Szanse na unijne dotacje

Transkrypt

1 ROZMOWA O ZDROWIU: Na marginesie priorytetów Anna Lella EGZEMPLARZ BEZPŁATNY ISSN P I S M O I Z B L E K A R S K I C H Szanse na unijne dotacje Wybory samorządowe Korespondencyjnie e-doktor Ochrona zdrowia w UE Zwyciężyć z siecią historia Japonia kraj zadowolonych na TAK! s. 34 pewnego zniesławienia s. 44 stulatków s. 46

2 Spis treści Na wstępie / R. Golański: Co nas czeka? 6 Pierwszym głosem / M. Hamankiewicz: Niebezpieczne cięcia i cenne inicjatywy 8 Skrining 10 Obserwacje / S. Badurek: Gorzkie życie cukrzyka 12 Temat miesiąca: Szanse na unijne dotacje 16 Nasi w Europie / Konstanty Radziwiłł: Kryzys 17 Rozmowa o zdrowiu: Na marginesie priorytetów 20 Samorząd: Wiadoma rzecz stolica 24 Punkt widzenia / J. Małmyga: W promieniach słońca przez cały rok 26 Stomatologia: Parlament FDI 28 Stomatologia: CEDE nowe wyzwania 30 Stomatologia: Na nogi? polemika z tekstem Andrzeja Baszkowskiego 31 Stomatologia: Przyganiał kocioł garnkowi polemika z tekstem Andrzeja Baszkowskiego 32 Prawo i medycyna: Postępowanie w sprawie zawarcia tzw. kontraktów z NFZ (cz. 2) 34 Wybory: Korespondencyjnie na TAK! 35 Biuletyn NRL 38 Konsultant krajowy: Geriatria 40 Praktyka lekarska: Warunki pracy lekarzy i lekarzy dentystów badanie opinii środowiska 42 Praktyka lekarska: Działalność NFZ w 2012 r. 43 Praktyka lekarska: Outcomes 44 e-doktor: Zwyciężyć z siecią, czyli historia pewnego zniesławienia 46 Ochrona zdrowia na świecie: Japonia kraj zadowolonych stulatków 48 Indeks korzyści: Termopile 50 Z dwóch stron sceny / S. Pietras: Lekarze na operowych szlakach List do redakcji: Hamulcowi i e-kontrrewolucjoniści 51 Z dwóch stron sceny / A. Andrus: Cierpliwości! 52 Kultura: Curriculum Vitae 54 Błąd malarski: Z górki 58 Sport 59 Ogłoszenia 64 Komunikaty 65 Epikryza (36) / J. Wanecki: Trzy tysiące czterysta trzy 66 Jolka lekarska 17 października W siedzibie NIL, przy ul. Sobieskiego 110 w Warszawie odbędzie się Konferencja Komisji Stomatologicznej NRL 2013 rokiem walki z nowotworami głowy i szyi. Więcej informacji na 19 października Lekarze z zespołu Doktor Band zagrają koncert w Opolskim Centrum Onkologii w ramach kampanii społecznej Tony Zdrowia. NRL oraz Gazeta Lekarska objęły patronatem to wydarzenie. Relacja z pierwszego koncertu na s października W Centrum Konferencyjnym WP w Warszawie odbędą się XIX Mistrzostwa Polski Lekarzy w Brydżu Sportowym. Szczegóły w Gazecie Lekarskiej Premium. 30 października Upływa termin nadsyłania prac na Ogólnopolski Konkurs Literacki Historia zdrowia i choroby.atrakcyjne nagrody! Więcej na s premium więcej na Szukaj w Gazecie Lekarskiej PREMIUM 3

3 Na wstępie Co nas czeka? Za nami wybory delegatów na okręgowe zjazdy lekarzy w VII już kadencji naszego samorządu zawodowego. Ryszard Golański Redaktor naczelny GL Odbywają się jeszcze wybory w pojedynczych rejonach, głównie na terenie izby warszawskiej. Z pewnością można mówić o sukcesie korespondencyjnej formy głosowania. Na razie jej popularność nie przełożyła się na ogólną frekwencję koleżanek i kolegów w wyborach, ale ten efekt z pewnością będzie miał miejsce za cztery lata, podczas wyborów na kadencję kolejną. Przed nami okręgowe zjazdy lekarzy. Podczas niektórych z nich większość będą stanowić osoby, które delegatami są po raz pierwszy, w większości przypadków liczba nowych delegatów będzie stanowiła znaczący odsetek. To bardzo dobrze dla naszej samorządności, zwłaszcza jeśli są to osoby młode, które będą miały zupełnie świeże spojrzenie na funkcjonowanie izby. Przed zjazdami już zaczęły się rozważania i spekulacje personalne: kto będzie kolejnym prezesem mojej izby, na ile zmieni się skład rady okręgowej. Nie brakuje także głosów, że okres zjazdów wyborczych i same zjazdy to świetna okazja, aby porozmawiać o priorytetach samorządu lekarskiego, o celach na które wydawane są nasze wspólne, składkowe pieniądze. Ile na pomoc socjalną, ile na szkolenia, ile na inwestycje, ile na lekarską kulturę, sport i rekreację. W tych przedzjazdowych rozmowach pojawia się także inny wątek: o zasadach współpracy poszczególnych organów izbowych. Osobom mniej zorientowanym przypomnę, że są to: okręgowa rada lekarska, okręgowy rzecznik odpowiedzialności zawodowej, okręgowy sąd lekarski oraz okręgowa komisja rewizyjna. Szczególne znaczenie ma współpraca rady i działu odpowiedzialności zawodowej. Ciekawy tekst, dotyczący tego tematu, autorstwa Stanisława Wencelisa, pod tytułem: Dylematy lekarskiej temidy, znajduje się na naszej stronie internetowej w profilu Gazeta Lekarska ONLINE. Zachęcam do lektury i komentarzy: Co jakiś czas wraca temat pieniędzy, które państwo wykłada na kształcenie lekarzy. Dyskusja na ten temat najczęściej jest powodowana przez informacje o liczbie polskich lekarzy wykonujących zawód za granicą. Przed kilku laty padały propozycje, aby osoby te zwracały pieniądze, które zostały wyłożone na ich studia. W ostatnich dniach przez media przewijał się temat kosztów specjalizacji, zdobywanych w ramach rezydentury, przez osoby, które nie widząc dla siebie szansy na satysfakcjonujące wykonywanie zawodu lekarza w Polsce, postanowiły leczyć ludzi w innych krajach. Okres masowej emigracji młodych lekarzy mamy już chyba za sobą, ale nadal warunki, jakie są oferowane naszym kolegom w wielu krajach, są nieporównywalnie lepsze niż te, których zwłaszcza młody lekarz może doświadczyć tutaj. Decydującym argumentem jest oczywiście wynagrodzenie, ale chodzi także o warunki pracy i możliwość rozwoju. Jaka powinna być reakcja władz na takie zachowanie? Karać aktywnych i ambitnych czy też próbować stworzyć u nas takie warunki, aby te proponowane przez kraje Unii Europejskiej lub te za oceanem nie były dla młodego lekarza bardziej atrakcyjne? Starzejemy się jako grupa zawodowa, kto nas będzie leczył za dwadzieścia lat? Migawka 6 września członkowie NRL wzięli udział w szkoleniu Ochrona danych osobowych kontekście planowanych zmian w prawie Unii Europejskiej, przeprowadzonym przez dra Wojciecha Wiewiórkowskiego generalnego inspektora Ochrony Danych Osobowych. Podczas wykładu poruszone zostały kwestie związane ze stosowaniem przepisów o ochronie danych osobowych w sektorze ochrony zdrowia. FOTO: Milena Kruszewska 4

