OŚRODKOWY UKŁAD NERWOWY
|
|
- Ludwik Pawłowski
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Romuald Bohatyrewicz OŚRODKOWY UKŁAD NERWOWY ZAGADNIENIA WYBRANE MÓZG - ANATOMIA Zgodnie podziałem przytoczonym przez Aitkinheada - mózgowie (brain) składa się pnia mózgu, móżdżku, śródmózgowia i dwóch półkul mózgowych. Pień mózgu składa się z rdzenia przedłużonego i mostu połączonych z rdzeniem kręgowym i móżdżkiem. W rdzeniu przedłużonym znajdują się wstępujące i zstępujące drogi nerwowe, jądra niższych nerwów rdzeniowych, a także ośrodki oddechowe i naczynioruchowe. Ich uszkodzenie spowodowane wzrostem ciśnienia śródczaszkowego zwykle niekorzystnym przebiegu określone bywa jako wklinowanie. Móżdżek reguluje równowagę, postawę i napięcie mięśniowe. Śródmózgowie (midbrain) łączy łączy pień mózgu i móżdżek z ze podwzgórzem, wzgórzem i z półkulami mózgu. W obrębie śródmózgowia znajduje się wodociąg mózgu łączący trzecią i czwartą komorę mózgu Mózg (cerebrum) składa się z dwóch półkul mózgowych i międzymózgowia. Półkule mózgowe zawierają korę mózgową, jadra podstawy i komory boczne mózgu. Półkule dzielą się na cztery płaty czołowy, ciemieniowy, skroniowy i potyliczny z nie do końca określoną funkcją. Przyjmuje się, że w płacie czołowym znajdują się obszary odpowiedzialne za funkcje intelektualne i ruchowe, w ciemieniowym czuciowe, w skroniowym czucie słuchu i integracja innych bodźców, a w płacie potylicznym obszary wzrokowe. Międzymózgowie (diencephalon) zawiera wzgórze i podwzgórze, a między nimi trzecią komorę. We wzgórzu znajdują się jądra głównych dróg czuciowych Natomiast podwzgórze zawiaduje działaniem układu wegetatywnego i endokrynnego.
2 Należy podkreślić pewną niekonsekwencję nomenklaturową- określenia mózg i mózgowie (brain, cerebrum) w różnych źródłach i okolicznościach bywają używane zamiennie, a właściwa interpretacja zależy od kontekstu. PŁYN MÓZGOWO RDZENIOWY Płyn mózgowo-rdzeniowy (CSF) wytwarzany jest w dwóch źródłach: 1. w splotach pajęczynówki (40-70%) jako połączenie filtracji i wydzielania w komorach bocznych, trzeciej i czwartej. 2. pozanaczyniówkowym (30-60%)- mózgowy płyn międzykomórkowy a. jako płyn przesączony przez barierę krew-mózg (40% płynu pozanaczyniówkowego), b. jako płyn produkt oksydacji glukozy (60% płynu pozanaczyniówkowego) Objętość CSF wynosi ok ml, wytwarzanie ok ,45 ml/min, 550/dobę, co daje 3,7 krotną jego wymianę/dobę. W różnych okresach życia człowieka całkowita objętość CSF może stanowić do 10-15% objętości mózgu, że z czego w komorach mózgu ok. 20 ml, w przestrzeni podpajęczynówkowej śródczaszkowej 30ml, a pozostała część w worku oponowym w kanale kręgowym. Ciśnienie CSF bywa określane w mmhg, mmh 2 O oraz w mmcsf (Albin 15 cmh 2 O, Ganong mmcsf w odcinku lędźwiowym, średnie 112mmCSF). Zależy to od sposobu pomiaru i wyskalowania czujnika. Ciężar właściwy CSF wynosi kg/l, tak więc w praktyce mmh 2 O oraz mmcsf można uznać za identyczne. Oprócz przesączania i oksydacji na skład płynu mózgowo-rdzeniowego mają wpływ mechanizmy aktywnego transportu zarówno przez komórki splotów naczyniówkowych jak i astrocytów. Woda, O 2 i CO 2 łatwo przechodzą przez barierę krew-mózg, gorzej substancje zjonizowane, w tym H + - i HCO 3 a także substancje o dużych cząsteczkach. W tych skomplikowanych zależnościach szczególne miejsce zajmuje glukoza. Dostaje się ona do płynu mózgowo-rdzeniowego i płynu międzykomórkowego wraz z przesączanym płynem, częściowo dzięki różnicom stężeń. Jednocześnie jest wchłaniana przez komórki z płynu
3 międzykomórkowego i pochłaniana przez tkanki okołokomorowe. Ostateczne stężenie glukozy stanowi ok. 60% stężenia osoczowego. ( TAB.1. ) TABELA 1 SKŁAD PŁYNU MÓZGOWO RDZENIOWEGO i OSOCZA PŁYN M. R. OSOCZE Białko (g/l) 0,3 70 Glukoza (mmol/l) 4,8 8,0 Na + (mmol/l) K + (mmol/l) 2,9 4,6 CL - (mmol/l) ph 7,34 7,4 HCO - 3 (mmol/l) PCO 2 (kpa)/(mmhg) 6,6/50,2 5,3/39,5 Osmolalność (mosm/kgh 2 O) Białko przesiąka w ograniczony sposób do przestrzeni podpajęczynówkowej i ostatecznie jego stężenie stanowi ok. 0.5% stężenia osoczowego. Stan zapalny może doprowadzić do przesiąkania białek do CSF. Brak białek i niższe stężenie wodorowęglanów powodują znaczne zmniejszenie zdolności buforującej CSF. Osmolalność CSF jest zbliżona do osoczowej, a ph i ciężar właściwy nieznacznie niższe. Krążenie płynu mózgowo-rdzeniowego; CSF z komór bocznych przedostaje się do trzeciej komory, stamtąd wodociągiem Sylwiusza do komory IV a następnie przez boczne otwory Luschki i pośrodkowy Magendiego do przestrzeni podpajęczynówkowej.
4 Reabsorpcja płynu mózgowo-rdzeniowego następuje w większości w ziarnistościach pajęczynówki zatok żylnych czaszki, mniej w ziarnistościach pajęczynówki, rdzeniowych żył okołonerwowych i śladowo do układu chłonnego oraz do płynu międzykomórkowego. Szybkość reabsorpcji zależy od ciśnienia płynu mózgowo rdzeniowego. Produkcja i reabsorpcja płynu mózgowo rdzeniowego zależy od jego ciśnienia, według źródeł cytowanych przez Pinnocka i Ganonga osiąga stan równowagi w przy jego ciśnieniu ok. 112 mmcsf. Reabsorpcja CSF ustaje przy spadku jego ciśnienia poniżej 70 mm CSF, a zwiększa się przy nadciśnieniu śródczaszkowym, co jest mechanizmem ochronnym przed nadmiernym wzrostem ciśnienia śródczaszkowego. Ciśnienie filtracji stanowi różnicę pomiędzy ciśnieniem CSF a ciśnieniem krwi żylnej w obszarze zatoki strzałkowej górnej. Zaburzenia absorpcji CSF prowadzą do wodogłowia zewnętrznego. Natomiast gdy zostanie zablokowany odpływ z komór, powstaje wodogłowie wewnętrzne. Podstawowe funkcje CSF to: 1. utrzymanie pływalności mózgu zawieszonego na naczyniach krwionośnych pniach nerwowych i beleczkach pajęczynówki. Mózg zanurzony w płynie mózgowo-rdzeniowym waży ok g. Ubytek CSF powoduje naciągnięcie naczyń i pni nerwowych, co wtórnie powoduje podrażnienie włókien bólowych. 2. zapewnia równowagę jonową i chroni mózg przed nagłymi wahaniami poziomu glukozy. Powstawanie CSF i płynu międzykomórkowego poprzez transfer przez naczynia mózgowe i sploty naczyniówkowe (bariera krew-mózg), chroni mózg przed toksynami endo- i egzogennymi oraz zapobiega wypłukaniu centralnych neurotransmiterów do krążenia systemowego 3. wpływa na regulację funkcji centralnych chemoreceptorów uczestniczących w regulacji oddychania. Są one umieszczone na brzusznej powierzchni rdzenia przedłużonego i w dnie IV komory, zanurzone w mózgowym płynie międzykomórkowym, który z kolei ma kontakt z siecią naczyń krwionośnych i CSF. Bariera krew-mózg jest łatwo przepuszczalna dla dwutlenku węgla gorzej dla H + i HCO - 3. W związku z tym, ze CSF ma małe stężenie białka, ma mniejszą zdolność buforującą i zmiany poziomu dwutlenku węgla we krwi powodują nieproporcjonalnie większe zmiany ph w płynie międzykomórkowym. Wynika to z faktu szybkiego
5 uwodnienia dwutlenku węgla przemieszczonego do CSF, a produkt uwodnienia, H 2 CO 3 natychmiast dysocjuje, zaś wzrost poziomu jonów wodoru stymuluje wentylację. PRZEPŁYW MÓZGOWY Przepływ mózgowy wynosi w warunkach prawidłowych średnio 54ml/100g tkanki/min, a przez całe mózgowie 760ml/min. i zależy od następujących czynników: 1. PaCO 2 i PaO 2, ph. 2. ciśnienie perfuzyjne (cerebral perfusion pressure CPP) 3. ciśnienie śródczaszkowe 4. temperatura 5. leki Szczególnie istotny jest wpływ PaCO 2 RYCINA1. Niska prężność powoduje obkurczenie naczyń krwionośnych spadek przepływu mózgowego i okresowy spadek ICP, który jest następnie kompensowany wzrostem produkcji CSF. Ponadto nadmierna wazokonstrykcja powoduje spadek saturacji w opuszce żyły szyjnej wewnętrznej, co może być objawem niedotlenienia mózgu. Tak więc nadmierna hyperwentylacja powinna być unikana za wyjątkiem przypadków, kiedy jest ostatnim dostępnym środkiem do obniżenia ICP. Natomiast wzrost PaCO 2 powoduje rozszerzenie naczyń, wzrost przepływu mózgowego i wtórnie ICP. Wpływ zmian PaO 2 jest mniej znaczący. RYCINA1 Wpływ PaCO2 na przepływ mózgowy 120 CBF (ml100g-1min PaCO2 (kpa)
6 Spadek prężności tlenu powoduje rozszerzenie naczyń i wzrost CBF natomiast hiperoksja nie ma wpływu na średnicę naczyń lub nieznacznie je rozszerza. Spadek ph niezależnie od dwóch pozostałych czynników powoduje rozszerzenie naczyń mózgowych Ciśnienie perfuzyjne wyliczane jest z wzoru: MAP (ICP + ciśnienie żylne na poziomie mózgu). Naczynia mózgowe posiadają zdolność autoregulacji i zachowania stałego przepływu mózgowego w przedziale MAP mmhg. Poza tym zakresem jak i w przypadku hipoksji, hiperkapni przepływ mózgowy jest wprost proporcjonalny do ciśnienia tętniczego. Przepływ mózgowy jest zachowany do wartości ICP rzędu mmhg. Znaczny, zagrażający ukrwieniu wzrost ICP powoduje tzw. odruch Cushinga. Dochodzi wtedy do odruchowego wzrostu ciśnienia tętniczego, bradykardii i częstości oddychania. Wzrost ciśnienia tętniczego jest mechanizmem obronnym zmierzającym do utrzymania CPP. Hipotermia zmniejsza przepływ mózgowy i mózgowe zużycie tlenu, zaś hipertermia odwrotnie, powoduje wzrost przepływu i zużycia. Ostatnim istotnym czynnikiem jest działanie leków. Ich wpływ jest bardzo różnorodny. Leki zmniejszające metabolizm mózgowy tj. anestetyki dożylne za wyjątkiem ketaminy zmniejszają przepływ mózgowy i wtórnie obniżają ICP. Natomiast anestetyki wziewne rozszerzają naczynia mózgowe, CBF i ICP proporcjonalnie do zastosowanego stężenia, w najmniejszym stopniu izofluran i sevofluran, pośrednio desfluran, a najbardziej enfluran dodatkowo indukujący drgawki. Także leki rozszerzające naczynia mogą zaburzać autoregulację przepływu mózgowego, zwiększają przepływ mózgowy i wtórnie ICP CIŚNIENIE ŚRÓDCZASZKOWE Literatura zalecona do egzaminu europejskiego zawiera rozbieżne dane w zakresie zawartości przestrzeni śródczaszkowej. W podręczniku Pinnocka (str441, sekcja2:9) podzielono zawartość śródczaszkową na 4 przedziały: część stałą 10%, wodę tkankowa 75% (w domyśle mózg-razem85%), krew ml-5% oraz CSF 150ml-10%.). Wydaje się, że zawartość CSF została przeszacowana, bo Autor podał w tym rozdziale całkowitą, a nie śródczaszkową objętość płynu mózgowo-rdzeniowego. W tym samym podręczniku (str 358,sekcja2:6), podano, że 1400g tkanki mózgowej stanowi 80%, krwi 75 ml 10% oraz 75 ml CSF -10%.
7 Ponieważ jama czaszki jest sztywna i nierozciągalna, wszystkie z w/w elementów są nieściśliwe, to wzrost objętości któregokolwiek z nich musi pociągnąć za sobą podobny spadek objętości w zakresie pozostałych dla zachowania stałego ciśnienia śródczaszkowego (intracranial pressure -ICP), co zostało ostatecznie zdefiniowane jako prawo Monro-Kellego. Wzrost którejkolwiek z w/w przestrzeni, niewyrównany zmniejszeniem objętości pozostałych powoduje wzrost ICP określany jako nadciśnienie śródczaszkowe. Ciśnienie śródczaszkowe w warunkach normalnych wynosi 5-15 mmhg i może być mierzone czujnikiem umieszczonym w komorze, przestrzeni podpajęczynówkowej, śródmiąższowo i nadtwardówkowo. RYCINA 2 Krzywa zależności objętość-ciśnienie śródczaszkowe 50 Ciśnienie sródczaszkowe ICP (mmhg) Objętość śródczaszkow a ICV (m l) Krzywa zależności pomiędzy objętością i ciśnieniem śródczaszkowym odzwierciedla wiskoelastyczność, czy też sztywność zawartości śródczaszkowej i aktualną wydolność mechanizmów kompensacyjnych umożliwiających obniżenie ICP w danym punkcie krzywej RYCINA2. Stosunek ΔV/ ΔP określany jest jako podatność mózgowa lub podatność śródczaszkowa. W warunkach doświadczalnych podatność wyliczano na podstawie zmiany ciśnienia śródczaszkowego po podaniu określonej objętości płynu do cewnika zakończonego balonikiem i umieszczonego w przestrzeni śródczaszkowej. Początkowa, płaska część krzywej odzwierciedla stan, w którym jakikolwiek wzrost objętości może być łatwo skompensowany przez zmniejszenie objętości krwi (CBV cerebral blood volume) lub CSF bez towarzyszącego wzrostu ICP. W środkowej części krzywej pojawiają się oznaki wyczerpywania możliwości kompensacyjnej i zwiększeniu objętości towarzyszą większe zmiany ICP. Trzecia, stroma części krzywej wskazuje na wyczerpanie mechanizmów kompensacyjnych, niewielki wzrost objętości powoduje drastyczny wzrost ciśnienia śródczaszkowego.
8 Podatność śródczaszkowa może być oceniana przez podanie do komory bocznej mózgu 1ml jałowego płynu i obserwację zmian ICP. Wzrost o 4 mmhg oznacza małą podatność i wyczerpanie mechanizmów kompensacyjnych. Ostatecznie ICP zależy od wielu czynników : 1. obecność procesów wypierających 2. wielkość przepływu mózgowego, 3. zastoju żylnego (zaburzenia odpływu, nadciśnienie w klatce piersiowej, obniżenie wezgłowia), 4. zmiany objętości CSF 5. zmiany objętości mózgu (obrzęk, odwodnienie), Zidentyfikowanie czynników wpływających na ICP umożliwia dobór odpowiedniego postępowania terapeutycznego. Tak więc obrzęk mózgu spowoduje spadek objętości krwi wewnątrzczaszkowej i przestrzeni płynowych CSF, jeśli jest niesymetryczny może spowodować uszkodzenia spowodowane z przemieszczeniem struktur, a także zmniejszyć przepływ mózgowy krwi, co może doprowadzić do uszkodzeń niedokrwiennych. Dochodzi wtedy do odruchowego wzrostu ciśnienia tętniczego, bradykardii i częstości oddychania. Wzrost ciśnienia tętniczego jest mechanizmem obronnym zmierzającym do utrzymania mózgowego ciśnienia perfuzyjnego (cerebral perfusion pressure CPP).
9 ZNIECZULENIE W NEUROCHIRURGII ZAGADNIENIA WYBRANE PREMEDYKACJA Pacjenci z procesami śródczaszkowymi, ze względu na ciasnotę śródczaszkową, są bardziej niż inni podatni na depresyjne działanie leków używanych w premedykacji takich jak opioidy i leki nasenne. Wymagana jest w takich przypadkach szczególna ostrożność. Natomiast w przypadku zmian małych, (np. guz przysadki) nie powodujących wzrostu ciśnienia, premedykacja nie różni się od premedykacji stosowanej w innych zabiegach. MONITOROWANIE Standardowe monitorowanie do zabiegów w neurochirurgii obejmuje krwawy pomiar ciśnienia tętniczego, a przypadku możliwości wystąpienia masywnego krwawienia (operacje naczyniowe, bogato unaczynione guzy) pomiar ośrodkowego ciśnienia żylnego. W przypadku możliwości wystąpienia zatoru powietrznego (operacje tylnojamowe, szyjny odcinek kręgosłupa) cewnik powinien być umieszczony w prawym przedsionku. Ponadto monitorowanie obejmuje SaO 2 oraz ETCO 2, oraz II odprowadzenie EKG w celu monitorowania zaburzeń rytmu i niedokrwienia i ew. przezprzełykowy pomiar temperatury W przypadku zagrożenia zatorami powietrznymi wskazane jest zastosowanie przedsercowego lub przezprzełykowego czujnika dopplerowskiego. Stetoskop przedsercowy ułatwia rozpoznanie szmerów towarzyszących zatorowi powietrznemu. W szczególnych przypadkach stosowane są takie techniki jak EEG, potencjały wywołane, oksymetria przezczaszkowa i pomiar saturacji w opuszce żyły szyjnej SjvO 2.
10 ZASADY ZNIECZULENIA Wprowadzenie dożylne jest postępowaniem z wyboru. Najczęściej stosowane leki to tiopental i propofol szczególnie użyteczne z powodu obniżania CBF i CBV. U osób starszych oraz po urazach korzystniejsze może być zastosowanie hypnomidatu ze względu na mniejszą destabilizację krążenia. Natomiast do wprowadzenia niewspółpracujących dzieci dopuszczalne jest wprowadzenie wziewne, ponieważ uważa się, że ew. wzrost ICP z powodu rozszerzenia naczyń i tak będzie mniejszy niż w przypadku walki z płaczącym pacjentem. Oprócz anestetyku, do wprowadzenia powinna być zastosowana odpowiednia dawka krótkodziałającego opioidu oraz leku zwiotczającego z ew. kontrolą stymulatorem w celu uniknięcia kaszlu i prężenia się. Z drogiej strony należy pamiętać, że w przypadku ciasnoty śródczaszkowej nadmierne spadki MAP mogą spowodować szkodliwą redukcję przepływu mózgowego. Wzrostom ciśnienia w czasie intubacji można zapobiec stosując dodatkowe dawki krótkodziałających opioidów i ew. krótkodziałający beta bloker, np. esmolol. Szczególna uwagę należy poświęcić umiejscowieniu i zamocowaniu rurki intubacyjnej ze względu na ograniczone możliwości korekty w zasłoniętym polu operacyjnym i większe narażenie na jej przemieszczenie przy okazji różnych manipulacji. Po intubacji i zamocowaniu rurki należy skontrolować wentylację po przygięciu głowy w celu wyeliminowania możliwości zbyt głębokiego umieszczenia rurki i wentylacji prawego oskrzela po zmianie pozycji. Pacjenta niezależnie od pozycji należy tak układać, aby nie ucisnąć naczyń szyjnych Inie doprowadzić do upośledzenia powrotu żylnego. Wentylacja powinna być prowadzona pod kontrolą monitora gazów anestetycznych, z nieznaczną hiperwentylacją - PaCO mmhg, (4,2-4,7 Kpa) z zastosowaniem długiego czasu wydechu i z możliwie niską wartością PEEP (nie więcej niż 5-8 mmhg). Znieczulenie powinno być podtrzymywane powtarzanymi dawkami lub wlewem analgetyków opioidowych oraz wlewem propofolu lub zastosowania anestetyku wziewnego. Spośród anestetyków wziewnych obecnie najczęściej stosowany jest sevofluran ze względu to, że ma niewielki wpływ na autoregulację przepływu mózgowego, i stosunkowo nieznacznie zwiększa ICP (w tym aspekcie jest lepszy od izofluranu, choć nie wszystkie źródła to potwierdzają). Wybór środka zwiotczającego zależy od lokalnych zwyczajów, najlepiej stosować go we wlewie pod kontrolą stymulatora nerwowo-mięśniowego.
11 Podtlenek azotu wyszedł z użycia w neurochirurgii w większości, ponieważ powoduje wzrost CBV, CBF i ICP, a także ma tendencję do przenikania do przestrzeni wypełnionych powietrzem. Może to zwiększyć objętość zatorów powietrznych oraz pęcherzy powietrznych pozostawionych w zamkniętej jamie czaszki. W planowych sytuacjach, niezagrożonych wzrostem ICP i zatorami powietrznymi niektóre ośrodki nadal dopuszczają możliwość użycia tego gazu. Głębokość znieczulenia powinna zależeć od etapu zabiegu. Najbardziej bolesne jest początek do z nacięciem opony twardej włącznie. Później ilość stosowanych leków może być zmniejszona, do chwili rozpoczęcia bolesnej części zaszywania rany. Należy bezwzględnie zwrócić uwagę na możliwość wystąpienia stymulacji współczulnej w czasie drażnienia naczyń podstawy mózgu i pociągania nerwów czaszkowych. Może to prowadzić do odruchowej bradykardii a nawet asystolii. W takich okolicznościach należy oczywiście zastosować atropinę.. Odrębnym problemem stałą się optymalna terapia płynowa. Co prawda zwiększona wolemia może prowadzić do wzrostu ICP, ale z drugiej strony adekwatna perfuzja ma zasadnicze znaczenie dla brzęknącego mózgu z towarzyszącym niekiedy skurczem naczyń. Dlatego mimo wcześniejszej przedoperacynej restrykcji płynowej należy dążyć w czasie zabiegu do ostrożnego uzupełnienia płynów dopuszczając obniżenie hematokrytu do 30%, co może ułatwić perfuzję mózgową. W przypadku wystąpienia ciasnoty śródczaszkowej rutynowe postępowanie obejmuje zastosowanie: 1. lekówa. wlew 10% lub 20% mannitolu i ew dodatkowo furosemid zmniejszają objętość śródnaczyniową i wydzielanie CSF. b. bolus propofolu lub tiopentalu obniża metabolizm mózgowy, wtórnie przepływ mózgowy i CBV, 2. drenażu CSF poprzez punkcję lędźwiową, drenaż komory bocznej lub zbiornika wielkiego 3. umiarkowanej hiperwentylacji powodującej obkurczenie naczyń i zmniejszenie CBV 4. uniesienie głowy zwiększa odpływ żylny. Jednakże należy zwrócić uwagę na prewencję hipotensji aby nie dopuścić do niedokrwienia, bo po uniesieniu
12 głowy ciśnienie tętnicze na jej poziomie spada. Stąd wniosek w niektórych podręcznikach, aby czujnik ciśnienia tętniczego umieszczać na poziomie głowy. Większość pacjentów neurochirurgicznych jest rutynowo budzona. Należy zwrócić uwagę na odkuraryzowanie i resztkowe działanie opioidów. Ponadto, ze względu na znaczną utratę ciepła należy szybko wyrównać temperaturę w celu uniknięcia bardzo szkodliwych dreszczy. W poperacyjnym leczeniu bólu należy unikać niesterydowych leków przeciwzapalnych ze względu na możliwość wyidukowania krwawienia, w tym najgroźniejszego, śródczaszkowego. W szczególnych przypadkach, po długich zabiegach oraz w przypadku obrzęku mózgu może być wskazana wentylacja pooperacyjna, najlepiej w odziale intensywnej terapii o profilu neurochirurgicznym. PODCIŚNIENIE KONTROLOWANE W zamierzchłych czasach podciśnienie kontrolowane było jednym z najważniejszych elementów anestezji neurochirurgicznej. Definiowane jest jako obniżenie MAP do wartości mmhg. Obecnie stosowane jest rzadko, ponieważ dzięki postępom w dziedzinie technik operacyjnych zabiegi wykonywane są w normotensji, a ponadto uświadomiono sobie niepożądane skutki spadku ciśnienia tętniczego. Najczęściej stosowana jest jako środek ostateczny w nieopanowywalnych inaczej krwawieniach zdarzających się w trakcie operacji bogato unaczynionych guzów(oponiaki), malformacje tętniczo-żylne, w rekonstrukcjach twarzowo-czaszkowych i bardzo rzadko w operacjach przysadki mózgowej w fazie dochodzenia do przysadki i w fazie śródsiodłowej oraz w przypadku niespodziewanego uszkodzenia dużych naczyń okołoprzysadkowych (tętnice szyjne wewnętrzne oraz zatoki żylne). Powinno być jednym z elementów postępowania w skład którego wchodzi uniesienie okolicy operowanej, uniknięcie ucisku żylnego i redukcji ciśnień w układzie oddechowym. Podciśnienie można uzyskać na drodze redukcji systemowego oporu naczyniowego i rozszerzenia naczyń krwionośnych (fentolamina, nitroprusydek sodu), pogłębienie znieczulenia anestetykiem wziewnym, propofolem, lub zastosowanie beta-blokera (esmolol). Należy jednak pamiętać, że leki rozszerzające naczynia i anestetyki wziewne
