ORGANIZACJA UFG 3 Podstawa prawna działalności 3 Struktura organizacyjna i zatrudnienie 4

Transkrypt

1 RAPORT ROCZNY 2011

2 ORGANIZACJA UFG 3 Podstawa prawna działalności 3 Struktura organizacyjna i zatrudnienie 4 FINANSOWANIE I REALIZACJA FUNKCJI UFG 12 Finansowanie 12 Funkcja kompensacyjna 18 Funkcja kontrolno-represyjna 24 Funkcja windykacyjno-regresowa 29 Funkcja informacyjna 32 Funkcja pomocowa 37 WSPÓŁPRACA UFG Z INNYMI INSTYTUCJAMI 40 Współpraca krajowa 40 Współpraca międzynarodowa 41 SPRAWOZDANIE FINANSOWE UFG ZA ROK Opinia niezależnego biegłego rewidenta 42 Bilans 45 2

3 ORGANIZACJA UFG PODSTAWA PRAWNA DZIAŁALNOŚCI Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny (określany dalej również jako UFG lub Fundusz) istnieje od 1 stycznia 1991 roku z mocy ustawy o działalności ubezpieczeniowej z dnia 28 lipca 1990 roku. W chwili obecnej prawną podstawę działalności UFG stanowią następujące akty prawne: 1) Ustawa z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz.U. Nr 124 Poz z późn. zm.), 2) Ustawa z dnia 22 maja 2003 roku o działalności ubezpieczeniowej (Dz.U. Nr 124 Poz z późn. zm.) oraz 3) Statut Funduszu uchwalony w dniu 14 czerwca 2007 roku przez Zgromadzenie Członków UFG i zatwierdzony przez Ministra Finansów decyzją z dnia 2 sierpnia 2007 roku (Dz.U.MF nr 9 z dnia z późn. zm.). 3

4 STRUKTURA ORGANIZACYJNA I ZATRUDNIENIE Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny jest instytucją prywatną wykonujące zadania publiczne. Zadania te realizowane są poprzez organy statutowe UFG, którymi są: 1) Zgromadzenie Członków Funduszu, 2) Rada Funduszu, 3) Zarząd Funduszu. ZGROMADZENIE CZŁONKÓW FUNDUSZU Zgromadzenie Członków Funduszu składa się z przedstawicieli zakładów ubezpieczeń, będących stałymi lub tymczasowymi członkami Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego tj.: członkami stałymi są krajowe i zagraniczne zakłady ubezpieczeń, wykonujące działalność ubezpieczeniową w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych i obowiązkowego ubezpieczenia OC rolników na terytorium Polski (w tym także poprzez oddział lub na zasadzie swobody świadczenia usług), członkami tymczasowymi są krajowe i zagraniczne zakłady ubezpieczeń prowadzące działalność w zakresie ubezpieczeń na życie lub innych ubezpieczeń obowiązkowych niż OC posiadaczy pojazdów mechanicznych i OC rolników (w tym także poprzez oddział lub na zasadzie swobody świadczenia usług) w przypadku: ogłoszenia upadłości zakładu ubezpieczeń, oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości zakładu ubezpieczeń, umorzenia postępowania upadłościowego, jeżeli majątek dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego, w przypadku zarządzenia likwidacji przymusowej zakładu ubezpieczeń, jeżeli roszczenia osób uprawnionych nie mogą być 4

5 pokryte z aktywów stanowiących pokrycie rezerw technicznoubezpieczeniowych. Do zadań Zgromadzenia Członków Funduszu należy m.in.: uchwalanie Statutu Funduszu i jego zmian, rozpatrywanie i zatwierdzanie rocznego sprawozdania z działalności UFG wraz ze sprawozdaniem finansowym, udzielanie absolutorium Radzie Funduszu i Zarządowi z wykonania przez te organy obowiązków, powoływanie i odwoływanie członków Rady Funduszu oraz proponowanie właściwym organom wysokości składki wnoszonej przez zakłady ubezpieczeń na rzecz UFG. Według stanu na dzień 31 grudnia 2011 roku członkami UFG było 30 zakładów ubezpieczeń, w tym: 23 zakłady krajowe, 4 oddziały zakładów zagranicznych oraz 3 zakłady zagraniczne wykonujące działalność w ramach swobody świadczenia usług. 5

