Koncepcja rozwiązania gospodarki wodno-ściekowej na terenach chronionych

Transkrypt

1 UWAGI ZAMAWIAJĄCEGO: kolorem czerwonym zaznaczono część koncepcji nie dotyczącą przedmiotu niniejszego postępowania o udzielenie zamówienia na projekt kanalizacji, Koncepcja rozwiązania gospodarki wodno-ściekowej na terenach chronionych dla miejscowości: Gołuń, Wdzydze, Czarlina, Loryniec, Wąglikowice, Grzybowo, Grzybowski Młyn, Sycowa Huta, Lizaki, Juszki, Rybaki, Sarnowy, Stawiska, Nowa Kiszewa i Szenajda SPIS TREŚCI 1 Dane ogólne Podstawa opracowania Przedmiot, cel i zakres opracowania Materiały wyjściowe Charakterystyka ogólna gminy Kościerzyna Charakterystyka terenu objętego opracowaniem Hydrologia Ukształtowanie terenu Zaopatrzenie w wodę Odprowadzanie i oczyszczanie ścieków Oczyszczalnia we Wdzydzach Kiszewskich Oczyszczalnia w Łubianie Oczyszczalnia w Wielkim Klinczu Oczyszczalnia w Kościerzynie Charakterystyka ichtiofauny Rzeka Pilica - Łubiana Jezioro Gołuń Wdzydze Kiszewskie Rzeka Wierzyca Wielki Klincz Jezioro Wierzysko Kościerzyna Rzeka Trzebiocha i Wda poniżej ujścia Trzebiochy Wąglikowice Rzeka Wierzyca Nowa Kiszewa Istniejące punkty zrzutu ścieków z poza terenu Warunki demograficzne Wielkość rozbioru wody Opis proponowanych rozwiązań Wariant I Bilans ścieków Układ sieci kanalizacyjnej Kolektory przesyłowe Główne przepompownie ścieków Wpływ na parametry pracy istniejących oczyszczalni ścieków Strona 2

2 4.2 Wariant II Bilans ścieków Układ sieci kanalizacyjnej Kolektory przesyłowe Główne przepompownie ścieków Wpływ na parametry pracy istniejących oczyszczalni ścieków Wymagania technologiczne dla nowych oczyszczalni ścieków Wariant III Bilans ścieków Układ sieci kanalizacyjnej Kolektory przesyłowe Główne przepompownie ścieków Wpływ na parametry pracy istniejących oczyszczalni ścieków Uwarunkowania prawne funkcjonowania lokalnych oczyszczalni ścieków Układy technologiczne lokalnych oczyszczalni ścieków Prognoza oddziaływania na środowisko Ocena potencjalnego wpływu proponowanych wariantów na ichtiofaunę Wariant I Wariant II Wariant III Skumulowany wpływ zanieczyszczeń Podsumowanie Hydrologiczna ocena proponowanych wariantów Zalecenia końcowe Oszacowanie kosztów inwestycji Wariant I Wariant II Wariant III Podział inwestycji na etapy Obszary aglomeracji Wariant I Wariant II Wariant III Granice obszarów aglomeracji Podsumowanie Strona 3

3 Załączniki: Hydrologiczna ocena możliwości wykorzystania wybranych cieków powierzchniowych w gminie Kościerzyna jako odbiorników ścieków oczyszczonych (załącznik nr 1) Załączniki graficzne: mapa w skali 1: dla wariantu I, mapa w skali 1: dla wariantu II, mapa w skali 1: dla wariantu III, Strona 4

4 1 Dane ogólne 1.1 Podstawa opracowania Podstawą opracowania jest umowa zawarta pomiędzy: Gminą Kościerzyna, a ART PROJEKT K&M Sp. z o.o. ul. Przemysłowa 7f, Kościerzyna. 1.2 Przedmiot, cel i zakres opracowania Przedmiotem opracowania jest koncepcja rozwiązania gospodarki wodno-ściekowej na terenach chronionych dla miejscowości: Gołuń, Wdzydze, Czarlina, Loryniec, Wąglikowice, Grzybowo, Grzybowski Młyn, Sycowa Huta, Lizaki, Juszki, Rotembark, Rybaki, Sarnowy, Stawiska, Nowa Kiszewa i Szenajda. Celem opracowania jest przedstawienie i analiza trzech potencjalnych wariantów odprowadzania ścieków z tych miejscowości: wariant I odprowadzanie ścieków do istniejących oczyszczalni ścieków; wariant II odprowadzanie ścieków do zbiorczych układów kanalizacyjnych zakończonych gminnymi oczyszczalniami ścieków; wariant III odprowadzanie ścieków do lokalnych układów kanalizacyjnych z lokalnymi oczyszczalniami ścieków. Zakres opracowania obejmuje: analizę stanu istniejącego; bilans ścieków; przedstawienie proponowanych wariantów odprowadzania ścieków; ocenę możliwości realizacji poszczególnych wariantów; orientacyjne oszacowanie kosztów realizacji inwestycji; podsumowanie i wnioski. 1.3 Materiały wyjściowe Niniejsze opracowanie wykonano w oparciu o następujące materiały źródłowe: Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza gminy Kościerzyna. Biuro Dokumentacji i Ochrony Przyrody. Gdańsk 1997r., Program Ochrony Środowiska na lata z uwzględnieniem perspektywy na lata Kościerzyna 2004r., Operat wodnoprawny do pozwolenia na wprowadzenie ścieków oczyszczonych z rozbudowanej oczyszczalni ścieków w m. Wielki Klincz do wód powierzchniowych rzeki Wierzycy, Kielce, 2011r., Operat wodnoprawny na pobór wód podziemnych i odprowadzenie ścieków w miejscowości Wdzydze Kiszewskie gm. Kościerzyna, Kościerzyna, 2004r., Operat wodnoprawny na wprowadzanie ścieków oczyszczonych do rzeki Pieliski w km 6+130, A. Malinowski, Kościerzyna, 2006r., Prawo Wodne (Dz. U Nr 115 poz z dnia 18 lipca 2001r. z późniejszymi zmianami), Mapy przeglądowe osnowy poziomej w skali 1:10 000, Wizja lokalna. Bibliografia [1] Gromadzki M., Bartel R., Radtke G., Sikora A Materiały do monografii przyrodniczej regionu gdańskiego. Tom IV. Część II. Przyroda Fauna i jej ochrona. Wydawnictwo Gdańskie. Gdańsk Strona 5