13 mogą zwiększyć ICP, działania tego nie ma propofol. Natomiast beta-blokery mogą powodować hipoperfuzję narządową z powodu zmniejszenia rzutu serca. Leki rozszerzające naczynia mogą spowodować zespół podkradania w obszarach z upośledzoną perfuzją. Dlatego też zawsze należy rozważyć ogólne przeciwwskazania do hipotensji w przypadku wystąpienia choroby niedokrwiennej serca, zwężenia tętnic szyjnych, stenozy aortalnej, oraz skurczu naczyń w wyniku krwawienia podpajęczynówkowego. GUZY NADNAMIOTOWE Ok. 60% guzów mózgu występuje nadnamiotowo w kolejności według częstości: glejaki, oponiaki, gruczolaki przysadki. Glejaki nalezą do szybko rozwijających się nowotworów i szybko powodują nadciśnienie śródczaszkowe. Natomiast wolno rozwijające się oponiaki umożliwiają kompensację obrębie przedziałów śródczaszkowych i znaczny wzrost ICP występuje stosunkowo wolno za wyjątkiem epizodów krwawienia do guza. Pacjenci przygotowywani do zabiegów często otrzymują sterydy, co może spowodować cukrzycę sterydową wymagającą czasami zastosowania insuliny. Bywają odwodnieni, jednakże do chwili wprowadzenia do znieczulenia należy unikać agresywnego wyrównania wolemii. Bardziej skomplikowana sytuacja występuje w przypadku guzów przysadki mózgowej. Większość operacji przysadki mózgowej wykonywana jest z dojścia przezklinowego. Jedynie w przypadku bardzo dużych guzów nadsiodłowych poprzez kraniektomię czołowoskroniową. Guzy hormonalnie czynne mogą powodować objawy nadczynności w postaci akromegalii oraz choroby Cushinga. Akromegalia może być powodem trudności intubacyjnych. Nieco inne problemy występują w chorobie Cushinga, w której nadmiar glikokortykoidów może powodować cukrzycę, czasem insulinozależną, ustępującą po usunięciu guza. Całkowite lub częściowe usunięcie przysadki powoduje gwałtowny spadek poziom ACTH, skutkujący spadkiem poziomu glikokortykoidów i mineralokortykodów. Jest on szczególnie nasilony i niebezpieczny w chorobie Cushinga. Dlatego też w okresie śród i pooperacyjnym rutyną jest stosowanie glikokortykoidów, a w okresie późniejszym niekiedy mineralokortykoidów. Część chorych po pewnym czasie odzyskuje równowagę hormonalną,
14 u innych substytucja musi być stosowana przewlekle. Resekcji przysadki często towarzyszy moczówka prosta spowodowana brakiem hormonu antydiuretycznego, co również może wymagać okresowej substytucji. W rzadkich przypadkach, przedoperacyjna niewydolności przysadki spowodowana uciskiem przez guzy nieczynne hormonalnie (guzy chromochłonne, czaszkogardlaki). Ucisk powoduje różnego stopnia upośledzenie wydzielania hormonów przysadki, w tym także ACTH. W takich przypadkach wskazane bywa również przedoperacyjne zastosowanie glikokortykoidów. W przypadku braku cech niewydolności przysadki przedoperacyjna substytucja nie jest konieczna.
DIAGNOSTYKA I LECZENIE URAZÓW CZASZKOWO-MÓZGOWYCH
Częstochowa 2012 1 DIAGNOSTYKA I LECZENIE URAZÓW CZASZKOWO-MÓZGOWYCH Izabela Duda Częstochowa 2012 2 nomenklatura Traumatic brain injury Brain injury Head injury Traumatic cerebral injury Head trauma Traumatic
Bardziej szczegółowoPostępowaniP anpstpzjologicznp W urazach czaszkowo-mózgowych MózgMwy przepływ krwi CBF = 50 ml/100g/min CBF = CPP / Mpór naczyń mózgu Zależy Md RR, pco2, po2 i zapmtrzebmwania metabmlicznegm mózgu Ciśnienie
Bardziej szczegółowoPatofizjologia resuscytacji krążeniowo - oddechowej
Patofizjologia resuscytacji krążeniowo - oddechowej Resuscytacja krążeniowo - oddechowa Optymalizacja krążenia wieńcowego i mózgowego Układ nerwowy: Średni przepływ krwi: 70ml/100g/min Przepływ krwi w
Bardziej szczegółowoukładu krążenia Paweł Piwowarczyk
Monitorowanie układu krążenia Paweł Piwowarczyk Monitorowanie Badanie przedmiotowe EKG Pomiar ciśnienia tętniczego Pomiar ciśnienia w tętnicy płucnej Pomiar ośrodkowego ciśnienia żylnego Echokardiografia
Bardziej szczegółowoWanda Siemiątkowska - Stengert
Wanda Siemiątkowska - Stengert Wpływ zabiegu odsysania z tchawicy na ciśnienie śródczaszkowe i układ krążenia noworodków wymagających wentylacji zastępczej, po zastosowaniu różnej premedykacji farmakologicznej.
Bardziej szczegółowoWpływ umiarkowanej hiperwentylacji na głębokość anestezji wywołanej dożylnym wlewem propofolu u chorych poddawanych operacjom wewnątrzczaszkowym
Marcin Antoni Siciński Wpływ umiarkowanej hiperwentylacji na głębokość anestezji wywołanej dożylnym wlewem propofolu u chorych poddawanych operacjom wewnątrzczaszkowym Rozprawa na stopień doktora nauk
Bardziej szczegółowo7.3. Wpływ środków stosowanych w znieczuleniu ogólnym na metabolizm mózgowia i mózgowy przepływ krwi
7.3. Wpływ środków stosowanych w znieczuleniu ogólnym na metabolizm mózgowia i mózgowy przepływ krwi Większość stosowanych w znieczuleniu środków farmakologicznych zmniejsza aktywność układu nerwowego,
Bardziej szczegółowoProtekcja mózgu na bloku operacyjnym. Izabela Duda
Protekcja mózgu na bloku operacyjnym Izabela Duda Ponad 43% ludzi wierzy, że znieczulenie ogólne zabiera pacjentowi kilka lat życia?????? Neurotoksyczność anestetyków Ketamina - upośledzenie proliferacji,
Bardziej szczegółowoBADANIE PŁYNU MÓZGOWO-RDZENIOWEGO
BADANIE PŁYNU MÓZGOWO-RDZENIOWEGO 1. Pobranie płynu mózgowo-rdzeniowego (PMR) Podstawowym sposobem uzyskania próbki do badania płynu mózgowo rdzeniowego jest punkcja lędźwiowa. Nakłucie lędźwiowe przeprowadza
Bardziej szczegółowoŚmierć mózgu. Janusz Trzebicki I Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii WUM
Śmierć mózgu Janusz Trzebicki I Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii WUM Proces śmierci Przerwanie czynności neurologicznych OUN Zatrzymanie czynności serca Zatrzymanie czynności oddechowej Śmierć
Bardziej szczegółowoZnieczulenie w laparoskopii
Journal of Clinical Anesthesia, 2006 Anesthesia for laparoscopy: a reviev Znieczulenie w laparoskopii Frederick J.Gerges, Ghassan E. Kenazi, Samar I. Jabbour Khoury Szpital Uniwersytecki w Bejrucie Opracował:
Bardziej szczegółowoOdrębności znieczulenia pacjentów otyłych do zabiegów laparoskopowych
66 Zasady postępowania anestezjologicznego Odrębności znieczulenia pacjentów otyłych do zabiegów laparoskopowych Coraz więcej zabiegów u osób otyłych jest wykonywanych metodą laparoskopową. Jest to związane
Bardziej szczegółowoWentylacja u chorych z ciężkimi obrażeniami mózgu
Wentylacja u chorych z ciężkimi obrażeniami mózgu Karolina Mroczkowska Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii Centralny Szpital Kliniczny Źródło Critical Care 2018: Respiratory management in patients
Bardziej szczegółowoŚrodki stosowane do znieczulenia ogólnego
Środki stosowane do znieczulenia ogólnego Znieczulenie ogólne - elementy Anestezia głęboki sen (Hypnosis-sen) Analgesio-zniesienie bólu Areflexio-zniesienie odruchów Atonia - Relaxatio musculorumzwiotczenie
Bardziej szczegółowoANKIETA ANESTEZJOLOGICZNA
ANKIETA ANESTEZJOLOGICZNA 1. Czy leczy się Pan/Pani? Jeśli tak to na jakie schorzenie? TAK / NIE 2. Jakie leki przyjmuje Pan/Pani obecnie? TAK / NIE 3. Czy był/a Pan/Pani operowana? Kiedy? TAK / NIE..
