6. Grzyby Fungi. Autor: Emilia Ossowska. Słownik pojęć mykologicznych
|
|
- Bernard Jaworski
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 6. Grzyby Fungi Autor: Emilia Ossowska Słownik pojęć mykologicznych APOTECJA miseczka, typ owocnika o otwartej warstwie rodzajnej (hymenium). Pod względem kształtu mogą być miseczkowate, koliste, kanciaste, nieregularne: są zagłębione w plesze lub wyniesione. miseczki lecideowe- są z reguły ciemne, z brzeżkiem bez glonów, najczęściej tej samej barwy co tarczka; miseczki lekanorowe- brzeżek różni się barwą od tarczki. ASKOSTROMY pseudotecja, worki powstają wewnątrz istniejącej wcześniej podkładki (stromy); powstające skupienia worków nie wytwarzają własnej ścianki (otoczone są jedynie strzępkami podkładki); tak zbudowanych owocników nie da się oddzielić od podkładki. BAZYDIOSPORY zarodniki u podstawczaków; powstają na szczycie palczastych wyrostków- sterygm, znajdujących na podstawce (bazydium). ECYDIUM ognik utwór (grupa strzępek) powstający w cyklu życiowym grzybów z rodzaju Puccinia; miejsce produkcji ecydiospor, czyli zarodników ognikowych. GAMETANGIOGAMIA kopulacja dwóch gametangiów: gametangium męskie (plemnia) wytwarzające plemniki i gametangium żeńskie (lęgnia) zawierające komórkę jajową. Produktem zlania się dwóch gamet jest zygota. GRZYBNIA główna masa grzyba zbudowana ze strzępek wnikających w podłoże i czerpiących z niego pożywienie lub tworzących zwarte sploty, z których zbudowane są m.in. owocniki. HYMENIUM warstwa rodzajna, w skład której wchodzą u podstawczaków podstawki, wstawki (parafizy), przypominające kształtem niedorozwinięte podstawki oraz rozwierki (cystydy), które są wyższe od podstawek, u workowców worki i wstawki HYMENOFOR część owocnika, na której występuje warstwa hymenialna, wytwarzająca zarodniki. Hymenofor może być różnie zbudowany: rurkowaty- ma postać gęsto obok siebie ustawionych drobnych rureczek. Na ich wewnętrznej stronie znajduje się hymenium złożone ogromnej liczby podstawek i występujących między nimi komórek płonnych np. u Boletus fragillipes; blaszkowaty- ma postać promieniście ułożonych blaszek, na powierzchni których znajduje się warstwa rodzajna np. u Agaricus bisporus; kolczasty- ma postać wypustek np. u Sarcodon imbricatus. KLEJSTOTECJA worki tworzą się w niewielkich, kulistawych, całkowicie zamkniętych owocnikach; worki uwalniają się przez pęknięcie ściany owocnika lub jej rozkład. Strona 1
2 KOMÓRCZAK komórka wielojądrowa, u grzybów często jako nitkowate, wielojądrowe twory, których ciało nie jest podzielone poprzecznymi ścianami komórkowymi. KONIDIA zarodniki grzybów powstające na drodze bezpłciowej przez odcinanie pojedynczych komórek na końcach. KONIUGACJA GAMET łączenie i zlewanie się gamet: Typy: izogamia- gamety nie różnią się wielkością i budową; heterogamia (anizogamia)- gamety różnią się wielkością, budową i kształtem; oogamia- forma heterogamii, gameta żeńska jest duża, pozbawiona wici (komórka jajowa), męska zaś mała i ruchliwa (plemnik). OWOCNIK część grzybni zbudowana ze zbitych strzępek, tworzących zwykle określoną formę np. kapelusza, w której powstają zarodniki: Typy owocników u podstawczaków: owocnik gymnokarpiczny- hymenofor jest odsłonięty i wystawiony na działanie czynników zewnętrznych np. w rzędzie Polyporales. owocnik hemiangiokarpiczny- młody hymenofor otoczony jest osłonami, które pękają w trakcie rozwoju owocnika i hymenium styka się z atmosferą np. w rzędzie Agaricales. owocnik angiokarpiczny- hymenofor jest szczelnie zamknięty w owocniku, który otwiera się po dojrzeniu zarodników np. w rzędzie Phallales. PARAFIZY- wstawki, płonne strzępki w hymenium stojące między workami lub podstawkami PARENTOSOM błoniasty kapturek przylegający do septy. Dzięki niemu zachowana jest ciągłość plazmy w całej grzybni i jednocześnie uniemożliwiona jest wędrówka większych organelli np. jąder. PERYDIOLE są to twarde ciałka występujące wewnątrz owocników, wytwarzają owocniki w rzędzie Nidulariales. Mają soczewkowaty kształt i zawierają glebę. PERYTECJA (OTOCZNIE) kulistawe, na ich szczycie powstaje otwór, przez który worki lub zarodniki wydostają się na zewnątrz PODKŁADKA- płone struktury zbudowane ze zbitej grzybni, na nich produkowane są różne typu zarodników PODSTAWKA (BAZYDIUM): Typy podstawek: holobazydium podstawka jednokomórkowa (homobazydium). Komórka podstawki nie wytwarza ścian poprzecznych ani podłużnych, sterygmy wykształcają się na jej szczycie. fragmobazydium podstawka czterokomórkowa (heterobazydium). Po podziale redukcyjnym podstawka taka wytwarza ściany komórkowe, dzielące ją na cztery części. Z każdej komórki wyrasta jedna sterygma i tworzy się na niej zarodnik. Ściany komórkowe mogą się zakładać podłużnie lub poprzecznie. Podstawki zebrane są u większości gatunków podstawczaków w warstwę rodzajną- hymenium. Strona 2
3 RIZOMORFY mają postać sznura, który przemieszcza w podłożu, w którym grzyb występuje np. u grzybów pasożytniczych, umożliwiają zajmowanie nowych siedlisk. SKLEROCJUM (SPORYSZ) utwory kuliste pełniące rolę przetrwalnikową, są wytwarzane kiedy występują niekorzystne warunki środowiska np. u Claviceps purpurea. SOMATOGAMIA kopulacja dwóch strzępek; dwie grzybnie różnych znaków, rozrastając się zbliżają się ku sobie. Gdy się zetkną, wówczas ściana komórkowa w miejscu styku znika i następuje połączenie się zawartości obu komórek. SPERMATYZACJA kopulacja spermacjum i gametangium żeńskiego lub strzępki przyjmującej; gametangium męskie jest zredukowane do spermacjum, które jest przenoszone na gametangium żeńskie. SPORANGIUM zarodnia wewnątrz której występują zarodniki. Dojrzała zarodnia pęka powodując uwolnienie się zarodników np. w rzędzie Mucorales. SPORANGIOFOR strzępka skierowana w górę, na szczycie której znajduje się kulista zarodnia (sporangium) np. w rzędzie Mucorales. SPORY (ZARODNIKI) Typy zarodników u grzybów z uwzględnieniem zdolności do ruchu: zoospory- zarodniki ruchliwe, zaopatrzone w wić; aplanospory- zarodniki nieruchome; Podział zarodników ze względu na miejsce powstania: endpospory- zarodniki nieruchome, tworzące się wewnątrz zarodni np. zarodniki u Rhizopus nigricans. egzospory- zarodniki nieruchome, tworzące się na zewnątrz zarodni np. bazydiospory u Agaricus bisporus. SPRZĄŻKA boczny wyrostek; twór charakterystyczny dla podstawczaków tworzony przy podziale komórek strzępki. STRZĘPKA nitkowaty, rozgałęziony twór tworzący grzybnię, często podzielony poprzecznymi przegrodamiseptami. TELIOSPORY dwukomórkowe (każda komórka 2-jądrowa) zarodniki zimowe wytwarzane u rdzy pod koniec sezonu, pełnią funkcje przetrwalnikowe; zimują w glebie UREDOSPORY zarodniki letnie u rdzy WOREK typ zarodni występujący w gromadzie Ascomycota; Typy worków: worki prototunikowe pozbawiona mechanizmów otwierających, zarodniki uwalniają się po rozpadzie ściana worka: worki jednotunikowe wieczkowe otwierają się wieczkiem; worki jednotunikowe bezwieczkowe posiadają pierścień otwierający; Strona 3
4 worki dwutunikowe ściana zbudowana jest z dwóch warstw: zewnętrznej mocnej i sztywnej, otwierającej się na szczycie oraz wewnętrznej elastycznej, wysuwającej się pod wpływem pęcznienia substancji obecnej pomiędzy warstwami worka. Zarodniki wyrzucane są przez szczelinę wysuniętej ściany Ogólna charakterystyka grzybów 1. Heterotroficzny sposób odżywiania: saprofity np. Amanita muscaria, pasożyty np. Fomes fomentarius lub żyją w symbiozie z innymi organizmami np. z glonam (porosty) lub roślinami naczyniowymi (grzyby mikoryzowe). 2. Budowa komórki grzybów: ściana komórkowa zbudowana głównie z chityny (czasem z celulozy i innych wielocukrów); komórki grzybów są jedno- lub wielojądrowe; nie zawierają plastydów, ani chlorofilu; materiałem zapasowym są tłuszcze i glikogen. 3. Ciało grzybów - plecha (= grzybnia) zbudowana jest z nitkowatych strzępek, mających budowę komórkową. Strzępki mogą się ściśle splatać, tworząc zwarte struktury: ryzomorfy, podkładki, sklerotki, owocniki. Część grzybni, która zbudowana jest ze zbitych strzępek, tworzy owocnik (np. owocniki kapeluszowe), w którym powstają zarodniki. 4. Formy grzybów: jednokomórkowe, np. Saccharomyces cerevisiae; komórczakowe, np. Rhizopus nigricans; wielokomórkowe tworzące np. owocniki zróżnicowane na trzon i kapelusz, np. Agaricus bisporus; wielokomórkowe nie tworzące owocników np. kropidlak. 5. Grzyby rozmnażają się trzema sposobami: rozmnażanie - na drodze: izogamii, anizogamii, oogamii i gametangiogamii, somatogamii i spermatyzacji pomnażanie wytwarzanie zarodników (mitospor) np. zoospory, oidia, aplanospory lub podział komórki 6.3. Przegląd systematyczny grzybów Królestwo: Fungi Podgromada: Mucoromycotina Rząd: Mucorales Gromada: Basidiomycota Podgromada: Agaricomycotina Strona 4
5 Klasa: Agaricomycetes Rząd: Polyporales Rząd: Agaricales Rząd: Nidulariales Rząd: Phallales Gromada: Ascomycota Podgromada Pucciniomycotina Rząd Pucciniomycetes Podgromada: Pezizomycotina Klasa: Leotiomycetes Rząd: Rhytismatales Rząd: Erysiphales Klasa: Sordariomycetes Rząd: Xylariales Klasa: Lecanoromycetes Rząd: Teloschistales Podgromada: Saccharomycotina Klasa: Saccharomycetes Rząd: Saccharomycetales Mucoromycotina Mucorales Ogólna charakterystyka rzędu: grzyby saprofityczne, wyjątkowo tylko pasożytnicze; występują na podłożach organicznych np. owoce; warunkami sprzyjającymi rozwojowi są wysoka wilgotność i temperatura powietrza; zimują w postaci zygospor w glebie lub na resztkach roślin; organizmy haploidalne, zygospora jest jedyną diploidalnym komórką w cyklu życiowym; obejmuje około 400 gatunków. Budowa morfologiczna: z poziomo rosnącej grzybni wyrasta pionowo skierowana w górę sporangiofor; koniec strzępki jest nabrzmiały i tworzy zarodnię (sporangium); centralna część zarodni jest silnie zwakuowalizowana i pozbawiona jądra (kolumienka); w zarodni występują zarodniki nieruchliwe powstające na drodze mitozy (mitospory); dojrzała zarodnia pęka powodujące uwolnienie zarodników. Strona 5
6 Fot.1. Mucor sp, rozwijający się grzyb (fot. James Lindsey, CC BY 3.0) Fot.2. Mucor sp. - sporangiofor ze sporangium, wypełnionym zarodnikami (fot. James Lindsey, CC BY 3.0); 1 zarodnia wypełniona zarodnikami; 2- sporangiofor; 3 - kolumienka Przedstawiciele: Rhizopus nigricans rozłożek czerniejący Mucor mucedo pleśniak biały Rhizopus oryzae Rhizopus microsporus Znaczenie gospodarcze, przyrodnicze: wytwarzanie związków chemicznych np. kwas mlekowy (Rhizopus oryzae), wykorzystywane w przemyśle; powodują pleśnienie różnych produktów żywnościowych np. Mucor mucedo rozwija się na produktach mlecznych; wywołują choroby lub reakcje alergiczne u zwierząt i człowieka tzw. zygomykozy np. Rhizopus microsporus, Mucor sp. Ciekawostki: Mukormykoza (lub dawniej zygomykoza) - występuje w wielu postaciach i polega na zapaleniu organów wewnętrznych (płuc, opon mózgowych, przewodu pokarmowego), powłok skórnych. Zwykle występuje również infekcja jamy nosowej lub zatok. Strona 6
7 Basidiomycota Agaricomycotina Agaricomycetes Polyporales Ogólna charakterystyka rzędu: saprofity oraz pasożyty drzew Budowa morfologiczna: owocnik gymnokarpiczny, tzw. huby; huba ma kształt kopyta, albo płaskiej skorupy przylegającej do podłoża lub częściowo od niego odstającej. Fot. 7. Owocnik konsolowaty Fomitopsis pinicola przedstawiciela u nasady pnia rzędu Polyporales (fot. Jerzy Opioła CC BY-SA 4.0) Fot. 8. Owocniki konsolowate Hapalopilus nidulans - przedstawiciela rzędu Polyporales (fot. fot. Jerzy Opioła CC BY-SA 3.0) Przedstawiciele rzędu: Fomes fomentarius hubiak pospolity Tramates versicolor wrośniak różnobarwny Trametes hirsuta wrośniak szorstki Polyporus alveolaris żagiew wielkopora Strona 7
8 Fot.3. Trametes versicolor (fot.jerzy Opioła CC BY-SA 4.0) Fot.4. Trametes hirsuta (fot. Aconcagua CC-BY-SA-3.0) Fot.5. Fomes fomentarius (fot. Jerzy Opioła CC BY-SA 3.0), wieloletni hubiak na buku; widoczna biała strefa przyrostu Fot.6. Polyporus alveolaris (fot. Andreas Kunze CC BY- SA 3.0) Znaczenie gospodarcze, przyrodnicze: Huby należą do pasożytów drzew np. Fomes fomentarius powoduje białą zgniliznę drewna. Ciekawostki: Widoczne na owocnikach huby koncentryczne kręgi, odpowiadają strefom przyrostu rocznego grzyba; rozdrobnione huby stosowano w medycynie ludowej do opatrywania ran. Z kapelusza Fomes fomentarius wyrabiano łatwo zapalającą się hubkę, którą wykorzystywano do rozpalania ogniska. Od tych właściwości grzyba pochodzi jego nazwa łacińska (Fomes podpałka, fomentarius zapalający). Średnica największej znalezionej i zgłoszonej huby wynosi 150 cm średnicy i 425 cm obwodu. Grzyba znaleziono w Wielkiej Brytanii ( Strona 8
9 Agaricales Ogólna charakterystyka rzędu: grzyby saprotroficzne, pasożytnicze, żyjące w symbiozie z roślinami naczyniowymi lub z glonami (tworząc porosty). Niektóre gatunki żyją w mikoryzie z drzewami, dlatego występuje ścisły związek między występowaniem niektórych gatunków grzybów i drzew; obejmuje około gatunków, występujących głównie w lasach. Budowa morfologiczna: owocniki hemiangiokarpiczne lub gymnokarpiczne, mają kształt kapelusza osadzonego na trzonie; hymenofor blaszkowaty, rzadziej rurkowaty; zarodniki amyloidalne: hymenium znajduje się na spodniej stronie kapelusza; duża zmienność kształtów kapelusza (wypukły, płaski, czubkowaty, lejkowaty); w wyniku zniszczenia osłony częściowej i całkowitej w trakcie rozwoju owocnika pozostaje pierścień wokół trzonka (osłona częściowa) oraz łatki (tzw. piegi) na kapeluszu oraz pochwa u nasady trzonka (osłona całkowita) np. u Amanita muscaria. Fot.7. Budowa owocnika przedstawiciela rzędu Agaricales (fot. D.J. Bergsma CC BY-SA 3.0) 1 owocnik hemiangiokarpiczny; 2 hymenofor blaszkowaty; 3 trzon Strona 9
10 Fot.8. Agaricus bisporus- bazydiospory na podstawkach (Fot. Dartmouth Electron Microscope Facility, Dartmouth College) Public domain Fot.9. Agaricus bisporus bazydiospory (fot. Dartmouth Electron Microscope Facility, Dartmouth College) Public domain; 1 Basidiospora; 2 Sterygma; 3 Podstawka Przedstawiciele rzędu: Agaricus bisporus pieczarka dwuzarodnikowa Lycoperdon molle purchawka miękka Amanita muscaria muchomor czerwony Amanita phalloides muchomor zielonkawy (sromotnikowy) Amanita rubescens muchomor czerwieniejący Amanita fulva muchomor rdzawobrązowy Corpinus comatus czernidłak kołpakowaty Znaczenie gospodarcze, przyrodnicze: grzyby jadalne m.in. pieczarki, rydze, borowiki o wysokiej wartości smakowej; zbieractwo grzybów; grzyby trujące zawierające silnie trujące związki (można wypisac jakie?) np. Amanita phalloides wywołuje około 95% śmiertelnych zatruć. Ciekawostki: Amanita rubescens jest grzybem jadalnym; Amanita muscaria jest stosowana jako środek na ukąszenia oraz jako środek leczniczy przy zaburzeniach systemu nerwowego i skórczach jelit. Grzyb halucynogenny. średnica kapelusza największej, do tej pory znalezionej (zgłoszonej) Agaricus bisporus wynosi 7 cm. Grzyba znaleziono w województwie kujawsko-pomorskim w 2004 roku. ( Strona 10
11 Fot.10. Agaricus bisporus (fot. Jerzy Opioła CC BY-SA 3.0) Fot.11. młody owocnik Lycoperdon molle (fot. R. Pastorino CC BY-SA 3.0) Fot.12. Amanita muscaria (CC BY-SA 3.0 nl) Fot.13. Amanita phalloides (fot. J. Pierce CC BY-SA 3.0) Fot.14. Corpinus comatus (fot. Jerzy Opioła CC BY-SA 3.0) Fot.15. Amanita fulva (fot. H.Krisp CC BY-SA 3.0) Strona 11
12 Nidulariales Ogólna charakterystyka rzędu: obejmuje około 40 gatunków; szeroko rozpowszechnionych w różnych regionach geograficznych; gatunki saprotroficzne; wykształcają owocniki przystosowane do rozsiewania zarodników na duże odległości. Budowa morfologiczna: owocniki angiokarpiczne o kształcie kulistym, kubeczkowatym, czarkowatym; owocniki zawierają perydiole, przyczepione do ściany owocnika sznureczkiem; perydiole mają soczewkowaty kształt; owocnik w trakcie swojego rozwoju zamknięty jest błoną (epifragmą), która ostatecznie pęka powodując uwolnienie się perydioli. Padająca kropla deszczu powoduje wyrzucenie perydioli wraz ze sznureczkiem z kubka. Sznureczek po zetknięciu się z podłożem, okręca się wokół łodyg, źdźbeł trawy itp. Fot. 16. Cyanthus olla; 1 owocnik angiokarpiczny; 2 Perydiole (Fot.J. Opioła CC BY-SA 3.0) Fot.17. Cyanthus striatus (fot.jerzy Opioła CC BY-SA 4.0) Przedstawiciele: Cyanthus striatus kubek proążkowany Crucibulum laeve kubecznik pospolity Ciekawostki: grzyby niejadalne; potoczna nazwa grzybów z rzędu Nidulariales Birds Nest Fungi wiąże się z podobieństwem owocników do gniazd wypełnionych ptasimi jajami Phallales Ogólna charakterystyka rzędu: obejmuje około 50 gatunków; Strona 12
13 rozprzestrzeniają zarodniki za pomocą owadów. Budowa morfologiczna: owocniki angiokarpiczne z epiperydium i endoperydium; młode owocniki są kuliste lub jajowate, barwy białej lub kremowej (forma jaja), jajo stopniowo się wydłuża i ostatecznie pęka, pojawia się wówczas owocnik dojrzały; owocniki dojrzałe wydzielają zapach padliny lub miodu, który przywabia owady. Przedstawiciele: Phallus impudicus sromotnik bezwstydny Phallus hadrianii sromotnik fiołkowy Phallus industriatus Multinus caninus mądziak psi Fot.18. Phallus hadrianii (fot. N. Wilson CC BY-SA 3.0) Fot.19. Multinus caninus (CC BY-SA 3.0) Fot.20. Phallus impudicus dojrzały owocnik i jajo (fot. S. Szydlo CC BY-SA 3.0) Strona 13
14 Znaczenie gospodarcze, przyrodnicze: Młode owocniki w formie jaja są jadalne. Dojrzały grzyby jest niejadalny. Ciekawostki: Większość przedstawicieli rzędu Phallales występuje w krajach tropikalnych. Phallus impudicus często mylony jest ze smardzami, ze względu na podobną budowę. Sromotnika można odróżnić na podstawie charakterystycznego zapachu. Phallus impudicus w średniowieczu służył do sporządzania tzw. napoju miłosnego ( Ascomycota Pucciniomycotina Pucciniomycetes Ogólna charakterystyka rzędu: wszystkie gatunki to bezwzględne pasożyty roślin naczyniowych; obejmuje około 5000 gatunków; cechują się skomplikowanymi cyklami rozwojowymi, połączonymi z przemianą pokoleń; do swojego rozwoju potrzebuje dwóch żywicieli (grzyb dwudomowy) lub jednego np. rdza jednodomowa; wytwarza kilka rodzajów zarodników. Budowa morfologiczna: owocników brak; bazydia podzielone; bazydiospory tworzą się na sterygmach; w ścianach występują septy z porem; por nie ma pierścieniowatego zgrubienia; rodzaje zarodników: ecydiospory- tzw. ogniki, uredospory- zarodniki letnie, teliospory- zarodniki zimowe. Przedstawiciele: Puccinia graminis rdza zbożowa Znaczenie gospodarcze, przyrodnicze: Pasożyty roślin uprawnych, Puccinia graminis wywołuje chorobę zwaną tak samo jak nazwę gatunku rdzą zbożową. Ciekawostki Strona 14
15 Puccinia graminis do swojego rozwoju potrzebuje dwóch żywicieli: pośredniego liście berberysu i ostatecznego źdźbła trawy. Rdze należą do groźnych patogenów roślin uprawnych, głównie dlatego, że grzyby te dzięki regularnemu procesowi płciowemu wytwarzają nowe rasy, które są zdolne atakować rośliny dotychczas odporne. Fot.21. Puccinia graminis Fot. 22. Puccinia graminis - ecydiospory Fot.23. Puccinia graminis teliospory Pezizomycotina Leotiomycetes Rhytismatales Ogólna charakterystyka rzędu: pasożyty roślin naczyniowych; rozwojowi grzyba sprzyja duża wilgotność. Budowa morfologiczna worki jednotunikowe, cienkościenne otwierające się przy pomocy amyloidalnego pierścienia i poru; owocniki typu apotecja. Strona 15
16 Przedstawiciele Lophodermium pinastri Rhytisma acerinum Znaczenie gospodarcze, przyrodnicze Rhytisma acerinum patogen powodujący czarną plamistość liści klonów; Lophodermium pinastri patogen powodujący osutkę sosny. Szkodliwość grzybów wynika z uszkadzania aparatu fotosyntetyzującego i przez to obniżenia kondycji drzew oraz tempa ich przyrostu. Silne porażenie młodych drzew powtarzające się przez kilka kolejnych lat zwykle prowadzi do ich zamarcia. Wspólnym objawem porażenia przez grzyba jest przebarwienie igieł oraz przedwczesne opadanie igieł. Fot. 24. Rhytisma acerinum na liściu Acer platanoides (fot. Cephas CC BY-SA 3.0) Fot.25. Lophodermium pinastri na igłach sosny (fot. USDA Forest Service - North Central Research Station Archive CC BY-SA 3.0) Erysiphales Ogólna charakterystyka rzędu: bezwzględne pasożyty roślin kwiatowych; pasożyty zewnętrzne. Budowa morfologiczna: grzybnia wielokomórkowa, zbudowana jest z rozgałęzionych strzępek podzielonych poprzecznymi ścianami. Strzępki rozprzestrzeniają się na powierzchni porażonych roślin i przytwierdzają do nich za pomocą przylg. Po wniknięciu do komórek gospodarza przylgi zamieniają się w ssawki, dzięki którym pobierają substancje odżywcze; owocniki typu klejstocjum, opatrzone w przydatki uczestniczące w rozprzestrzenianiu grzyba; klejstocjum nie ma otworu, worki uwalniają się po pęknięciu ścianki; Strona 16
17 brak wstawek, parafiz; worki jednotunikowe wieczkowe; pomnażanie za pomocą zarodników konidialnych. Przedstawiciele: Erisiphae flexuosa Microspaera alphitoides Uncinula necator Znaczenie gospodarcze, przyrodnicze: szkody w szkółkach leśnych, porażając np. liście dębów - Microspaera alphitoides; Szkody w sadownictwie - atakują drzewa owocowe np. krzaki agrestu Sphaerotheca mors-uvae i winogrona Uncinula necator; Ciekawostki: Polska nazwa tego patogenu (mącznikowce) pochodzi od białego, mączystego nalotu, który grzyby zostawiają na porażonych roślinach. Fot.26. Microspaera alphitoides owocnik typu klejstocjum (fot. Vinconter CC BY-SA 3.0) Fot.27. Microspaera alphitoides zainfekowany liść dębu (fot. Clemson University - USDA Cooperative Extension Slide Series, Bugwood.org CC BY-SA 3.0) Sordariomycetes Xylariales Ogólna charakterystyka rzędu obejmuje 795 gatunków; saprofity rozwijające się na martwym drewnie; grzyby pospolite w lasach i zaroślach. Strona 17
18 Budowa morfologiczna owocniki typu perytecja (otocznie); otocznie powstają w obrębie podkładek; podkładki mogą osiągać wielkość do 10 cm, na ich dolnej części występują perytecja; worki jednotunikowe. Przedstawiciele Xylaria curta Xylaria hypoxylon próchnilec gałęzisty Xylaria polymorpha próchnilec maczugowaty Znaczenie gospodarcze, przyrodnicze Xylaria polymorpha powoduje białą zgniliznę drewna. Ciekawostki Angielska nazwa gatunku Xylaria polymorpha brzmi Dead man's fingers. Fot.28. Xylaria polymorpha (fot. Woluhar CC BY-SA 3.0) Fot.29. Xylaria hypoxylon (fot. D. Ullrich CC BY-SA 2.0) Ryc.1. Owocnik typu perytecja Strona 18
19 Lecanoromycetes Teloschistales Ogólna charakterystyka rzędu worki najczęściej typu Teloschistes; większość gatunków tworzy porosty, poza tym grzyby saprotroficzne oraz pasożyty. Budowa morfologiczna worki dwuwarstwowe; owocniki typu apotecja. Przedstawiciele Xanthoria parietina złotorost ścienny Teloschistes flavicans Fot.30. Xanthoria parietina (fot. H. Krisp CC BY-SA 2.0) Saccharomycotina Saccharomycetes Saccharomycetales Ogólna charakterystyka rzędu: organizmy kosmopolityczne, występujące w miejscach o dużym nagromadzeniu węglowodanów np. na owocach; organizmy saprotrofityczne lub pasożyty; przeprowadzają fermentację alkoholową. Cechy charakterystyczne: nie wytwarzają strzępek workotwórczych; brak owocników; jądra w workach nie mają wspólnej otoczki; ściany komórkowe składają się z mannanu i glukanu z niewielką domieszką chityny; grzybnia najczęściej jednokomórkowa, rzadziej tworząca tzw. pseudogrzybnie, rozpadającą się na jednokomórkowe oidia. Strona 19
20 Przedstawiciele: Saccharomyces cerevisiae Candida albicans Znaczenie gospodarcze, przyrodnicze: drożdże wykorzystywane są w przemyśle spożywczym do produkcji pieczywa i wypieku ciasta; używane są przy wyrobie piwa, wina i innych napojów alkoholowych np. rumu; biorą udział w procesie fermentacji mleka, wykorzystywane m.in. do produkcji kefirów; suche drożdże ze względu na wysoką zawartość witaminy B mają zastosowanie w farmacji; niektóre gatunki drożdży są chorobotwórcze oraz mogą przyspieszać proces rozkładu magazynowanej żywności; wywołują grzybiczne infekcje tzw. drożdżycę (kandydoza) skóry, błon śluzowych, paznokci itp. Ciekawostki: Kombucza (kombucha) napój orzeźwiający ze słodzonej herbaty. Składa się z pozostających w symbiozie grzybów typu Saccharomyces ludwigii, Saccharomyces apiculatus i bakterii Acetobacter xylinum, Acetobacter xylinoides. Napój był popularny w Polsce do czasu wprowadzenia Coca-Coli i Pepsi-Coli. Fot. 31. Saccharomyces cerevisiae, (Fot. B. Blaylock) CC BY-SA 2.0 Pytania końcowe (przedegzaminacyjne): 1. Ewolucja sposobów rozmnażania u grzybów i jego różnorodność u różnych jednostek systematycznych jako wynik przystosowania do środowiska. Literatura AIME, M.C., MATHENY, P.B., HENK, D.A., FRIEDERS, E.M., NILSSON, R.H., PIEPENBRING, M., MCLAUGHLIN, D.J., SZABO, L.J., BEGEROW, D., SAMPAIO, J.P., BAUER, R., WEISS, M.,OBERWINKLER, F. AND HIBBETT, Strona 20
21 D.S An overview of the higher-level classification of Pucciniomycotina based on combined analyses of nuclear large and small subunitrdna sequences. Mycologia 98: CAVALIER-SMITH T A revised six-kingdom system of life, Biol. Rev., 73, pp GUMIŃSKA B., WOJEWODA W Grzyby i ich oznaczanie. Wyd. II. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa. HIBBETT DS1, BINDER M, BISCHOFF JF, BLACKWELL M, CANNON PF, ERIKSSON OE, HUHNDORF S, JAMES T, KIRK PM, LÜCKING R, THORSTEN LUMBSCH H, LUTZONI F, MATHENY PB, MCLAUGHLIN DJ, POWELL MJ, REDHEAD S, SCHOCH CL, SPATAFORA JW, STALPERS JA, VILGALYS R, AIME MC, APTROOT A, BAUER R, BEGEROW D, BENNY GL, CASTLEBURY LA, CROUS PW, DAI YC, GAMS W, GEISER DM, GRIFFITH GW, GUEIDAN C, HAWKSWORTH DL, HESTMARK G, HOSAKA K, HUMBER RA, HYDE KD, IRONSIDE JE, KÕLJALG U, KURTZMAN CP, LARSSON KH, LICHTWARDT R, LONGCORE J, MIADLIKOWSKA J, MILLER A, MONCALVO JM, MOZLEY-STANDRIDGE S, OBERWINKLER F, PARMASTO E, REEB V, ROGERS JD, ROUX C, RYVARDEN L, SAMPAIO JP, SCHÜSSLER A, SUGIYAMA J, THORN RG, TIBELL L, UNTEREINER WA, WALKER C, WANG Z, WEIR A, WEISS M, WHITE MM, WINKA K, YAO YJ, ZHANG N.HIBBETT D. S., BINDER M.,. BISCHOFF J. F, BLACKWELL M.,CANNON P. F. ERIKSSON O. E., HUHNDORF S., JAMES T., KIRK P. M.,CKING R. LU,. LUMBSCH T. H, LUTZONI F., MATHENY, P. B., MCLAUGHLIN D. J.,. POWELL M. J, REDHEAD S.,. SCHOCH C. L,SPATAFORA J. W., STALPERS J.A., VILGALYS R., AIME M. C.,APTROOT A., BAUER R., BEGEROW D., BENNY G. L., CASTLEBURY L. A., CROUS P. W., DAI Y., GAM W., GEISER D. M.,GRIFFITH G. W., GUEIDAN C., HAWKSWORTH D. L., HESTMARK G.,HOSAKA K.,. HUMBER R. A, HYDE K. D., IRONSIDE J. E. LJALG U. K., KURTZMAN C. P., LARSSON K.-H., LICHTWARDT R., LONGCORE J., MIADLIKOWSKA J., MILLER A., MONCALVO J.-M., MOZLEY-STANDRIDGE S., OBERWINKLER F., PARMASTO E., REEB V., ROGERS J. D., ROUX C., RYVARDEN L., SAMPAIO J. P., SCHU ßLER A., SUGIYAMA J., THORN R. G., TIBELL L., UNTEREINER W. A., WALKER C., WANG Z., WEIR A., WEISS M.,WHITE M. M., WINKA K., YAO Y., ZHANG N A higher-level phylogenetic classification of the Fungi, Mycological research 111, SMITH G.J.D., LIEW E.C.Y., HYDE K.D The Xylariales: a monophyletic order containing 7 families. Fungal Diversity 13: STAJICH J. E, BERBEE M. L., BLACKWELL M., HIBBETT D. S., JAMES T. Y, SPATAFORA J. W., TAYLOR J. W The Fungi, Current Biology Vol 19 No 18 Strona 21
22 SZWEYKOWSKA A., SZWEYKOWSKI J Botanika. T.2. Systematyka. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. Strona 22
Cykle rozwojowe grzybów
Cykle rozwojowe grzybów Bliskie spotkania z biologią Anna Frymark-Szymkowiak Cechy budowy grzybów Ciało grzybów grzybnia, zbudowana z nitkowatych strzępek Ściany komórkowe zawierają chitynę Odżywiają się,
Bardziej szczegółowoBasidiomycota Podstawczaki
Basidiomycota Podstawczaki Do grupy tej naleŝy blisko 30 000 dotychczas poznanych gatunków grzybów. śyją one na lądzie, prowadząc saprotroficzny, symbiotyczny lub pasoŝytniczy tryb Ŝycia. Mają zróŝnicowaną
Bardziej szczegółowoGrzyby (Fungi) Patrycja Sołtysiuk
Patrycja Sołtysiuk Grzyby (Fungi) Grzyby tworzą odrębne królestwo. Ze względu na swoją budowę komórkową są zaliczane do eukariontów. Ich komórki są otoczone ścianą komórkową zbudowaną z chityny,zawierają
Bardziej szczegółowoGRZYBY Budowa Rozmnażanie się Sposób życia grzybów. Znaczenie w przyrodzie. Występowanie
GRZYBY Do grzybów zaliczamy ponad 100 000 gatunków. Grzyby są organizmami o bardzo różnej organizacji ciała - od postaci jednokomórkowych do złożonych, dużych plech mających niekiedy skomplikowaną budowę.
Bardziej szczegółowoAscomycota Workowce. Do workowców naleŝy ponad 64 000 dotychczas poznanych gatunków grzybów.
Ascomycota Workowce Do workowców naleŝy ponad 64 000 dotychczas poznanych gatunków grzybów. śyją one głównie na lądzie, prowadzą saprotroficzny, pasoŝytniczy lub symbiotyczny tryb Ŝycia. Mają zróŝnicowaną
Bardziej szczegółowoI BIOLOGIA JAKO NAUKA
I BIOLOGIA JAKO NAUKA Zadanie. Rozwiąż krzyżówkę, a następnie odczytaj i wyjaśnij hasło. 0. Bada skład chemiczny organizmów i zachodzące w nich reakcje.. Zajmuje się procesami dziedziczenia.. Przedmiotem
Bardziej szczegółowoCHARAKTERYSTYCZNE CECHY GRZYBÓW
CHARAKTERYSTYCZNE CECHY GRZYBÓW - Chityna i chitozan w ścianie komórkowej - Glikogen materiał zapasowy - Brak chlorofilu - Odżywianie na zasadzie osmotrofii pierwotnej (heterotrofia) - Ciało w postaci
Bardziej szczegółowoPRZĘDZIOREK CHMIELOWIEC
PRZĘDZIOREK CHMIELOWIEC Tetranychus urticae Koch 1835 1. Systematyka Królestwo: Typ: Podtyp Gromada: Podgromada Rząd: Rodzina: Rodzaj: Gatunek: Animalia Arthropoda Chelicerata Arachnida Acari Trombidiformes
Bardziej szczegółowoĆWICZENIE
Objaśnienia skrótów: M okaz makroskopowy m preparat mikroskopowy ĆWICZENIE 1 AMOEBOZOA Gromada: Myxomycota (= Eumycetozoa) Klasa: Myxomycetes Rząd: Liceales Lycogala epidendrum M; kuliste zrosłozarodnie
Bardziej szczegółowoĆWICZENIE
Objaśnienia skrótów: M okaz makroskopowy m preparat mikroskopowy ĆWICZENIE 1 AMOEBOZOA Gromada: Myxomycota (= Eumycetozoa) Klasa: Myxomycetes Rząd: Liceales Lycogala epidendrum M; kuliste zrosłozarodnie
Bardziej szczegółowoMateriały dydaktyczne do kursów wyrównawczych z przedmiotu biologia
Człowiek najlepsza inwestycja Materiały dydaktyczne do kursów wyrównawczych z przedmiotu biologia Autor: dr inż. Anna Kostka Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego
Bardziej szczegółowo(fot. Natalia Stokłosa)
(fot. Natalia Stokłosa) KALENDARZ 2015 STYCZEŃ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 Alternaria alternata (Fr.) Keissl. należy do grupy najczęściej izolowanych
Bardziej szczegółowoTemat: Glony przedstawiciele trzech królestw.
Temat: Glony przedstawiciele trzech królestw. Glony to grupa ekologiczna, do której należą niespokrewnieni ze sobą przedstawiciele trzech królestw: bakterii, protistów i roślin. Łączy je środowisko życia,
Bardziej szczegółowoWizualna metoda oceny drzew rozkład drewna przez grzybyg
Wizualna metoda oceny drzew rozkład drewna przez grzybyg pasożytnicze dr inż. architekt krajobrazu Marzena Suchocka marzena.suchocka@interia.pl, 0 506 650 607 Ocena statyki VTA Ocena statyki powinna uwzględniać
Bardziej szczegółowoAneks do I N S T R U K C J I. dla służby ochrony roślin z zakresu prognoz, sygnalizacji i rejestracji
Aneks do I N S T R U K C J I dla służby ochrony roślin z zakresu prognoz, sygnalizacji i rejestracji część II, tom I i II wydana w 1993 r. pt. Metody sygnalizacji i prognozowania pojawu chorób i szkodników
Bardziej szczegółowoZadania dla I klasy gimnazjum BIOLOGIA
Część I zadania zamknięte (0-1) Zadania dla I klasy gimnazjum BIOLOGIA 1. Najmniejszą jednostką budującą organizm, która może samodzielnie żyć jest a. narząd b. tkanka c. organella d. komórka 2. Zaznacz
Bardziej szczegółowoKARTA ODPOWIEDZI konkurs biologiczny ETAP SZKOLNY
Nr zad. Max punktów 1. 2 system naturalny 2 system sztuczny 1 KARTA ODPOWIEDZI konkurs biologiczny ETAP SZKOLNY Nazwisko Linneusz należy połączyć z systemem sztucznym. Prawidłowe odpowiedzi Punktacja Uwagi
Bardziej szczegółowoRóżnorodność biologiczna
Różnorodność biologiczna Rozmnażanie bezpłciowe i płciowe oraz przemiana pokoleń. Istota i różnorodność Anna Bajer, Mohammed Alsarraf i Marta Wrzosek Rozmnażanie: płciowe i bezpłciowe zapewnia trwanie
Bardziej szczegółowoI. Biologia- nauka o życiu. Budowa komórki.
I. Biologia- nauka o życiu. Budowa komórki. Zaznacz prawidłową definicję komórki. A. jednostka budulcowa tylko bakterii i pierwotniaków B. podstawowa jednostka budulcowa i funkcjonalna wszystkich organizmów
Bardziej szczegółowoSkuteczne sposoby na zwalczanie mączniaka prawdziwego
https://www. Skuteczne sposoby na zwalczanie mączniaka prawdziwego Autor: mgr inż. Agata Kaczmarek Data: 15 kwietnia 2018 Jedną z głównych chorób zagrażających zbożom jest mączniak prawdziwy zbóż i traw.
Bardziej szczegółowoII BUDOWA I FUNKCJONOWANIE BAKTERII, PROTISTÓW, GRZYBÓW I WIRUSÓW
II BUDOWA I FUNKCJONOWANIE BAKTERII, PROTISTÓW, GRZYBÓW I WIRUSÓW Zadanie 1. Jeśli zdanie jest prawdziwe, wpisz literę P; jeśli fałszywe, wpisz literę F. Wśród bakterii są organizmy samożywne i cudzożywne.
Bardziej szczegółowoKomórka organizmy beztkankowe
Grupa a Komórka organizmy beztkankowe Poniższy test składa się z 12 zadań. Przy każdym poleceniu podano liczbę punktów możliwą do uzyskania za prawidłową odpowiedź. Za rozwiązanie całego testu możesz otrzymać
Bardziej szczegółowoKomórka - budowa i funkcje
Komórka - budowa i funkcje Komórka - definicja Komórka to najmniejsza strukturalna i funkcjonalna jednostka organizmów żywych zdolna do przeprowadzania wszystkich podstawowych procesów życiowych (takich
Bardziej szczegółowoczyli w czym pomagają grzyby mikoryzowe
czyli w czym pomagają grzyby mikoryzowe Mikoryza jest symbiotycznym, czyli wzajemnie korzystnym współżyciem grzybów i roślin. Oznacza to iż w tym związku oboje partnerzy odnoszą korzyści; grzyb jest odżywiany
Bardziej szczegółowoInstytut Ochrony Roślin Państwowy Instytut Badawczy Terenowa Stacja Doświadczalna w Toruniu. Agnieszka Kiniec
Instytut Ochrony Roślin Państwowy Instytut Badawczy Terenowa Stacja Doświadczalna w Toruniu M AŁO ZNANI SPRAWCY ZGNILIZN KORZENI BURAKA CUKROWEGO Agnieszka Kiniec RHIZOPUS ARRHIZUS RHIZOPUS STOLONIFER
Bardziej szczegółowoKlucz odpowiedzi i kryteria oceniania etap szkolny 2014/2015 Biologia
Klucz i kryteria oceniania etap szkolny 2014/2015 Biologia 1. Litera Nazwa sposobu ułożenia liści na Przykład rośliny łodydze A naprzeciwległe jasnota/ fuksja B skrętolegle krwawnik/ trzykrotka C okółkowe
Bardziej szczegółowoBAKTERIE I WIRUSY. ORGANIZMY BEZTKANKOWE
BAKTERIE I WIRUSY. ORGANIZMY BEZTKANKOWE 1. Do chorób wirusowych zalicza się: a) grypę,malarię, AIDS; b) anginę, różyczkę, odrę; c) żółtaczkę, ospę wietrzną, grypę; d) czerwonkę, anginę, grypę. 2. Hubiak
Bardziej szczegółowoKrystyna Piguła konspekt lekcji przyrody w szkole podstawowej.
Krystyna Piguła konspekt lekcji przyrody w szkole podstawowej. Temat: Nie tylko rydze i maślaki. Klasa: IV. Czas: 45 minut. Cel ogólny: Wykształcenie umiejętności rozpoznawania grzybów trujących, a także
Bardziej szczegółowoŻywność w łańcuchu troficznym człowieka
Żywność w łańcuchu troficznym człowieka Łańcuch troficzny jest to szereg grup organizmów ustawionych w takiej kolejności, że każda poprzednia jest podstawą pożywienia dla następnej. ELEMENTY ŁAŃCUCHA TROFICZNEGO
Bardziej szczegółowoŚmiertelnie trujący muchomor sromotnikowy Cechy: pierścień przyrośnięty do trzonu, trzon osadzony w pochwie
Muchomor sromotnikowy jest grzybem o zielonkawo oliwkowym zabarwieniu kapelusza, białych blaszkach na jego spodzie i przy dojrzałych okazach długim, wysmukłym trzonie u dołu bulwiasto osadzonym w odstającej
Bardziej szczegółowoZwalczanie alternariozy ziemniaka oraz zarazy w jednym zabiegu!
https://www. Zwalczanie alternariozy ziemniaka oraz zarazy w jednym zabiegu! Autor: agrofakt.pl Data: 25 maja 2018 Alternarioza oraz zaraza to najgroźniejsze choroby, pojawiające się co roku w uprawie
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z biologii dla klasy I gimnazjum oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej
Dział programu I. Biologia nauka o życiu Temat 1. Biologia jako nauka Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy I gimnazjum oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej
Bardziej szczegółowoMETODY I MATERIAŁY. Ryc. 1 Lokalizacja badanych stanowisk
STRESZCZENIE W ciągu lipca i sierpnia 2012 roku prowadziłam badania na terenie dwóch wybranych stanowisk: Osiedla Niepodległości w Słupsku (obszar A) oraz szosy Słupsk Głobino (obszar B). Celem badań była
Bardziej szczegółowoGRZYBY I ICH BIOTOP. Pod względem sposobu życia grzyby dzieli się na trzy grupy: Rozkładają martwy materiał roślinny lub zwierzęcy, tzw.
GRZYBY I ICH BIOTOP Pod względem sposobu życia grzyby dzieli się na trzy grupy: SYMBIONTY GRZYBY SAPROFITYCZNE GRZYBY PASOŻYTNICZE Współżyją w symbiozie z drzewami, tzw. mikoryza Rozkładają martwy materiał
Bardziej szczegółowo46 Olimpiada Biologiczna
46 Olimpiada Biologiczna Pracownia botaniczno-mykologiczna Katarzyna Gieczewska i Julia Pawłowska 22 kwietnia 2017 r. Botanika i mykologia / 43 Liczba punktów (wypełnia KGOB) PESEL Imię i nazwisko Grupa
Bardziej szczegółowoSPRAWDZIAN klasa II ORGANELLA KOMÓRKOWE, MITOZA, MEJOZA
SPRAWDZIAN klasa II ORGANELLA KOMÓRKOWE, MITOZA, MEJOZA 1. Najwięcej Aparatów Golgiego będzie w komórkach: Mięśnia Trzustki Serca Mózgu 2. Podaj 3 cechy transportu aktywnego... 3. Czym się różni dyfuzja
Bardziej szczegółowoKto wiele przebywa z dziećmi, odkryje, że żaden nasz czyn nie pozostaje. u nich bez oddźwięku.
Kto wiele przebywa z dziećmi, odkryje, że żaden nasz czyn nie pozostaje u nich bez oddźwięku. "W KRÓLESTWIE GRZYBÓW WIELKIE GRZYBOBRANIE O grzybach, choć mamy z nimi do czynienia na co dzień, zazwyczaj
Bardziej szczegółowoChoroby grzybicze. Ewelina Farian
Choroby grzybicze Ewelina Farian Choroby grzybicze Grzybice to grupa chorób wywoływanych przez grzyby chorobotwórcze: dermatofity drożdżaki grzyby drożdżopodobne grzyby pleśniowe. Można je podzielić na:
Bardziej szczegółowoPozostałe choroby grzybowe ziemniaków
Choroba ALTERNARIOZA Pozostałe choroby grzybowe ziemniaków Objawy Alternarioza jest chorobą wywołaną przez grzyby Alternaria solani i Alternaria alternata. W początkowym okresie rozwoju tej choroby objawy
Bardziej szczegółowoTemat: Gąbki i parzydełkowce.
Temat: Gąbki i parzydełkowce. 1. Gąbki zwierzęta beztkankowe. To bardzo proste zwierzęta żyjące wyłącznie w wodzie głównie w morzach i oceanach, rzadziej w wodach słodkich. Zasiedlają zazwyczaj strefę
Bardziej szczegółowoNajważniejsze choroby rzepaku ozimego (BBCH 30-33). Jak je zwalczać?
.pl Najważniejsze choroby rzepaku ozimego (BBCH 30-33). Jak je zwalczać? Autor: mgr inż. Agata Kaczmarek Data: 31 marca 2018 Wczesną wiosną, zaraz po ruszeniu wegetacji, liczne choroby rzepaku ozimego
Bardziej szczegółowoLipidy (tłuszczowce)
Lipidy (tłuszczowce) Miejsce lipidów wśród innych składników chemicznych Lipidy To niejednorodna grupa związków, tak pod względem składu chemicznego, jak i roli, jaką odrywają w organizmach. W ich skład
Bardziej szczegółowoTemat: Tkanki roślinne. 1. Tkanki miękiszowe.
Temat: Tkanki roślinne. 1. Tkanki miękiszowe. Są obecne we wszystkich organach rośliny i stanowią główną ich część. Należą do tkanek stałych, jednak nieraz dają początek wtórnym tkankom twórczym. Zbudowane
Bardziej szczegółowoPRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA do cyklu Ciekawa biologia
PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA do cyklu Ciekawa biologia PAKIET I Nr i temat lekcji Wymagania podstawowe Uczeń: Wymagania ponadpodstawowe Uczeń: ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo
Bardziej szczegółowoQuantum MZ 690 WG. Energia w czystej postaci! fungicyd mankozeb, dimetomorf
Quantum MZ 690 WG Energia w czystej postaci! fungicyd mankozeb, dimetomorf Quantum MZ 690 WG n niezbędny element ochrony fungicydowej ziemniaka, n dwie substancje aktywne o uzupełniających się mechanizmach
Bardziej szczegółowoGRZYBY PLEŚNIOWE W MIKROŚRODOWISKU MIESZKALNYM CZŁOWIEKA
GRZYBY PLEŚNIOWE W MIKROŚRODOWISKU MIESZKALNYM CZŁOWIEKA Opracowanie: dr inż. Jan Antoni Rubin Politechnika Śląska, Gliwice PSMB, Wrocław Gliwice, 21-22 czerwca 2017r. 1 MYKOLOGIA BUDOWLANA to dział budownictwa,
Bardziej szczegółowoZwalczanie alternariozy i zarazy ziemniaka z dodatkową korzyścią!
https://www. Zwalczanie alternariozy i zarazy ziemniaka z dodatkową korzyścią! Autor: Małgorzata Srebro Data: 16 maja 2018 Zaraza ziemniaka oraz alternarioza ziemniaka to jedne z najroźniejszych chorób.
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej
Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Poziom wymagań ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne biologia klasa 1
Wymagania edukacyjne biologia klasa 1 Dział programu Numer i temat lekcji ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca 1 2 3 4 5 6 7 I. Podstawy biologii 1. Biologia
Bardziej szczegółowoG C C A T C A T C C T T A C C
Praca kontrolna z biologii LO dla dorosłych semestr III Poniższa praca składa się z 25 zadań. Przy każdym poleceniu podano liczbę punktów możliwą do uzyskania za prawidłową odpowiedź. Za rozwiązanie zadań
Bardziej szczegółowoZaraza ziemniaka - Phytophthora infestans (Mont.) de By 1. Systematyka Rząd: Pythiales Rodzina: Pythiaceae Rodzaj: Phytophthora
Zaraza ziemniaka - Phytophthora infestans (Mont.) de By 1. Systematyka Rząd: Pythiales Rodzina: Pythiaceae Rodzaj: Phytophthora 2. Biologia i opis choroby Najgroźniejsza, pospolita choroba ziemniaków,
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE WSTĘP Lasek Północny w Słupsku Brzoza brodawkowata Grzyby poliporoidalne Cele pracy:
STRESZCZENIE Badania przeprowadzono latem 008 roku w Lasku Północnym w Słupsku. Teren badań podzieliłam na pięć stanowisk, znajdujących się w środkowej części Lasku Północnego. Celem badań było określenie
Bardziej szczegółowoKARTA ODPOWIEDZI - KONKURS BIOLOGICZNY ETAP SZKOLNY 2015/16
KARTA ODPOWIEDZI - KONKURS BIOLOGICZNY ETAP SZKOLNY 2015/16 Nr Max ilość zad. punktów 1. 4 pkt A. WIRUSY ROŚLINNE Jako materiał genetyczny mają RNA. Do komórki gospodarza wnikają całe, po wcześniejszym
Bardziej szczegółowoQuantum MZ 690 WG. fungicyd mankozeb, dimetomorf. Energia w czystej postaci!
Quantum MZ 690 WG Energia w czystej postaci! fungicyd mankozeb, dimetomorf Quantum MZ 690 WG (mankozeb 600 g/kg + dimetomorf 90 g/kg): niezbędny element ochrony fungicydowej ziemniaka, dwie substancje
Bardziej szczegółowoPraca kontrolna z biologii LO dla dorosłych semestr III
Praca kontrolna z biologii LO dla dorosłych semestr III Poniższa praca składa się z 25 zadań. Przy każdym poleceniu podano liczbę punktów możliwą do uzyskania za prawidłową odpowiedź. Za rozwiązanie zadań
Bardziej szczegółowoDział I Powitanie biologii
Wymagania podstawowe Uczeń: Wymagania ponadpodstawowe Uczeń: Dział I Powitanie biologii wymienia nazwy dziedzin biologii, wskazuje ważne etapy w rozwoju biologii jako nauki. określa podstawowe zasady prowadzenia
Bardziej szczegółowoTe ciemne liście i białe kwiaty Szelestnym szepczą szeptem, Jak gdyby żadnych głosów na świecie Nie słyszał nigdy przedtem...
Te ciemne liście i białe kwiaty Szelestnym szepczą szeptem, Jak gdyby żadnych głosów na świecie Nie słyszał nigdy przedtem... Julian Tuwim Temat: Poznajemy rośliny nagonasienne i okrytonasienne Cele: Uczeń:
Bardziej szczegółowoZadanie 1. (2 p.) Uzupełnij tabelę, wpisując nazwę elementu komórki roślinnej pełniącego podaną funkcję.
Zadanie 1. (2 p.) Uzupełnij tabelę, wpisując nazwę elementu komórki roślinnej pełniącego podaną funkcję. Uwalnianie energii z pokarmu Magazynowanie wody i zbędnych substancji Kierowanie czynnościami życiowymi
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE Z BIOLOGII KLASA 5 DOBRY. DZIAŁ 1. Biologia jako nauka ( 4godzin)
WYMAGANIA EDUKACYJNE Z BIOLOGII KLASA 5 DOPUSZCZAJĄCY DOSTATECZNY DOBRY BARDZO DOBRY CELUJĄCY DZIAŁ 1. Biologia jako nauka ( 4godzin) wskazuje biologię jako naukę o organizmach wymienia czynności życiowe
Bardziej szczegółowoOrgany generatywne i cykle rozwojowe roślin nasiennych
Organy generatywne i cykle rozwojowe roślin nasiennych Nagozalążkowe U nagozalążkowych, na przykład u sosny zwyczajnej, liście zarodnionośne (sporofile) zebrane są w kłosy zarodnionośne, zwane szyszkami.
Bardziej szczegółowoQuantum MZ 690 WG. Energia w czystej postaci! fungicyd mankozeb, dimetomorf
Quantum MZ 690 WG Energia w czystej postaci! fungicyd mankozeb, dimetomorf Quantum MZ 690 WG (mankozeb 600 g/kg + dimetomorf 90 g/kg): niezbędny element ochrony fungicydowej ziemniaka, pozytywnie wpływa
Bardziej szczegółowoDuże zagrożenie chorobami przechowalniczymi
www.agrobakalarzewo.pl www.agro-plus.pl www.kazgod.pl Duże zagrożenie chorobami przechowalniczymi Być może niezbyt optymistyczne nastroje, wywołane sytuacją na rynkach zbytu, nie sprzyjają rozmyślaniom
Bardziej szczegółowoSkracanie rzepaku ozimego i ochrona przed chorobami w jednym
.pl https://www..pl Skracanie rzepaku ozimego i ochrona przed chorobami w jednym Autor: Karol Bogacz Data: 18 sierpnia 2017 Rzepak ozimy wymaga starannej pielęgnacji w okresie jesiennym. Atakują go od
Bardziej szczegółowoChrobotek strzępiasty (Cladonia fimbriata (L.) Fr.) Syn. Cladonia major, Cladonia minor, Cladonia carneopallida
Chrobotek strzępiasty (Cladonia fimbriata (L.) Fr.) Syn. Cladonia major, Cladonia minor, Cladonia carneopallida Plecha: Pierwotna (łuseczki): Plecha pierwotna łuseczkowata, trwała. Łuseczki do 6 mm długości
Bardziej szczegółowoPoznaj grzyby - unikniesz zatrucia
Poznaj grzyby - unikniesz zatrucia JADALNE GOŁĄBEK ZIELONAWY kapelusz: oliwkowozielony, u starszych spękany na poletka, blaszki: biało-kremowe, trzon: prosty, cylindryczny, bez pierścienia, bulwy i pochwy;
Bardziej szczegółowoI BIOLOGIA JAKO NAUKA
I BIOLOGIA JAKO NAUKA Zadanie 1. Przeczytaj opisy zakresu badań (I-IV) i przyporządkuj je odpowiednim dziedzinom biologii z zestawu A-E. Zakres badań: I Nazywa, opisuje i klasyfikuje organizmy. II Bada
Bardziej szczegółowoOcena przezimowania, aktualne zalecenia i rekomendacje.
Centrum Kompetencji BASF w Pągowie aktualna sytuacja ocena stanu roślin Ocena przezimowania, aktualne zalecenia i rekomendacje. Przebieg warunków atmosferycznych w sezonie jesiennym i na przełomie jesieni/zimy
Bardziej szczegółowoPorosty zniewolenie czy współpraca?
Porosty zniewolenie czy współpraca? 1 Wzorzec geograficzny brodaczka Gdzie? skały Kora drzew chrobotki Stara rękawiczka ziemia 2 Warunek? 3 Forma plechy Listkowata np. Płucnica islandzka 4 Forma plechy
Bardziej szczegółowoMączniak prawdziwy zbóż i traw: kiedy zwalczanie będzie skuteczne?
.pl https://www..pl Mączniak prawdziwy zbóż i traw: kiedy zwalczanie będzie skuteczne? Autor: Katarzyna Szponar Data: 11 kwietnia 2017 W początkowej fazie rozwoju naszych zbóż bardzo często występuje mączniak
Bardziej szczegółowoDział programu I. Biologia nauka o życiu
Dział programu I. Biologia nauka o życiu Temat 1. Biologia jako nauka konieczny podstawowy rozszerzający Uczeń: potrafi korzystać z poszczególnych źródeł wiedzy rozróżnia próbę kontrolną i badawczą Uczeń:
Bardziej szczegółowoMasowe występowanie koguciego ogona na plantacji Objawy koguciego ogona niedługo po posadzeniu Objawy koguciego ogona niedługo po posadzeniu
Koguci ogon Jedną z chorób tytoniu, z którą niekiedy spotykają się plantatorzy tytoniu, a często nie potrafią powiązać obserwowanych objawów z konkretną przyczyną jest koguci ogon. Koguci ogon można czasem
Bardziej szczegółowoPodziały komórkowe cz. I
Podziały komórkowe cz. I Tam gdzie powstaje komórka, musi istnieć komórka poprzednia, tak samo jak zwierzęta mogą powstawać tylko ze zwierząt, a rośliny z roślin. Ta doktryna niesie głębokie przesłanie
Bardziej szczegółowoĆwiczenie 3. Temat: Morfologia komórki eukariota (pleśnie i drożdże).
Grzyby Ćwiczenie 3 Temat: Morfologia komórki eukariota (pleśnie i drożdże). Według obecnie obowiązującej systematyki wszystkie grzyby (drożdże i pleśnie) zaliczamy do królestwa Mycota (Fungi), do domeny:
Bardziej szczegółowoWpływ soli drogowej na rośliny środowisk ruderalnych.
Wpływ soli drogowej na rośliny środowisk ruderalnych. Skład grupy: Kaja Kurasz, Barbara Kobak, Karolina Śliwka, Zuzanna Michowicz, Eryk Sowa, Sławomir Ziarko Opiekun projektu: Wojciech Stawarczyk Plan
Bardziej szczegółowoĆWICZENIE IV. Temat I: Budowa i obsługa mikroskopu.
ĆWICZENIE IV Temat I: Budowa i obsługa mikroskopu. Mikroskop umożliwia obserwację obiektów niewidocznych gołym okiem. Zwiększając kąt widzenia, pod którym obserwuje się badany obiekt, pomaga w wytworzeniu
Bardziej szczegółowoSZKOŁA PODSTAWOWA II Etap Edukacyjny: Klasy IV-VI Przyroda Czas realizacji materiału
SZKOŁA PODSTAWOWA II Etap Edukacyjny: Klasy IV-VI Przyroda Cele kształcenia: I, II, III, IV i V Treści nauczania wymagania szczegółowe: 1 (1, 8), 5 (1, 2, 4, 5), 9 (1, 2, 4, 9, 13), 14 Czas realizacji
Bardziej szczegółowoWciornastek tytoniowiec (Thrips tabaci Lindeman, 1888 ssp. communis Uzel, 1895
Wciornastek tytoniowiec (Thrips tabaci Lindeman, 1888 ssp. communis Uzel, 1895 1. Systematyka Rząd - przylżeńce (Thysanoptera) Rodzina - wciornastkowate (Thrypidae) 2. Biologia i opis gatunku: Gatunek,
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z biologii w kl. V
Wymagania edukacyjne z biologii w kl. V Dział /tematyka Poziom wymagań ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca (1) (1+2) (1+2+3) (1+2+3+4) (1+2+3+4+5) I Biologia
Bardziej szczegółowoKARTA ODPOWIEDZI - KONKURS BIOLOGICZNY ETAP SZKOLNY
nr zad. max ilość punktów 1. 3 2. 5 KARTA ODPOWIEDZI - KONKURS BIOLOGICZNY ETAP SZKOLNY prawidłowe odpowiedzi punktacja uwagi A. Królestwo: bakterie B. Brak jadra komórkowego / obecność substancji jądrowej
Bardziej szczegółowoMateriały pomocnicze dla uczestników konkursu: Przyrodnicze rymowanie - otaczającego świata poznawanie grzyby wielkopolskich parków krajobrazowych.
Materiały pomocnicze dla uczestników konkursu: Przyrodnicze rymowanie - otaczającego świata poznawanie grzyby wielkopolskich parków krajobrazowych. W zestawie znajdują się krótkie opisy 20 gatunków grzybów,
Bardziej szczegółowoSZCZEPIONKI MIKORYZOWE W ARCHITEKTURZE KRAJOBRAZU
SZCZEPIONKI MIKORYZOWE W ARCHITEKTURZE KRAJOBRAZU Czyli jak powstają i do czego służą szczepionki mikoryzowe ik zż żywejj grzybni b i proponowane przez firmę MYKOFLOR Na początku był LAS. Od 400 milinów
Bardziej szczegółowoUczenie się biologii wymaga dobrej organizacji pracy Sposoby odżywiania się organizmów
Temat Uczenie się biologii wymaga dobrej organizacji pracy Sposoby odżywiania się Sposoby oddychania Sposoby rozmnażania się Bakterie a wirusy Protisty Glony przedstawiciele trzech królestw Wymagania na
Bardziej szczegółowoPOZIOMY WYMAGAŃ EDUKACYJNYCH Z BIOLOGII KLASA V
POZIOMY WYMAGAŃ EDUKACYJNYCH Z BIOLOGII KLASA V Program PULS ŻYCIA autor: Anna Zdziennicka Podręcznik do biologii opracowany przez: Joanna Stawarz i Marian Sęktas NA ŚRÓDROCZNĄ OCENĘ KLASYFIKACYJNĄ ocena
Bardziej szczegółowoGrzyby uprawne w produkcji żywności tradycyjnej
ETRAFOON project is funded by the European Community's Seventh Framework Programme (FP7/27-213) under grant agreement no. 613912 Grzyby uprawne w produkcji żywności tradycyjnej Warsztaty szkoleniowe dla
Bardziej szczegółowo- Potrafi korzystać z poszczególnych źródeł wiedzy. - Podaje funkcje poszczególnych organelli - Wykonuje proste preparaty mikroskopowe
Dział programu WYMAGANIA EDUKACYJNE DLA KLASY I BIOLOGIA semestr 1 Lp. Temat Poziom wymagań na ocenę dopuszczający dostateczny dobry bardzo dobry 1. To jest biologia. Uczeń: - Określa przedmiot badań biologii
Bardziej szczegółowoKonkurs Biologiczny etap szkolny
Konkurs Biologiczny etap szkolny KARTA ODPOWIEDZI Nr Max Prawidłowe odpowiedzi Punktacja Uwagi zad. punktów 1. 3 pkt. 2. są pasożytami; 3. można je zniszczyć wysoką temperaturą; 4. rozmnażają się; 7. ulegają
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z biologii w klasie I
Wymagania edukacyjne z biologii w klasie I Nr i temat lekcji Dział I Powitanie biologii 1. Historia i współczesność biologii 2. Źródła wiedzy biologicznej 3. Obserwacje 4. Klasyfikacja 5. Oznaczanie wymienia
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE NIEZBĘDNE DO UZYSKANIA OCEN ŚRÓDROCZNYCH I ROCZNYCH
WYMAGANIA EDUKACYJNE NIEZBĘDNE DO UZYSKANIA OCEN ŚRÓDROCZNYCH I ROCZNYCH BIOLOGIA KL. II gimnazjum oparte na Programie nauczania biologii Puls życia I PÓŁROCZE Ocena niedostateczna - jest z reguły nieobecny
Bardziej szczegółowoCzęść pierwsza ( 16 punktów)
... nazwisko i imię ucznia Test z mikrobiologii dla klasy 1 technikum dla dorosłych technik żywienia i gospodarstwa domowego za I i II semestr roku szkolnego 2002/2003 Test składa się z dwóch części Czas
Bardziej szczegółowoPodział komórkowy u bakterii
Mitoza Podział komórkowy u bakterii Najprostszy i najszybszy podział komórkowy występuje u bakterii, które nie mają jądra komórkowego, lecz jedynie pojedynczy chromosom tzw. chromosom bakteryjny. Podczas
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z biologii dla klasy 1a. Gimnazjum Publicznego im. Jana Pawła II w Żarnowcu na rok szkolny 2015/2016
Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 1a Gimnazjum Publicznego im. Jana Pawła II w Żarnowcu na rok szkolny 2015/2016 Nauczyciel: mgr Joanna Szasta Dział I Powitanie biologii 1. Historia i współczesność
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z biologii dla klasy I gimnazjum oparte na Programie nauczania biologii Puls życia
I. Biologia nauka o życiu Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy I gimnazjum oparte na Programie nauczania biologii Puls życia Dział Temat Poziom wymagań dopuszczający Poziom wymagań dostateczny Poziom
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z biologii dla klasy II gimnazjum oparte na Programie nauczania biologii - Puls życia
Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy II gimnazjum oparte na Programie nauczania biologii - Puls życia Dział programu I. Biologia nauka o życiu Temat Biologia jako nauka Poziom wymagań konieczny podstawowy
Bardziej szczegółowoMetody zwalczania chorób grzybowych w kukurydzy
.pl https://www..pl Metody zwalczania chorób grzybowych w kukurydzy Autor: mgr inż. Kamil Młynarczyk Data: 26 czerwca 2018 Kukurydza może być atakowana przez ponad 400 różnych patogenów powodujących różne
Bardziej szczegółowoBIOLOGIA - wymagania edukacyjne dla klasy I gimnazjum oparte na Programie nauczania biologii Puls życia
BIOLOGIA - wymagania edukacyjne dla klasy I gimnazjum oparte na Programie nauczania biologii Puls życia Nauczycielki: B Cholewczuk, M. Ostrowska Dział programu Temat Ocena dopuszczająca Poziom wymagań
Bardziej szczegółowoUczeń: z poszczególnych źródeł dziedziny biologii. stopniowego podaje przykłady dziedzin wiedzy biologii. biologicznej podczas życia biologicznej
Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy I gimnazjum podręcznik Puls życia 1 oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej ( rok szkolny 2016/2017 ) Dział programu I.
Bardziej szczegółowoScenariusz zajęć nr 8
Autor scenariusza: Małgorzata Marzycka Blok tematyczny: Jestem członkiem rodziny Scenariusz zajęć nr 8 I. Tytuł scenariusza: Jak powstaje pleśń? II. Czas realizacji: 2 jednostki lekcyjne. III. Edukacje
Bardziej szczegółowoUczeń: wiedzy biologicznej nauki wymienia cechy organizmów żywych. podaje funkcje poszczególnych organelli. wyjaśnia, czym zajmuje się systematyka
Dział programu I. Biologia nauka o życiu Temat 1. Biologia jako nauka Poziom wymagań Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: określa przedmiot źródła
Bardziej szczegółowoOprysk na opadanie płatków rzepaku
.pl https://www..pl Oprysk na opadanie płatków rzepaku Autor: Katarzyna Szponar Data: 28 kwietnia 2017 Rzepak w stosunku do pozostałych upraw rolniczych jest rośliną o wysokich wymaganiach agrotechnicznych
Bardziej szczegółowo