Grzyby uprawne w produkcji żywności tradycyjnej

Transkrypt

1 ETRAFOON project is funded by the European Community's Seventh Framework Programme (FP7/27-213) under grant agreement no Grzyby uprawne w produkcji żywności tradycyjnej Warsztaty szkoleniowe dla producentów i przetwórców grzybów Bratoszewice,

2 Czynniki wpływające na daktylium i suchą zgniliznę choroby grzybowe w uprawie pieczarki Czesław Ślusarski Instytut Ogrodnictwa, Skierniewice

3 Ile patogenów atakuje pieczarkę? Z analizy światowej literatury, przeprowadzonej przez Woodhall i współautorów (29) wynika, że bezpośrednią patogeniczność w stosunku do pieczarki dwuzarodnikowej (Agaricus bisporus) wykazuje: 19 gatunków grzybów, 11 gatunków bakterii, 5 gatunków wirusów. Poza tym wykazano, że przynajmniej 59 gatunków grzybów saprotroficznych (tzw. grzyby-chwasty) ma zdolność do kolonizacji kompostu pieczarkowego i/lub ziemi okrywowej.

4 Co sprzyja rozwojowi patogenicznych grzybów i bakterii w pieczarkarni? Specyficzny mikroklimat utrzymywany w pomieszczeniu uprawowym, charakteryzujący się wysoką wilgotnością powietrza (86-95%) i temperaturą w zależności od fazy uprawy w granicach o C. Patogeniczne mikroorganizmy obecne w pieczarkarni mają ciągły dostęp do bardzo obfitej bazy pokarmowej. Bardzo ograniczona liczba chemicznych środków ochrony roślin zarejestrowanych do stosowania w uprawie pieczarek. Stosunkowo szybkie uodparnianie się grzybów patogenicznych dla pieczarki na stosowane fungicydy. Obecność muchówek i roztoczy, które są wektorami chorób. Wszelkie wykonywane zabiegi mają w zasadzie charakter profilaktyczny.

5 Sucha zgnilizna

6 Sucha zgnilizna pieczarki Lecanicillium fungicola (Verticillium fungicola var. fungicola) Sucha zgnilizna uważana jest za najgroźniejszą i najczęstszą chorobę pieczarki pochodzenia grzybowego. W Polsce, podobnie jak w innych krajach europejskich, choroba ta wywoływana jest przez V. fungicola var. fungicola. Generalnie szacuje się, że wystąpienie suchej zgnilizny może obniżyć plon o 15-3%. W przypadku wczesnego i silnego porażenia uprawy, niekiedy konieczne jest jej zakończenie już po pierwszym rzucie owocników. Objawy choroby ujawniają się 7-14 dni po zainfekowaniu okrywy.

7 Porażenie upraw pieczarki przez suchą zgniliznę w analizowanych cyklach produkcyjnych w pięciu kolejnych latach Rok Liczba cykli uprawy Średnia liczba ognisk chorobowych na powierzchni 1 m 2 Porażone uprawy < > 5 liczba % , , , , ,5

8 Pojawienie się pierwszych objawów suchej zgnilizny zależnie od koncentracji zarodników i terminu zakażania Termin zakażania Nakładanie okrywy 3 dni po nałożeniu Początek szoku Tworzenie się zawiązków Mieszanie z okrywą Dni po zakażeniu Jtk/donicę = jtk/m 2 1^3 = 1316 m 2 1^4 = 1316 m 2 1^5 = 1316 m 2 1^5 1^4 1^3

9 Termin pojawienia się pierwszych objawów suchej zgnilizny zależnie od koncentracji zarodników V. fungicola i terminu zakażania (Dośw. 2) Termin zakażania Nakładanie okrywy 4 dni po nałożeniu Początek szoku Tworzenie się zawiązków Mieszanie z okrywą Dni po zakażeniu ^5 1^4 1^3 jtk/donicę = jtk/m 2 1^3 = 1316 m 2 1^4 = 1316 m 2 1^5 = 1316 m 2

10 Liczba ognisk choroby Liczba ognisk choroby Liczba ognisk choroby Liczba ognisk choroby Liczba ognisk choroby Dynamika nasilenia objawów suchej zgnilizny pieczarki zależnie od terminu inokulacji grzybem Verticillium fungicola i koncentracji inokulum (jtk/ml). Doświadczenie Nakładanie 4 dni po nałożeniu Początek szoku 1^5 1^4 1^ Liczba dni od założenia uprawy Zawiązki 1^5 1^4 1^ Liczba dni od założenia uprawy 1^5 1^4 1^ Liczba dni od założenia uprawy ^5 1^4 1^3 1^5 1^4 1^ Liczba dni od założenia uprawy Do okrywy Liczba dni od założenia uprawy

11 Tempo szerzenia się suchej zgnilizny zależnie od terminu zakażania i koncentracji inokulum, wyrażone powierzchnią pod krzywą postępu choroby (AUDPC). Doświadczenie 2 AUDPC Ab Bbc Bb Na okrywę nakładanie Aa Ba Ca 4 dni po nałożeniu Aa Ba początek szoku Cab Ac 1^5 1^4 1^3 Bb Bab zawiązki Ac Bc Bb Do okrywy nakładanie Istotne współdziałanie termin x koncentracja; duże litery istotność dla koncentracji, małe litery istotność dla terminu zakażania

12 Wpływ koncentracji zarodników L. fungicola i terminu infekcji na plon owocników w pierwszym rzucie (dośw. 1) Plon g.38 m ^5 1^4 1^3 1^ Na okrywę nakładanie 3 dni po nałożeniu Początek szoku HSD for interaction = 12 Pojawienie się zawiązków Mieszanie z okrywą

13 Wpływ koncentracji zarodników L. fungicola i terminu infekcji na plon owocników w pierwszym rzucie (dośw. 2) Plon, g/,38 m At casing 3 days after casing 1^5 1^4 1^3 1^ LSD for interaction = 19 Flushing Pinning Mixed with casing

14 Wpływ terminu inokulacji i koncentracji inokulum V. fungicola na plon owocników pieczarki z I i II rzutu (g/,38 m 2 ) Doświadczenie 1 Termin zakażania Koncentracja inokulum (jtk/ml) Średnia Nakładanie okrywy 245 Db 447 Ca 577 Bb 678 Aa ab 4 dni po nałożeniu 145 Ccd 4 Bab 496 Bb 638 Aa b Początek szoku 83 Cd 325 Bb 678 Aa 683 Aa 442. b Powstawanie zawiązków 44 Ca 49 BCa 559 Bb 692 Aa a Mieszanie z okrywą 235 Cbc 464 Ba 561Ab 648 Aa ab Średnia 23 D 425 C 574 B 668 A CV %

15 Wpływ terminu inokulacji i koncentracji inokulum V. fungicola na łączny plon owocników pieczarki z I i II rzutu (g/,38 m 2 ) Doświadczenie 2 Termin zakażania Koncentracja inokulum (jtk/ml) Średnia Nakładanie okrywy 25 Cb 474 Ba 626ABa 649Aa a 4 dni po nałożeniu 87 Cc 386 Bab 522 ABa 65 Aa 4. b Początek szoku 81 Cc 282 Bb 531 Aa 625 Aa b Powstawanie zawiązków 452 Aa 526 Aa 534 Aa 598 Aa a Mieszanie z okrywą 378 Bab 481 Aa 64 Aa 633 Aa 524. a Średnia CV %

16 Redukcja łącznego plonu owocników pieczarki (%) z I i II rzutu, zależnie od terminu inokulacji i koncentracji inokulum Lecanicillium fungicola Dośw. 2 Dośw. 1 Termin zakażania Koncentracja inokulum (jtk/ml) Śred Śred. Nakładanie okrywy dni po nałożeniu Początek szoku Powstawanie zawiązków Mieszanie z okrywą Średnia

17 Porażone uprawy (%) Porażone uprawy (%) Termin pojawiania się suchej zgnilizny w roku 212 i 213, odpowiednio w 9 i 15 cyklach uprawy pieczarek ,2 14,5 41,1 32, ,1 14,6 5,9 17,4 brak w I rzucie w II rzucie w III rzucie brak w I rzucie w II rzucie w III rzucie Wystąpienie porażenia Wystąpienie porażenia

18 Redukcja plonu owocników pieczarki (%) w trzech kolejnych latach, zależnie od terminu wystąpienia objawów suchej zgnilizny w uprawie na kompoście III fazy Wystąpienie choroby Średni plon (kg/m 2 ) Redukcja plonu (%) Średnia Średnia Brak choroby 31,33 3,99 31,24 31,19 W I rzucie 27,8 26,24 24,3 25,87 13,6 15,3 22,2 17,1 W II rzucie 27,81 29,29 25,58 27,56 11,2 5,5 18,1 11,6 W III rzucie 3,49 29,92 31,9 3,5 2,7 3,5,5 2,2

19 Daktylium (Cladobotryum spp.) Chorobę daktylium wywołują przynajmniej trzy gatunki rodzaju Cladobotryum (C. dendroides, C. mycophilum, C. varium). Zazwyczaj choroba ta pojawia się dopiero w drugim rzucie owocników. Grzyby rodzaju Cladobotryum nie są zdolne do rozwijania się w kompoście uprawowym, lecz przerastają wyłącznie ziemię okrywową. Zarodniki Cladobotryum spp. odznaczają się niezwykłą łatwością do rozprzestrzeniania się w pomieszczeniu uprawowym, co skutkuje szybkim tempem szerzenia się choroby. W skrajnych przypadkach obniża ona plon owocników nawet o kilkadziesiąt procent. Badania molekularne krajowych izolatów wykazały, że w Polsce dominującym gatunkiem jest C. mycophilum, a nie jak wcześniej opisywano C. dendroides.

20 Objawy choroby daktylium W hali produkcyjnej Nalot grzybni na owocnikach W doświadczeniu infekcyjnym

21 Rok Porażenie upraw pieczarki przez daktylium w analizowanych cyklach produkcyjnych w pięciu kolejnych latach Liczba cykli uprawy Średnia liczba ognisk chorobowych na powierzchni 1 m 2 Porażone uprawy < > 5 liczba % , , , , ,3

22 Porażone uprawy (%) Termin pojawiania się choroby daktylium w roku 212 i 213, odpowiednio w 9 i 15 cyklach uprawy pieczarek Porażone uprawy (%) ,9 brak 2,2 w I rzucie 15,6 w II rzucie Wystąpienie porażenia 43,3 w III rzucie ,7 brak 2,9 w I rzucie 29,1 w II rzucie Wystąpienie porażenia 22,3 w III rzucie

23 Średnica kolonii (mm) Średnica koloni 12 izolatów Cladobotryum spp. w 8. dniu po inokulacji 2 a a a a a ab abc 8 4 bcd cd cd d d

24 Przyrost średnicy na dobę (mm) Intensywność wzrostu 12 izolatów Cladobotryum spp Izolat

25 Wpływ momentu zakażania i rodzaju inokulum na termin pojawienia się pierwszych objawów choroby daktylium po zakażeniu uprawy grzybem Cladobotryum dendroides Termin zakażania Nakładanie okrywy 4 dni po nałożeniu Początek szoku Zawiązki owocników Liczba dni po inokulacji Grzybnia Zarodniki 1^4 Zarodniki 1^5 Średnia z dwóch doświadczeń

26 Wpływ momentu zakażania i rodzaju inokulum na termin pojawienia się pierwszych objawów choroby daktylium po zakażeniu uprawy grzybem Cladobotryum mycophilum Termin zakażania Liczba dni po inokulacji Nakładanie okrywy 1 12,5 2,5 4 dni po nałożeniu Początek szoku Zawiązki 5,5 6,5 5 Grzybnia Zarodniki 1^4 Zarodniki 1^5

27 % porażonej powierzchni % porażonej powierzchni Dynamika postępu choroby daktylium po zakażeniu okrywy zarodnikami i grzybnią C. mycophilum (Dośw. 3) 1 Zarodniki 1 4 jtk/ml 1 Fragmenty grzybni Dni od rozpoczęcia uprawy Nakładanie okrywy 4 dni po nałożeniu Początek szoku Zawiązki Dni od rozpoczęcia uprawy Nakładanie okrywy 4 dni po nałożeniu Początek szoku Zawiązki

28 Powierzchnia pod krzywą postępu choroby dakylium (AUDPC) po zakażeniu grzybem C. dendroides lub C. mycophilum Termin zakażania Fragmenty Zarodniki Zarodniki C. dendroides grzybni Średnia Nakładanie okrywy ,8 637,3 691,7 b 4 dni po nałożeniu 1292,8 351, 981,3 875 a Początek szoku 1248,8 61, 155,3 971,3 a Powstawanie zawiązków 553,8 12, 642,5 438,8 c Średnia 186,1 A 317,4 C 829,1 B Termin zakażania Fragmenty Zarodniki Zarodniki C. mycophilum grzybni Średnia Nakładanie okrywy 164,3 138, 913,2 75,2 ab 4 dni po nałożeniu 119,6 691, 958,5 919,7 a Początek szoku 743,2 387,6 665,6 598,8 bc Powstawanie zawiązków 445,5 289,1 563,3 432,6 c Średnia 84,7 A 376,4 B 775,2 A