Bardziej szczegółowoZaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej
17 Zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej Tabela 17.1. Ocena stopnia zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej ph krwi tętniczej Równowaga kwasowo-zasadowa Stężenie jonu wodorowego (nmol/l) < 7,2 Ciężka kwasica
Bardziej szczegółowoDiagnostyka różnicowa omdleń
Diagnostyka różnicowa omdleń II KATEDRA KARDIOLOGII CM UMK 2014 Omdlenie - definicja Przejściowa utrata przytomności spowodowana zmniejszeniem perfuzji mózgu (przerwany przepływ mózgowy na 6-8sek lub zmniejszenie
Bardziej szczegółowoRodzaje omdleń. Stan przedomdleniowy. Omdlenie - definicja. Diagnostyka różnicowa omdleń
Omdlenie - definicja Diagnostyka różnicowa omdleń Przejściowa utrata przytomności spowodowana zmniejszeniem perfuzji mózgu (przerwany przepływ mózgowy na 6-8sek lub zmniejszenie ilości tlenu dostarczonego
Bardziej szczegółowoNitraty -nitrogliceryna
Nitraty -nitrogliceryna Poniżej wpis dotyczący nitrogliceryny. - jest trójazotanem glicerolu. Nitrogliceryna podawana w dożylnym wlewie: - zaczyna działać po 1-2 minutach od rozpoczęcia jej podawania,
Bardziej szczegółowoPODWYŻSZONE CIŚNIENIE WEWNĄTRZCZASZKOWE U DZIECI INTRACRANIAL PRESSURE ICP
PODWYŻSZONE CIŚNIENIE WEWNĄTRZCZASZKOWE U DZIECI INTRACRANIAL PRESSURE ICP Nadmierne ciśnienie wewnątrz niepodatnego sklepienia czaszki, upośledzające funkcje neurologiczne. PRZYCZYNY ICP Wynik zmian zwiększających
Bardziej szczegółowoBÓL W KLATCE PIERSIOWEJ, ZASŁABNIĘCIE, OMDLENIA, PADACZKA. EDUKACJA DLA BEZPIECZEŃSTWA
BÓL W KLATCE PIERSIOWEJ, ZASŁABNIĘCIE, OMDLENIA, PADACZKA. EDUKACJA DLA BEZPIECZEŃSTWA PAMIĘTAJ!!! TEKST PODKREŚLONY LUB WYTŁUSZCZONY JEST DO ZAPAMIĘTANIA. Opracował: mgr Mirosław Chorąży Zasłabnięcie
Bardziej szczegółowoW A R U N K I D L A O D D Z I A Ł Ó W A N E S T E Z J O L O G I I I I N T E N S Y WN E J T E R A P I I ORAZ ODDZIAŁÓW ANESTEZJOLOGII W SZPITALACH
Załączniki do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia.. w sprawie standardów postępowania medycznego w dziedzinie anestezjologii i intensywnej i intensywnej terapii dla podmiotów leczniczych (Dz..) Załącznik
Bardziej szczegółowoAneks III. Zmiany do odpowiednich części Charakterystyki Produktu Leczniczego i Ulotki dla pacjenta.
Aneks III Zmiany do odpowiednich części Charakterystyki Produktu Leczniczego i Ulotki dla pacjenta. Uwaga: Poszczególne punkty Charakterystyki Produktu Leczniczego i Ulotki dla pacjenta są wynikiem zakończenia
Bardziej szczegółowoInwazyjne monitorowanie hemodynamiczne u pacjentów w do operacji torakochirurgicznych z wysokim ążeniowych
Marcin Pachucki Inwazyjne monitorowanie hemodynamiczne u pacjentów w do operacji torakochirurgicznych z wysokim ryzykiem powikłań krąż ążeniowych Opiekun ITS: drr n. med. Waldemar Machała Studenckie Koło
Bardziej szczegółowoAnatomia i fizjologia układu krążenia. Łukasz Krzych
Anatomia i fizjologia układu krążenia Łukasz Krzych Wytyczne CMKP Budowa serca RTG Unaczynienie serca OBSZARY UNACZYNIENIA Układ naczyniowy Układ dąży do zachowania ośrodkowego ciśnienia tętniczego
Bardziej szczegółowoROZDZIAŁ 1 ZARYS HISTORII ANESTEZJOLOGII I JEJ PRZYSZŁOŚĆ Janusz Andres, Bogdan Kamiński, Andrzej Nestorowicz... 13
SPIS TREŚCI ROZDZIAŁ 1 ZARYS HISTORII ANESTEZJOLOGII I JEJ PRZYSZŁOŚĆ Janusz Andres, Bogdan Kamiński, Andrzej Nestorowicz...... 13 ROZDZIAŁ 2 CELE ZNIECZULENIA I MOŻLIWOŚCI WSPÓŁCZESNEJ ANESTEZJOLOGII
Bardziej szczegółowoMechanizmy utraty ciepła
HIPOTERMIA Mechanizmy utraty ciepła Promieniowanie 55-65 % Parowanie - oddychanie 20-30 % Konwekcja 12-15% na wietrze Kondukcja 5 razy w mokrym ubraniu, 25-30 x w zimnej wodzie Hipotermia Spadek temperatury
Bardziej szczegółowoPrawo Henry'ego (1801 r.)
Robert Rudner Katedra Anestezjologii, Intensywnej Terapii i Medycyny Ratunkowej Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach Co to jest Low Flow Anestezja? Jakie zalety posiada stosowanie niskich przepływów?
Bardziej szczegółowoFARMAKOLOGIA LEKÓW ZNIECZULAJĄCYCH JERZY JANKOWSKI
FARMAKOLOGIA LEKÓW ZNIECZULAJĄCYCH JERZY JANKOWSKI LEKI DO ZNIECZULENIA OGÓLNEGO Hamują odwracalnie pewne funkcje o.u.n.: Odczuwanie bólu Świadomość Odruchy obronne Napięcie mięśniowe FAZY ZNIECZULENIA
Bardziej szczegółowotel:
Miękki model mózgu, 8 części Nr ref: MA00741 Informacja o produkcie: Miękki model mózgu, 8 części Wysokiej jakości, realistyczny model mózgu człowieka, wykonany z miękkiego materiału, przypominającego
Bardziej szczegółowoPostępowanie przy podwyższonym ciśnieniu śródczaszkowym
Postępowanie przy podwyższonym ciśnieniu śródczaszkowym 15 Postępowanie przy podwyższonym ciśnieniu śródczaszkowym 249 David Seder, Stephan A. Mayer, Jennifer A. Frontera Jama czaszki ma ustaloną objętość,
Bardziej szczegółowoSpis treści. Wykaz najczęściej używanych skrótów 10 ANESTEZJOLOGIA POŁOŻNICZA 13
Spis treści Wykaz najczęściej używanych skrótów 10 ANESTEZJOLOGIA POŁOŻNICZA 13 1. Ogólne problemy anestezji położniczej 15 1.1. Zmiany fizjologiczne spowodowane ciążą 15 1.1.1. Zmiany ogólne 15 1.1.2.
Bardziej szczegółowoPROCEDURY MEDYCZNE Tytuł: Standard monitorowania pacjenta podczas znieczulenia.
Data obowiązywania: 17.05.2014 r Wydanie: 1 Strona 1 z 5 Cel procedury: Ujednolicenie sposobu monitorowania pacjenta podczas znieczulenia w zależności od rodzaju zabiegu i stanu ogólnego pacjenta Zakres
Bardziej szczegółowo6.2. Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dotyczącego produktu leczniczego DUOKOPT przeznaczone do wiadomości publicznej
6.2. Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dotyczącego produktu leczniczego DUOKOPT przeznaczone do wiadomości publicznej 6.2.1. Podsumowanie korzyści wynikających z leczenia Co to jest T2488? T2488
Bardziej szczegółowoHemodynamic optimization fo sepsis- induced tissue hypoperfusion.
Hemodynamic optimization fo sepsis- induced tissue hypoperfusion. Sergio L, Cavazzoni Z, Delinger RP Critical Care 2006 Opracował: lek. Michał Orczykowski II Zakład Anestezjologii i Intensywnej Terapii
Bardziej szczegółowoCMC/2015/03/WJ/03. Dzienniczek pomiarów ciśnienia tętniczego i częstości akcji serca
CMC/2015/03/WJ/03 Dzienniczek pomiarów ciśnienia tętniczego i częstości akcji serca Dane pacjenta Imię:... Nazwisko:... PESEL:... Rozpoznane choroby: Nadciśnienie tętnicze Choroba wieńcowa Przebyty zawał
Bardziej szczegółowo2. Etiopatogeneza astmy... 14 2.1. Układ oddechowy... 14 2.2. Układ krążenia... 16
INTENSYWNA TERAPIA STANU ASTMATYCZNEGO 1. Definicja... 13 2. Etiopatogeneza astmy... 14 2.1. Układ oddechowy... 14 2.2. Układ krążenia... 16 3. Obraz kliniczny... 17 3.1. Rozpoznanie... 17 3.2. Diagnostyka
Bardziej szczegółowoGrant NCN 2011/03/B/ST7/03649. Reguły systemu wsparcia decyzji: wskazania/przeciwskazania trombolizy
Grant NCN 2011/03/B/ST7/03649 Reguły systemu wsparcia decyzji: wskazania/przeciwskazania trombolizy Kryterium Dane (jakie) Dane (źródło) Reguła Moduł wiek wiek pacjent/osoba > 18 lat (włączająca) kliniczne
Bardziej szczegółowoENTONOX to gotowa do użycia mieszanina gazów
Katalog produktów. ENTONOX to gotowa do użycia mieszanina gazów 7-14 porodu 5-10 Linde: Living healthcare. 3 Charakterystyka produktu leczniczego Przeciwwskazania Z powodu zwiększonej zdolności podtlenku
Bardziej szczegółowoMechanizm odpowiedzi krążeniowej na ciężki uraz czaszkowo-mózgowy. Izabela Duda
Mechanizm odpowiedzi krążeniowej na ciężki uraz czaszkowo-mózgowy Izabela Duda 1 Krążeniowe Systemowe powikłania urazu czaszkowomózgowego Oddechowe: pneumonia, niewydolność oddechowa, ARDS, zatorowość,
Bardziej szczegółowoCHRONIC THROMBOEMBOLIC PULMONARY HYPERTENSION. (Hypertension)
Przewlekłe zakrzepowo- zatorowe nadciśnienie płucne - CTEPH Skrót angielski: CTEPH CHRONIC THROMBOEMBOLIC PULMONARY HYPERTENSION przewlekłe zakrzepowo- zatorowe nadciśnienie płucne (Chronic) (Thromboembolic)
Bardziej szczegółowoMonitorowanie w Anestezjologii i Intensywnej Terapii Intensywny nadzór w stanach zagrożenia życia udział pielęgniarki.
Monitorowanie w Anestezjologii i Intensywnej Terapii Intensywny nadzór w stanach zagrożenia życia udział pielęgniarki. Monitorowanie Rozpoznawanie i ocena zjawisk fizjologicznych i patologicznych towarzyszących
Bardziej szczegółowoOSTRA NIEWYDOLNOŚĆ ODDECHOWA. Małgorzata Weryk SKN Ankona
OSTRA NIEWYDOLNOŚĆ ODDECHOWA Małgorzata Weryk SKN Ankona definicja Układ oddechowy nie zapewnia utrzymania prężności O2 i CO2 we krwi tętniczej w granicach uznanych za fizjologiczne PaO2 < 50 mmhg (przy
Bardziej szczegółowoWstrząs i monitorowanie hemodynamiczne. Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii Centralny Szpital Kliniczny
i monitorowanie hemodynamiczne Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii Centralny Szpital Kliniczny Prawidłowa czynność serca Wypadkowa: Częstości pracy serca. Kurczliwości. Obciążenia wstępnego (preload).
Bardziej szczegółowoStany zagrożenia życia w przebiegu nadciśnienia tętniczego
Stany zagrożenia życia w przebiegu nadciśnienia tętniczego Nadciśnienie tętnicze Źródło: Wytyczne ESH/ESC dot postępowania w nadciśnieniu tętniczym 2013 Stratyfikacja łącznego ryzyka sercowo-naczyniowego
Bardziej szczegółowoAnaliza gazometrii krwi tętniczej
Analiza gazometrii krwi tętniczej dr hab. n.med. Barbara Adamik Katedra i Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Analiza gazometrii krwi tętniczej wymiana gazowa
Bardziej szczegółowoWpływ pozycji siedzącej na organizm człowieka
Wpływ pozycji siedzącej na organizm człowieka Rozwój gospodarczy, dokonujący się we wszystkich obszarach życia ludzi, wiąże się nieodzownie ze zmianą dominującej pozycji ciała człowieka. W ciągu doby,
Bardziej szczegółowoInformacje dla pacjenta i fachowych pracowników ochrony zdrowia zaangażowanych w opiekę medyczną lub leczenie
brygatynib Informacje dla pacjenta i fachowych pracowników ochrony zdrowia zaangażowanych w opiekę medyczną lub leczenie Imię i nazwisko pacjenta: Dane lekarza (który przepisał lek Alunbrig ): Numer telefonu
Bardziej szczegółowoProtekcja uszkodzonego mózgu w oddziale intensywnej terapii. Łukasz KRZYCH Piotr CZEMPIK
Protekcja uszkodzonego mózgu w oddziale intensywnej terapii Łukasz KRZYCH Piotr CZEMPIK Brak Konflikt interesów SOP (Standardowa Procedura Operacyjna) Zasady ogólne Preambuła 1. NA SUKCES TERAPEUTYCZNY
Bardziej szczegółowoUszkodzenie Obrzęk Wzrost objętości Wzrost ciśnienia śródczaszkowego Zatrzymanie krążenia mózgowego
Śmierć mózgu Opieka nad dawoą narządów WHO Sydney 1968 Śmierć jest stopniowym procesem na poziomie komórkowym. Moment śmierci poszczególnych komórek i narządów nie jest tak istotny jak pewność, że proces
Bardziej szczegółowoSpis treści. 1. Rehabilitacja w chirurgii zagadnienia ogólne... 13 Marek Woźniewski, Jerzy Kołodziej, Maciej Mraz
Spis treści 1. Rehabilitacja w chirurgii zagadnienia ogólne... 13 Marek Woźniewski, Jerzy Kołodziej, Maciej Mraz 1.1. Wstęp.... 13 Marek Woźniewski, Jerzy Kołodziej 1.2. Znaczenie rehabilitacji w chirurgii...
Bardziej szczegółowoŚWIADOMA ZGODA PACJENTA na leczenie zabiegowe guza jądra
ŚWIADOMA ZGODA PACJENTA na leczenie zabiegowe guza jądra DANE PACJENTA: Imię i nazwisko:... PESEL: Zabieg został zaplanowany na dzień:... Lekarz wykonujący zabieg:... Na podstawie wywiadu lekarskiego i
Bardziej szczegółowoPytania na II-gi termin poprawkowy z anatomii prawidłowej człowieka dla studentów Oddziału Stomatologicznego
Pytania na II-gi termin poprawkowy z anatomii prawidłowej człowieka dla studentów Oddziału Stomatologicznego CZASZKA 1. Połączenia ścisłe kości czaszki. Ciemiączka 2. Staw szczytowo-potyliczny 3. Staw
Bardziej szczegółowouszkodzenie tkanek spowodowane rozszerzeniem lub zwężeniem zamkniętych przestrzeni gazowych, wskutek zmian objętości gazu w nich zawartego.
Barotrauma uszkodzenie tkanek spowodowane rozszerzeniem lub zwężeniem zamkniętych przestrzeni gazowych, wskutek zmian objętości gazu w nich zawartego. Podział urazów ciœnieniowych płuc zatok obocznych
Bardziej szczegółowoOstra niewydolność serca
Ostra niewydolność serca Prof. dr hab. Jacek Gajek, FESC Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Niewydolność serca Niewydolność rzutu minutowego dla pokrycia zapotrzebowania na tlen tkanek i narządów organizmu.
Bardziej szczegółowoOtrivin Katar i Zatoki jest przeznaczony do stosowania u dorosłych i młodzieży w wieku powyżej 12 lat.
Otrivin Katar i Zatoki, aerozol do nosa, roztwór Jeden ml roztworu zawiera 1 mg ksylometazoliny chlorowodorku. Wskazania do stosowania Nadmierne przekrwienie błony śluzowej nosa występujące w przebiegu
Bardziej szczegółowoHipoglikemia Novo Nordisk Pharma Sp. z o.o.