5 [2] Jańczak J., Maślanka W., Nowiński K Causes of polytrophism of three lakes in the Wdzydze Landscape Park. Limnol. Rev. 11 (3): [3] Radtke G Możliwości wychowu oraz spływu jednorocznych smoltów troci jeziorowej w górnej części zlewni Trzebiochy. Komunikaty Rybackie, 6: [4] Radtke G Możliwości i metody aktywnej ochrony troci jeziorowej (Salmo trutta m. lacustris) w zlewni jeziora Wdzydze - W: Rozród, podchów, profilaktyka ryb łososiowatych i innych gatunków (Red.) Z. Zakęś, K. Demska-Zakęś, A. Kowalska, D. Ulikowski. Wyd. IRŚ Olsztyn: [5] Radtke G., Bartel R Występowanie troci Salmo trutta L. w jeziorach północnej Polski w ujęciu historycznym i środowiskowym. [w]: Ocena i ochrona bioróżnorodności wód. (Red.) Jankun M., Furgała-Selezniow G., Woźniak M., Wiśniewska A.M. Wyd. AW Argi, Wrocław. [6] Radtke G., Grochowski A Ichtiofauna dorzecza Wierzycy. Rocz. Nauk. PZW, 12: [7] Radtke G., Grochowski A., Woźniewski M Ichtiofauna dorzecza Wdy. Rocz. Nauk. PZW, 16: [8] Sakowicz S Ichtiofauna potoku Trzebiocha. Rocz. Nauk Roln. 93 D: [9] Sakowicz S Rozród troci (Salmo trutta morpha lacustris L.) z jeziora Wdzydze. Rocz. Nauk Roln. 93 D: [10] WIOŚ Raport o stanie środowiska w województwie pomorskim w 2010 roku. Biblioteka monitoringu środowiska, Gdańsk. [11] Witkowski A., Kotusz J., Przybylski M Stopień zagrożenia słodkowodnej ichtiofauny Polski: Czerwona lista minogów i ryb - stan Chrońmy Przyr. Ojcz. 65(1): Charakterystyka ogólna gminy Kościerzyna Powierzchnia gminy Kościerzyna wynosi ha, z czego 47% stanowią lasy, 29,5% grunty orne, 5,7% wody. Ludność wynosi ok. 14 tys. Gmina Kościerzyna znajduje się w centrum województwa pomorskiego. Od północy graniczy z gminami Sulęczyno, Somonino, Stężyca; od wschodu z gminami Nowa Karczma i Liniewo; od południa z gminami Stara Kiszewa, Karsin i Dziemiany; a od zachodu z gminą Lipusz; graniczy również z Miastem Kościerzyna, które otoczone jest Gminą Wiejską Kościerzyna. Przez Gminę Kościerzyna przebiegają ważne szlaki komunikacyjne, jak droga krajowa nr 20 (trasa Stargard Szczeciński Gdynia), drogi wojewódzkie: 214 (trasa Łeba Warlubie), 221 (trasa Gdańsk Kościerzyna), 235 (trasa Korne Chojnice), a także linie kolejowe na trasach Gdynia Bydgoszcz i Gdynia Chojnice. Ponadto przez Gminę przebiegają międzynarodowe trasy rowerowe nr 11 Tysiąca Jezior oraz nr 12 Zamków Polski Północnej, a także trasy regionalne, m.in. nr 115 Kartuzy Stężyca Kościerzyna Stara Kiszewa Kaliska Osiek Grudziądz, nr 131 Chmielno Stężyca Kościerzyna Chojnice Debrzno. Gmina Kościerzyna położona jest na pograniczu Pojezierza Kaszubskiego i Borów Tucholskich. Występują tu charakterystyczne formy środowiska: pojezierne sandrowe i pojezierne morenowe, a co za tym idzie charakterystyczne lasy bukowo-dębowe (na morenach) i sosnowe (na sandrach). Gmina Kościerzyna posiada w południowej części dominujący charakter turystyczny. Istotną rolę odgrywają ośrodki wypoczynkowe, zabudowa letniskowa, campingi. W większości przeważa zabudowa zagrodowa i jednorodzinna. Na danym obszarze nie występują ośrodki i zakłady przemysłowe stwarzające negatywne oddziaływanie na środowisko wodne. Obszar opracowania położony jest w następujących obszarach chronionych: Obszar Natura 2000 PLH Jeziora Wdzydzkie, Obszar Natura 2000 PLB Bory Tucholskie, Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Wierzycy, Strona 6

6 Lipuski Obszar Chronionego Krajobrazu, Wdzydzki Park Krajobrazowy. 3 Charakterystyka terenu objętego opracowaniem 3.1 Hydrologia Obszar gminy Kościerzyna leży w obrębie trzech jednostek hydrograficznych: dorzecza Wdy, Wierzycy i Raduni. Dorzecza Raduni obejmują niewielkie fragmenty gminy na północ od wsi Skorzewo. Obszar położony generalnie na zachód od Kościerzyny i dróg łączących Kościerzynę z Kłobuczynem i Sarnowymi, wchodzi w skład zlewni Wdy, a na wschód - do nieco mniejszej zlewni Wieprzy. Obie wyżej wymienione zlewnie odwadniają ponad 95% powierzchni gminy. Oddzielone są one od zlewni Raduni działem wodnym I rzędu, biegnącym najwyższymi partiami terenu w tej części gminy. Granicę między zlewnią Wdy i Wierzycy stanowi dział wodny II rzędu. Został on przedstawiony na mapie. Rzeka Wierzyca na obszarze gminy na północ od m. Wielki Klincz płynie doliną szerokości m, a samo koryto rzeki ni jest szersze niż 2-4 m. Od granicy gminy, aż do ujścia do jez. Wierzysko rzeka płynie doliną równoleżnikową. Wypływając z jeziora rzeka zmienia kierunek na południkowy. Szerokość doliny wynosi tu m, a samo koryto ma szerokość 4-5 m. Na tym odcinku zlokalizowany jest posterunek wodowskazowy Sarnowy. Po wypłynięciu z jez. Zagnanie rzeka tworzy silne meandry. W okolicy m. Nowa Kiszewa rzeka wypływa poza granice gminy. W zlewni Wierzycy zlokalizowane są obecnie dwa zrzuty ścieków z oczyszczalni w Wielkim Klinczu (km wg IMGW) oraz z oczyszczalni w Kościerzynie. Zachodnia część gminy odwadniana jest przez środkowy odcinek rzeki Wdy, która wpływa na teren gminy poniżej jez. Schodno. Następnie płynie równoleżnikową doliną, w okolicach m. Wąglikowice skręca ma wschód i płynie południkowo wzdłuż drogi Wąglikowice - Czarlina. Na tym odcinku Wda jest wyprostowana i uregulowana. Po wypłynięciu z jez. Słupinko rzeka płynie do jez. Radolnego, będącego częścią kompleksu jez. Wdzydze Płn. Cześć północno-zachodnią i zachodnią gminy odwadniają liczne dopływu Wdy. Główny dopływ - Trzebiocha, w górnym biegu zwana Borową i Pilicą, w środkowym - Graniczną, a dopiero od jez. Sudomie - Trzebiochą, wpływa do Wdy w okolicach m. Loryniec. Poniżej zlokalizowany jest posterunek wodowskazowy Wawrzynowo. Borowa wypływa z jez. Sumino, przepływa przez jez. Gostomskie, a następnie płynie doliną niewyraźną, częściowo zabagnioną. Czarna Wda, zwana także Czystą Wodą wypływa z niszy źródlanej na pograniczu wysoczyzny morenowej i sandru, w który wcina się tworząc rynnę posiadającą strome zbocza i płaskie, częściowo zabagnione dno. Pilica jest dalszym ciągiem Borowej. W okolicach m. Kacza wpływają do Pilicy dwa dopływy: Dłużnica i Kania, która w górnym biegu nosi nazwę Owśniczka. Doliny tych rzek są wąskie i zazwyczaj charakteryzują się dość płaskim dnem. Rakownica wypływa w okolicach Skorzewa. W dolnym odcinku przepływa przez jeziora rynnowe: Wieprznickie, Garczyn i Graniczne. Rzeka Graniczna do jez. Sudomie płynie w zabagnionej dolinie, a od jez. Sudomie już jako Trzebiocha, wykorzystywana jest przez stawy w okolicach Grzybowskiego Młyna. Bardzo istotnym elementem w charakterystyce warunków hydrograficznych obszary opracowania są jeziora, których liczba jest znaczna. Największe z nich to kompleks jez. Wdzydze Północne, Radolne, Gołuń i Jelenie. Kompleks Wdzydze stanowi najpiękniejszy rejon wód stojących w województwie gdańskim. Wdzydze Północne są zagospodarowane rekreacyjnie (ośrodki wczasowe, zajazd, stanica wodna, usytuowane głównie na brzegach północnym i północno-wschodnim). Z pozostałych jezior gminy największe to; Sudomie, Osuszyno, Zagnanie i Gatno. Na terenie gminy 33 jeziora mają powierzchnię większą niż 10 ha. Najczęściej są to jeziora Strona 7

