Neogobius melanostomus) Babka łysa (Neogobius gymnotrachelus) Babka szczupła (Neogobius fluviatilis) Babka rurkonosa (Proterorhinus semilunaris) Rodzina: Bassowate (Centrarchidae ) Bass wielkogębowy (Micropterus salmoides) Bass słoneczny (Lepomis gibbosus)

35 Pochodzenie obcych gatunków ryb W wodach Polskich w latach pojawiło się kilkanaście obcych gatunków ryb Gatunki hodowlane (w wodach naturalnych w wyniku ucieczki): tilapia, sum afrykański, wiosłonos amerykański Przypadkowo wsiedlone (zawleczone): trawianka, czebaczek amurski, babka bycza Naturalnie przybyłe (otwarcie dróg wodnych przez człowieka): babka szczupła, łysa i rurkonosa

36 Inwazyjne babki w Polsce Proterorhinus semilunaris

37 Babka bycza (Neogobius melanostomus)

38 Babka bycza (Neogobius melanostomus)

39 Babka łysa (Neogobius gymnotrachelus)

40 Babka szczupła (Neogobius fluviatilis)

41 Babka rurkonosa (Proterorhinus semilunaris)

42 Rybackie typy jezior Sielawowe Leszczowe Sandaczowe Linowo-szczupakowe Karasiowe

43 Sielawowe SIEJA UKLEJA PŁOĆ LESZCZ OKOŃ SZCZUPAK KRĄP - Głębokość > 20 m, dno piaszczyste lub żwirowe - Woda przejrzysta, zimna i dobrze natleniona - Litoral wąski i stromy - Roślinność słabo rozwinięta SUM

44 Leszczowe LIN KRĄP PŁOĆ UKLEJA SZCZUPAK WZDRĘGA WĘGORZ OKOŃ - Głębokość m, dno mulisto-piaszczyste - Woda średnio przejrzysta, okresowo odtleniona - Litoral piaszczysty - Roślinność dobrze rozwinięta JAZGARZ

45 Sandaczowe UKLEJA LIN LESZCZ PŁOĆ KRĄP WZDRĘGA SZCZUPAK WĘGORZ OKOŃ - Głębokość 6 12 m, dno mulisto-piaszczyste - Woda mętna, zielonkawa, dobrze natleniona - Szeroki litoral - Brzeg zarośnięty JAZGARZ

46 Linowo-szczupakowe KARAŚ LIN SZCZUPAK KRĄP WZDRĘGA UKLEJA WĘGORZ OKOŃ - Do 6 m głębokości, dno muliste - Woda mętna zielonkawa lub brunatna, średnio natleniona - Szeroki litoral - Brzeg zarośnięty LESZCZ

47 Karasiowe LIN - Małe jeziora do 4 m głębokości, silnie zamulone - Często brak tlenu - Brzegi silnie zarośnięte

48 Krainy rybne rzek Górny bieg Środkowy bieg Dolny bieg

49 Kraina pstrąga Pstrąg potokowy Głowacz białopłetwy Potoki o skalisto-kamienisto-żwirowym dnie, woda zimna, prąd szybki

50 Kraina lipienia Lipień Kleń Świnka Górne biegi rzek o kamienisto-żwirowym dnie, woda dość zimna, prąd szybki

51 Kraina brzany Brzana Płoć Świnka Wzdręga Okoń Środkowe biegi rzek o żwirowo-piaszczystym dnie, woda chłodna, prąd dość szybki

52 Kraina leszcza Okoń Leszcz Sandacz Płoć Lin Szczupak Węgorz Rzeki nizinne o piaszczysto-mulistym dnie, woda mętna, ciepła o leniwym nurcie

53 Kraina jazgarza Jazgarz Płoć Gładzica Węgorz Ujścia rzek nizinnych, woda miesza się z morską (niewielkie zasolenie)

54 Eutrofizacja jezior a ichtiofauna Okoniowate Siejowate Karpiowate Kiely 1997

55 Eutrofizacja jezior a ichtiofauna

56 Biomanipulacja przeciwdziałanie skutkom eutrofizacji Ryby drapieżne Introdukcja Ryby drapieżne Ryby planktonożerne Wybiórczy odłów Ryby planktonożerne Zooplankton Zooplankton Fitoplankton Fitoplankton