Hipoglikemia Hipoglikemia Hipoglikemia, zwana inaczej niedocukrzeniem, oznacza obniżanie stężenia glukozy we krwi do wartości poniżej 55 mg/dl (3,1 mmol/l) Niekiedy objawy hipoglikemii mogą wystąpić przy
Bardziej szczegółowoJaką rolę w krążeniu pełni prawa połowa serca?
Jaką rolę w krążeniu pełni prawa połowa serca? Critical Care 2006; 10 supp.3 Opracowała: Lek. Katarzyna Śmiechowicz II Zakład Anestezjologii i Intensywnej Terapii KAiIT Uniwersytetu Medycznego w Łodzi
Bardziej szczegółowoMonitorowanie głębokości znieczulenia
Monitorowanie głębokości znieczulenia Anestezjologiczne Koło Naukowe ANKONA Warszawski Uniwersytet Medyczny Bartosz Kijewski Składowe znieczulenia ogólnego Niepamięć (amnezja) Sen (utrata przytomności)
Bardziej szczegółowoPrawidłowe zasady podawania leków donosowo
Prawidłowe zasady podawania leków donosowo WSKAZANIA do podawania leków donosowo 1) ostre infekcyjne zapalenie błony śluzowej nosa 2) alergiczne zapalenie błony śluzowej nosa 3) idiopatyczny nieżyt nosa
Bardziej szczegółowoChoroba wieńcowa i zawał serca.
Choroba wieńcowa i zawał serca. Dr Dariusz Andrzej Tomczak Specjalista II stopnia chorób wewnętrznych Choroby serca i naczyń 1 O czym będziemy mówić? Budowa układu wieńcowego Funkcje układu wieńcowego.
Bardziej szczegółowoSytuacje Krytyczne w Czasie Znieczulenia Podręcznik Anestezjologa
Sytuacje Krytyczne w Czasie Znieczulenia Podręcznik Anestezjologa David C. Borshoff Leeuwin Press we współpracy z Polską Radą Resuscytacji, Kraków 2014, ISBN 978-83- 89610-21- 8 Cena 90 PLN Do nabycia
Bardziej szczegółowoKatedra i Klinika Ortopedii i Traumatologii Narządu Ruchu Wydziału Lekarskiego w Katowicach SUM Kierownik: prof. dr hab. n. med.
Katowice 2016 Jolanta Żak Katedra i Klinika Ortopedii i Traumatologii Narządu Ruchu Wydziału Lekarskiego w Katowicach SUM Kierownik: prof. dr hab. n. med. Damian Kusz W razie zaobserwowania niepokojących
Bardziej szczegółowospis treści Część i: Podstawy neuroanatomii i neurofizjologii... 15 Cele rozdziałów... 16 Słowa kluczowe... 16
spis treści Część i: Podstawy neuroanatomii i neurofizjologii... 15 Cele rozdziałów... 16 Słowa kluczowe... 16 1. Rozwój i podział układu nerwowego Janusz Moryś... 17 1.1. Rozwój rdzenia kręgowego... 17
Bardziej szczegółowoElżbieta Łoniewska-Paleczny. Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii Szpital Wojewódzki w Bielsku-Białej
Elżbieta Łoniewska-Paleczny Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii Szpital Wojewódzki w Bielsku-Białej Ryzyko powikłań związanych z zastosowaniem metody nie może przewyższać korzyści z uzyskanych
Bardziej szczegółowoMonitorowanie przewodnictwa nerwowo-mięśniowego. Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii Centralny Szpital Kliniczny
Monitorowanie przewodnictwa nerwowo-mięśniowego Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii Centralny Szpital Kliniczny Adekwatne znieczulenie Sen. Uśmierzenie bólu. Zwiotczenie mięśni (miorelaksacja).
Bardziej szczegółowo11. Pooperacyjne powikłania neurologiczne
11. Pooperacyjne powikłania neurologiczne Leon Drobnik Ciało człowieka podlega wszystkim prawom naturalnym, które działają od miliardów lat i które od stuleci są coraz lepiej poznawane i systematycznie
Bardziej szczegółowoOpiekun pracy: Dr n. med. Waldemar Machała
Marcin Pachucki Anna Durka Monitorowanie rzutu serca CO za pomocą metod mało inwazyjnych: czujnika FloTrac TM i monitora Vigileo TM przedstawienie metody, opis przypadku. Opiekun pracy: Dr n. med. Waldemar
Bardziej szczegółowoKAPNOGRAFIA I KAPNOMETRIA W TEORII I PRAKTYCE
KAPNOGRAFIA I KAPNOMETRIA W TEORII I PRAKTYCE Długosz Katarzyna 1, Trzos Arkadiusz 1,2, Łyziński Karol 1,3 1 Zakład Medycyny Katastrof i Pomocy Doraźnej UJCM 2 Atmed Medycyna i Edukacja 3 Krakowskie Pogotowie
Bardziej szczegółowoOpracował: Arkadiusz Podgórski
Opracował: Arkadiusz Podgórski Serce to pompa ssąco-tłocząca, połoŝona w klatce piersiowej. Z zewnątrz otoczone jest workiem zwanym osierdziem. Serce jest zbudowane z tkanki mięśniowej porzecznie prąŝkowanej
Bardziej szczegółowoĆwiczenie 9. Podstawy fizjologii wysiłku fizycznego
Ćwiczenie 9 Podstawy fizjologii wysiłku fizycznego Zagadnienia teoretyczne 1. Kryteria oceny wydolności fizycznej organizmu. 2. Bezpośredni pomiar pochłoniętego tlenu - spirometr Krogha. 3. Pułap tlenowy
Bardziej szczegółowoHipoglikemia. przyczyny, objawy, leczenie. Beata Telejko
Hipoglikemia przyczyny, objawy, leczenie Beata Telejko Klinika Endokrynologii, Diabetologii i Chorób Wewnętrznych Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku Definicja hipoglikemii w cukrzycy Zespół objawów
Bardziej szczegółowoTesty wysiłkowe w wadach serca
XX Konferencja Szkoleniowa i XVI Międzynarodowa Konferencja Wspólna SENiT oraz ISHNE 5-8 marca 2014 roku, Kościelisko Testy wysiłkowe w wadach serca Sławomira Borowicz-Bieńkowska Katedra Rehabilitacji
Bardziej szczegółowoTOMOGRAFIA KOMPUTEROWA W KARDIOCHIRURGII
TOMOGRAFIA KOMPUTEROWA W KARDIOCHIRURGII Prof. nadzw. dr hab. med. Marek Jemielity Klinika Kardiochirurgii UM w Poznaniu Szpital Kliniczny Przemienienia Pańskiego TOMOGRAFIA KOMPUTEROWA W KARDIOCHIRURGII
Bardziej szczegółowoW A R U N K I D L A O D D Z I A Ł Ó W A N E S T E Z J O L O G I I I I N T E N S Y WN E J T E R A P I I. Lp. Oddział Warunki wymagane
Załącznik Nr 1 do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia.. w sprawie standardów postępowania medycznego w dziedzinie anestezjologii i intensywnej i intensywnej terapii dla podmiotów leczniczych prowadzących
Bardziej szczegółowoBiPAP Vision. z PAV (Proportional Assist Ventilation)
BiPAP Vision z PAV (Proportional Assist Ventilation) P A V nowa generacja nieinwazyjnej wentylacji PAV nowy tryb wentylacji asystującej - różnica w koncepcji - wspomaganie ciśnieniowe proporcjonalne do
Bardziej szczegółowoSpis treści Wprowadzenie do anestezji geriatrycznej Biologiczne uwarunkowania procesu starzenia Starzenie na poziomie narządowym
Spis treści CZĘŚĆ OGÓLNA 11. Wprowadzenie do anestezji geriatrycznej Laura Wołowicka... 3 Wybrane informacje demograficzne... 3 Światowe tendencje demograficzne... 4 Europejskie badania demograficzne...
Bardziej szczegółowoZAKRES WIEDZY WYMAGANEJ PRZED PRZYSTĄPIENIEM DO ZAJĘĆ:
UKŁAD NERWOWY Budowa komórki nerwowej. Pojęcia: pobudliwość, potencjał spoczynkowy, czynnościowy. Budowa synapsy. Rodzaje łuków odruchowych. 1. Pobudliwość pojęcie, komórki pobudliwe, zjawisko pobudliwości
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA I OPIEKI SPOŁECZNEJ. z dnia 27 lutego 1998 r.
