Sprawność motoryczna na łyżwach kształtowanie

Transkrypt

1 Sprawność motoryczna na łyżwach kształtowanie z uwzględnieniem podstawowych zasad bezpieczeństwa DOROTA KAMIEŃ Sporty zimowe powinny stanowić stałą i ważną pozycję w programie nauczania wychowania fizycznego. W ostatnich latach dzięki m.in. sukcesom polskich sportowców w dyscyplinach zimowych systematycznie wzrasta zainteresowanie aktywnością fizyczną realizowaną w zimowej atmosferze. Popularność ta wiąże się bezpośrednio z większą dostępnością do powstających w okresie zimy tymczasowych lub stałych obiektów sportowych m.in. lodowisk, tras narciarskich, saneczkowych, pagórków przystosowanych do zjazdów usytuowanych w rejonie szkół i ośrodków sportowych. Z roku na rok zwiększa się też możliwość uczestnictwa coraz większej liczby dzieci i młodzieży w zimowych zajęciach sportowych odbywających się na świeżym powietrzu. Zaliczyć do nich należy: a) lekcje wychowania fizycznego odbywające się na śniegu lub lodzie, na odpowiednio przygotowanych obiektach lub w terenie naturalnym; b) dodatkowe zajęcia sportowe: odbywające się w ramach szkolnych zajęć pozalekcyjnych, zorganizowane przez inne (niż szkoła) instytucje; c) zawody sportowe: szkolne, z ograniczoną liczbą uczestników uczniów, pozaszkolne, najczęściej masowe z możliwością uczestnictwa nich dowolnej liczby uczniówzawodników, np. Czwartki Łyżwiarskie, masowe biegi narciarskie, rywalizacja w narciarstwie zjazdowym Family Cup itp. Dzięki możliwości korzystania przez uczniów (czasem również w ramach lekcji wf) z dość licznych obecnie lodowisk otwartych i zadaszonych, wzrasta ich zainteresowanie łyżwiarstwem w wersji jazdy szybkiej, figurowej oraz hokejowej. Jazda na łyżwach po opanowaniu techniki w stopniu podstawowym może być wykorzystana także w innym istotnym dla rozwoju fizycznego młodego organizmu celu. Gry i zabawy rozgrywane na lodzie Dla dzieci i młodzieży niezwykle atrakcyjną formą ćwiczeń będą gry i zabawy rozgrywane na lodzie (pod warunkiem, że opanują podstawy techniki jazdy na łyżwach) z zachowaniem podstawowych zasad bezpieczeństwa. Obok form zabawowych można na lodowisku zre- 38 Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne

2 alizować wiele zadań zawartych w programie nauczania wychowania fizycznego. Należą do nich m.in. kształtowanie sprawności ogólnej i praca nad poprawą zdolności motorycznych. W wieku szkolnym podlegają one dynamicznym procesom rozwojowym, które związane są z naturalnym rozwojem biologicznym uczniów. Niektóre zdolności kształtować można dopiero po opanowaniu poprawnej techniki jazdy na łyżwach. Należą do nich: a) szybkość (umiejętność szybkiej jazdy, hamowania i startu); b) wytrzymałość (umiejętność długotrwałej jazdy lub pokonania kilku odcinków z przerwami, hamowania i startu). Do zdolności wymagających opanowania podstawowych elementów technicznych łyżwiarstwa należą: siła, koordynacja, zwinność oraz dodatkowo równowaga. Już sama aktywność ruchowa w formie jazdy na łyżwach wzmacnia mięśnie łyżwiarza, jednak wykonując szereg ćwiczeń specjalnych na lodzie można przyczynić się do wzmocnienia wybranych partii mięśniowych, m.in.: 1. Ćwiczenia wzmacniające mięśnie nóg: jazda i ćwiczenia w różnych pozycjach. 2. Ćwiczenia dodatkowo wzmacniające mięśnie ramion i obręczy barkowej: szczególnie podczas jazdy i ćwiczeń ze współćwiczącym. 