4 Czas pracy lekarza 23 sierpnia 2013 r. weszła w życie ustawa z 12 lipca 2013 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz ustawy o związkach zawodowych (Dz.U r., poz. 896). A K C J A I N F O R M A C Y J N A G E D E O N R I C H T E R Czas pracy lekarzy zatrudnionych w podmiotach leczniczych regulowany jest ustawą o działalności leczniczej, która jest przepisem szczególnym do kodeksu pracy, mającym pierwszeństwo przed przepisami o charakterze ogólnym (kodeksowymi). Jednak nowe przepisy mogą mieć wpływ również na sytuację lekarzy. Zmiany wprowadzone ustawą polegają na umożliwieniu pracodawcom wydłużenia okresów rozliczeniowych nawet do 12 miesięcy, a także wprowadzania elastycznych rozkładów czasu pracy. Przewidują one również, że odpracowanie zwolnienia z pracy udzielonego na wniosek pracownika w celu załatwienia jego spraw osobistych nie stanowi pracy w godzinach nadliczbowych. Wydłużenie do 12 miesięcy okresów rozliczeniowych pozwala na wydłużenie czasu pracy w okresach wzmożonego zapotrzebowania pracodawcy i jego skrócenie w sytuacji, gdy pracy jest mniej. Wiąże się to również z wydłużeniem pracodawcy okresu, w jakim sam może udzielić pracownikowi czasu wolnego w zamian za czas przepracowany ponad normę (oczywiście w proporcji 1/1,5 czy 1/2). W przypadku lekarzy czas pracy może być wydłużany w tradycyjnych okresach zwiększonej liczby zachorowań, a skracany, gdy zachorowań jest mniej. Wydłużenie okresu rozliczeniowego jest możliwe, gdy jest to uzasadnione przyczynami obiektywnymi, technicznymi lub dotyczącymi organizacji pracy. Elastyczne rozkłady czasu pracy polegają na ustaleniu różnych godzin rozpoczynania pracy lub umożliwieniu pracownikowi decydowania o godzinie rozpoczęcia pracy w określonym przedziale czasu. Jedynym ograniczeniem w ustalaniu godzin rozpoczęcia pracy będzie obecnie obowiązek zachowania dobowych i tygodniowych norm odpoczynku pracownik musi mieć zapewnione 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego i 35 godzin odpoczynku tygodniowego (w przypadku dyżurów medycznych skracanego do 24 godzin). Znowelizowane przepisy umożliwią ustalenie takich rozkładów czasu pracy, w których w jedne dni tygodnia praca rozpoczynać się może od godziny 8.00, a w inne o godzinie np , przy zachowaniu jednozmianowego systemu czasu pracy. Co istotne, przy takim rozkładzie czasu pracy ponowne wykonywanie pracy w tej samej dobie nie będzie stanowiło pracy w godzinach nadliczbowych. Mowa przy tym o dobie pracowniczej, czyli o 24 godzinach od rozpoczęcia pracy. W związku z wprowadzanymi zmianami, co do zasady pracownicy powinni na tydzień przed rozpoczęciem miesiąca otrzymywać najmniej miesięczne rozkłady czasu pracy. Wydłużenie okresu rozliczeniowego czy elastycznego rozkładu czasu pracy następuje w układzie zbiorowym lub w porozumieniu z organizacjami związkowymi, ewentualnie z przedstawicielem pracowników, jeśli u pracodawcy nie działają związki zawodowe. O zawarciu porozumienia wydłużającego okres rozliczeniowy musi zostać zawiadomiona PIP. Jeśli pracodawca nie ma obowiązku ustalenia regulaminu pracy, to kwestie te reguluje w obwieszczeniu, które wywołuje skutek po dwóch tygodniach od podania go do wiadomości pracowników. Niezależnie od tego elastyczny rozkład czasu pracy może być zawsze stosowany, jeśli pisemnie zwróci się o to sam pracownik. Nowe przepisy sankcjonują również dotychczasową praktykę, że odpracowanie zwolnienia od pracy udzielonego pracownikowi na załatwienie spraw osobistych nie jest pracą w godzinach nadliczbowych. Mimo że takie odpracowanie odbywało się za porozumieniem pracodawcy i pracownika, było ono dotąd w rozumieniu przepisów pracą ponad normy. mec. Jarosław Klimek radca prawny OIL w Łodzi

5 Pierwszym głosem Niebezpieczne cięcia i cenne inicjatywy Maciej Hamankiewicz 6 Prezes Naczelnej Rady Lekarskiej Planujący budżet nie chcą zrozumieć, że podstawowym narzędziem zapewnienia Polakom sprawiedliwego i bezpiecznego dostępu do opieki zdrowotnej jest zwiększenie, a nie ograniczanie publicznych wydatków na ochronę zdrowia. Rząd planuje w ustawie budżetowej ograniczyć wydatki na ochronę zdrowia. Na nic zdają się powtarzane twierdzenia, że wielkość środków przeznaczanych na ochronę zdrowia w Polsce jest znacznie niższa niż w większości krajów Unii Europejskiej, że koszty opieki medycznej wzrastają na całym świecie, że następują zmiany demograficzne, już dziś bardzo odczuwalne w Polsce, że mamy rozwój nowoczesnych technologii medycznych. Planujący budżet nie chcą zrozumieć, że podstawowym narzędziem zapewnienia Polakom sprawiedliwego i bezpiecznego dostępu do opieki zdrowotnej jest zwiększenie, a nie ograniczanie publicznych wydatków na ochronę zdrowia. Cieszę się, że moje argumenty za zwiększeniem budżetu na zdrowie zostały przytoczone posłom RP na posiedzeniu Sejmowej Komisji Zdrowia przez przewodniczącego Komisji. Apeluję bowiem o niezwykłą rozwagę podczas debaty na temat ograniczania nakładów na ochronę zdrowia. My, lekarze, najlepiej wiemy, w jakim stopniu zmiany w finansowaniu dotykają polskich pacjentów, których sytuacja już dzisiaj jest wyjątkowo trudna. Panie prezesie, dlaczego tylko młodzi?! zapytała mnie w dyżurce koleżanka lekarka, która przekroczyła już 35. rok życia i nie może zgłosić się do organizowanych przez Naczelną Izbę Lekarską szkoleń z zakresu umiejętności komunikowania się z pacjentem i funkcjonowania systemu ochrony zdrowia. Pożytek dla lekarzy płynący z tych szkoleń jest oczywisty. Wszyscy wiemy, jak czasami bardzo brakuje w naszej pracy umiejętności z zakresu relacji międzyludzkich, jak wiele zależy od porozumiewania się, od formy rozmowy. W tak trudnych czasach bardzo optymistyczny jest fakt, że nasza inicjatywa szkoleń spotkała się z pozytywnym oddźwiękiem mediów i społeczeństwa. Została dostrzeżona praca włożona przez ostatnie lata w szkolenia prowadzone przez samorząd w okręgowych izbach lekarskich i NIL. To bardzo pomaga w realizacji programu unijnego i daje nadzieję na przyszłość. Młodych lekarzy do 35. roku życia zachęcam do zapoznania się w NIL ze szczegółami projektu. Nie pierwszy i pewnie nie ostatni raz wymieniamy się argumentami z prezesem NFZ, Agnieszką Pachciarz. W naszej korespondencji omawiamy sytuacje odsyłania pacjentów pomiędzy świadczeniodawcami, co w mojej ocenie jest przejawem braku rzetelnych informacji i wyjaśnień ze strony płatnika, a w ocenie NFZ kategorią etyczną. Postanowienia Kodeksu Etyki Lekarskiej nie mogą, moim zdaniem, zastąpić postanowień dotyczących wzajemnych relacji świadczeniodawców i płatnika w zakresie rozliczania świadczeń finansowanych ze środków publicznych. Podejmowane przez personel zarządzający placówkami ochrony zdrowia decyzje dotyczące organizacji, ich sprawozdania i rozliczania nie powinny być rozpatrywane w kategoriach etycznych. Jeżeli świadczeniodawca nie ma pewności, jak powinien postąpić, aby nie naruszyć umowy, to znaczy, że obszar wymaga uszczegółowienia i wyjaśnienia, a nie, że w tym zakresie świadczeniodawca winien kierować się zasadami etyki lekarskiej. Tym bardziej, że znaczna część osób piastujących stanowiska kierownika podmiotu leczniczego nie jest lekarzami. Pasje takie jak sport, muzykowanie, pisanie wierszy pomagają nam w zachowywaniu najcenniejszej wartości w naszym zawodzie, czyli tak zwanych pierwiastków humanistycznych. Chóry lekarskie przed ponad rokiem zrobiły furorę w Teatrze Roma i niebywały sukces w czasie koncertów w różnych miejscach Polski. W ostatnich tygodniach lekarskie serce muzyczne zabiło w Opolu mocnym akcentem, zwanym Tonami Zdrowia. Podkreślenia wymaga fakt, że ten dobry muzyczny uczynek dla chorych kardiologicznie bardzo pomógł nam ocieplić wizerunek polskiego lekarza. Z przyjemnością objąłem patronat nad tą kampanią i życzę autorom projektu wszystkiego dobrego. [relacja z pierwszego koncertu na s przyp. red.]. Zakres zagadnień dotyczących informatyzacji służby zdrowia jest niezwykle szeroki i istotny, dlatego członkowie NRL wzięli udział w szkoleniu Ochrona danych osobowych w kontekście planowanych zmian w prawie Unii Europejskiej, przeprowadzonym przez dr. Wojciecha Wiewiórkowskiego Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych. Przyznał on podczas wykładu, że działania takich organów jak GIODO często odbierane są jako działania jednostek mających niewielkie pojęcie o tym, jak wygląda praktyka i uparcie twierdzących, że ich idee dadzą się bez problemu przełożyć na rzeczywistość. Jestem jednak przekonany, że i lekarzy, i GIODO mimo wszystko łączy ten sam cel: ochrona informacji dotyczących pacjenta z jednoczesnym zapewnieniem sprawnego i bezpiecznego ich przepływu między podmiotami zajmującymi się tym pacjentem.

6 Skrining Katarzyna Strzałkowska Rzecznik prasowy NIL Fakty, TVN, 3 września 2013 r. 8 Termin wprowadzenia elektronicznej dokumentacji W założeniach do projektu ustawy zmieniającej ustawę o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, planuje się rozwiązanie umożliwiające prowadzenie dokumentacji medycznej w formie papierowej do 1 stycznia 2017 r. oraz w przypadku lekarzy i lekarzy dentystów wystawiających recepty dla siebie i rodziny do 1 stycznia 2020 r. Naczelna Rada Lekarska przyjęła ten pomysł z aprobatą, wyrażając go w stanowisku z 6 września. NRL zwróciła jednak uwagę, że w przypadku lekarzy i lekarzy dentystów wystawiających recepty dla siebie i rodziny zdecydowanie bardziej właściwym i pożądanym rozwiązaniem byłoby zwolnienie tej grupy z obowiązku prowadzenia dokumentacji medycznej w formie elektronicznej. Komisje wojewódzkie Naczelna Rada Lekarska opiniując projekt założeń do nowej ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, po raz kolejny podkreśliła, że pomimo projektowanych zmian postępowanie przed komisjami wojewódzkimi do spraw orzekania o zdarzeniu medycznym nie urzeczywistnia idei pozasądowego systemu dochodzenia roszczeń pieniężnych z tytułu szkód powstałych w związku z udzielaniem świadczeń zdrowotnych. Postępowanie przed komisjami wojewódzkimi uregulowane zostało w sposób dalece odbiegający od rozwiązań tzw. systemu skandynawskiego, który zapewnia możliwość szybkiego dochodzenia roszczeń bez orzekania o winie czy też identyfikowania lub stygmatyzowania osób odpowiedzialnych za ewentualne uchybienia, jakie wystąpiły w toku leczenia. Pro- jektowane zmiany nie zmienią wadliwej konstrukcji postępowania przed komisjami wojewódzkimi i nie doprowadzą do wprowadzenia w Polsce tzw. skandynawskiego systemu dochodzenia roszczeń z tytułu szkód powstałych w związku z udzielaniem świadczeń zdrowotnych czytamy w stanowisku NRL. Egzaminy dostęp do pytań Dla każdego lekarza i lekarza dentysty uzyskanie specjalizacji jest jednym z najważniejszych etapów rozwoju zawodowego, ponadto z uwagi na wymagania stawiane przy kontraktowaniu świadczeń przez NFZ jest dla wielu jedyną szansą na uzyskanie zatrudnienia. Uzyskanie specjalizacji wymaga przejścia postępowania kwalifikacyjnego oraz zrealizowania kilkuletniego programu specjalizacji w akredytowanej placówce służby zdrowia pod nadzorem lekarza specjalisty. O uzyskaniu specjalizacji decyduje jednak egzamin końcowy zwany w ustawie o zawodach lekarza i lekarza dentysty Państwowym Egzaminem Specjalizacyjnym (PES) napisał Prezes NRL do Rzecznika Praw Obywatelskich, zwracając się z prośbą o wyrażenie stanowiska w przedmiocie dopuszczalności wprowadzenia ograniczenia dostępu do testów z Państwowego Egzaminu Specjalizacyjnego oraz Lekarskiego Egzaminu Końcowego i Lekarsko-Dentystycznego Egzaminu Końcowego. Jak zaznaczył w swoim piśmie Prezes NRL, na pozytywny wynik egzaminu specjalizacyjnego, jak każdego egzaminu, składa się wiele czynników, z których najważniejszym jest posiadanie ugruntowanej wiedzy zdobytej w czasie szkolenia, nie bez znaczenia jest jednak posiadanie umiejętności rozwiązywania określonego rodzaju zadań. Dlatego też jego zdaniem lekarze przystępujący do Państwowego FOTO: materiały TVN

7 Egzaminu Specjalizacyjnego są zatem zainteresowani dostępem do pytań egzaminacyjnych z lat ubiegłych i należy im to umożliwić. Projekt w mediach Trwa projekt szkoleniowy dla młodych lekarzy pod hasłem Przychodzi baba do lekarza i co jej powiesz?, organizowany przez NIL we współpracy z Ministerstwem Zdrowia w ramach projektu współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. W szkoleniu wzięli już udział pierwsi lekarze do 35. roku życia będący w trakcie stażu lub specjalizacji, co odnotowane zostało w wielu mediach, w tym w Faktach TVN z 3 września. Zasady dla urzędników Prezydium NRL powołało Zespół redakcyjny do spraw opracowania Zasad Etyki Urzędników Ochrony Zdrowia, uznając, że osoby wchodzące w skład organów i instytucji publicznych odpowiedzialnych za tworzenie, działanie i finansowanie służby zdrowia powinny podlegać działaniu norm etycznych i reguł dobrego obyczaju. W skład zespołu powołani zostali: prof. Eleonora Zielińska, Grażyna Rogala-Pawelczyk, Konstanty Radziwiłł, Stefan Bednarz, Grzegorz Mazur. Do zadań zespołu należeć będzie m.in. określenie katalogu podmiotów i instytucji publicznych, które odpowiadają za organizację i finansowanie służby zdrowia oraz określenie zbioru zasad etycznych, którymi powinni kierować się w pracy zawodowej urzędnicy podmiotów i instytucji, które odpowiadają za organizację i finansowanie służby zdrowia.

8 Obserwacje Gorzkie życie cukrzyka Sławomir Badurek Diabetolog, wiceprezes KPOIL w Toruniu, publicysta medyczny Ciężar decyzji, czy komuś tańszy analog się należy, spoczywa oczywiście na lekarzach. I to ich zmartwieniem jest uwiarygodnienie spełnienia przez chorego refundacyjnych kryteriów, zgodnie z trudną do przewidzenia interpretacją enefzetowskich kontrolerów. 10 O refundacji długodziałających analogów insuliny można by napisać książkę. Wszystkie potrzebne składniki zdają się leżeć jak na tacy: interesująca, pełna zaskakujących zwrotów akcja, ostro zarysowane postacie, złamane kariery, konflikty grup interesu i spora dawka emocji. Pod koniec sierpnia, gdy triumfalnie odtrąbiono rozszerzenie refundacji jednego z długodziałających analogów insuliny na przypadki cukrzycy typu 2, wydawało się, że oto jest materiał na dramat z happy endem. Zupełnie jak w przypadku naszych, lekarskich bojów o ludzką twarz umowy refundacyjnej. Tam też widzieliśmy już szczęśliwe zakończenie. Tej historii przypominał nie będę, bo jest ona świeża i powszechnie znana w środowisku. Wrócę do walki o refundację długodziałających analogów. Pamiętam, jak na początku 2009 r. ówczesny wiceminister zdrowia, Marek Twardowski, zapewniał na antenie radiowej Jedynki o rychłym wpisaniu tych insulin na listę. Nic z tego nie wyszło, choć nie z winy Twardowskiego. Niemal dwa lata później, czyli w grudniu 2010 r., brak realizacji złożonej publicznie obietnicy stał się jednym z najważniejszych powodów dymisji wiceministra. Sprawę wzięła w swoje ręce minister Kopacz, ogłaszając w lutym 2011 r., że długodziałające analogi insulinowe będą na liście refundacyjnej, jeśli okażą się bezpieczne i jeśli będą tego chcieli pacjenci. Znając propagandowy kod, po takiej deklaracji można było stawiać dolary przeciwko orzechom, że żaden z podanych warunków nie zostanie spełniony. I rzeczywiście, życzeniami pacjentów nikt się nie przejmował, a długodziałającym analogom zaczęto przyprawiać gębę niebezpiecznych leków. Znaleziono pretekst. Opublikowane w czerwcu 2009 r. w czasopiśmie Diabetologia wyniki retrospektywnych analiz statystyczno-epidemiologicznych, przeprowadzonych w Niemczech, Szwecji, Szkocji i Anglii, wskazywały na możliwość rakotwórczego działania jednego z bezszczytowych analogów glarginy. Doniesienie postawiło na nogi diabetologiczne autorytety z całego świata. Temat rozebrano na czynniki pierwsze, poświęcając mu niezliczoną liczbę artykułów i wykładów, popartych danymi z wielu innych źródeł. Wynik: nigdzie na świecie nie znaleziono podstaw, by zabronić leczenia długodziałającymi analogami insuliny lub wyrzucić je z list refundacyjnych. Tymczasem u nas postanowiono nie wypuszczać analogów z refundacyjnej poczekalni, oficjalnie dla dobra pacjentów. Świat wiedział i robił swoje, a nasi urzędnicy swoje. Nie wiem, co przeważyło twarde dane EBM, naciski diabetologów, lobbing zniecierpliwionych producentów czy też może świadomość, że pod względem dostępu do nowoczesnych insulin jesteśmy w tyle nawet za Rumunią i Bułgarią. W każdym razie w połowie ubiegłego roku urzędnicza bariera dla bezszczytowych insulin zaczęła pękać. Wyrażono zgodę na ich 30-procentową refundację w przypadkach cukrzycy typu 1. Od kilku tygodni w refundowaną glarginę mogą się zaopatrywać także chorzy na cukrzycę typu 2. Byłby to wymarzony happy end tej refundacyjnej story, gdyby nie kilka szczegółów. Otóż tańszy bezszczytowy analog jest dostępny tylko w dwóch grupach chorych na cukrzycę typu 2: leczonych insuliną NPH od co najmniej 6 miesięcy i z HbA1c 8% oraz leczonych insuliną NPH przynajmniej 6 miesięcy i z udokumentowanymi nawracającymi epizodami ciężkiej lub nocnej hipoglikemii. Ciężar decyzji, czy komuś tańszy analog się należy, spoczywa oczywiście na lekarzach. I to ich zmartwieniem jest uwiarygodnienie spełnienia przez chorego refundacyjnych kryteriów, zgodnie z trudną do przewidzenia interpretacją enefzetowskich kontrolerów. Rozumiem program terapeutyczny, ale wynikające z ubezpieczenia prawo do refundacji podstawowego w leczeniu cukrzycy leku, który dawno przestał być innowacją? Rozumiem konieczność kontroli kosztów, ale akurat diabetycy to najbardziej pokrzywdzona przez nową ustawę refundacyjną duża grupa chorych. Poraża brak dostępu do tańszego analogu dla tych, którzy już go stosują w cukrzycy typu 2. Oby ten błąd został szybko naprawiony. Jeśli tak się nie stanie, możemy za chwilę mieć plagę udawanych powrotów do leczenia insuliną NPH po to, by za pół roku móc skorzystać z refundacji. Czy naprawdę o to chodziło autorom przepisów? Książka o refundacji długodziałających analogów insuliny? Tak, z otwartym wciąż zakończeniem i dla ludzi o mocnych nerwach.

9 Temat miesiąca Lidia Sulikowska Dzięki funduszom unijnym Wojewódzki Szpital Zespolony w Płocku, jak i wiele innych szpitali w Polsce, mógł zostać rozbudowany, a inne wyremontowano i doposażono w niezbędny sprzęt. 12 Wraz z wejściem do Unii Europejskiej Polska zyskała możliwość zdobycia funduszy na rozwój. O unijne pieniądze mogły starać się nie tylko duże jednostki, ale małe, również jednoosobowe firmy, a nawet osoby zatrudnione na etatach. W jakim stopniu sektor ochrony zdrowia korzysta z tej szansy? Dotychczas ponad 175 tys. projektów w Polsce otrzymało dotacje z UE w ramach różnych programów, na łączną kwotę ponad 305,7 mld zł*. Dofinansowania dotyczą przeróżnych przedsięwzięć, a kwoty dotacji wahają się od kilkuset złotych do kilku miliardów złotych, więc właściwie każdy może znaleźć coś dla siebie. Dla dużych Ponad 1450 projektów zostało wspartych finansowo na działania stricte związane z ochroną zdrowia. Zazwyczaj dotacje realizowano w ramach programów systemowych, ponadregionalnych: Infrastruktura i Środowisko (rozbudowy obiektów, ich modernizacje, doposażenie etc.), Kapitał Ludzki (szkolenia, studia podyplomowe itp.), jak również Regionalnych Programów Operacyjnych realizowanych przez urzędy marszałkowskie. Wśród beneficjentów znalazły się zarówno duże jednostki i instytucje, m.in. Ministerstwo Zdrowia, samorządy, instytuty i uniwersytety medycz- ne, ale też szpitale i przychodnie. Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego w Warszawie otrzymało m.in dofinansowanie na realizację ogólnopolskiego projektu dotyczącego kształcenia w ramach procesu specjalizacji lekarzy deficytowych specjalności, tj. onkologów, kardiologów i lekarzy medycyny pracy. Dzięki funduszom unijnym Wojewódzki Szpital Zespolony w Płocku, jak i wiele innych szpitali w Polsce, mógł zostać rozbudowany, a inne wyremontowano i doposażono w niezbędny sprzęt, tak jak w przypadku Szpitala Wojewódzkiego dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Gnieźnie, który zakupił specjalistyczną aparaturę diagnostyczną EEG, EKG, USG i RTG, czy Wojewódzkiego Pogotowia Ratunkowego SPZOZ w Lublinie, który otrzymał dotację na zakup sprzętu medycznego i ambulansów z wyposażeniem dla swojej jednostki. i małych Pieniądze miały też szanse otrzymać mniejsze projekty, np. NZOZ w Brudzowicach (woj. śląskie) oraz

10 NZOZ Doktor z Jeleniej Góry zostały wsparte przez UE dofinansowaniem na informatyzację swoich placówek. Z kolei dla NZOZ Poradni Stomatologicznej w Marklowicach (woj. śląskie) dofinansowanie umożliwiło zakup nowego unitu dentystycznego oraz radiowizjografii cyfrowej. W przypadku mniejszych, regionalnych projektów, siła wsparcia zależy od samych urzędów marszałkowskich, bo to one decydują, jakie obszary będą dotowały i na których będą się koncentrować najbardziej. Dotacje można jednak otrzymać nie tylko w ramach programów dedykowanych obszarowi ochrony zdrowia wszak niejeden lekarz jest po prostu przedsiębiorcą i może otrzymać dotacje na rozwój firmy. Wielu lekarzy i lekarzy dentystów na tym skorzystało, a dotacje dotyczyły przeważnie budowy/rozbudowy gabinetów oraz ich doposażenia. W samym woj. zachodniopomorskim lekarze przedsiębiorcy działający w różnych formach zrealizowali bądź realizują jako przedsiębiorcy, tylko w ostatniej perspektywie finansowej ( ), ogółem 127 projektów inwestycyjnych o wartości dofinansowania ponad 40,5 mln zł. Z kolei, jak informuje biuro prasowe Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubelskiego, podpisano 255 umów o dotacje z lekarzami prowadzącymi praktykę na terenie Lubelszczyzny, a dofinansowanie ogółem wyniosło ponad 94,5 mln zł dzięki wsparciu unijnemu powstała np. przychodnia stomatologiczna w Potoczku. Także w innych regionach Polski lekarze chętnie korzystali z dotacji. Na terenie powiatu międzyrzeckiego (woj. lubuskie) powstała przychodnia lekarska, z kolei gabinet fizjoterapii działający na terenie Leska (woj. podkarpackie) poszerzył ofertę usług fizjoterapeutycznych dzięki zakupowi urządzeń rehabilitacyjnych i dostosowaniu pomieszczeń budynku do prowadzenia fizjoterapii. Bardzo aktywnie na tym tle wypada też rozwój gabinetów stomatologicznych. To tylko wybrane przykłady, pokazujące, że inwestycja nie musi być jednoznaczna z poniesieniem olbrzymich kosztów, bo jest wyjście w postaci dotacji. A raczej było, bo obecnie programów, na które można składać wnioski o dofinansowanie projektów, jest jak na lekarstwo. W wielu województwach nie ma już otwartych naborów na przyjmowanie wniosków, bo kończy się perspektywa finansowa Funduszy Europejskich na lata , choć są wyjątki. Na przykład w woj. dolnośląskim w październiku zostanie ogłoszony konkurs na rozwój mikroprzedsiębiorstw prowadzących działalność gospodarczą do dwóch lat będzie można zrefundować koszty między innymi środków trwałych, wartości niematerialnych i praw- Przed nami kolejna perspektywa finansowa, na lata , warto wiec już teraz zastanowić się, czy nie przydałoby się wsparcie finansowe z UE na inwestycje.

11 Naczelna Izba Lekarska proponuje, także dzięki dofinansowaniu unijnym, ogólnopolskie szkolenia z zakresu funkcjonowania systemu ochrony zdrowia oraz umiejętności komunikacji, współpracy i budowania relacji z pacjentem. 14 nych w wysokości do 60 proc. Minimalna wartość projektu w tym działaniu wynosi 40 tys. zł kosztów kwalifikowalnych, maksymalna to 800 tys. zł kosztów kwalifikowanych. Nabór wniosków przewidziano na listopad. Konkurs ten był już ogłaszany w przeszłości, a beneficjentami projektu byli również lekarze i lekarze dentyści. Z kolei w woj. podkarpackim do 11 października lekarze i lekarze dentyści prowadzący działalność gospodarczą od co najmniej sześciu miesięcy mogą starać się o dofinansowanie inwestycji polegających na rozszerzeniu zakresu działania przedsiębiorstwa. Maksymalna kwota wsparcia dla jednego projektu wynosi 500 tys. zł, natomiast maksymalna wielkość dofinansowania została określona na poziomie 55 proc. wydatków kwalifikowanych. W ramach projektu można nabyć nowe lub używane środki trwałe pod warunkiem, że środki te będą włączone w rejestr środków trwałych Beneficjenta oraz wydatki te będą traktowane jako wydatek inwestycyjny zgodnie z zasadami rachunkowości oraz nie będą wyposażeniem, aparatem i sprzętem medycznym. W województwach, w których naborów w obecnej perspektywie już nie będzie, pozostaje zwrócenie się o możliwość otrzymania preferencyjnej pożyczki lub poręczenia ze środków unijnych. Perspektywa dotacji Ponadto, przed nami kolejna perspektywa finansowa, na lata , warto wiec już teraz zastanowić się, czy nie przydałoby się wsparcie finansowe z UE na inwestycje. W latach w Polsce realizowanych będzie osiem krajowych oraz 16 Regionalnych Programów Operacyjnych. Na razie jednak trwają lub wkrótce rozpoczną się konsultacje społeczne dotyczące tych programów, dlatego nie są jeszcze znane konkrety w tej sprawie. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego zapewnia jednak, że sektor zdrowia będzie mógł aktywnie korzystać z funduszy europejskich. Wiadomo już na przykład, że w Programie Infrastruktura i Środowisko 500 mln euro zostanie skierowanych na wsparcie infrastruktury szpitali ponadregionalnych i współpracujących z nimi jednostek diagnostycznych z zakresie chorób aktywności zawodowej i opieki nad matką i dzieckiem oraz wsparcie infrastruktury systemu państwowego ratownictwa medycznego. Na uwagę zasługiwać też będzie Program Wiedza, Edukacja, Rozwój (POWER), w którym w ramach obszaru zdrowia realizowanych będzie kilka działań, m.in. służących dostosowaniu kwalifikacji kadr medycznych do potrzeb społecznych i rynku pracy, a także działań podnoszących jakość w ochronie zdrowia oraz służących zwiększeniu dostępności społeczeństwa do usług medycznych. Siła regionu Także Regionalne Programy Operacyjne, za pomocą których w głównej mierze dotowane są projekty mniejszych przedsięwzięć, są jeszcze w fazie opracowywania i mogą się znacząco różnić od tych, które realizowano w poprzedniej perspektywie. Udało nam Szkolenia współfinansowane środkami UE organizuje też m.in. Ośrodek Doskonalenia Zawodowego NIL do końca br. można skorzystać ze szkoleń z kompetencji miękkich, prawa medycznego i ochrony radiologicznej pacjenta. Szkolenia dla lekarzy oferują też m.in. okręgowe izby lekarskie. się dowiedzieć, że woj. wielkopolskie w perspektywie finansowej nie planuje osobnego programu operacyjnego dotyczącego służby zdrowia, ale lekarze przedsiębiorcy oraz placówki medyczne będą mogły starać się o dofinansowanie w ramach WRPO 2014+, w którym planowane jest dofinansowanie działań w infrastrukturę ochrony zdrowia w podmiotach prowadzących działalność leczniczą, w tym w zakresie informatyzacji służby zdrowia, a także dofinansowanie działań w zakresie profilaktyki zdrowotnej czy programów rehabilitacji zdrowotnej. W celu dokładnego ustalenia interwencji w obszarze zdrowia prowadzona jest obecnie pogłębiona analiza tego obszaru. Ze składaniem wniosków trzeba będzie poczekać prawdopodobnie do II połowy 2014 r., kiedy to, jak przewidujemy, uruchomione zostaną pierwsze konkursy informuje biuro prasowe UM Województwa Wielkopolskiego.. Wsparcie sektora małych i średnich przedsiębiorstw zapowiada także woj. podlaskie. Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego zapowiada z kolei, że zarówno SPZOZ-y, NZOZ-y, jak i prywatne gabinety lekarskie będą mogły ubiegać się o wsparcie dotyczące rozwoju usług informatycznych (w ramach różnych programów). Podobne plany ma woj. opolskie. Już teraz wiadomo także, że np. w woj. mazowieckim mają być m.in. dofinansowywane projekty z zakresu informatyzacji podmiotów leczniczych, w tym wdrażania elektronicznych usług, skierowanych do obywateli. O uzyskanie dofinansowania