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA I OPIEKI SPOŁECZNEJ z dnia 27 lutego 1998 r. w sprawie standardów postępowania oraz procedur medycznych przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych z zakresu anestezjologii i
Bardziej szczegółowoNIEWYDOLNOŚĆ NEREK - EPIDEMIOLOGIA, OBJAWY, STADIA NIEWYDOLNOŚCI, DIAGNOSTYKA AGNIESZKA BARTOSZ GR.1
NIEWYDOLNOŚĆ NEREK - EPIDEMIOLOGIA, OBJAWY, STADIA NIEWYDOLNOŚCI, DIAGNOSTYKA AGNIESZKA BARTOSZ GR.1 Niewydolność nerek Niewydolność nerek charakteryzuje się utratą zdolności do oczyszczania organizmu
Bardziej szczegółowoSubiektywne objawy zmęczenia. Zmęczenie. Ból mięśni. Objawy obiektywne 2016-04-07
Zmęczenie to mechanizm obronny, chroniący przed załamaniem funkcji fizjologicznych (wyczerpaniem) Subiektywne objawy zmęczenia bóle mięśni, uczucie osłabienia i wyczerpania, duszność, senność, nudności,
Bardziej szczegółowoNadciśnienie tętnicze. Prezentacja opracowana przez lek.med. Mariana Słombę
Nadciśnienie tętnicze Prezentacja opracowana przez lek.med. Mariana Słombę EPIDEMIOLOGIA: Odsetek nadciśnienia tętniczego w populacji Polski w wieku średnim (36-64 lat) wynosi 44-46% wśród mężczyzn i 36-42%
Bardziej szczegółowoULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA
ULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA Ksylometazoliny chlorowodorek Basic Pharma 1 mg/ml, krople do nosa, roztwór Xylomethazolini hydrochloridum Należy przeczytać uważnie całą ulotkę, ponieważ
Bardziej szczegółowoKręgozmyk, choroba Bechterowa, reumatyzm stawów, osteoporoza
Kręgozmyk, choroba Bechterowa, reumatyzm stawów, osteoporoza Kręgozmyk (spondylolisteza) - jest to zsunięcie się kręgu do przodu (w kierunku brzucha) w stosunku do kręgu położonego poniżej. Dotyczy to
Bardziej szczegółowoKLINICZNE ZASADY PROWADZENIA TESTÓW WYSIŁKOWYCH Konspekt
Prof. dr hab. med. Tomasz Kostka KLINICZNE ZASADY PROWADZENIA TESTÓW WYSIŁKOWYCH Konspekt Sprawność fizyczna (fitness) 1. Siła, moc i wytrzymałość mięśniowa (muscular fitness) 2. Szybkość 3. Wytrzymałość
Bardziej szczegółowoUrządzenie fabrycznie nowe wyprodukowane nie wcześniej niż (podać)
Zał. Nr 1 Pak Nr 1- Aparat do znieczuleń 2sztuki Urządzenie fabrycznie nowe wyprodukowane nie wcześniej niż. 2014 (podać) Producent: Kraj pochodzenia: Oferowany model: L.p. PARAMETR 1. Aparat do znieczulenia
Bardziej szczegółowoCZY OPIOIDY SĄ NIEZBĘDNE DO ZNIECZULENIA OGÓLNEGO?
CZY OPIOIDY SĄ NIEZBĘDNE DO ZNIECZULENIA OGÓLNEGO? NA PODSTAWIE: ARE OPIOIDS INDISPENSABLE FOR GENERAL ANAESTHESIA? TALMAGE D. EGAN1 1 DEPARTMENT OF ANESTHESIOLOGY, UNIVERSITY OF UTAH SCHOOL OF MEDICINE,
Bardziej szczegółowoTyreologia opis przypadku 12
Kurs Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego Tyreologia opis przypadku 12 partner kursu: (firma nie ma wpływu na zawartość merytoryczną) Opis przypadku Pacjent lat 72 skierowany do poradni endokrynologicznej
Bardziej szczegółowoULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA. DOBUJECT, 50 mg/ml, koncentrat do sporządzania roztworu do infuzji Dobutaminum
ULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA DOBUJECT, 50 mg/ml, koncentrat do sporządzania roztworu do Dobutaminum Należy zapoznać się z treścią ulotki przed zastosowaniem leku. Należy zachować tę
Bardziej szczegółowoLeczenie bezdechu i chrapania
Leczenie bezdechu i chrapania Bezdech senny, to poważna i dokuczliwa choroba, dotykająca ok. 4% mężczyzn i 2% kobiet. Warto więc wykonać u siebie tzw. BADANIE POLISOMNOGRAFICZNE, które polega na obserwacji
Bardziej szczegółowoBEZINWAZYJNA ANALIZA KRWI
BEZINWAZYJNA ANALIZA KRWI Płeć:kobieta Wiek: 0 Waga: 0 Puls: 0 Szybkość oddychania: 0 Ciśnienie atmosferyczne: 0 LCA: 0 RCA: 0 LAC: 0 RAC: 0 ABD: 0 0 00000 Nie: Parametry: Norma: Wartość: Hemogram: 1 1
Bardziej szczegółowoDział IV. Fizjologia układu krążenia
Dział IV Fizjologia układu krążenia UWAGA! Dwiczenia 1 i 2 odbywad się będą systemem rotacyjnym zgodnie z niżej podanym podziałem. Dw. 1. Serce cz. I. Cykl hemodynamiczny serca. Badanie fizykalne serca.
Bardziej szczegółowoCIBA-GEIGY Sintrom 4
CIBA-GEIGY Sintrom 4 Sintrom 4 Substancja czynna: 3-[a-(4-nitrofenylo-)-0- -acetyloetylo]-4-hydroksykumaryna /=acenocoumarol/. Tabletki 4 mg. Sintrom działa szybko i jest wydalany w krótkim okresie czasu.
Bardziej szczegółowoBadanie ultrasonograficzne między 11 a 14 tc. ocena kształtu czaszki, sierpu mózgu, splotów naczyniówkowych komór bocznych ocena kręgosłupa
Ocena układu nerwowego u płodu w świetle Rekomendacji Sekcji USG PTG Wykonanie trzech przesiewowych badań ultrasonograficznych w ciąży: przed 10 tygodniem ciąży 11 14 tydzień ciąży 18 24 tydzień ciąży
Bardziej szczegółowoChirurgia - klinika. złamania krętarzowe wyciąg szkieletowy na 8-10 tyg.; operacja
złamania szyjki kości udowej podwieszenie na taśmach wyciągowych na 6 tyg.; proteza metalowa; leczenie operacyjne złamania krętarzowe wyciąg szkieletowy na 8-10 tyg.; operacja złamania trzonu kości udowej
Bardziej szczegółowoLp. Zakres świadczonych usług i procedur Uwagi
Choroby układu nerwowego 1 Zabiegi zwalczające ból i na układzie współczulnym * X 2 Choroby nerwów obwodowych X 3 Choroby mięśni X 4 Zaburzenia równowagi X 5 Guzy mózgu i rdzenia kręgowego < 4 dni X 6
Bardziej szczegółowoUlotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta. ADRENALINA WZF 0,1%, 1 mg/ml, roztwór do wstrzykiwań Adrenalinum
Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta ADRENALINA WZF 0,1%, 1 mg/ml, roztwór do wstrzykiwań Adrenalinum Należy uważnie zapoznać się z treścią ulotki przed zastosowaniem leku, ponieważ
Bardziej szczegółowoFIZJOLOGIA CZŁOWIEKA
FIZJOLOGIA CZŁOWIEKA Daniel McLaughlin, Jonathan Stamford, David White FIZJOLOGIA CZŁOWIEKA Daniel McLaughlin Jonathan Stamford David White Przekład zbiorowy pod redakcją Joanny Gromadzkiej-Ostrowskiej
Bardziej szczegółowoBól z tkanki nerwowej a ból odbierany przez tkankę nerwową - dwa sposoby terapeutyczne
Ból z tkanki nerwowej a ból odbierany przez tkankę nerwową - dwa sposoby terapeutyczne Dr n. med. Michał Dwornik Ból z tkanki nerwowej Rdzeń kręgowy Zwoje współczulne Korzenie rdzeniowe Nerwy rdzeniowe
Bardziej szczegółowoDIAGNOSTYKA NIEINWAZYJNA I INWAZYJNA WRODZONYCH I NABYTYCH WAD SERCA U DZIECI
DIAGNOSTYKA NIEINWAZYJNA I INWAZYJNA WRODZONYCH I NABYTYCH WAD SERCA U DZIECI Dlaczego dzieci sąs kierowane do kardiologa? Różnice w diagnostyce obrazowej chorób układu krążenia u dorosłych i dzieci Diagnostyka
Bardziej szczegółowo