29 Wpływ terminu zakażania i rodzaju inokulum C. dendroides na plon owocników pieczarki (Dośw. 1) Termin zakażania Grzybnia Zarodniki 1 4 Zarodniki 1 5 Średnia Nakładanie okrywy Bc 467,3 Aa 339,3 Ab 268,9 c 4 dni po nałożeniu 218,8 Bb 466,3 Aa 263,3 Bb 316,1bc Początek szoku Bc 188,3 Ab 64, ABc 84,1 d Zawiązki 366,5 Ab 445,8 Aa 388,5 Ab 4,3 b Kontrola 537, Aa 532, Aa 541,3 Aa 536,8 a Średnia 224,5 C 419,9 A 319,3 B

30 Wpływ terminu zakażania i rodzaju inokulum C. dendroides na plon owocników pieczarki (Dośw. 2) Termin zakażania C. dendroides Grzybnia Zarodniki 1 4 Zarodniki 1 5 Średnia Nakładanie okrywy 45,5 Bb 496,5 Aa 44,3 Ab 315,4 c 4 dni po nałożeniu Cb 554, Aa 22,8 Bc 258,3 cd Początek szoku Bb 49,3 Aa 91,8 Bc 194, d Zawiązki 48,3 Aa 547,8 Aa 43,8 Ab 486,3 b Kontrola 646 Aa 633,3 Aa 633, Aa 637,4 a Średnia 234,4 C 544,4 A 356,1 B

31 Wpływ terminu zakażania i rodzaju inokulum C. mycophilum na plon owocników pieczarki (Dośw. 3) Termin zakażania Grzybnia Zarodniki 1 4 Zarodniki 1 5 Średnia Nakładanie okrywy 126 Bb 715,3 Aa 194,5 Bc 345,3 cd 4 dni po nałożeniu 123,3 Ab 325,5 Ab 185,8 Ac 211,5 d Początek szoku 333,8 Ab 514 Aab 443,5 Ab 43,4 bc Zawiązki 586,8 Aa 53,8 Aab 54,3 Aab 543,6 b Kontrola 691,3 Aa 71,8 Aa 73,5 Aa 698,9 a Średnia 372,24 B 552,8 A 413,52 B

32 Wpływ terminu zakażania i rodzaju inokulum C. mycophilum na plon owocników pieczarki (Dośw. 4) Termin zakażania Grzybnia Zarodniki 1 4 Zarodniki 1 5 Średnia Nakładanie okrywy ,8 289,3 b 4 dni po nałożeniu ,3 b Początek szoku 155, ,3 c Zawiązki 448,3 427,3 488,5 454,7 a Kontrola , ,8 a Średnia 279,3 A 349,9 A 354,5 A

33 Wpływ typu okrywy i zakażania dwoma gatunkami grzyba Cladobotryum na plon owocników pieczarki Plon owocników (g/,38 m 2 ) 6 5 ab ab a ab a 4 b 3 2 c 1 cd cd d d d Ciężka Ciężka Średnia Lekka Typ okrywy C. dendroides C. mycophilum Kontrola

34 Średnica kolonii mm Zależność wzrostu grzyba Cladobotryum sp. od stopnia przerośnięcia ziemi okrywowej grzybnią pieczarki y = 42,23x - 1,493 R² =, Stopień przerośnięcia grzybni pieczarki

35 Termin likwidacji uprawy w monitorowanych pieczarkarniach, wyrażony % upraw zakończonych po I, II lub III rzucie % upraw 1, 1,8 1,1 2,9 2,5 1,9 1 24,5 23,3 21,9 33, 8 31,2 26,8 6 74,5 65,2 75,6 75,2 66,3 71, Średnia Po III rzucie Po II rzucie Po I rzucie

36 Porażone uprawy (%) Nasilenie występowanie chorób pieczarki w porach roku. Ocena na podstawie 15 cykli uprawy w roku ,7 23,8 19,1 14,3 17,1 16,2 1,5 1,5 4,7 2,9 2,9 7,6 1,9 1,9 1,9 Wiosna Lato Jesień Zima Bakteriozy Biała zgnizlina Daktylium Sucha zgnilizna

37 Dziękuję za uwagę!

38 38