3. Ćwiczenia dodatkowo wzmacniające mięśnie tułowia (brzucha i grzbietu) m.in.: przyjmowanie różnych pozycji podczas jazdy, ćwiczenia z zadaniami dodatkowymi. W kształtowaniu sprawności ogólnej pomagają też ćwiczenia o odmiennym charakterze w odróżnieniu od specyficznych dla dyscypliny czy konkurencji, do których należą: a) ćwiczenia równoważne, np.: jazda z długimi wyjazdami na jednej nodze po odepchnięciu; jazda obunóż czy jednonóż po wyznaczonej i ograniczonej trasie; podczas jazdy wznos kolana w górę z klaśnięciem pod udem 1, podczas jazdy wykonywanie ramionami ruchów pokazywanych przez nauczyciela (wznosy, krążenia, inny ruch wykonuje prawe, a inny lewe ramię); c) ćwiczenia wzmacniające mięśnie nóg, np.: jadąc jednonóż, druga uniesiona nad lodem w tył z jednoczesnym opadem tułowia, ramiona w bok tzw. jaskółka 2; 2 jadąc obunóż zbieranie rozstawionych na lodowisku przedmiotów, np. pachołków (skłony, półprzysiady); przeciąganie się w dwójkach ustawienie jedynki i dwójki przodem do siebie w odległości ok. 1-2 m, ćwiczący trzymają się za jedną dłoń; 3 na sygnał prowadzącego próbują pociągnąć partnera w swoją stronę 3; przepychanie się w dwójkach ustawienie jw., ćwiczący trzymają się za dłonie na wysokości klatki piersiowej; na sygnał prowadzącego próbują przepchnąć partnera w przód 4; 4 jadąc obunóż wykonać półprzysiad, wytrzymać 3 s wyprost, jadąc na jednej nodze, druga z przodu uniesiona nad lodem wykonać półprzysiad, wytrzymać 3 s wyprost, zmiana nóg ponownie półprzysiad wytrzymać 3 s wyprost 5, 6; akademia trenera 1 b) ćwiczenia koordynacyjne i zwinnościowe, np.: jazda na wyznaczonym odcinku z woreczkiem, szarfą na głowie (w półprzysiadzie, jednonóż itp.); 5 6 nr 1 styczeń

3 7 jadąc obunóż przeskok obunóż nad narysowaną na lodzie linią, jadąc jednonóż na lewej nodze przeskok na prawą, potem jadąc na prawej przeskok na lewą nogę nad narysowaną linią 7, Prawidłowa organizacja zajęć na lodzie powinna zapewnić: 1) bezpieczeństwo (ustalenie zasad poruszania się podczas ćwiczeń, gier i zabaw, przestrzeganie regulaminu i obowiązujących przepisów), 2) efektywność ćwiczeń (realizacja zaplanowanych celów), higienę zajęć (m.in. odpowiedni strój dostosowany do warunków pogodowych), 3) atrakcyjność zajęć (wykorzystany sprzęt dodatkowy, gry i zabawy, odpowiednie miejsce ćwiczeń, ćwiczenia dostosowane do poziomu sprawności fizycznej i umiejętności technicznych ćwiczących). jadąc jednonóż na lewej nodze podskok na lewej nodze, potem jadąc na prawej podskok na prawej nodze nad narysowaną linią 8, 8 w dwójkach, ustawienie jw.: dwójka może być w półprzysiadzie lub w przysiadzie, ćwiczący trzymają rozciągniętą szarfę, jedynka ma ramiona uniesione w tył, dwójka w przód; dwójka ustawiona za plecami jedynki trzyma szarfę, za którą ciągnie jedynka 12, 13 : w dwójkach, ustawienie jw., ćwiczący trzymają się za jedną dłoń, jedynka ma ramię uniesione w tył, dwójka w przód; jedynka ciągnie dwójkę (ryc. 6-13). d) ćwiczenia wzmacniające mięśnie nóg, dodatkowo mięśnie ramion, np.: w trójkach: ciągnięcie jednej osoby (ustawionej w środku), osoba ustawiona w środku może być w półprzysiadzie lub w przysiadzie, podaje dłonie partnerom, którzy jednorącz ciągną środkowego 9, 10 ; Zabawy i gry na łyżwach pełnią kilka istotnych funkcji, do których należą: uatrakcyjnienie