6 TABELA 1. CZŁONKOWIE UFG NA DZIEŃ 31 GRUDNIA 2011 ROKU Forma działalności Nazwa TOWARZYSTWO UBEZPIECZEŃ I REASEKURACJI ALLIANZ POLSKA S.A. AVIVA TOWARZYSTWO UBEZPIECZEŃ OGÓLNYCH S.A. AXA TOWARZYSTWO UBEZPIECZEŃ I REASEKURACJI S.A. BENEFIA TOWARZYSTWO UBEZPIECZEŃ S.A. VIENNA INSURANCE GROUP BRE UBEZPIECZENIA TOWARZYSTWO UBEZPIECZEŃ S.A. TOWARZYSTWO UBEZPIECZEŃ COMPENSA S.A. VIENNA INSURANCE GROUP CONCORDIA POLSKA TOWARZYSTWO UBEZPIECZEŃ WZAJEMNYCH SOPOCKIE TOWARZYSTWO UBEZPIECZEŃ ERGO HESTIA S.A. GENERALI TOWARZYSTWO UBEZPIECZEŃ S.A. HDI ASEKURACJA TOWARZYSTWO UBEZPIECZEŃ S.A. INTERRISK TOWARZYSTWO UBEZPIECZEŃ S.A. VIENNA INSURANCE GROUP KRAJOWE ZAKŁADY UBEZPIECZEŃ LINK4 TOWARZYSTWO UBEZPIECZEŃ S.A. MTU MOJE TOWARZYSTWO UBEZPIECZEŃ S.A. TOWARZYSTWO UBEZPIECZEŃ I REASEKURACJI PARTNER S.A. POCZTOWE TOWARZYSTWO UBEZPIECZEŃ WZAJEMNYCH POLSKIE TOWARZYSTWO UBEZPIECZEŃ S.A. POLSKI ZWIĄZEK MOTOROWY TOWARZYSTWO UBEZPIECZEŃ S.A. VIENNA INSURANCE GROUP POWSZECHNY ZAKŁAD UBEZPIECZEŃ S.A. SIGNAL IDUNA POLSKA TOWARZYSTWO UBEZPIECZEŃ S.A. TOWARZYSTWO UBEZPIECZEŃ WZAJEMNYCH TUW TOWARZYSTWO UBEZPIECZEŃ WZAJEMNYCH TUZ UNIQA TOWARZYSTWO UBEZPIECZEŃ S.A. TOWARZYSTWO UBEZPIECZEŃ I REASEKURACJI WARTA S.A. ODDZIAŁY ZAGRANICZNYCH ZAKŁADÓW UBEZPIECZEŃ AVANSSUR S.A. ODZIAŁ W POLSCE CHARTIS EUROPE S.A. ODDZIAŁ W POLSCE GROUPAMA S.A. ODDZIAŁ W POLSCE LIBERTY SEGUROS COMPANIA DE SEGUROS Y REASEGUROS S.A., ODZIAŁ W POLSCE ZAGRANICZNE ZAKŁADY UBEZPIECZEŃ SWOBODA ŚWIADCZENIA USŁUG INSURANCE COMPANY BTA SE ONDERLINGE WAABORG MAATSCHAPPIJ TVM VERZEKERINGEN U.A. UPS INTERNATIONAL INSURANCE LIMITED 6

7 RADA FUNDUSZU Rada Funduszu może składać się z 7-9 członków (w tym przewodniczącego i wiceprzewodniczącego), przy czym: 7 członków jest powoływanych przez Zgromadzenie Członków Funduszu na okres 3 lat, zaś 2 stałych członków Rady, których nie obejmuje zasada kadencyjności, deleguje minister właściwy do spraw instytucji finansowych Minister Finansów oraz organ nadzoru Komisja Nadzoru Finansowego. Do zadań Rady Funduszu należy m.in.: sprawowanie stałego nadzoru nad działalnością Funduszu, zatwierdzanie rocznego planu finansowego Funduszu, powoływanie i odwoływanie prezesa i pozostałych członków Zarządu, ustalanie zasad i kierunków polityki lokacyjnej Funduszu, ustalanie zasad, warunków i trybu rozliczenia zwrotnej pomocy finansowej udzielanej zakładom ubezpieczeń. Według stanu na dzień 31 grudnia 2011 roku w skład Rady Funduszu wchodziło 9 członków. TABELA 2. SKŁAD RADY FUNDUSZU NA DZIEŃ 31 GRUDNIA 2011 ROKU WITOLD JAWORSKI WIESŁAW ZABOROWSKI KAZIMIERZ PAWEŁ BISEK MACIEJ FRIEDEL KRZYSZTOF KUDELSKI PIOTR MICHAŁ LITWINIUK ADAM PŁOCIŃSKI ADAM ROMAN PAWEŁ ZYLM PRZEWODNICZĄCY WICEPRZEWODNICZĄCY CZŁONEK CZŁONEK CZŁONEK STAŁY CZŁONEK STAŁY CZŁONEK CZŁONEK CZŁONEK 7

8 ZARZĄD FUNDUSZU Zarząd Funduszu może składać się z 3-5 członków (w tym z prezesa i 2 wiceprezesów), których kadencja trwa 4 lata od dnia powołania i upływa z dniem, w którym Zgromadzenie Członków Funduszu zatwierdza sprawozdanie z działalności i sprawozdanie finansowe UFG za ostatni rok obrotowy. Do zadań Zarządu Funduszu, należy m.in.: reprezentowanie Funduszu, określanie wewnętrznej struktury organizacyjnej i zadań poszczególnych komórek, sporządzanie rocznego sprawozdania z działalności Funduszu i sprawozdania finansowego na koniec roku obrotowego, sporządzanie rocznego planu finansowego Funduszu oraz przedstawianie go Radzie do zatwierdzenia, opracowywanie zasad i wytycznych odnośnie polityki lokacyjnej Funduszu, przygotowywanie wniosku o ustalenie wysokości procentu składki członkowskiej wnoszonej przez zakłady ubezpieczeń-członków Funduszu i skierowanie go do Ministra Finansów (po uprzednim zaopiniowaniu przez Radę Funduszu i zaakceptowaniu przez Zgromadzenie Członków Funduszu), ustalanie procentowego udziału w rynku poszczególnych zakładów ubezpieczeń-członków Funduszu na podstawie danych organu nadzoru, zwoływanie Zwyczajnych i Nadzwyczajnych Zgromadzeń Członków Funduszu, rozpatrywanie wniosków o udzielanie i udzielanie zakładom ubezpieczeń pożyczek z funduszu pomocowego. 8

9 Według stanu na dzień 31 grudnia 2011 roku w skład Zarządu Funduszu wchodziły 3 osoby. TABELA 3. SKŁAD ZARZĄDU FUNDUSZU NA DZIEŃ 31 GRUDNIA 2011 ROKU ELŻBIETA WANAT-POŁEĆ MAGDALENA BARCICKA HUBERT STOKLAS PREZES WICEPREZES WICEPREZES WEWNĘTRZNA STRUKTURA ORGANIZACYJNA W ramach wewnętrznej struktury organizacyjnej UFG jest podzielony na jednostki organizacyjne wykonujące funkcje przypisane Funduszowi w ustawie o ubezpieczeniach obowiązkowych. Biorąc pod uwagę nałożone na UFG funkcje oraz kontakt z podmiotami zewnętrznymi (np. osobami poszkodowanymi, sprawcami zdarzeń, zakładami ubezpieczeń, sądami, policją itp.) szczególnie istotną rolę pełnią: Pion Opłat zajmujący się kontrolą spełniania obowiązku ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych i/lub OC rolników oraz nakładaniem opłat karnych na podstawie zawiadomień zewnętrznych organów obowiązanych lub uprawnionych do kontroli bądź też ustaleń własnych, Pion Likwidacji Szkód i Regresów zajmujący się wypłatą odszkodowań i świadczeń z tytułu OC posiadaczy pojazdów mechanicznych lub OC rolników na rzecz osób poszkodowanych, w sytuacji gdy sprawca szkody był nieubezpieczony, niezidentyfikowany lub ubezpieczony w niewypłacalnym zakładzie ubezpieczeń. Jednocześnie Pion ten prowadzi postępowania windykacyjne dotyczące zwrotu wypłaconych odszkodowań i świadczeń od sprawców szkód i posiadaczy pojazdów, którzy nie dopełnili obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia obowiązkowego (OC 9

10 posiadaczy pojazdów mechanicznych i OC rolników), Pion Ekonomiczno-Finansowy zajmujący się prowadzeniem rachunkowości Funduszu, działalnością lokacyjną, analityczną i planistyczną oraz sprawami kadrowymi, Biuro Ośrodek Informacji zajmujące się gromadzeniem danych o polisach oraz szkodach z OC i AC posiadaczy pojazdów mechanicznych (prowadząc w tym zakresie współpracę z zakładami ubezpieczeń), jak również udostępnia zgromadzone dane w związku z zapytaniami upoważnionych do tego podmiotów (np. poszkodowanych, zakładów ubezpieczeń, CEPiK, PBUK), Biuro Informatyki zajmujące się zapewnieniem technologicznej wydajności i sprawności systemów informatycznych w UFG oraz ich rozwojem. Według stanu na dzień 31 grudnia 2011 r. w UFG było zatrudnionych (łącznie z Zarządem) 145 osób. 10

11 SCHEMAT 1. STRUKTURA ORGANIZACYJNA UFG NA DZIEŃ 31 GRUDNIA 2011 ROKU 11

12 FINANSOWANIE I REALIZACJA FUNKCJI UFG FINANSOWANIE Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny prowadzi gospodarkę finansową, zgodnie z obowiązującymi przepisami, na podstawie rocznych planów finansowych, sporządzanych przez Zarząd i zatwierdzanych przez Radę Funduszu. UFG pokrywa zobowiązania oraz koszty działalności z uzyskanych dochodów. Rokiem obrotowym Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego jest rok kalendarzowy. Dochodami UFG są m.in.: wpłaty (składki członkowskie) zakładów ubezpieczeń wykonujących działalność w ramach ubezpieczeń obowiązkowych OC posiadaczy pojazdów mechanicznych i OC rolników (ex ante), wpłaty (składki członkowskie) zakładów ubezpieczeń wykonujących działalność w ramach pozostałych ubezpieczeń obowiązkowych i życiowych (ex post) w przypadku: ogłoszenia upadłości zakładu ubezpieczeń, oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości zakładu ubezpieczeń, umorzenia postępowania upadłościowego lub zarządzenia likwidacji przymusowej zakładu ubezpieczeń wykonującego działalność ubezpieczeniową w tym zakresie, wpływy z tytułu opłat za niespełnienie obowiązku zawarcia umów ubezpieczeń obowiązkowych OC posiadaczy pojazdów mechanicznych i OC rolników, wpływy z tytułu roszczeń regresowych z ww. ubezpieczeń, zwroty udzielonej przez UFG pożyczki zakładowi ubezpieczeń przejmującego portfel upadłego zakładu ubezpieczeń, wpłaty uzyskane z podziału masy upadłości zakładu ubezpieczeń, 12

13 zwroty świadczeń wypłaconych przez UFG z umów ubezpieczenia na życie i z umów ubezpieczeń obowiązkowych, przychody z lokat środków UFG. W 2011 roku dochody UFG ogółem osiągnęły poziom 120,9 mln zł i były wyższe o ok. 39,9 mln zł, tj. o 49,3% w stosunku do całkowitych dochodów w roku Główną pozycję dochodów UFG, od lat stanowią kwartalne wpłaty zakładów wykonujących działalność w ramach ubezpieczeń obowiązkowych OC posiadaczy pojazdów mechanicznych i OC rolników na terytorium Polski. W 2011 roku wyniosły one 89,0 mln zł i zwiększyły się o 39,2 mln zł, tj. o 78,6% w porównaniu do roku Tak wyraźny wzrost związany był z podwyższeniem wysokości procentu wpłat składki przypisanej brutto zakładów ubezpieczeń-członków Funduszu na rzecz UFG. Z dniem 1 lipca 2010 r. składka została zwiększona z 0,7% do 1,0% (do końca 2010 roku 0,2% tej składki przekazywana była na fundusz pomocowy). Wzrost ten był też pochodną większej składki uzyskanej przez zakłady w ramach OC posiadaczy pojazdów mechanicznych. Według danych KNF, po IV kwartałach 2011 roku zakłady krajowe zebrały z tego tytułu ok. 8,4 mld zł składki przypisanej brutto, podczas gdy w analogicznym okresie roku ,4 mld zł (wzrost o 14,4%). Dodatkowo należy mieć na uwadze, że Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny finansowany jest nie tylko z wpłat krajowych zakładów ubezpieczeń, lecz także z wpłat zagranicznych zakładów ubezpieczeń, prowadzących w Polsce działalność w zakresie OC posiadaczy pojazdów mechanicznych poprzez oddział lub na zasadzie swobody świadczenia usług. W 2011 roku, krajowe zakłady uiściły składkę członkowską na poziomie 85,1 mln zł, natomiast zakłady zagraniczne w kwocie ok. 3,9 mln zł, Szczegółowy rozkład składki członkowskiej w 2011 roku w podziale na zakłady ilustruje wykres 1. 13

14 WYKRES 1. STRUKTURA SKŁADKI WNOSZONEJ NA RZECZ UFG PRZEZ JEJ CZŁONKÓW W 2011 ROKU Generali; 3,57% InterRisk; 4,80% COMPENSA; 4,70% PTU; 2,66% UNIQA; 4,40% pozostałe; 14,63% PZU; 32,52% WARTA; 8,17% MTU; 6,74% HDI ASEKURACJA; 6,78% STU ERGO HESTIA; 6,20% ALLIANZ; 4,81% Kolejne źródło dochodów Funduszu w 2011 roku związane było z windykacją roszczeń regresowych oraz opłat karnych. Dochody z tytułu roszczeń regresowych ukształtowały się na poziomie roku ubiegłego i wyniosły 15,5 mln zł. Z kolei dochody z tytułu opłat karnych zwiększyły się z 12,5 mln zł w 2010 roku do 13,9 mln zł w roku 2011 (wzrost o 11,1%). Przyczyną wzrostu była intensyfikacja działań na rzecz wykrywania nieubezpieczonych posiadaczy pojazdów mechanicznych, wysoki udział liczby prowadzonych postępowań windykacyjnych na etapie egzekucyjnym, jak również bardziej efektywna realizacja postępowań na etapie dobrowolnym. 14

15 WYKRES 2. WIELKOŚĆ DOCHODÓW UFG W LATACH (W MLN ZŁ) składki 49,8 89,0 regresy 15,5 15,4 opłaty 13,9 12,5 zwroty od syndyków 0,0 1,0 przychody z lokat 2,3 2,3 pozostałe 0,2 0, Kosztami UFG są m.in.: wypłaty odszkodowań i świadczeń z tytułu ubezpieczeń obowiązkowych, wypłaty odszkodowań i świadczeń z upadłości zakładów ubezpieczeń, koszty administracyjne oraz inne koszty wynikające z ustawowej i statutowej działalności Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego. 15

16 W 2011 roku koszty działalności UFG ogółem osiągnęły poziom 167,7 mln zł i były wyższe o ok. 21,3 mln zł, tj. o 14,6% w stosunku do całkowitych kosztów w roku 2010 (przy czym bez uwzględnienia ujemnego wyniku z lat ubiegłych wliczanego w koszty roku 2011 przyrost kosztów był niższy i wyniósł 8,0 mln zł, tj. ok. 8,4%). Wzrost całkowitych kosztów Funduszu uwarunkowany był przede wszystkim wzrostem: kosztów wypłat z tytułu działalności kompensacyjnej oraz kosztów administracyjnych. Z tytułu kompensacji UFG wypłacił w 2011 roku z działalności podstawowej oraz upadłości UFG 57,6 mln zł, wobec 54,7 mln zł w 2010 roku (wzrost o 5,3%). Wzrost był spowodowany, w głównej mierze, zwiększonymi wydatkami Funduszu w części działalności podstawowej (sprawcy nieubezpieczeni i niezidentyfikowani). W 2011 roku UFG wypłacił bowiem 52,3 mln zł odszkodowań i świadczeń z tego tytułu, czyli o 2,6 mln zł tj. o 5,2% więcej w stosunku do roku poprzedniego. Wzrost tego rodzaju kosztów związany był z blisko 40% wzrostem liczby zaspokojonych drobnych szkód na mieniu oraz większych wartościowo szkód osobowych wskutek wypłaty wyższych zadośćuczynnień. Koszty administracyjne w 2011 roku wyniosły natomiast 41,6 mln zł i były wyższe o 6,5 mln zł, czyli o 18,6% w stosunku do roku Na wysoką dynamikę wzrostu wpłynęły przede wszystkim: wyższe koszty usług informatycznych, ponoszone w związku z kontynuacją działań na rzecz rozwoju infrastruktury informatycznej UFG (w szczególności związanej z udostępnianiem funkcjonalności Ośrodka Informacji zakładom ubezpieczeń) oraz wyższe koszty amortyzacji, w związku ze zmianą zasad ewidencji umów licencyjnych na podstawie rekomendacji biegłego rewidenta. 16

17 WYKRES 3. WIELKOŚĆ KOSZTÓW UFG W LATACH (W MLN ZŁ) odszkodowania z działalności podstawowej 49,7 52,3 odszkodowania z upadłości 5,3 5,0 windykacji opłat i regresów 2,9 2,9 administracyjne 35,0 41,6 pozostałe koszty operacyjne i finansowe 0,2 1,

18 FUNKCJA KOMPENSACYJNA Funkcja kompensacyjna jest realizowana przez Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny w dwóch obszarach: 1) działalności podstawowej i 2) w związku z niewypłacalnością zakładów ubezpieczeń. W ramach działalności podstawowej UFG zaspakaja roszczenia z tytułu szkód powstałych na terytorium Polski z zakresu OC posiadaczy pojazdów mechanicznych i OC rolników: na osobie gdy: szkoda została wyrządzona w okolicznościach uzasadniających odpowiedzialność cywilną posiadacza pojazdu mechanicznego lub kierującego pojazdem mechanicznym, a nie ustalono ich tożsamości, na osobie i w mieniu, gdy: posiadacz zidentyfikowanego pojazdu mechanicznego, którego ruchem szkodę tę wyrządzono, nie był ubezpieczony w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, posiadacz zidentyfikowanego pojazdu mechanicznego, którego ruchem szkodę tę wyrządzono, zarejestrowanego za granicą na terytorium państwa, którego biuro narodowe jest sygnatariuszem Porozumienia Wielostronnego, nie był ubezpieczony w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, a pojazd mechaniczny był pozbawiony znaków rejestracyjnych, bądź znaki te nie były, w momencie zdarzenia, przydzielone temu pojazdowi przez właściwe władze, posiadacz zidentyfikowanego pojazdu mechanicznego (nabytego w innym państwie członkowskim UE, z zamiarem jego zarejestrowania w Polsce), którego ruchem szkodę tę wyrządzono, nie był ubezpieczony w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych 18

19 (lecz tylko wtedy gdy szkoda wyrządzona tym pojazdem miała miejsce w okresie 30 dni od dnia objęcia posiadania tego pojazdu przez nabywcę), rolnik, osoba pozostająca z nim we wspólnym gospodarstwie domowym lub osoba pracująca w jego gospodarstwie rolnym wyrządzili szkodę, której następstwem jest śmierć, uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia bądź też utrata, zniszczenie lub uszkodzenie mienia, a rolnik nie był ubezpieczony obowiązkowym ubezpieczeniem OC rolników, szkoda została wyrządzona w okolicznościach uzasadniających odpowiedzialność cywilną posiadacza pojazdu mechanicznego lub kierującego pojazdem mechanicznym, a nie ustalono ich tożsamości, jeżeli szkoda na mieniu była powiązana z poważną szkodą osobową tj. śmiercią, naruszeniem czynności narządów ciała lub rozstroju zdrowia trwającym dłużej niż 14 dni. W 2011 roku do UFG, w ramach działalności podstawowej, wpłynęło ogółem ok. 6,3 tys. szkód, w tym 6,2 tys. szkód z tytułu ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych i 79 z ubezpieczenia OC rolników. Łącznie liczba szkód, które wpłynęły do UFG zwiększyła się o ok. 1,0 tys. spraw tj. o 19,4% w porównaniu z 2010 rokiem. Wzrost ten nastąpił wskutek większej liczby szkód z tytułu ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych. UFG dokonał przy tym ok. 4,2 tys. wypłat (o 1,0 tys. i 31,4% więcej) niż w roku poprzednim. Jednocześnie w 2011 roku liczba odmów wypłaty odszkodowań i świadczeń przez Fundusz nieznacznie spadła w porównaniu do 2010 roku i ukształtowała się na poziomie ok. 2,2 tys. decyzji. Udział odmów w ogólnej liczbie szkód zlikwidowanych wyniósł 33,8% i zmniejszył się w stosunku do roku ubiegłego o 7,3 pkt. %. Niemal 2/3 odmów stanowiły przy tym odmowy kompetencyjne, podjęte na skutek ustalenia przez UFG istnienia ochrony ubezpieczeniowej i zwrotu akt do zakładu ubezpieczeń. 19

20 WYKRES 4. LICZBA SZKÓD ZGŁOSZONYCH I WYPŁACONYCH Z DZIAŁALNOŚCI PODSTAWOWEJ W LATACH (W TYS.) ,2 6, ,2 5,3 szkody wypłacone szkody zgłoszone W ramach zaspokojonych przez UFG w 2011 roku 4,2 tys. roszczeń w zakresie ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych 3,2 tys. wypłat (czyli ok. 77%) dotyczyło szkód spowodowanych przez nieubezpieczonych sprawców, zaś 1,0 tys. (czyli ok. 23%) szkód spowodowanych przez niezidentyfikowanych sprawców. W stosunku do roku ubiegłego, głównie ze względu na większą liczbę drobnych szkód na mieniu, Fundusz wypłacił o 31,3% większą liczbę szkód. WYKRES 6. LICZBA SZKÓD WYPŁACONYCH Z DZIAŁALNOŚCI PODSTAWOWEJ Z TYTUŁU OC POSIADACZY POJAZDÓW MECHANICZNYCH W LATACH (W TYS.) ,0 3, ,9 2,3 szkody wypłacone z tytułu nieubezpieczonych pojazdów szkody wypłacone z tytułu niezidentyfikowanych pojazdów 20

21 Pomimo znaczącego wzrostu liczby zaspokajanych roszczeń, w ujęciu wartościowym, wzrost kwoty wypłacanych szkód kształtował się na dużo niższym poziomie. Całkowita kwota wypłaconych przez UFG odszkodowań, świadczeń oraz rent z działalności podstawowej (włączając w to koszty likwidacji) w 2011 roku wyniosła 52,3 mln zł (w tym 43,1 mln zł odszkodowania i świadczenia oraz 9,2 mln zł renty) i była o 2,6 mln zł tj. o 5,2% większa niż w 2010 roku. Inna, niż w ujęciu liczbowym, była też relacja wypłacanych szkód w podziale na sprawców nieubezpieczonych i niezidentyfikowanych. Z uwagi na większy udział szkód osobowych spowodowanych przez tę ostatnią grupę kierowców, w roku ,6% wypłat (wyłączywszy renty i koszty likwidacji szkód) dotyczyło szkód spowodowanych przez sprawców niezidentyfikowanych, zaś 60,4% było związanych z ruchem pojazdów nieubezpieczonych. WYKRES 7. WARTOŚĆ SZKÓD WYPŁACONYCH Z DZIAŁALNOŚCI PODSTAWOWEJ W LATACH (W MLN ZŁ) ,2 43, ,7 42,1 odszkodowania i świadczenia renty 21

22 Kompensacja związana z niewypłacalnością zakładów ubezpieczeń polega na realizowaniu przez UFG odszkodowań lub świadczeń w przypadku wystąpienia następujących okoliczności: ogłoszenia upadłości zakładu ubezpieczeń, oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości zakładu ubezpieczeń, umorzenia postępowania upadłościowego, jeżeli majątek dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego albo zarządzenia likwidacji przymusowej zakładu ubezpieczeń, jeżeli roszczenia osób uprawnionych nie mogą być pokryte z aktywów stanowiących pokrycie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych. W tym zakresie Fundusz zaspokaja roszczenia osób uprawnionych z: umów ubezpieczeń obowiązkowych OC posiadaczy pojazdów mechanicznych i OC rolników (100% uznanych wierzytelności do wysokości minimalnej sumy gwarancyjnej; osoby fizyczne i prawne), umów ubezpieczeń obowiązkowych budynków rolnych (100% uznanych wierzytelności do wysokości sumy ubezpieczenia; osoby fizyczne i prawne), umów pozostałych ubezpieczeń obowiązkowych oraz umów ubezpieczenia na życie (50% uznanych wierzytelności, do kwoty nie większej niż równowartość w złotych euro według średniego kursu ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski obowiązującego w dniu ogłoszenia upadłości, oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości lub umorzenia postępowania upadłościowego albo w dniu zarządzenia likwidacji przymusowej; osoby fizyczne). W 2011 roku zgłoszono do UFG 7 nowych szkód z upadłych zakładów ubezpieczeń, przeprowadzono likwidację 13 szkód, wypłacono odszkodowania i świadczenia z 9 szkód, natomiast w odniesieniu do 4 szkód odmówiono realizacji roszczeń. 22

23 Jednocześnie w obsłudze Funduszu na koniec 2011 roku pozostawały 352 renty, czyli o 16,2% mniej w stosunku do roku Zmniejszenie liczby rent wynikało przede wszystkim z procesu systematycznej weryfikacji spraw w zakresie uprawnień do świadczeń rentowych oraz kontynuowania procesu kapitalizacji należnych świadczeń. Główne koszty kompensacyjne UFG w ramach upadłości zakładów w roku 2011 (podobnie zresztą jak w poprzednim roku) związane były z wypłacaniem rent. Przyczyną takiego stanu rzeczy była względnie niewielka liczba odszkodowań i świadczeń na tle liczby obsługiwanych świadczeń rentowych. WYKRES 8. ODSZKODOWANIA I ŚWIADCZENIA ORAZ RENTY WYPŁACONE Z TYTUŁU UPADŁOŚCI W LATACH (W MLN ZŁ) ,8 4, ,6 4,4 renty odszkodowania 23

24 FUNKCJA KONTROLNO-REPRESYJNA Realizacja funkcji kontrolno-represyjnej Funduszu odbywa się poprzez kontrolę spełnienia obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych i OC rolników oraz windykację opłat karnych. Według obowiązujących przepisów w 2011 roku osoba, która nie spełniła obowiązku zawarcia umowy jest zobowiązana wnieść opłatę, której wysokość stanowi równowartość w złotych: w ubezpieczeniu OC posiadaczy pojazdów mechanicznych: samochody osobowe 500 euro, samochody ciężarowe i autobusy 800 euro, pozostałe pojazdy 100 euro, w ubezpieczeniu OC rolników 30 euro, w ubezpieczeniu budynków rolniczych 100 euro. W przypadku posiadaczy pojazdów mechanicznych lub posiadaczy gospodarstw rolnych, którzy nie spełnili obowiązku zawarcia umowy OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, wysokość opłaty jest uzależniona od okresu pozostawania tego posiadacza bez ochrony ubezpieczeniowej i wynosi: 20% wysokości opłaty przewidzianej w ustawie w przypadku gdy okres ten nie przekracza 3 dni, 50% wysokości opłaty przewidzianej w ustawie w przypadku gdy okres ten nie przekracza 14 dni, 100% wysokości opłaty przewidzianej w ustawie w przypadku gdy okres ten przekracza 14 dni. Wysokość opłaty jest ustalana przy zastosowaniu kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski według tabeli kursów nr 1 w roku kontroli (na dzień 3 stycznia 2011 kurs euro wyniósł 3,96 zł). 24

25 TABELA 4. WYSOKOŚĆ OPŁAT KARNYCH W 2011 ROKU Rodzaj ubezpieczenia Wysokość opłaty w euro Wysokość opłaty w zł OC posiadaczy pojazdów mechanicznych samochody osobowe 100 % opłaty 500 euro % opłaty % opłaty 400 samochody ciężarowe i autobusy 100 % opłaty 800 euro % opłaty % opłaty 630 pozostałe pojazdy 100 % opłaty 100 euro % opłaty % opłaty 80 OC rolników 30 euro 120 Podstawę do wystosowania przez Fundusz wezwania do uiszczenia opłaty za niespełnienie obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych oraz OC rolników stanowią: ustalenia własne Funduszu, zawiadomienia organów zewnętrznych. Łączna liczba wezwań do zapłaty wystawiona przez Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny w sprawach dotyczących OC posiadaczy pojazdów mechanicznych wyniosła w 2011 roku ok. 28,7 tys. wezwań. Z tego, 17,3 tys. wystawiono po uprzedniej weryfikacji w bazie Ośrodka Informacji zawiadomień otrzymanych w tym roku od organów zewnętrznych. Na podstawie ustaleń własnych, UFG wystawił w 2011 roku ok. 11,4 tys. wezwań dotyczących okazania dokumentu ubezpieczenia lub wniesienia opłaty za brak OC. Po pełnym uruchomieniu modułu wspomagającego procesy windykacji opłat, efektywność Funduszu poprawi się i przychody z tytułu opłat karnych z tytułu braku ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych będą wyższe. 25

26 Zwiększyła się natomiast wyraźnie liczba wezwań Funduszu związana z brakiem ubezpieczenia OC rolników. W 2011 roku UFG wystawił z tego tytułu ok. 1,9 tys. wezwań, podczas gdy rok wcześniej jedynie 0,6 tys. Ten ponad 3-krotny wzrost wezwań w tym obszarze nastąpił na skutek wzmożonej aktywności w niektórych województwach organów zobowiązanych do kontroli spełnienia obowiązku ubezpieczenia OC rolników (wójtowie/burmistrzowie) i przekazywania przez nie znacznie większej liczby zawiadomień kierowanych do Funduszu. WYKRES 9. LICZBA WEZWAŃ WYSTAWIONA PRZEZ UFG DO ZAPŁATY W SPRAWACH DOTYCZĄCYCH OC POSIADACZY POJAZDÓW MECHANICZNYCH I OC ROLNIKÓW W LATACH (W TYS.) ,9 28, ,6 34,3 OC posiadaczy pojazdów mechanicznych OC rolników Większość wezwań UFG wystawił na podstawie zawiadomień zewnętrznych (zwłaszcza ze strony organów zobowiązanych do kontroli). Liczba zawiadomień otrzymanych przez Fundusz od zewnętrznych organów w 2011 roku wyniosła 46,7 tys. w tym: w zakresie niespełnienia obowiązku ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych liczba zawiadomień wyniosła 43,9 tys., w zakresie niespełnienia obowiązku ubezpieczenia OC rolników 2,8 tys. 26

27 W stosunku do 2010 roku nastąpił spadek liczby zawiadomień od organów zobowiązanych do kontroli o 9,4 tys. Wynikał on przede wszystkim ze znacznego spadku liczby zawiadomień nadsyłanych do UFG przez policję, chociaż nadal największa liczba zawiadomień wynosząca ponad 34,6 tys. w 2011 roku (ok. 74% wszystkich zawiadomień zewnętrznych) pochodziła od policji. Szczegółowy rozkład liczby zawiadomień za rok 2011 w podziale na powiadamiające instytucje zilustrowane są na wykresie 10. WYKRES 10. LICZBA ZAWIADOMIEŃ OD PODMIOTÓW ZEWNĘTRZNYCH OBOWIĄZANYCH DO KONTROLI SPEŁNIENIA OBOWIĄZKU UBEZPIECZENIA OC POSIADACZY POJAZDÓW MECHANICZNYCH I OC ROLNIKÓW W LATACH (W TYS.) Policja 34,6 45,2 Organy właściwe w sprawach rejestracji pojazdów 7,3 7,9 Pozostałe organy obowiązane do kontroli 2,0 1,9 Wójt (burmistrz, prezydent miasta) 1,0 2,

28 Łącznie w 2011 roku UFG uzyskał dochody z tytułu opłat karnych na poziomie 13,9 mln zł. Były one wyższe o 1,4 mln zł tj. o 11,1% w stosunku do roku Niemal w całości (99,3% i 13,8 mln zł) składały się na nie opłaty za brak ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych. Dochody Funduszu w związku z brakiem OC rolników wyniosły jedynie 0,1 tys. zł. WYKRES 11. DOCHODY UFG Z TYTUŁU OPŁAT KARNYCH OGÓŁEM ORAZ Z OC POSIADACZY POJAZDÓW MECHANICZNYCH W LATACH (W MLN ZŁ) ,9 13, ,5 12,4 ogółem OC posiadaczy pojazdów mechanicznych Co ciekawe, pomimo zintensyfikowanych działań UFG na rzecz likwidacji zjawiska nieubezpieczonych posiadaczy pojazdów mechanicznych według badań przeprowadzonych na zlecenie Funduszu w 2011 roku, jedynie 47% polskich kierowców znało wszystkie finansowe konsekwencje jazdy bez OC. Większość z nich obawiała się jedynie mandatu i nie wiedziała, że grozi im również opłata karna za brak ubezpieczenia i konieczność zwrotu odszkodowania za wypadek spowodowany takim pojazdem. Co gorsza, mimo że 90% społeczeństwa miało świadomość, że jazda bez OC jest nielegalna, takiego zachowania nie akceptowało tylko 15% Polaków. 28