12 w nowym okresie programowania ubiegać się będzie można jednak nie wcześniej niż od pierwszego kwartału 2014 r. Lekarz jako beneficjent końcowy Aby skorzystać ze wsparcia finansowego UE, nie trzeba w końcu od razu pisać wniosku o otrzymanie dotacji na konkretny cel, można też rozejrzeć się, czy w okolicy nie jest już realizowany jakiś projekt, który oferuje usługi ze znacznym dofinansowaniem unijnym, dzięki czemu jego oferta jest bardzo atrakcyjna. Rozwój może przecież dotyczyć nie tylko rozbudowy placówki, ale także własnej osoby. Na przykład Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego w Warszawie organizuje dla lekarzy kursy specjalizacyjne dla specjalizacji medycyna ratunkowa, a także kursy doskonalące dla wielu innych specjalności, współfinansowane ze środków unijnych. CMKP w partnerstwie z Ministerstwem Zdrowia wspiera też system kształcenia ustawicznego personelu medycznego w zakresie opieki geriatrycznej projekt adresowany jest m.in. do lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej. Z kolei Naczelna Izba Lekarska proponuje, także dzięki dofinansowaniu unijnym, ogólnopolskie szkolenia z zakresu funkcjonowania systemu ochrony zdrowia oraz umiejętności komunikacji, współpracy i budowania relacji z pacjentem. Projekt pod hasłem Przychodzi baba do lekarza i co jej powiesz? potrwa do czerwca 2015 r. Ze szkoleń mogą skorzystać lekarze do 35. roku życia, będący w trakcie specjalizacji lub stażu. Zdecydowałam się wziąć udział w tym szkoleniu, ponieważ oferowało możliwość rozwoju umiejętności, które są niezbędne w kontaktach z pacjentami, np. efektywnej komunikacji z chorym, sposobu przekazywania trudnych wiadomości, radzenia sobie z pacjentami agresywnymi czy starającymi się zmanipulować lekarza opowiada Aleksandra Napieralska, lekarz stażysta. Do tej pory nie brałam udziału w szkoleniach współfinansowanych przez UE. Środowisko, w którym pracuję, bardzo pozytywnie odnosi się do tego typu projektów i zachęca do korzystania z możliwości, jakie one dają. Dla pracodawców jest to dobra okazja dla podniesienia kwalifikacji swoich najmłodszych pracowników bez ponoszenia kosztów z tym związanych. Myślę jednak, że małe rozpowszechnienie informacji na ten temat powoduje, że bierze w nim udział tylko niewielki procent zainteresowanych dodaje Aleksandra Napieralska. I w tym momencie chyba dochodzimy do sedna sprawy. Fundusze europejskie dają całkiem duże możliwości rozwoju, ale chyba zbyt mało mówi się, że te możliwości faktycznie istnieją. Dlatego warto trzymać rękę na pulsie i śledzić, czy w regionie, w którym żyjemy i pracujemy, nie ma, lub w przyszłości nie będzie, możliwości wykorzystania dotacji z UE na rozwój zawodowy. Aby skorzystać ze wsparcia finansowego UE, nie trzeba w końcu od razu pisać wniosku o otrzymanie dotacji na konkretny cel, można też rozejrzeć się, czy w okolicy nie jest już realizowany jakiś projekt, który oferuje usługi ze znacznym dofinansowaniem unijnym. * Mapa Dotacji UE Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, wg danych wygenerowanych z Krajowego Systemu Informatycznego KSI SIMIK 07-13, stan na koniec czerwca 2013 r.

13 Nasi w Europie Kryzys Konstanty Radziwiłł Prezes Stałego Komitetu Lekarzy Europejskich Wprawdzie niektórzy politycy z przyklejonymi uśmiechami próbują oznajmiać światu, że kryzys już mija, ale jednocześnie coraz powszechniejszy niepokój budzi to, co dzieje się w obszarze ochrony zdrowia w europejskich krajach dotkniętych kryzysem, który w rzeczywistości trzyma się mocno. I wcale nie chodzi tu wyłącznie o egzotyczne dla przeciętnego Polaka Grecję czy Portugalię, ale także o naszą ojczyznę. Dostrzegając to, szefowie europejskich organizacji lekarskich postanowili zwrócić się w tej sprawie do instytucji unijnych, aby korzystając ze swoich prerogatyw, wspierały tych, którzy gorzej sobie radzą. Organizacje medyków zwracają uwagę, że w czasie kryzysu istnieje szczególna potrzeba zapewnienia dostępu do dobrej jakościowo i bezpiecznej opieki zdrowotnej każdemu choremu w potrzebie. Jest to szczególnie ważne w kontekście narastającego bezrobocia i przesuwania wieku emerytalnego. W tym kontekście zapewnienie odpowiedniego publicznego finansowania opieki zdrowotnej oraz zapewnienie niezbędnej liczby łóżek szpitalnych, personelu medycznego i innych potrzebnych środków i struktur jest wyjątkowo ważne. Próby ograniczania budżetów służby zdrowia oraz nieodpowiedzialna polityka w zakresie kształcenia i zatrudniania personelu medycznego mogą wprost zagrozić bezpieczeństwu obywateli. Lekarze podkreślają, że oszczędności w ochronie zdrowia mają krótką przyszłość często bowiem generują jeszcze większe wydatki w samej ochronie zdrowia, ale także poza nią (tzw. koszty pośrednie: spadek podatków, absencję powodującą obniżenie produkcji, koszty społeczne chorowania itd.). Wreszcie przypominają, że sektor ochrony zdrowia to także potężna gałąź gospodarki i miliony miejsc pracy. Czy to wszystko nie przypomina nam czegoś znajomego? Spadek realnych nakładów na ochronę zdrowia, urynkowianie zadłużających się szpitali, wydłużające się kolejki do świadczeń, drogie leki, rozrastający się sektor odpłatnej opieki zdrowotnej tylko dla bogatych, niedobory kadr lekarskich i pielęgniarskich, liczni bezrobotni oraz pracujący na umowach śmieciowych bez prawa do ubezpieczenia zdrowotnego to przecież polska codzienność. Może faktycznie PKB nie spadł tak nisko jak w innych krajach, jednak od realnych zagrożeń dla ludzi będących w potrzebie nie udało nam się uciec. Środowisko lekarskie jest w tej sytuacji jedynym silnym głosem obrony dla pacjentów.

14 Rozmowa o zdrowiu FOTO: Marta Jakubiak Na marginesie priorytetów Na początku września ukazał się raport Najwyższej Izby Kontroli Dostępność i finansowanie opieki stomatologicznej ze środków publicznych. Wynika z niego między innymi, że 92 proc. polskich nastolatków cierpi z powodu próchnicy, a odsetek bezzębności wśród dorosłych rośnie. Na wsiach i w małych miasteczkach większość dzieci niemal całkowicie pozbawiona jest publicznej opieki stomatologicznej. Z Anną Lellą, wiceprezesem NRL i przewodniczącą Komisji Stomatologicznej NRL, rozmawia Marta Jakubiak. 17

15 Likwidacja gabinetów w placówkach oświatowych była błędem. Wielokrotnie apelowaliśmy o ich przywrócenie. Na całym świecie szkoły okazały się idealnymi miejscami do promocji zdrowia. W Polsce uznano je za zbędne 18 NIK negatywnie ocenił działania Ministerstwa Zdrowia w zakresie opieki stomatologicznej w Polsce. Jak ważne dla środowiska stomatologicznego są wyniki raportu i sam fakt, że taka kontrola została przeprowadzona? Fakt skontrolowania przez NIK opieki stomatologicznej jest dla nas niezwykle ważny, gdyż raport Najwyższej Izby Kontroli pokazuje to, o czym środowisko stomatologiczne mówi od dawna. Samorząd lekarski od lat zgłasza problemy i od lat domaga się podjęcia odpowiednich działań zaradczych, kierując do Ministerstwa Zdrowia, NFZ, Rzecznika Praw Dziecka, parlamentarzystów liczne apele i memoriały. Bez wprowadzenia postulowanych przez lekarzy zmian niewiele może się zmienić na lepsze. Mam wrażenie, że nikt naszych apeli nie czyta, nikt nas nie słucha. Nie raz słyszałam, że walczymy jedynie o interesy lekarzy. Raport pokazuje, że właściwa opieka stomatologiczna to sprawy ważne przede wszystkim dla pacjentów, i obnaża fakt, że najmłodsi pacjenci traktowani są przez NFZ po macoszemu. Tylko niecałe 4 proc. dzieci skorzystało w 2011 r. z gwarantowanych świadczeń stomatologicznych, a tylko niecałe 3 proc. miało zabiegi profilaktyczne. I to jest największa porażka. Ministerstwo Zdrowia nie posiada informacji o liczbie świadczeniodawców, których gabinety stomatologiczne są zlokalizowane na terenie szkół. Czy istotna jest taka wiedza i dlaczego? Wiedza o liczbie gabinetów nie jest aż taka ważna. Najważniejsze są programy profilaktyki i terapii stomatologicznej dzieci, niezależnie od tego, gdzie gabinety są zlokalizowane. Oczywiście najlepiej by było, gdyby znajdowały się najbliżej dzieci, czyli w szkołach. Likwidacja gabinetów w placówkach oświatowych była błędem. Wielokrotnie apelowaliśmy o ich przywrócenie. Na całym świecie szkoły okazały się idealnymi miejscami do promocji zdrowia. W Polsce uznano je za zbędne Jaka jest szansa, by powróciły do szkół? Jeśli nic się nie zmieni, niewielka. W rozporządzeniu nie ma żadnych preferencji przy zawieraniu kontraktów na leczenie dzieci. Przy stworzeniu odpowiednich warunków lokalowych czy kontraktowych można by zapewne ten problem rozwiązać. NFZ i Ministerstwo Zdrowia mają narzędzia, aby dać lekarzom możliwość prowadzenia praktyk w szkołach. Muszą tylko chcieć im ten powrót umożliwić. Raport negatywnie recenzuje współpracę OW NFZ ze świadczeniodawcami, ale też z samorządami terytorialnymi i zawodowymi. Czy zgadza się Pani z tą oceną? Oczywiście. Swego czasu samorządy terytorialne miały wpływ na rozmieszczenie placówek ochrony zdrowia na swoim terenie, oceniając tzw. plan zabezpieczenia potrzeb medycznych przedstawiany przez odziały kas chorych. Teraz NFZ decyzje podejmuje sam. Jeśli chodzi o współpracę z samorządem zawodowym lekarzy, pozostawia ona wiele do życzenia. Samorząd powinien mieć możność współdecydowania o sprawach ważnych dla ochrony zdrowia w Polsce, np. poprzez dokonywanie wyceny procedur, by nie spadała poniżej dopuszczalnego minimum, kiedy to rzetelne wykonanie świadczenia jest zagrożone. Przyniosłoby to korzyści zarówno pacjentom, jak i lekarzom. W latach na szczeblu krajowym nie funkcjonował ani jeden program profilaktyczny z zakresu przeciwdziałania próchnicy finansowany przez Ministerstwo Zdrowia. Problem próchnicy u dzieci i młodzieży nie jest wg NIK traktowany przez Ministra Zdrowia jako priorytet. Czy Komisja Stomatologiczna NRL interweniowała w tej sprawie? Interweniowała nie raz, jak interweniuje w każdej sprawie ważnej z punktu widzenia zdrowia jamy ustnej. Polscy lekarze dentyści są przygotowani do zapewnienia wysokiej jakości opieki stomatologicznej posiadają zarówno odpowiednie kwalifikacje zawodowe, dysponują również najwyższej jakości sprzętem. Dostrzegła to Najwyższa Izba Kontroli, pozytywnie oceniając realizację umów zawartych z NFZ przez kontrolowanych świadczeniodawców i stwierdzając, że warunki leczenia pacjentów były zgodne z obowiązującymi standardami. Jak wynika z raportu NIK, ministerstwo nie dysponowało dokumentami opisującymi roczne zapotrzebowanie na lekarzy dentystów, a limity przyjęć na studia ustalano wyłącznie na podstawie zapotrzebowania zgłaszanego przez uczelnie medyczne. Kto, według pani prezes, powinien określać takie limity i czym się kierować? Ocena, ilu lekarzy dentystów powinno przypadać na określoną liczbę ludności, nie jest sprawą trudną. Ministerstwo ma odpowiednie narzędzia i specjalistów przygotowanych do tego rodzaju wyliczeń. Jak wcześniej mówiłam, wszystkie zagadnienia dotyczące zdrowia publicznego ministerstwo powinno konsultować z samorządem lekarskim. Mamy pełną bazę danych, czyli Centralny Rejestr. Czy konsultowało? Nie. Nie otrzymaliśmy takiego zapytania. Co roku opiniowane są jedynie załączniki rozporządzenia dotyczące naboru na studia, ale nie jest to przecież konsultowanie zapotrzebowania na lekarzy dentystów z samorządem lekarskim. Występowaliśmy do Departamentu Kształcenia Ministerstwa Zdrowia o dane dotyczące możliwości edukacyjnych uczelni,

16 pytaliśmy m.in. o liczbę fantomów i unitów. To dane bardzo ważne, bo przecież, żeby kogoś wykształcić, trzeba mieć bazę dydaktyczną. Ministerstwo, jak podkreślił raport NIK, limity naboru na studia określa tylko i wyłącznie na podstawie życzeniowości i oświadczeń uczelni medycznych. Średni krajowy koszt zrealizowanych świadczeń stomatologicznych w przeliczeniu na jednego ubezpieczonego wyniósł: w 2009 r. 49,56 zł; w 2010 r. 45,35 zł; w 2011 r. 45,73 zł; w 2012 r. 48,54 zł (w I półroczu). Czy można mówić o jakiejkolwiek opiece stomatologicznej za takie pieniądze? W 2011 r. blisko 80 proc. ubezpieczonych nie skorzystało ani razu z usług lekarza dentysty w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia. Środków rzeczywiście jest za mało. Ceny świadczeń stomatologicznych płacone przez NFZ są zaniżone i całkowicie oderwane od rzeczywistości. Lekarze wielokrotnie apelowali o wprowadzenie realnej stawki ceny jednostki rozliczeniowej w stomatologii w postaci wyceny punktu. Kilka lat temu zleciliśmy wyliczenie kosztów procedur stomatologicznych niezależnym ekspertom, a ich wycenę przekazaliśmy NFZ i Ministerstwu Zdrowia. Nikt z niej nie skorzystał. Sam fundusz nigdy nie dokonał realnego oszacowania kosztów leczenia stomatologicznego, żadnego innego zresztą też Opieka stomatologiczna w Polsce istnieje dzięki zaangażowaniu samych lekarzy, którzy za własne pieniądze urządzili i wyposażyli gabinety, w których teraz pracują na rzecz NFZ. Gdyby tego nie zrobili, ciężar organizacji opieki stomatologicznej musiałaby ponieść administracja. Obecnie polityka finansowa NFZ jest jednak taka, że gabinety stają się nierentowne, a realizacja kontraktów stomatologicznych dawno przestała być opłacalna. Dlaczego aż tak duży odsetek pacjentów korzysta z usług prywatnych gabinetów stomatologicznych? Już kilka lat temu prof. Franciszek Szatko podkreślał, że w Polsce od kilkunastu lat następuje redukcja publicznej stomatologii, oceniał to na podstawie Monitoringu Zdrowia Jamy Ustnej. Dwa lata temu ukazały się wyniki badań przeprowadzonych przez PMR Consulting, mówiące o tym, że tylko 22 proc. pacjentów korzysta z refundowanych usług stomatologicznych. Taka sytuacja wynika przede wszystkim z limitu, jaki jest narzucany przez NFZ. Ani pacjenci, ani lekarze nie mają dostępu do stomatologii publicznej. Nawet jeśli lekarze uważają, że procedury są źle wyceniane, nie każdy dostanie kontrakt, a pacjenci nie mają zbyt wielkich możliwości, by leczyć się na NFZ. Zazwyczaj jest o 20 proc. więcej chętnych, niż NFZ może dać kontraktów. Nie muszę chyba mówić, co by się stało, gdyby każdy ubezpieczony pacjent chciał skorzystać ze świadczeń stomatologii publicznej. Cezary Rzemek, podsekretarz stanu w Ministerstwie Zdrowia, w kilkustronicowym piśmie do Wojciecha Misiąga, wiceprezesa NIK, neguje wyniki przeprowadzonej kontroli i odpiera zarzuty stawiane ministerstwu. Kto jest bliżej prawdy o rzeczywistości w opiece stomatologicznej w Polsce NIK czy Ministerstwo Zdrowia? Bliżej prawdy jest oczywiście NIK. Problemów w polskiej służbie zdrowia nie brakuje, a stomatologia często jest spychana na margines, gdyż inne potrzeby lecznicze uznawane są za pilniejsze. Takie podejście jest krótkowzroczne i w dłuższej perspektywie nieekonomiczne. Właściwa polityka zdrowotna w zakresie stomatologii może w przyszłości przynieść ogromną korzyść, nie tylko w postaci podniesienia jakości życia, ale także generując znaczne oszczędności finansowe w związku ze zmniejszeniem następstw nieleczonej próchnicy czy periodontopatii. Najpierw powinna być promocja zdrowia i profilaktyka, a dopiero później jako ostateczność stomatologia naprawcza. Ponad 90 proc. chorób jamy ustnej można by uniknąć, intensyfikując działania w zakresie profilaktyki i poprawy opieki nad dziećmi. Wielokrotnie deklarowaliśmy gotowość do przedstawienia projektu zmian dotyczących zakresu świadczeń stomatologicznych oraz chęć udziału w pracach nad jego wdrożeniem. Nie skorzystano z naszej pomocy. Zaniedbania w zakresie profilaktyki można uznać za rażącą niegospodarność, zwłaszcza że raport sekretariatu Światowego Zgromadzenia Zdrowia wymienia schorzenia jamy ustnej na czwartym miejscu wśród schorzeń najbardziej kosztownych do leczenia. Czy ktoś o tym myśli? W wykazie skontrolowanych przez NIK podmiotów widnieje pozycja: Ministerstwo Zdrowia, Minister: Bartosz Arłukowicz. Ocena: negatywna. Czy pokusi się pani prezes o uzasadnienie wystawienia takiej oceny? Komentując wyniki raportu NIK, minister zdrowia powiedział, że główną przyczyną problemów ze zdrowiem jamy ustnej polskich nastolatków jest fakt, że rodzice za rzadko chodzą z dziećmi do stomatologa. Myślę, że nie jest to jedyna przyczyna i że minister bardzo płytko potraktował problem. premium Komentarz Najwyższej Izby Kontroli na temat raportu w Gazecie Lekarskiej Premium. Szukaj w Gazecie Lekarskiej PREMIUM Ponad 90 proc. chorób jamy ustnej można by uniknąć, intensyfikując działania w zakresie profilaktyki i poprawy opieki nad dziećmi. Wielokrotnie deklarowaliśmy gotowość do przedstawienia projektu zmian dotyczących zakresu świadczeń stomatologicznych oraz chęć udziału w pracach nad jego wdrożeniem. Nie skorzystano z naszej pomocy. 19

17 Samorząd Wiadoma rzecz stolica Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie Lucyna Krysiak Warszawska OIL zrzesza blisko 30 tys. lekarzy i jest największa w kraju. O jej sile decyduje jednak nie tylko liczebność, ale fakt, że jest najbliżej wydarzeń, które mają wpływ na kształt ochrony zdrowia. Początki konstytuowania się OIL w Warszawie po reaktywacji samorządu lekarskiego w 1989 r. były podobne do innych na terenie kraju, z tą różnicą, że to właśnie tutaj odrodziła się najsilniej idea samorządności lekarskiej. 20 To z tej izby zasiada najwięcej osób w Naczelnej Radzie Lekarskiej, to stąd wywodzili się najczęściej prezesi i wiceprezesi NRL. OIL w Warszawie obejmuje swoim zasięgiem województwo mazowieckie (wyłączając Płock) oraz dawne województwo radomskie, które przed nowym podziałem administracyjnym kraju przynależało jako delegatura do izby lubelskiej. Obecnie Radom nadal jest delegaturą, ale od dwóch kadencji już w strukturach warszawskiej OIL. Początki konstytuowania się OIL w Warszawie po reaktywacji samorządu lekarskiego w 1989 r. były podobne do innych na terenie kraju, z tą różnicą, że to właśnie tutaj odrodziła się najsilniej idea samorządności lekarskiej. To stąd wywodzili się lekarze, którzy byli działaczami przedwojennej Warszawsko-Białostockiej Izby Lekarskiej i zarażali zapałem innych. Prof. Jan Nielubowicz, prof. Bolesław Górnicki swoim autorytetem dodawali ducha lekarzom pragnącym odnowy samorządu lekarskiego. Legendą obrosło wspomnienie wigilii prof. Górnickiego, która w 1939 r., już po wybuchu wojny była ostatnią w tej izbie. Czasy te dobrze pamiętał także doktor Józef Hornowski, który dla potomnych utrwalił je na papierze. Był znany w środowisku z tego, że wszystko notował i te zapiski później okazały się cenne. Po reaktywacji samorządu lekarskiego pierwszym przewodniczącym ORL w Warszawie został dr Jerzy Moskwa. Ten Kolumb lat 20. minionego stulecia, jak mówiono o nim w środowisku, żołnierz Polski Podziemnej, tworzył warszawską izbę od podstaw. Postacią tej izby była też stomatolog Marta Brzostowska, która dożyła 100 lat, a w czasie swojego długiego życia zasłynęła jako wybitny społecznik. W samorządzie lekarskim poświęcała się sprawom socjalnym lekarzy. To z jej inicjatywy powstał Fundusz Samopomocy, a później Fundacja Pro Seniore. To oni wytyczali standardy, określali poziom, to oni tworzyli wzorce postępowania, którymi posługujemy się do dziś mówi Krzysztof Makuch, który zaczął działać w samorządzie lekarskim jako 33-latek i działa w jego strukturach do dziś. Był w II kadencji i połowie III przewodniczącym ORL w Warszawie, a obecnie jest jej wiceprezesem. Jak do mekki Warszawa to miasto specyficzne. Jest mekką, do której ludzie z całej Polski przyjeżdżają kształcić się, szkolić, pracować. Jest prężnym ośrodkiem akademickim, to tu odbywają się najważniejsze konferencje naukowe, kongresy medyczne, to tu działają kliniki słynące z nowatorskich operacji i metod leczenia, a więc tu jest ten przysłowiowy wielki świat. Tutaj także znajdują się wszystkie centralne urzędy, Parlament, Rząd, ministerstwa ze swoimi departamentami i Centrala NFZ. Ta bliskość sprawia, że częstsze są kontakty z tymi instytucjami. Wielu lekarzy nie pochodzi ze stolicy, ale zapuściło tu korzenie. Po reformie administracyjnej kraju, aby nie dopuścić do rozdrobnienia (Siedlce, Ostrołęka, Ciechanów myślały o własnej izbie) doktor Moskwa powołał na swoich zastępców szefów delegatur w tych miejscowościach (Michał Kornatowski, Andrzej Sawoni, Halina Sylwestrzak). Okazało się, że to było dobre posunięcie, bo wykazali się oni wyjątkową aktywnością, a chodziło o to, aby wszyscy w województwie mazowieckim poczuli się zintegrowani z Warszawą. Jednak im dalej w czasie od chwili reaktywacji, tym trudniej było w tak dużej izbie połączyć grę interesów. Już w I kadencji doszło do wyłączenia z władz izby profesorów akademickich, wobec których samorząd był nieufny, a to prowadziło do rozbicia. To był zjazd rozliczeń i decydujące było, czy ktoś był w partii czy w Solidarności. I kadencja przebiegała więc pod znakiem idei i tworzenia zrębów samorządności lekarskiej. Przewodniczący ORL, doktor Moskwa, do historii przejdzie pytaniem, jakie zadał kolegom lekarzom: czy możemy wybić się na samorządność?, a chodziło mu o to, FOTO: archiwum OIL w Warszawie

18 czy potrafią się oni wznieść ponad własne interesy i działać na rzecz innych? II kadencję, której przewodniczył Krzysztof Makuch, można nazwać menedżerską, bo skupiono się na porządkowaniu izby, tworzeniu podstaw administracyjnych, komisji, kompletowaniu dokumentów niezbędnych do przejęcia od urzędu wojewódzkiego obowiązku prowadzenia rejestru lekarzy. III kadencja to był czas rewolty związków zawodowych (K. Makuch zrezygnował z funkcji w środku kadencji). Końcówka III kadencji oraz kadencje IV i V należały do Andrzeja Włodarczyka. To był czas, kiedy trzeba było pomyśleć o docelowej siedzibie. To zasługa ówczesnego przewodniczącego, że kamienica na Puławskiej stała się własnością izby. Trzeba było też jak opowiadali moi rozmówcy posprzątać stajnię Augiasza po rewolcie, a to nie było łatwe. Fakt, że się walczyło, a nie współpracowało, działał w poprzednich latach na niekorzyść tej izby. Przywrócone zostały dobre kontakty ze środowiskiem akademickim, izba walczyła o dobre imię lekarzy, czego ukoronowaniem było wygranie procesu z tygodnikiem Wprost. VI kadencją kieruje Mieczysław Szatanek, który przez cały czas swojej prezesury buduje dobre relacje z władzami wojewódzkimi, jak i z uczelnią medyczną i gronem profesorskim. Jest zwolennikiem dialogu i współpracy. Mamy dobre kontakty z Urzędem Marszałkowskim w zakresie organizowania staży, z Wydziałem Zdrowia Urzędu Wojewódzkiego, z Senatem, głównie z wicemarszałkiem Senatu dr. Stanisławem Karczewskim i jak wszyscy nie najlepsze relacje z Ministerstwem Zdrowia wylicza prezes Szatanek. Robi też wszystko, aby jak najlepiej układała się współpraca z uczelnią medyczną, bo kształcenie podyplomowe to dziś jeden z priorytetów warszawskiej izby. Uczelnia otwiera też dostęp do niezliczonej ilości kursów, co zabezpiecza podaż punktów edukacyjnych na terenie Mazowsza, które kumulują się w Warszawie. Tutaj znajdują się także siedziby firm farmaceutycznych, które współorganizują kongresy naukowe. Tu się ciągle coś dzieje, tu po prostu tętni życie. Z Czumy przez Kozią, Grójecką na Puławską Obecna siedziba OIL w Warszawie znajduje się przy ul. Puławskiej 18. Jest to przestronny, funkcjonalny piętrowy gmach usytuowany w ciągu kamienic, który spełnia oczekiwania lekarzy tutejszej izby. 30-tysięczna społeczność potrzebuje rozbudowanej administracji i tam mieszczą się wszystkie potrzebne komórki. Kamienica jest własnością izby, z czego lekarze są bardzo dumni, mimo że do tej pory spłacają kredyty zaciągnięte na ten cel. Jednocześnie niepocieszeni, że w zawierusze wojennej przepadło całe samorządowe przedwojenne mienie, a przez nieprzychylność władz w mieście, w którym jest tak wiele historycznych obiektów, nie można było żadnego z nich zaadoptować na potrzeby izby. Na szczęście udało się ocalić wiele dokumentów z tamtego okresu. Zanim doszło do zakupu Obecna siedziba OIL w Warszawie znajduje się przy ul. Puławskiej 18. Jest to przestronny, funkcjonalny piętrowy gmach usytuowany w ciągu kamienic, który spełnia oczekiwania lekarzy tutejszej izby.

19 Bolączką dużych izb obejmujących swoim zasięgiem wielkie aglomeracje jest to, że ich członkowie giną w tłumie. Są słabo rozpoznawalni i najczęściej zajęci własnymi zawodowymi sprawami, a izba jest miejscem, gdzie załatwiają dokumenty niezbędne do wykonywania zawodu. siedziby przy ul. Puławskiej, lekarze tułali się to tu, to tam. Pierwsze spotkania, jeszcze przed I Zjazdem odbywały się w małej przychodni przy ul. Czumy. Pamiętam, że zawsze brakowało tam krzeseł, siadało się więc wszędzie, gdzie tylko było to możliwe, a odbyło się tam ponad dziesięć spotkań delegatów, czyli cała kampania przygotowawcza do zjazdu wspomina K. Makuch. Dodaje, że tam typowano także kandydatów na przewodniczących, m.in. prof. Tadeusza Chruściela, który wprawdzie pochodził ze Lwowa, ale związał się na stałe z Warszawą, wspomnianego już dra Moskwę i prof. Nielubowicza (przewodniczącego Sądu Lekarskiego w II kadencji), który wytyczał najwyższe standardy etyczne. To wtedy zawiązywały się przyjaźnie, które przetrwały lata. Moja przyjaźń z prof. Chruścielem mimo znacznej różnicy wieku trwała do końca jego dni mówi Makuch. Z rozrzewnieniem wspomina także I Zjazd i atmosferę, która towarzyszyła temu wydarzeniu. Był zorganizowany jak mówi dosłownie rękoma lekarzy, sami rozdawali mandaty, a delegowali ich ordynatorzy. Był wśród nas głód wolności, niezależności opowiada. Później była siedziba przy ul. Koziej, a cała izba zajmowała jedno pomieszczenie. Następna była ul. Grójecka i lokal otrzymany w spadku po Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Wtedy się mówiło, że to najbardziej czerwony obiekt w Warszawie, zresztą dzielony z Naczelną Radą Lekarską, ale to tutaj tworzono zręby administracyjne izby. Dopiero w V kadencji OIL w Warszawie na stałe osiadła przy ul. Puławskiej. Potrzeba dużej własnej siedziby była ogromna. W tak trudnych warunkach lokalowych zarówno Sąd Lekarski, jak i Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej, nie mogli już dłużej pracować. Na terenie Warszawy i województwa mazowieckiego są setki gabinetów lekarskich, przychodni, dziesiątki szpitali, liczba skarg wpływających do tych organów jest więc równie ogromna. Potrzebujemy dużej przestrzeni. Wynajęliśmy więc 300-metrowy lokal po sklepie na parterze kamienicy, w której znajduje się nasza siedziba. Po remoncie uruchomimy tam super nowoczesne biuro obsługi lekarza, a w przyszłości zamierzamy przejąć ten lokal na własność, wtedy już dosłownie cała kamienica będzie nasza mówi prezes Szatanek. Trzeba się integrować Bolączką dużych izb obejmujących swoim zasięgiem wielkie aglomeracje jest to, że ich członkowie giną w tłumie. Są słabo rozpoznawalni i najczęściej zajęci własnymi zawodowymi sprawami, a izba jest miejscem, gdzie załatwiają dokumenty niezbędne do wykonywania zawodu. Prezes warszawskiej ORL chciałby to zmienić. Nawiązał w tym celu kontakt z funkcjonującymi w Warszawie innymi samorządami zawodów zaufania publicznego, do których oprócz lekarzy i lekarzy dentystów zaliczają się adwokaci, architekci, biegli rewidenci, doradcy podatkowi, aptekarze, pielęgniarki, weterynarze, inżynierowie budownictwa, kuratorzy sądowi, urbaniści, psycholodzy, diagności laboratoryjni, notariusze, komornicy, rzecznicy patentowi. Z inicjatywy naszej izby powstało Mazowieckie Forum Samorządów Zawodów Zaufania Publicznego, na którym regularnie spotykamy się i dzielimy doświadczeniami dotyczącymi naszej działalności mówi Mieczysław Szatanek. W najbliższym czasie za sprawą Forum w Senacie będzie zorganizowana debata na temat znaczenia samorządów zawodowych dla państwa prawa. Sterowanie mazowieckim forum co rok przejmuje inny samorząd zawodowy, dzierżąc buławę, co daje nam możliwość przyjrzenia się, jak z samorządnością radzą sobie przedstawiciele innych wolnych zawodów tłumaczy M. Szatanek. Dodaje, że to pozwala zdystansować się do problemów własnej izby i posłuchać, jakie rozwiązania proponują inni. Często na forum udaje się wypracować wspólne stanowiska w różnych sprawach. Warszawska OIL organizuje też wspólne doroczne pikniki z innymi samorządami, konferencje na temat bólu i cierpienia, które mają zachęcić młodych lekarzy do niesienia pomocy chorym wymagającym opieki paliatywnej. To wszystko ma na celu zaktywizowanie środowiska. Każde działanie jest dobre, aby zainteresować lekarzy działalnością samorządową przekonuje Szatanek. Warto wiedzieć Metryka OIL w Warszawie Terytorium: województwo mazowieckie, z wyłączeniem powiatów płockiego, gostynińskiego, sierpeckiego i miasta Płock Adres siedziby: ul. Puławska 18, Warszawa Kontakt: biuro@oilwaw.org.pl Strona internetowa: Liczba członków: , w tym lekarzy i lekarzy dentystów Liczba delegatów na zjazd: 202 Liczba członków Okręgowej Rady Lekarskiej: 47 Prezes: Mieczysław Szatanek Wiceprezesi: Marta Klimkowska-Misiak, Ewa Miękus-Pączek, Krzysztof Makuch Delegatury: Delegatura Radomska, Radom, ul. Tetmajera 13, tel , przewodnicząca: Ewa Miękus-Pączek Okręgowy Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej: Zbigniew Czernicki Przewodniczący Okręgowego Sądu Lekarskiego: Elżbieta Rusiecka-Kuczałek Przewodniczący Okręgowej Komisji Rewizyjnej: Anna Wilmowska-Pietruszyńska Liczba pracowników etatowych: 80 Liczba samorządowców pobierających wynagrodzenie: 10 22

20 Mówiąc o integracji, trudno pominąć jedyną w tej izbie delegaturę w Radomiu, która zrzesza blisko 2 tys. lekarzy, w tym 400 lekarzy dentystów, ma dużą swobodę działania i bardzo ją sobie ceni. Choć podlegamy Warszawie, mamy własną siedzibę, biuro i realizujemy wszystkie zadania ustawowo zlecone izbom lekarskim tłumaczy Ewa Miękus-Pączek, szefowa delegatury w randze wiceprezesa ORL w Warszawie. Tutaj organizowane są także szkolenia akredytowane przez NIL i by w nich uczestniczyć, lekarze nie muszą jeździć do Warszawy, bo wykładowcy przyjeżdżają do Radomia. Ich sposób na integrację to wtopienie się w życie społeczności lokalnej nie tylko poprzez współpracę z tutejszymi władzami, ale poprzez działania na rzecz mieszkańców miasta, np. organizację VI Światowego Dnia Zdrowia Jamy Ustnej skierowanego do dzieci. Te działania wymagają zaangażowania lekarzy i kształtowania ich społecznikowskich postaw. Integracja leży także na sercu Marcie Klimkowskiej-Misiak, która w tej kadencji jest wiceprezesem ORL w Warszawie i odpowiada za sprawy stomatologów. Organizujemy szereg spotkań, głównie szkoleń, które nie tylko edukują, podnoszą kwalifikacje zawodowe, ale stwarzają okazję do bliższego poznania się, choć wiem, że na tym polu jest jeszcze wiele do zrobienia. Krzysztof Makuch jest pasjonatem imprez sportowych, które w jego ocenie są najlepszym sposobem na aktywne spędzanie wolnego czasu, a jednocześnie służą bliższemu poznawaniu się lekarzy. Uważa, że każdy rodzaj sportu to okazja do bezpośrednich kontaktów, do integrowania się w szeroko pojętym znaczeniu tego słowa. W warszawskiej OIL wychodzi też biuletyn izbowy Puls, którego jednym z pierwszych redaktorów był Jerzy Wunderlich, znany z prowadzenia telewizyjnych programów Antena i Klinika Zdrowego Człowieka. To on przez lata nadawał ton publikacjom zamieszczanych w biuletynie, to on uczył lekarzy samorządowców kontaktów z dziennikarzami, to on widział rolę tego medium jako narzędzia integrującego społeczność lekarską. Panu Prezesowi ORL w Szczecinie dr.n.med. Mariuszowi Pietrzakowi wyrazy najgłębszego współczucia z powodu śmierci Ojca składa Prezes Naczelnej Rady Lekarskiej Maciej Hamankiewicz wraz z Naczelną Radą Lekarską Panu Prezesowi ORL w Szczecinie dr.n.med. Mariuszowi Pietrzakowi wyrazy głębokiego współczucia z powodu śmierci Ojca składają Kolegium Redakcyjne i zespół Gazety Lekarskiej