zajęć sportowych, rekreacyjnych czy ruchowych; wszechstronne angażowanie aparatu ruchowego (mięśnie, stawy, kości, więzadła); kształtowanie szybkości reakcji, zwinności; doskonalenie elementów techniki; wprowadzenie elementu współzawodnictwa; angażowanie emocjonalnie ćwiczących do zajęć, dodatkowa motywacja w dwójkach: jedynka ustawiona przed dwójką tyłem do partnera, dwójka opiera dłonie na plecach-łopatkach 11 jedynki; dwójka pcha partnera w przód 11 w dwójkach: jedynka w przysiadzie, dwójka ustawiona za plecami jedynki pcha partnera w przód; Ruch na świeżym powietrzu, szczególnie w utrudnionych warunkach klimatycznych, m.in. przy niskiej temperaturze powietrza, hartuje organizm zwiększając jego odporność. Możliwość zastosowania dużej różnorodności ćwiczeń o różnym charakterze, obejmujących wiele grup mięśniowych, korzystnie wpływa na układ krążenia i oddychania, aparat ruchu i metabolizm człowieka (ćwiczenia wzmacniające 2. Jazda na łyżwach szczególnie korzystnie wpływa na zmysł równowagi i koordynacji ruchowej, dlatego można ją wykorzystać jako formę sportów uzupełniających dla innych dyscyplin sportowych. Łyżwiarstwo należy do dyscyplin uwzględnianych w rywalizacji międzyszkolnej. Obejmuje ona zarówno jazdę szybką (dziewczęta, chłopcy), jak i umiejętności hokejowe (chłopcy). Obok łyżwiarstwa szkolnego rozgrywane są dla dzieci i młodzieży liczne masowe imprezy łyżwiarskie, do których należą rozgrywane od wielu lat w Warszawie 40 Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne

4 Tabela 1. Zalecane minimalne temperatury powietrza (poniżej zera) do prowadzenia zajęć w terenie otwartym (z uwzględnieniem prędkości wiatru)* Warunki pogodowe (temperatura i prędkość wiatru) Grupy wiekowe bezwietrznie, słaby wiatr wiatr umiarkowany wiatr silny Szkoła podstawowa 6-12 lat 9 o C 5 o C 2 o C Gimnazjum lat 12 o C 9 o C 5 o C Szkoła ponadgimnazjalna lat 15 o C 12 o C 8 o C * opracowano z wykorzystaniem danych zawartych w: B. Czyżewska i in., Łyżwiarstwo: Sporty zimowe cz.1, Gdańsk akademia trenera sprawdzić przygotowanie ćwiczących do zajęć (odpowiedni ubiór nie ograniczający ruchów); zaplanować (przed zajęciami, lekcją) i wyznaczyć (np. ograniczyć, ustawić pachołki w odpowiednim miejscu itp.) teren do ćwiczeń; ustalić i przedstawić ćwiczącym kierunek poruszania się po lodzie przy uwzględnieniu poszczególnych (zaplanowanych) ćwiczeń, m.in.: zachować bezpieczne odległości między ćwiczącymi, utrzymywać właściwe tempo ćwiczeń, zachowywać cykliczną zmianę kierunku szczególnie, gdy ćwiczenia wykonywane są po obwodzie koła ( 14 propozycja ustawienia ćwiczących podczas zajęć prowadzonych na lodowisku w formie ścisłej); Czwartki Łyżwiarskie. Łyżwiarstwo w okresie zimowym staje się coraz bardziej popularne dzięki sezonowo funkcjonującym lodowiskom oraz możliwości wypożyczenia i konserwacji łyżew przy obiektach sportowych w odpowiednio przygotowanych punktach. Na zorganizowanych lodowiskach dość często pomagają w nauce jazdy na łyżwach zatrudnieni tam instruktorzy. Bezpieczeństwo na lodowisku podstawowe zasady i uwagi organizacyjne Przed przystąpieniem do zajęć na lodowisku nauczyciel lub instruktor (trener) powinien: sprawdzić przed zajęciami (ćwiczeniami, lekcją, treningiem) stan tafli lodowej i lodowiska, sprawdzić sprzęt sportowy pod względem bezpieczeństwa (odpowiednio