7 pochodzenia rynnowego, wytopiskowego i morenowego. Na uwagę zasługują również małe powierzchniowo oczka. W charakterystyce stosunków hydrograficznych nie można pominąć obszarów stale lub okresowo podmokłych. Występują one z reguły w obniżeniach dolinnych i bezodpływowych. Ich zasięg wykazuje znaczną zmienność w cyklu rocznym, osiągając maksymalne rozmiary na ogół wiosną. Największe zwarte kompleksy mokradeł występują w dnach rynien. W zlewni Wdy w granicach gminy zlokalizowane są obecnie dwa zrzuty ścieków z oczyszczalni w Łubianie do rzeki Pilicy (km 6+160) oraz z oczyszczalni we Wdzydzach Kiszewskich przez staw szuwarowy do jeziora Gołuń (kompleks jezior Wdzydzkich). Szczegółowy opis warunków hydrologicznych zamieszczony jest w załączniku nr 1 (opracowanie pn.: Hydrologiczna ocena możliwości wykorzystania wybranych cieków powierzchniowych w gminie Kościerzyna jako odbiorników ścieków oczyszczonych ). 3.2 Ukształtowanie terenu Obszar południowej gminy Kościerzyna charakteryzuje się dość zróżnicowanym ukształtowaniem terenu. Występują tu liczne wzniesienia morenowe, które stanowią większe lub mniejsze zgrupowanie pagórków. Obszar nachylony jest z północy i północnego wschodu na południe. Minimalna wysokość wynosi 133,9 m n.p.m. (Dolina rzeki Wdy). Na obszarze występują także obszary o płaskiej powierzchni oraz lekko palowanej. Zlokalizowane są tutaj liczne jeziora rynnowe, zagłębienia bezodpływowe. 3.3 Zaopatrzenie w wodę Obszar południowej gminy Kościerzyna zaopatrywany jest z lokalnych komunalnych ujęć wody oraz z ujęć indywidualnych. Wodociąg gminny doprowadzony jest do miejscowości Wdzydze, Loryniec, Wąglikowice, Grzybowo, Grzybowski Młyn, Sycowa Huta, Lizaki, Juszki oraz częściowo Sarnowy. Miejscowość Rybaki jest zaopatrywana z ujęcia żwirowni. Pozostałe miejscowości tj.: Gołuń, Czarlina, Stawiska, Nowa Kiszewa i Szenajda nie posiadają wodociągu i co za tym idzie, ludność zaopatruje się w wodę z własnych ujęć. 3.4 Odprowadzanie i oczyszczanie ścieków W gminie Kościerzyna eksploatowane są trzy oczyszczalnie ścieków zlokalizowane w następujących miejscowościach: Oczyszczalnia we Wdzydzach Kiszewskich Oczyszczalnia w Łubianie Oczyszczalnia w Wielkim Klinczu Pozostałe miejscowości na analizowanym obszarze gminy nie posiadają żadnych zbiorowych urządzeń kanalizacji sanitarnych i opierają się głównie na zbiornikach przydomowych. Wyjątek stanowią niektóre ośrodki wypoczynkowe posiadające własne oczyszczalnie ścieków. Dodatkowo w bezpośrednim sąsiedztwie analizowanego terenu gminy Kościerzyna znajduje się Miejska Oczyszczalnia Ścieków w Kościerzynie Oczyszczalnia we Wdzydzach Kiszewskich Układ technologiczny oczyszczalni ścieków we Wdzydzach Kiszewskich obejmuje procesy ich oczyszczania na drodze mechanicznej i biologicznej z chemicznym strącaniem fosforu. Oczyszczalnia składa się z następujących obiektów: punkt zlewny ścieków dowożonych o pojemności 3,0 m 3, napowietrzany zbiornik retencyjny ścieków o pojemności 9,0 m 3, zblokowany zespół urządzeń krata - piaskownik odtłuszczacz (KTP) o łącznej objętości 7,6 m 3, Strona 8

8 stopień chemiczny - zbiornik i instalacja dozowania PIX-u, reaktor z komorami biologicznego oczyszczania osadem czynnym i z osadnikami wtórnymi, filtr gruntowo - roślinny porośnięty pałką wodną i trzciną o objętości 390 m 3, staw labiryntowy o długości spływu ok. 360 m i powierzchni 602 m 2, urządzenie do odwadniania osadu nadmiernego z części biologicznej oczyszczalni typu DRAIMAD", poletko 6,0 m x 9,0 m do kompostowania osadu, komora skratek o pojemności 17 m 3, obiekty pomocnicze (budynek socjalny, zbiornik pomp recyrkulacyjnych, komora sprężarek (dmuchaw), urządzenie pomiarowe). W stosunku do pierwotnego układu technologicznego wyłączono z eksploatacji: I stopień oczyszczania biologicznego składający się z układu: komory tlenowe wysokoobciążone - osadnik wtórny (o pojemności 26,0 m 3 ), układu chemicznego strącania (obejmujący komory reakcji i osadnik). Dla tej oczyszczalni Gmina Kościerzyna posiada pozwolenie wodnoprawne (decyzja nr OŚGWLiR.I /04 z dnia r.) na wprowadzanie ścieków, po ich oczyszczeniu w mechaniczno-biologicznej oczyszczalni z symultanicznym strącaniem fosforu, do sztucznego stawu szuwarowego połączonego z jeziorem Gołuń w kompleksie jezior Wdzydzkich o RLM w zakresie poniżej 2000 w ilości: - w okresie sezonu letniego tj. od 20 czerwca do 31 sierpnia Q dmax = 165 m 3 /d Q dśr = 110 m 3 /d Q hmax = 13,8 m 3 /h - w okresie poza sezonem letnim tj. od 1 września do 19 czerwca Q dmax = 97,4 m 3 /d Q dśr = 65,0 m 3 /d Q hmax = 8,2 m 3 /h o następujących stężeniach zanieczyszczeń w odprowadzanych ściekach wyrażonych w: BZT 5 = 15,0 mg O 2/dm 3 ChZT = 70,0 mg O 2/dm 3 zawiesina og. = 25,0 mg/dm 3 azot og. = 30,0 mg N/dm 3 fosfor og. = 1,0 mg P/dm 3 Pozwolenie obowiązuje do dnia 31 sierpnia 2014 r. Podstawowym problemem związanym z odprowadzeniem ścieków oczyszczonych jest charakter odbiornika jezioro Gołuń (poprzez staw szuwarowy). Zgodnie z wymaganiami prawnymi (ustawa Prawo wodne art. 39) w takim przypadku konieczne jest zachowanie m.in.: odległości większej niż 1 km od granic kąpielisk, plaż publicznych nad wodami, czasu dopływu do jeziora wynoszącego co najmniej 1 dobę. W przypadku oczyszczalni we Wdzydzach Kiszewskich wymagania te nie są spełnione. Odległość do kąpieliska w miejscowości Wdzydze wynosi ok. 800 m, a czas dopływu jest trudny do jednoznacznego określenia z uwagi na zły stan techniczny stawu szuwarowego. Nawiązując jednak do zapisów Ustawy z dnia 3 czerwca 2005 r. o zmianie ustawy - Prawo wodne oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2005 r. Nr 130, poz. 1087, oraz z 2011r. Nr 32, poz. 159) Art. 15 można wnioskować, że dopuszczalne jest odprowadzanie ścieków z istniejących oczyszczalni w tych warunkach, jednak należy spodziewać się trudności przy określaniu warunków takiego korzystania z wód. Dodatkowym, bardzo ważnym czynnikiem warunkującym możliwości odprowadzania ścieków oczyszczonych do jeziora Gołuń jest ich negatywny wpływ na ichtiofaunę występującą w tym obszarze chronionym (siedliskowy obszar Natura 2000 PLH Strona 9

9 Jeziora Wdzydzkie i Wdzydzki Park Krajobrazowy). Aspekt ten jest szerzej przedstawiony w p. 3.5 niniejszego opracowania. Zgodnie z dokumentacją projektową oczyszczalnia we Wdzydzach Kiszewskich może przyjmować: ścieki bytowe (w tym dowożone taborem asenizacyjnym) w ilości Q dmax = 300 m 3 /d Q dśr = 250 m 3 /d ładunek zanieczyszczeń organicznych równy 86,4 kg BZT 5/d. Zgodnie z danymi z 2011 roku aktualne obciążenie hydrauliczne oraz ładunkiem zanieczyszczeń jest znacznie niższe i wynosi: w sezonie: Q dmax = 132 m 3 /d Q dśr = 108 m 3 /d Ł BZT5 = 43,0 kg/d poza sezonem: Q dmax = 75 m 3 /d Q dśr = 50 m 3 /d Ł BZT5 = 21,0 kg/d Oczyszczalnia w Łubianie Oczyszczalnia w Łubianie obejmuje dwa niezależne obiekty: mechaniczno-biologiczną oczyszczalnię ścieków sanitarnych powstających na terenie zakładu i w miejscowości Łubiana eksploatowaną przez Lubeko Sp. z o.o.; oczyszczalnię przemysłową dla ścieków technologicznych powstających w Zakładzie Porcelany Stołowej Lubiana S.A. Oba rodzaje ścieków łączą się we wspólnym kolektorze i wpływają do zbiornika retencyjno sedymentacyjnego. Do zbiornika tego odprowadzane są także wody opadowe z terenu zakładu. Następnie mieszanina ścieków sanitarnych, ścieków technologicznych, wód popłucznych oraz wód opadowych odprowadzana jest wspólnym kolektorem do odbiornika rzeki Pilicy. Właścicielem wylotu ścieków jest ZPS Łubiana S.A., który zobowiązał się do odbioru ścieków sanitarnych na podstawie umowy z Lubeko Sp. z o.o. Zakłady Porcelany Stołowej Lubiana S.A. w Łubianie posiadają pozwolenie wodnoprawne (decyzja nr OŚ (8)/06/07n z dnia r.) na wprowadzanie: a) ścieków przemysłowych będących mieszaniną: ścieków sanitarnych oczyszczanych na mechaniczno-biologicznej oczyszczalni ścieków, ścieków technologicznych oczyszczanych na oczyszczalni przemysłowej i wód popłucznych, w ilości: Q dmax = 1352,0 m 3 /d Q dśr = 1157,0 m 3 /d Q hmax = 148,4 m 3 /h oraz wód opadowych oczyszczanych w zbiorniku sedymentacyjno-retencyjnym z filtrem żwirowym, w ilości: Q = 774 dm 3 /s wspólnym wylotem do rzeki Pilicy o następujących stężeniach zanieczyszczeń w odprowadzanych ściekach: ph = 6,5-9,0 BZT 5 = 25,0 mg O 2/dm 3 ChZT = 125,0 mg O 2/dm 3 zawiesina og. = 35,0 mg/dm 3 azot og. = 30,0 mg N/dm 3 fosfor og. = 2,0 mg P/dm 3 Pozwolenie obowiązuje do dnia 12 sierpnia 2017 r. Strona 10

10 Ścieki sanitarne powstające na terenie Zakładu i w miejscowości Łubiana oczyszczane są w zmodernizowanej i rozbudowanej wysokosprawnej mechaniczno-biologicznej oczyszczalni ścieków, składającej się z: komory generacji LKT pompowni ścieków kraty schodkowej piaskownika reaktora biologicznego Biogradex 2 osadniki wtórne prasy osadów zbiornika PIX zadaszonych poletek osadowych znajdujących się na terenie zakładowego składowiska odpadów W skład reaktora Biogradex wchodzą następujące komory: dwie komory defosfatacji dwie komory denitryfikacji dwie komory nitryfikacji komora próżniowej modyfikacji osadu. Ścieki sanitarne oczyszczane są w mechaniczno-biologicznej oczyszczalni ścieków opartej na metodzie osadu czynnego. Technologia Biogradex pracuje na osadzie czynnym o stężeniu w komorze 8-12 kg s.m. osadu/m 3. Obciążenie ładunkiem osadu wynosi 0,05 kg BZT 5/kg s.m. osadu. Dzięki wykorzystaniu próżni w modyfikacji osadu czynnego uzyskuje się nową jakość osadu bardzo łatwo sedymentującego w osadniku wtórnym. Zgodnie z dokumentacją projektową przepustowość oczyszczalni wynosi: Q dśr = 360 m 3 /d Q dmax = 468 m 3 /d Q hmax = 35,1 m 3 /h przy dopuszczalnym obciążeniu ładunkiem zanieczyszczeń organicznych równym: Ł BZT5 = 199 kg/d. Aktualna wielkość obciążenia tej oczyszczalni wynosi: Q dśr = 240 m 3 /d Q dmax = 300 m 3 /d Q hmax = 22,5 m 3 /h Ł BZT5 = 144 kg/d. Zatem posiada ona zapas możliwości przyjęcia dodatkowego strumienia ścieków, wynoszącego: Q dśr = 120 m 3 /d, co odpowiada ok RLM (przy jednostkowym zużyciu wody równym 90 dm 3 /(M*d) Ł BZT5 = 55 kg/d, co odpowiada ok. 916 RLM (przy jednostkowym ładunku równym 60 g BZT 5/(M*d). Ilość aktualnie odprowadzanych ścieków przemysłowych (mieszanina ścieków sanitarnych i technologicznych) wspólnym wylotem do rzeki Pilicy wynosi: Q dśr = 950 m 3 /d Q dmax = 1110 m 3 /d Q hmax = 122,56 m 3 /h Oczyszczalnia w Wielkim Klinczu W Wielkim Klinczu eksploatowana jest mechniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków oparta na technologii reaktorów sekwencyjnych SBR firmy BIOVAC. Układ technologiczny obejmuje: pompownię ścieków, Strona 11

11 hermetyczną stację zlewczą ścieków dowożonych, zbiornik retencyjny ścieków dowożonych o pojemności użytkowej 60m 3, sito zintegrowane z piaskownikiem napowietrzanym, 2 zbiorniki retencyjne ścieków o pojemności użytkowej 130 m 3 każdy, układ 3 reaktorów SBR o pojemności 65 m 3 każdy wraz z instalacją dozowania PIX-u oraz 1 zbiornikiem tlenowej stabilizacji osadu o pojemności 65 m 3 ; układ 6 reaktorów SBR o pojemności 115 m 3 każdy wraz z instalacją dozowania PIXu oraz 3 zbiornikami tlenowej stabilizacji osadu o pojemności 115 m 3 każdy; prasę taśmową do odwadniania ustabilizowanego tlenowo osadu, plac składowy odwodnionego osadu o powierzchni 130 m 2. Dla oczyszczalni tej Gmina Kościerzyna posiada pozwolenie wodnoprawne (decyzja nr OŚ z dnia r.) na wprowadzanie oczyszczonych ścieków do rzeki Wierzycy, w ilości: Q dmax = 1120,57 m 3 /d Q dśr = 660,00 m 3 /d Q rokśr = m 3 /rok o następujących dopuszczalnych stężeniach zanieczyszczeń wyrażonych w: BZT 5 25,0 mg O 2/dm 3 ChZT 125,0 mg O 2/dm 3 zawiesina og. 35,0 mg/dm 3 azot og. 15,0 mg N/dm 3 fosfor og. 2,0 mg P/dm 3 Pozwolenie obowiązuje do dnia 7 listopada 2021 r. Zgodnie z dokumentacją projektową oczyszczalnia w Wielkim Klinczu może przyjmować: ścieki bytowe (w tym dowożone taborem asenizacyjnym) w ilości Q dmax = 1490 m 3 /d Q dśr = 860 m 3 /d ładunek zanieczyszczeń organicznych równy 562,52 kg BZT 5/d. Z uwagi na charakter pracy reaktorów nie określono przepływu maksymalnego godzinowego, a maksymalny przepływ chwilowy związany z zrzutem porcji ścieków oczyszczonych, równy: Q max = 43,7 m 3 /0,5h (reaktory SBR o poj. 115 m 3 ) Q max = 24,7 m 3 /0,5h (reaktory SBR o poj. 65 m 3 ). Zgodnie z danymi z 2011 roku aktualne obciążenie hydrauliczne oraz ładunkiem zanieczyszczeń jest znacznie niższe i wynosi: Q dmax = 215 m 3 /d Q dśr = 170 m 3 /d Ł BZT5 = 111,0 kg/d Dla oczyszczalni tej opracowano projekt rozbudowy kanalizacji sanitarnej obejmujący miejscowości: Nowy Klincz, Kościerska Huta, Dębogóry, Niedamowo, Nowy Podleś i Wielki Podleś (łącznie 1815 mieszkańców). Uwzględniając typowe wartości projektowe (wielkość rozbioru wody 90 dm 3 /(M*d), N d=2) zwiększy to obciążenie oczyszczalni o: Q dmax = 326,7 m 3 /d Q dśr = 163,35 m 3 /d Ł BZT5 = 108,9 kg/d Oczyszczalnia w wielkim Klinczu posiada zapas możliwości przyjęcia dodatkowego strumienia ścieków (ponad już zaprojektowanym), wynoszącego: zgodnie z obowiązującym pozwoleniem wodno-prawnym: Q dśr = 326,65 m 3 /d, co odpowiada ok RLM (przy jednostkowym zużyciu wody równym 90 dm 3 /(M*d) Strona 12

12 Ł BZT5 = 220,1 kg/d, co odpowiada ok RLM (przy jednostkowym ładunku równym 60 g BZT 5/(M*d) zgodnie z dokumentacją projektową: Q dśr = 526,65 m 3 /d, co odpowiada ok RLM (przy jednostkowym zużyciu wody równym 90 dm 3 /(M*d) Ł BZT5 = 342,65 kg/d, co odpowiada ok RLM (przy jednostkowym ładunku równym 60 g BZT 5/(M*d) Oczyszczalnia w Kościerzynie W mieście Kościerzyna eksploatowana jest mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków typu JHB, z węzłem retencyjno-uśredniającym ścieki surowe i końcową filtracją ścieków oczyszczonych. Układ technologiczny tej oczyszczalni obejmuje: halę krat (w tym awaryjnych) z komorą pomiarową ścieków surowych, stację zlewną ścieków dowożonych, zbiornik uśredniający, pompownię ścieków surowych, sześć zbiorników retencyjnych ścieków surowych (w tym 4 osadniki Imhoffa), dwa piaskowniki pionowo-wirowe, dwa reaktory typu JHB obejmujące komorę predenitryfikacji osadu recyrkulowanego, komorę beztlenową, komorę anoksyczną, komorę tlenową i komorę odtleniania, dwa pionowe osadniki wtórne, stacja dozowania PIX-u, halę filtrów, komorę pomiarową ścieków oczyszczonych, dwa zagęszczacze grawitacyjne, stację mechanicznego odwadniania i higienizacji osadu, kompostowię, place magazynowo-składowe osadu, surowców strukturalnych i kompostu. Dla oczyszczalni tej Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Wodociągi Kościerskie sp. z o.o. (obecnie Miejskie Przedsiębiorstwo Infrastruktury KOS-EKO Sp. z o.o.) posiada pozwolenie wodnoprawne (decyzja nr OŚ (8)/08/09 z dnia r.) na wprowadzanie ścieków do rzeki Bibrowa, w łącznej ilości: Q dmax = m 3 /d Q dśr = m 3 /d Q hmax = 500 m 3 /h Q hśr = 280 m 3 /h o następujących najwyższych dopuszczalnych wartościach wskaźników zanieczyszczeń: BZT 5 = 15,0 mg O 2/dm 3 ChZT = 125,0 mg O 2/dm 3 zawiesina og. = 35,0 mg/dm 3 azot og. = 15,0 mg N/dm 3 fosfor og. = 2,0 mg P/dm 3 Pozwolenie obowiązuje do dnia 19 sierpnia 2018 r. Projektowana wielkość oczyszczalni wynosi RLM, co odpowiada obciążeniu ładunkiem BZT 5 równym 2503 kg/d. Zgodnie z danymi z 2012 roku aktualne obciążenie hydrauliczne oraz ładunkiem zanieczyszczeń oczyszczalni w Kościerzynie wynosi: Q dmax = m 3 /d Q dśr = m 3 /d Q hmax = 252 m 3 /h Ł BZT5 = kg/d. Strona 13

13 Zatem oczyszczalnia w Kościerzynie posiada zapas możliwości przyjęcia dodatkowego strumienia ścieków, wynoszącego: Q dśr = 293 m 3 /d, co odpowiada ok RLM (przy jednostkowym zużyciu wody równym 90 dm 3 /(M*d) Ł BZT5 = 221 kg/d, co odpowiada ok RLM (przy jednostkowym ładunku równym 60 g BZT 5/(M*d) 3.5 Charakterystyka ichtiofauny Rzeki i jeziora położone w południowej części to specyficzne ekosystemy zasiedlone przez szereg gatunków ryb, w tym gatunki zagrożone i chronione. Obecnie stanowią one cenne obiekty przyrodnicze zarówno w skali lokalnej jak i ponadregionalnej. Z uwagi na tą specyfikę istnieje tu wiele form i obiektów ochrony przyrody. Ponadto wody te są użytkowane rybacko i wędkarsko. Te walory świadczą o wysokim potencjale przyrodniczym i decydują o dużej wartości turystycznej tego terenu. Z tego względu dbałość o stan jakości wód tego obszaru jest wyjątkowo istotna dla zachowania tych walorów w przyszłości. Obecnie do wód powierzchniowych w południowej części gminy Kościerzyna odprowadzane są oczyszczone ścieki z 4 oczyszczalni ścieków, tj. w Łubianie, Wielkim Klinczu, Kościerzyny i Wdzydz Kiszewskich. Oczyszczalnie w Wielkim Klinczu i Kościerzynie posiadają jeszcze duże rezerwy przyjęcia ścieków. Oczyszczalnia w Łubianie ma jeszcze takie niewielkie rezerwy, natomiast oczyszczalnia we Wdzydzach w pełni wyczerpała swoje możliwości. Z tych względów przyszłe rozpatrywanie wariantów powinno się odbywać w oparciu o istniejące oczyszczalnie w Wielkim Klinczu, Łubianie i Kościerzynie. Dalsze funkcjonowanie oczyszczalni we Wdzydzach Kiszewskich ze względu na odprowadzanie ścieków do jeziora Gołuń i wyczerpanie swego potencjału, stanowi istotne niebezpieczeństwo dla środowiska związanego z zespołem jeziora Wdzydze w tym przede wszystkim ichtiofauny. Z uwagi na takie zagrożenia, należałoby rozważyć opcję likwidacji tej oczyszczalni. Ewentualnym rozwiązaniem mogłoby być jej wykorzystanie, po modernizacji i zmniejszeniu wielkości zlewni, jako oczyszczalni lokalnej, odprowadzającej oczyszczone ścieki do gruntu. Dodatkowo na jakość wód obszaru południowej części mogą mieć wpływ zanieczyszczenia spływające z sąsiednich oczyszczalni gminnych, tj. Dziemiany (wpływ na zespół jeziora Wdzydze), Lipusz (rzeka Wda), Stężyca (rzeka Kania dopływ Pilicy) i Nowa Karczma (ciek z Lubania dopływ Wierzycy). Do wód powierzchniowych mogą przedostawać się też zanieczyszczenia z mniejszych, lokalnych oczyszczalni ścieków, np. przy ośrodkach wypoczynkowych, a także z innych niekontrolowanych źródeł. Zasadniczą część południowej części obszaru stanowią zlewnie rzek: górnej Wdy i górnej Wierzycy. W skład zlewni górnej Wdy (powyżej jeziora Wdzydze) na obszarze, poza ciekiem głównym, tj. Wdą, wchodzi dolny fragment systemu jej lewobrzeżnego dopływu Trzebiochy (w środkowym biegu nazywanej Pilicą), oraz kilka mniejszych dopływów. Trzebiocha przepływa przez zespół jezior: Sudomie, Mielnica i Żołnowo, położonych na południe od Kościerzyny. Wierzyca w pobliżu Kościerzyny przepływa przez jeziora: Wierzysko oraz Zagnanie. Największym dopływem Wierzycy na omawianym obszarze jest przepływająca przez Kościerzynę Bibrówka, uchodząca do jeziora Wierzysko. Fragment Wdy powyżej jeziora Wdzydze wraz z zespołem jezior Wdzydzkich oraz dolna Trzebiocha wchodzą w skład siedliskowego obszaru Natura 2000 PLH Jeziora Wdzydzkie i Wdzydzkiego Parku Krajobrazowego. Ponadto w/w rzeki są obiektem planowanego rezerwatu przyrody Wda-Trzebiocha. Odcinek Wierzycy poniżej jeziora Zagnanie wchodzi w skład Obszaru Chronionego Krajobrazu Dolina Wierzycy. Dane nt. ichtiofauny omawianego obszaru pochodzą z publikowanych [1, 3-9] i niepublikowanych materiałów zebranych przez Instytut Rybactwa Śródlądowego oraz ksiąg gospodarczych jezior. Przedstawiono też aktualne dane dotyczące statusu ochronnego gatunków i ich kategorii zagrożenia [11]. Strona 14

14 Istniejące punkty zrzutu oczyszczonych ścieków w południowej części : rzeka Pilica (Trzebiocha) odbiornik ścieków z oczyszczalni w Łubianie jezioro Gołuń odbiornik ścieków z oczyszczalni we Wdzydzach Kiszewskich rzeka Wierzyca odbiornik ścieków z oczyszczalni w Wielkim Klinczu jezioro Wierzysko i dalej rzeka Wierzyca (poprzez Bibrówkę) odbiornik ścieków z oczyszczalni w Kościerzynie. Potencjalne, rozpatrywane punkty zrzutu oczyszczonych ścieków: rzeka Trzebiocha i dalej rzeka Wda ewentualny odbiornik ścieków z oczyszczalni w Wąglikowicach rzeka Wierzyca ewentualny odbiornik ścieków z oczyszczalni w Nowej Kiszewie. Istniejące punkty zrzutu ścieków z poza terenu Gminy, posiadające wpływ na jakość wód obszaru : rzeka Wda odbiornik ścieków z oczyszczalni w Lipuszu rzeka Kania odbiornik ścieków z oczyszczalni w Stężycy jezioro Cheb (poprzez ciek Przerębel) odbiornik ścieków z oczyszczalni w Dziemianach. ciek z Lubania (dopływ do Wierzycy powyżej Wielkiego Klincza odbiornik ścieków z oczyszczalni w Lubaniu, Gmina Nowa Karczma) Rzeka Pilica - Łubiana Pilica na wysokości Łubiany ma ok. 6-7 m. szerokości i 0,6-0,8 m głębokości. Na dnie przeważa piasek i muł. Na odcinku Pilicy objętym oddziaływaniem oczyszczalni występują następujące gatunki ryb: - troć jeziorowa (Salmo trutta m. lacustris) - kiełb (Gobio gobio) - płoć (Rutilus rutilus) - okoń (Perca fluviatilis) - ukleja (Alburnus alburnus) - koza (Cobitis taenia) - szczupak (Esox lucius) - ciernik (Gasterosteus aculeatus) - jazgarz (Gymnocephalus cernuus) - różanka (Rhodeus sericeus) - kleń (Leuciscus cephalus) - lin (Tinca tinca) - węgorz (Anguilla anguilla) - leszcz (Abramis brama) - krąp (Blicca bjoerkna) - wzdręga (Scardinius erythrophthalmus) Wśród występujących gatunków ryb, 2 gatunki tj. koza i różanka są chronione prawem krajowym (Dz. U. Nr 237 / 2011, poz. 1419) i europejskim - Załącznik II Dyrektywy Siedliskowej Unii Europejskiej (Dz. U. UE L / 1992 Nr 206, poz 7). Cennym gatunkiem występującym w Pilicy jest troć jeziorowa. Rybę tą wprowadzono w dorzecze górnej Trzebiochy (Pilicy) w 1991r. w celu wzmocnienia i zabezpieczenia troci w jeziorze Wdzydze ze względu na pogarszające się warunki na tarliskach w dolnej Trzebiosze. W Pilicy troć znalazła dogodne warunki rozwoju ze względu na stosunkowo dobrą jakość wody i termikę. Od tego momentu prowadzone są systematyczne zarybienia rzeki Pilicy trocią oraz prowadzony jest coroczny monitoring liczebności narybku oraz gniazd tarłowych [3-4]. Wyrośnięte w Pilicy smolty troci spływają w kierunku jeziora Wdzydze zasilając tamtejszą populację. Strona 15

15 Wśród występujących w Pilicy gatunków, najwyższą kategorię zagrożenia posiada troć jeziorowa (EN gatunki silnie zagrożone). Niższą kategorię posiada różanka (VU gatunki narażone na wyginięcie), a pozostałe gatunki posiadają najniższą kategorię zagrożenia (LC najmniejszej troski), przy czym węgorz jest gatunkiem w kategorii CD zależny od ochrony, tj. od zarybiania Jezioro Gołuń Wdzydze Kiszewskie Jezioro Gołuń posiada powierzchnię 321 ha i maksymalną głębokość 18 m. Jezioro to stanowi wschodnie ramię kompleksu jeziora Wdzydze. W skład ichtiofauny jeziora wchodzą: - troć jeziorowa (Salmo trutta m. lacustris) - kiełb (Gobio gobio) - płoć (Rutilus rutilus) - okoń (Perca fluviatilis) - ukleja (Alburnus alburnus) - koza (Cobitis taenia) - szczupak (Esox lucius) - ciernik (Gasterosteus aculeatus) - jazgarz (Gymnocephalus cernuus) - różanka (Rhodeus sericeus) - lin (Tinca tinca) - węgorz (Anguilla anguilla) - leszcz (Abramis brama) - krąp (Blicca bjoerkna) - wzdręga (Scardinius erythrophthalmus) - sandacz (Sander lucioperca) - sielawa (Coregonus albula) - sieja (Coregonus lavaretus) - karaś (Carassius carassius) - karaś srebrzysty (Carassius gibelio) - miętus (Lota lota) - słonecznica (Leucaspius delineatus) Wśród występujących w jeziorze Gołuń gatunków ryb, koza i różanka są chronione prawem krajowym (Dz. U. Nr 237 / 2011, poz. 1419) i europejskim - Załącznik II Dyrektywy Siedliskowej Unii Europejskiej (Dz. U. UE L / 1992 Nr 206, poz 7). Ponadto sieja i sielawa wymienione są w Załączniku V Dyrektywy Siedliskowej. Najwyższą kategorię zagrożenia posiada troć jeziorowa (EN gatunki silnie zagrożone). Jezioro Gołuń jako część kompleksu jeziora Wdzydze stanowi macierzysty zbiornik troci jeziorowej (tzw. wdzydzkiej), dlatego forma troci jest w tym jeziorze tzw. endemitem. W jeziorze Wdzydze populacja troci jest najliczniejszą w Polsce [4-5]. Stan liczebności populacji tarłowej samic określa się na ok osobników. Smolty troci po spłynięciu do jeziora rozpoczynają tu żerowanie i odrost, by po kilku latach jako dorosłe osobniki wpłynąć ponownie do rzek na tarło. Inne gatunki wymienione w Czerwonej liście minogów i ryb to gatunki z kategorii VU (gatunki narażone na wyginięcie). Zalicza się do nich: sieja, sielawa, miętus i różanka. Gatunkiem z kategorii NT (bliskim zagrożenia) jest karaś. Z uwagi na pogarszające się warunki termiczno-tlenowe w jeziorze, oraz eutrofizację zbiornika, najbardziej narażonymi na wyginięcie rodzimymi gatunkami w jeziorze Gołuń są gatunki o najwyższych wymaganiach środowiskowych tj. troć jeziorowa i miętus, oraz sielawa. Głównymi użytkowymi gatunkami ryb poławianymi w jeziorze Gołuń są: leszcz, płoć, węgorz, szczupak i okoń. Jakość wód jeziora Gołuń ma bezpośredni wpływ na stan populacji ryb całego systemu jeziora Wdzydze. Jezioro Gołuń zarybiane jest: sieją, szczupakiem i węgorzem. Ponadto zespół jeziora Wdzydze zarybiany jest trocią jeziorową i sielawą. Strona 16

16 3.5.3 Rzeka Wierzyca Wielki Klincz Wierzyca na wysokości Wielkiego Klincza ma szerokość ok. 4-6 m i głębokość ok. 0,6-0,8 m. Dno rzeki jest piaszczysto-muliste. W rzece Wierzycy na omawianym odcinku występują następujące gatunki ryb: - pstrąg potokowy (Salmo trutta m. fario) - kiełb (Gobio gobio) - płoć (Rutilus rutilus) - okoń (Perca fluviatilis) - ukleja (Alburnus alburnus) - koza (Cobitis taenia) - piskorz (Misgurnus fossilis) - szczupak (Esox lucius) - ciernik (Gasterosteus aculeatus) - cierniczek (Pungitius pungitius) - jazgarz (Gymnocephalus cernuus) - słonecznica (Leucaspius delineatus) Z występujących na tym odcinku Wierzycy gatunków ryb, 2 gatunki tj. koza i piskorz są chronione prawem krajowym (Dz. U. Nr 237 / 2011, poz. 1419) i europejskim - Załącznik II Dyrektywy Siedliskowej Unii Europejskiej (Dz. U. UE L / 1992 Nr 206, poz 7). Wśród wymienionych gatunków, piskorz posiada najwyższą kategorię zagrożenia, tj VU (narażony na wyginięcie). Obecność pstrąga potokowego związana jest z zarybieniami prowadzonymi przez użytkownika rybackiego tego odcinka Jezioro Wierzysko Kościerzyna Jezioro ma powierzchnię 57,5 ha i maksymalną głębokość 7,6 m. Do jeziora Wierzysko poprzez rzekę Bibrówkę spływają ścieki z oczyszczalni w Kościerzynie. Wśród gatunków występujących w jeziorze należy wymienić: - kiełb (Gobio gobio) - płoć (Rutilus rutilus) - okoń (Perca fluviatilis) - ukleja (Alburnus alburnus) - koza (Cobitis taenia) - szczupak (Esox lucius) - ciernik (Gasterosteus aculeatus) - jazgarz (Gymnocephalus cernuus) - różanka (Rhodeus sericeus) - lin (Tinca tinca) - węgorz (Anguilla anguilla) - leszcz (Abramis brama) - krąp (Blicca bjoerkna) - wzdręga (Scardinius erythrophthalmus) - sieja (Coregonus lavaretus) - sandacz (Sander lucioperca) - karaś (Carassius carassius) - karaś srebrzysty (Carassius gibelio) - piskorz (Misgurnus fossilis) - słonecznica (Leucaspius delineatus) Z pośród gatunków chronionych w Polsce (Dz. U. Nr 237 / 2011, poz. 1419) i prawem europejskim - Załącznik II Dyrektywy Siedliskowej Unii Europejskiej (Dz. U. UE L / 1992 Nr 206, poz 7) należy wymienić: piskorza, kozę i różankę. Ponadto sieja, którą zarybiane jest jezioro, wymieniona jest w Załączniku V Dyrektywy Siedliskowej. Wśród występujących gatunków wysoką kategorię zagrożeń (VU narażone na wyginięcie) posiadają: piskorz i różanka. Jezioro zarybiane jest także węgorzem i sandaczem. Wzdłuż linii brzegowej jeziora Wierzysko przebiega granica Gminy. Jakość wód jeziora ma wpływ na Strona 17

17 jakość wód rzeki Wierzycy poniżej wypływu oraz jeziora Zagnanie położonego poniżej. Ostatnie badania WIOŚ [10] wykazały zły stan fizykochemiczny wody w jeziorze Wierzysko oraz w rzece Wierzycy poniżej niego. Ponadto poziom eutrofizacji jeziora jest bardzo wysoki ze względu na ponadnormatywną zawartość substancji biogennych (związków azotu i fosforu) Rzeka Trzebiocha i Wda poniżej ujścia Trzebiochy Wąglikowice Trzebiocha przed ujściem do Wdy ma ok. 7 m szerokości i 0,6 m głębokości. Na dnie przeważa piasek z niewielkimi płatami żwiru. W dolnej Trzebiosze oraz Wdzie poniżej ujścia Trzebiochy występują następujące gatunki ryb: - troć jeziorowa (Salmo trutta m. lacustris) - kiełb (Gobio gobio) - płoć (Rutilus rutilus) - okoń (Perca fluviatilis) - ukleja (Alburnus alburnus) - koza (Cobitis taenia) - szczupak (Esox lucius) - ciernik (Gasterosteus aculeatus) - cierniczek (Pungitius pungitius) - jazgarz (Gymnocephalus cernuus) - różanka (Rhodeus sericeus) - lin (Tinca tinca) - kleń (Leuciscus cephalus) - węgorz (Anguilla anguilla) - leszcz (Abramis brama) - krąp (Blicca bjoerkna) - wzdręga (Scardinius erythrophthalmus) - miętus (Lota lota) - słonecznica (Leucaspius delineatus) - karaś (Carassius carassius) - karaś srebrzysty (Carassius gibelio) Z gatunków ryb występujących w Trzebiosze i Wdzie, koza i różanka są chronione prawem krajowym (Dz. U. Nr 237 / 2011, poz. 1419) i europejskim - Załącznik II Dyrektywy Siedliskowej Unii Europejskiej (Dz. U. UE L / 1992 Nr 206, poz 7). Zarówno Wda powyżej jeziora Wdzydze jak i Trzebiocha stanowią tarliska troci z jeziora Wdzydze oraz są miejscami odrostu narybku i szlakiem migracji spływających do jeziora smoltów troci. Wśród występujących w rzekach ryb, najwyższą kategorię zagrożenia posiada troć jeziorowa i miętus (EN gatunki silnie zagrożone). Liczebność troci i miętusa na omawianych odcinkach Wdy i Trzebiochy wyraźnie spadła w drugiej połowie XX wieku i obecnie utrzymuje się na niskim poziomie. Przyczynę tego zjawiska upatruje się w spadku poziomu wód i zaniku naturalnych siedlisk i dogodnych tarlisk po przeprowadzeniu prac melioracyjnych w systemie Wdy powyżej jeziora Wdzydze w latach 50-tych i 60-tych XX wieku, oraz w latach późniejszych. Poza zmniejszeniem liczebności obu w/w gatunków, po przeprowadzeniu regulacji rzek w rzekach nastąpił całkowity zanik innych, obserwowanych wcześniej a obecnie chronionych: minoga strumieniowego (Lampetra planeri) i piskorza (Misgurnus fossilis) [8]. Jeszcze na przełomie lat 50-tych i 60-tych, Trzebiocha i Wda poniżej Loryńca stanowiły podstawową część tarlisk troci z jeziora Wdzydze [9]. Po przeprowadzeniu prac melioracyjnych poziom wód w okolicznych jeziorach i rzekach opadł o ponad 1 metr, a koryta rzek zostały uregulowane, co przyczyniło się do pogorszenia się warunków do tarła i odrostu ryb zarówno w jeziorach jak i w rzekach. Od tamtego momentu zasadniczo zmniejszyły się połowy rybackie w jeziorach, jak i spadły liczebności ryb w rzekach, w tym troci jeziorowej. W Trzebiosze prowadzony jest regularny monitoring ichtiofauny, oraz liczebności narybku i gniazd tarłowych troci jeziorowej [4]. Obecnie na tarliskach troci w Trzebiosze i Wdzie poniżej Loryńca obserwuje się od kilku do kilkunastu gniazd troci oraz nieliczny narybek. Strona 18

18 Ponadto w dolnym fragmencie cieku Dębrznica (ciek z Jeziora Kramsko Duże), przy wyższych stanach wody obserwowano: płoć, okonia, kiełbia, ciernika, cierniczka, krąpia, słonecznicę i szczupaka, a okresowo także narybek troci. Ryby te pojawiały się okresowo wstępując z Trzebiochy i spływając z jezior położonych powyżej Rzeka Wierzyca Nowa Kiszewa Wierzyca w okolicy Nowej Kiszewy ma ok. 5-6m szerokości i 0,4-0,6m głębokości. Na omawianym odcinku Wierzycy występują następujące gatunki ryb i minogów: - kiełb (Gobio gobio) - płoć (Rutilus rutilus) - okoń (Perca fluviatilis) - ukleja (Alburnus alburnus) - koza (Cobitis taenia) - szczupak (Esox lucius) - ciernik (Gasterosteus aculeatus) - różanka (Rhodeus sericeus) - kleń (Leuciscus cephalus) - jelec (Leuciscus leuciscus) - węgorz (Anguilla anguilla) - słonecznica (Leucaspius delineatus) - śliz (Barbatula barbatula) - minóg strumieniowy (Lampetra planeri) - piskorz (Misgurnus fossilis) Wśród występujących na tym odcinku Wierzycy gatunków, zarówno chronione prawem krajowym (Dz. U. Nr 237 / 2011, poz. 1419) jak i europejskim - Załącznik II i V Dyrektywy Siedliskowej Unii Europejskiej (Dz. U. UE L / 1992 Nr 206, poz 7) są: minóg strumieniowy, koza, różanka i piskorz. Ponadto chroniony (Dz. U. Nr 237 / 2011, poz. 1419) jest także śliz. Wśród występujących gatunków najwyższą kategorię zagrożeń posiadają: minóg strumieniowy, różanka i piskorz (kategoria VU narażone na wyginięcie). Natomiast występujący na tym odcinku jelec posiada kategorię NT (bliski zagrożenia). Za najcenniejsze ryby tego odcinka można uznać gatunki reofilne (prądolubne), takie jak: minóg strumieniowy, śliz i jelec, oraz inne w/w gatunki chronione, w tym piskorza. Na tym odcinku Wierzycy najprawdopodobniej nastąpił całkowity zanik występującego wcześniej miętusa. Liczebności pozostałych cennych gatunków są śladowe. Drastyczny spadek liczebności gatunków reofilnych (typowo rzecznych) można łączyć z prowadzonymi wcześniej pracami regulacyjnymi koryta Wierzycy i spadkiem poziomu wód. Ponadto na tym odcinku zlokalizowanych jest kilka piętrzeń uniemożliwiających migrację ryb, co w przypadku niekorzystnych dla ichtiofauny zmian środowiskowych uniemożliwia jej rekolonizację i odbudowę populacji oraz pogłębia ryzyko zaniku najcenniejszych i chronionych gatunków. Jakość wody była badana na tym odcinku przez WIOŚ w 2010 r. [10] i wykazała zły (poniżej dobrego) stan fizykochemiczny Istniejące punkty zrzutu ścieków z poza terenu Rzeka Wda poniżej Lipusza We Wdzie poniżej Lipusza występuje szereg gatunków ryb, w tym chronione: koza i różanka. Ponadto najcenniejszym gatunkiem jest troć jeziorowa. We Wdzie na odcinku Krugliniec-Płocice, obecnie znajdują się główne tarliska troci z jeziora Wdzydze i tam prowadzony jest systematyczny monitoring liczebności narybku troci oraz gniazd tarłowych [4]. W ostatnich latach corocznie na tarliskach obserwuje się ok gniazd tarłowych oraz liczny narybek troci. Rzeka ta jest regularnie zarybiana wylęgiem troci. Ilość i jakość zanieczyszczeń spływających z oczyszczalni w Lipuszu może mieć wpływ nie tylko na jakość wody na tarliskach troci we Wdzie poniżej Kruglińca, ale też na jakość wody w jeziorze Schodno położonym w biegu Wdy oraz na Wdę poniżej Schodna, w obszarze Strona 19

19 . Może się to przekładać bezpośrednio na stan populacji ryb w wodach na terenie, w tym troci z jeziora Wdzydze. Jezioro Cheb z ciekiem Przerębel poniżej Dziemian Powierzchnia jeziora wynosi 36,0 ha, a maksymalna głębokość 5,5 m. W jeziorze Cheb wśród występujących gatunków ryb, chronione prawem są: koza i różanka. Z pośród gatunków użytkowych największy udział w połowach rybackich miały: leszcz, płoć, węgorz, sandacz, szczupak, krąp i okoń. Jezioro to poprzez ciek Przerębel ma połączenie z jeziorem Słupino, oraz Słupinko na terenie i dalej z systemem jeziora Wdzydze. Z tego powodu jakość wody w jeziorze Cheb rzutuje na jakość wody w pozostałych jeziorach i wpływa na stan populacji ryb w obszarze w tym troci jeziorowej. Ostatnie badania [2] wykazały bardzo silną politrofię jezior Cheb i Słupino ze względu na wysoki ładunek dopływających biogenów. Do jeziora Cheb odprowadzane są ścieki z oczyszczalni w Dziemianach. Jezioro zarybiane jest węgorzem i sandaczem. Rzeka Kania poniżej Stężycy Skład ichtiofauny tego niewielkiego strumienia jest ubogi. Najliczniej występuje ciernik i cierniczek. Na początku lat 90-tych XX wieku, ze względu na dobrą jakość wody i korzystne warunki termiczne w rzece Kani wprowadzono do niej troć jeziorową w celu wzmocnienia i zabezpieczenia populacji wdzydzkiej. Wyrośnięte w Kani smolty troci spływały wówczas do jeziora Wdzydze. Obecnie rzeka w górnym biegu zanieczyszczana jest ściekami z oczyszczalni w Stężycy, co przekłada się bezpośrednio na jakość wody w dolnym biegu Kani oraz jej recypienta Pilicy (Trzebiochy). Dopływ z Lubania Wśród ichtiofauny tego niewielkiego cieku obserwowano jedynie cierniczka. Do strumienia w na wysokości Lubania odprowadzane są oczyszczone ścieki z gminnej oczyszczalni w Lubaniu dla Gminy Nowa Karczma. Jakość wód tego strumienia może mieć wpływ na jakość wód Wierzycy w okolicy Wielkiego Klincza. 3.6 Warunki demograficzne Na podstawie informacji otrzymanych z Urzędu liczba mieszkańców zameldowanych na pobyt stały i czasowy w poszczególnych miejscowościach na analizowanym obszarze, wg stanu na 23 luty 2012 roku, przedstawiono w tabeli 1. Tabela 1 mieszkańców zameldowanych na pobyt stały i czasowy w poszczególnych miejscowościach na analizowanym obszarze Miejscowość osób pobyt stały pobyt czasowy łącznie Czarlina Czarlina osada Debrzyno Gołuń Grzybowo Grzybowski Młyn Juszki Kruszyna Lizaki Loryniec Nowa Kiszewa Rybaki Rotembark Sarnowy Strona 20

20 Miejscowość osób pobyt stały pobyt czasowy łącznie Skoczkowo Stawiska i Małe Stawiska Sycowa Huta Szenajda Szludron Wawrzynowo Wąglikowice Wdzydze Zabrody Suma Zgodnie z Koncepcją Programowo Przestrzenną budowy oczyszczalni ścieków i kanalizacji sanitarnej dla gmin Kościerzyna, Dziemiany, Lipusz, Czarna Woda, Stara Kiszewa i Karsin opracowaną w 1999, dla prognozowano niewielki wzrost liczby ludności na poziomie 5-10% w okresie 10 lat. W Tabeli 2 porównano liczbę mieszkańców (bez turystów) z 1999 roku ze stanem aktualnym wskazując tendencje demograficzne. Tabela 2 Dynamika zmian liczby mieszkańców w poszczególnych miejscowościach na analizowanym obszarze Miejscowość osób 1999 rok 2011 rok zmiana w % Czarlina ,9 Debrzyno ,4 Gołuń ,0 Grzybowo ,0 Grzybowski Młyn ,3 Juszki ,4 Lizaki ,5 Loryniec ,0 Nowa Kiszewa ,3 Rybaki ,5 Sarnowy ,8 Stawiska ,4 Sycowa Huta ,8 Szenajda ,9 Szludron ,7 Wąglikowice ,3 Wdzydze ,8 Zabrody ,6 Łącznie ,1 Przedstawione w tabeli 2 dane dotyczące liczby ludności wskazują, że analizowany obszar charakteryzuje stosunkowo dynamicznym wzrostem liczby ludności. Dla części miejscowości sięga on nawet 20-30% w skali 12 lat. Występują tu jednak także miejscowości o ujemnym przyroście liczby mieszkańców. Średnia wielkość wzrostu liczby Strona 21