przygotowany sprzęt, naostrzenie łyżew itp.); 14 omówić na początku zajęć cel i treść zajęć, przydzielić określone zadania ćwiczącym przed zajęciami oraz w trakcie ich trwania, poinformować ćwiczących o rodzaju sygnalizacji na lodowisku i ustalenie (podanie) sygnałów na zbiórkę, rozpoczęcie ćwiczeń, zatrzymanie się, zmianę kierunku jazdy, itp., przestrzegać obowiązujących norm dotyczących: liczebności grupy ćwiczących, temperatury otoczenia, przy której mogą być prowadzone zajęcia (tab. 1). Na lodowisku, w celu uatrakcyjnienia zajęć, można wykorzystać dodatkowe przybory, które będą pełnić rolę: nr 1 styczeń

5 Prawidłowa organizacja zajęć na lodzie powinna zapewnić: 1) bezpieczeństwo (ustalenie zasad poruszania się podczas ćwiczeń, gier i zabaw, przestrzeganie regulaminu i obowiązujących przepisów), 2) efektywność ćwiczeń (realizacja zaplanowanych celów), higienę zajęć (m.in. odpowiedni strój dostosowany do warunków pogodowych), 3) atrakcyjność zajęć (wykorzystany sprzęt dodatkowy, gry i zabawy, odpowiednie miejsce ćwiczeń, ćwiczenia dostosowane do poziomu sprawności fizycznej i umiejętności technicznych ćwiczących). a) elementów wspomagających organizację zajęć, np. oznaczenie linii mety, zmian kierunku, itp. (m.in. pachołki, stojące chorągiewki, skakanki); b) elementów wykorzystywanych w ćwiczeniach np. skakanki, szarfy, klocki, ringo, woreczki, małe bramki itp. Należy pamiętać, aby podczas ćwiczeń na lodzie przestrzegać zasady systematycznego nauczania, czyli uczenia bądź wykorzystania ćwiczeń na prawej i lewej nodze z jednakowym ich obciążaniem, jak też obroty, półobroty w prawą czy lewą stronę, skłony w prawą i lewą stronę oraz wprowadzać zmianę kierunku jazdy. Zima (podobnie jak inne pory roku) umożliwia ruch na świeżym powietrzu w różnych formach: ścisłej i zadaniowej (głównie ćwiczenia indywidualne lub w zespołach kilku osobowych) czy zabawowej (gry i zabawy ruchowe). Sport realizowany w zimowej atmosferze oraz w środowisku naturalnym hartuje organizm i regeneruje nerwy uodporniając przed licznymi chorobami. Szczególnie korzystnie wpływa na układ oddechowy i krążenia. Atrakcyjności dodaje różnorodne otoczenie i czasem zmieniająca się dynamicznie pogoda. Istotnym dla zdrowia człowieka we współczesnych czasach powinno być promowanie systematycznie uprawianej aktywności fizycznej. Na szczególną uwagę zasługują te dyscypliny lub formy ruchu, które można uprawiać w naturalnym środowisku przez całe życie. Należą do nich m.in. jazda na nartach, łyżwach, rowerze, bieg na nartach, ale nie tylko. Ważne jest, aby wybrana dyscyplina miała uniwersalny charakter i pozwalała na aktywność całej rodziny składającej się z osób w zróżnicowanym wieku, często o różnym poziomie sprawności fizycznej. Piśmiennictwo uzupełniające: 1. Z. Cendrowski, Przewodzić innym. Poradnik dla liderów zdrowia i sportu, Warszawa B. Czyżewska i in., Łyżwiarstwo: Sporty zimowe cz.1, Gdańsk S. Krasicki, Sporty zimowe jako forma całożyciowej aktywności ruchowej, Lider, 2008, 2. 4 S. Kuch, Trening łyżwiarza szybkiego (IV). Sprawność motoryczna, Sport Wyczynowy, 1991, Pod red. Z. Żukowskiej, Ja zdrowie ruch. Poradnik dla młodzieży, rodziców i nauczycieli, Warszawa dr Dorota Kamień Akademia Wychowania Fizycznego w Warszawie Zdjęcia Fotolia 42 Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne